3. INHOUD
1 Abstract 1
2 Planning & taakverdeling 1
Voorwoord 3 ONTMOETING/SUPERHELD 2
4 ONDERDOMPELING OBSERVATIES 3
De volgende paper wordt u gepresenteerd door groep 3 “Well - Done”. Deze groep bestaat uit zes 5 Moodboard en performance 4
mensen uit zes verschillende disciplines. Kristel Coolen (Communicatie –en multimediadesign), 6 Superflux 5
Sauro Capozza (Productdesign), Anne Neyens (Animatie Film), Geoffrey Feitsma (Grafisch 7 Workshop Arne Hendriks 7
Ontwerp), Marlies van Cappelen (Fotografie) en Ron Corten (Televisie – Film). Deze mensen 8 Manifest 8
deden een research project rond Human Enhancement, en stellen u met plezier “Well - Done” voor. 9 concept 9
1e
10 Aangepast concept 9
11 Definitieve concept 10
12 B ESLUIT 12
13 Bronnen 13
4. 1 Abstract
On the twenty-first October of 2011 we got the assignment to explore the world of human enhancement. We started with the creation of a superhero with a
handicap, in order to get a point of view of the extreme user aspect. The aspect that struck us the most was the connection between Human Enhancement
and happiness. We took the different types of Human Enhancement in mind and had to make a choice between: Cosmetic Surgery, Pharmacology, Psychop-
harmacology, Pre-implantation Genetic Diagnosis, Cybernetics, Nanotechnologies, Radical Life Extension. We did some research and came to the aspect of
Plastic Surgery. This allowed us to make a connection between physical appearance and happiness and we came to the conclusion that this sort of Human
Enhancement couldn’t result in ‘real happiness’. This resulted in our choice of critical design. Critical design is the sort of design that sets a clear statement
and gives a critical point of view in this case on Human Enhancement. We decided to create a botox do-it-yourself-kid. The package needed to look very
clean and medical but the content would be rather simple and ridiculous. Today we would present Botox as a product that can be used by everyone. It would
become cheap and accessible. It would be promoted as a product that will create happiness and make your life better but in the manual you could find our
real point of view on plastic surgery and happiness.
3 ONTMOETING/SUPERHELD
2 Planning & taakverdeling
Het onderzoeksproject startte met een lange uitleg omtrent het concrete Doormiddel van deze derde arm zou hij in geval van een overstroming
Bij een groot onderzoeksproject hoort natuurlijk ook een zorgvuldige planning en taakverdeling. Het plannen van het project liep niet altijd van een leien dakje door de inhoudelijke, wat we daarbij allemaal zouden doen en wat we uiteindelijk mensen gemakkelijker op het drogen kunnen helpen. De tweede opdracht
wisselende lesuren. Om een dag te vinden dat iedereen op school kon zijn was daarom niet evident. Maar uiteindelijk is het telkens gelukt om met een groot zouden moeten realiseren. Omdat dit allemaal nogal abstract was en er besloeg het verzinnen van een wereldbedreigende crisis, welke we moesten
aantal van de groep bij elkaar te komen en ook de rest droeg telkens via Facebook zijn steentje bij. een samenwerking moest zijn tussen alle verschillende richtingen die de doorgeven aan een andere groep zodat wij met onze superheld een oplos-
MAD-Faculty herbergt, leerden we elkaar kennen doormiddel van een spel. sing konden verzinnen voor de crisis die zij op hun beurt hadden verwezen-
De eerste kennismaking met de andere groepsleden verliep niet helemaal lijkt. De wereldbedreigende crisis die onze groep aangeleverd kreeg was een
zonder problemen. In eerste instantie zouden er twee mensen van C-md tsunami van benen. Dat wil zeggen dat er een gigantische hoeveelheid be-
Marlies van Cappele Geoffrey Feitsma deelnemen en twee uit Product Design. Later bleek dat van elk van deze nen de aarde overrompelen. Voor onze superheld die was uitgerust met een
Marlies is een studente fotografie, zij was de motivatie in de groep. Zij Geoffrey is een student grafisch ontwerp en dat hebben we ook kunnen opleidingen er eentje bij onze groep aangesloten was die het vak niet mocht derde arm was dit helemaal geen probleem. De extra arm kon hij gebruiken
was degene die telkens de groep tot orde riep als het gesprek afdreef van merken. Telkens als er een vormgeving nodig was, heeft Geoffrey die volgen. Daardoor waren we plots nog maar met vijf in plaats van zeven. om de benen aan de kant te duwen en zo de mensen te redden. Gedurende
het eigenlijke doel. Dit was een zeer belangrijke opgave aangezien we al- gemaakt. Of het een presentatie was of de Do It Yourself kit of de paper, Later loste dit probleem zich op doordat we er een zesde teamlid uit Ani- deze opdrachten en dus ook vorm van kennismaking met de andere groeps-
lemaal wel iemand nodig hadden die ons tot de orde van de dag riep. Ook ieder van deze ontwerpen kwamen van Geoffrey zijn hand. matie bijkregen. De bedoeling van het spel was om via een frisse invalshoek leden werden elkaars coördinaten uitgewisseld wat de communicatie zou
was zij een creatieveling die telkens opnieuw op een idee kwam waar de kennis te maken met het onderzoeksproject. De eerste opdracht van het vergemakkelijken. Ook hebben we van deze groepsfase en de presentatie
rest nog niet aan gedacht had. Ook was Marlies de eerste die het op zich Kristel Coolen spel hield concreet in om een superheld met een beperking te verzinnen. De van onze superheld daarna foto’s gemaakt zodat we een aandenken hadden
nam om de feedback van de docenten te noteren en te verwerken. Kristel is een studente communicatie –en multimediadesign. Zij was beperking moest absoluut aanwezig zijn om ons op die manier vertrouwd van deze eerste ontmoeting. Maar ook zodat we ons eerste materiaal hadden
daarom de beheerder van de blog. De andere studenten konden wel wat te maken met de “extreme user”. Dit zijn mensen die met een beperking om op onze blog te zetten. Na dit ludiek intermezzo was het nuttig om ons
Sauro Capozza op de blog zetten als ze dat wilden, maar meestal was zij degene die er te kampen hebben en een zekere vorm van “human enhancement” nodig nog verder vertrouwd te maken met de extreme user. Want door te zien
Sauro is een student productdesign. Hij profileerde zich door als eerste alles opzette wat de anderen e-mailden. Ook de eerste vormgeving van de hebben om probleemloos in onze samenleving te kunnen functioneren. met wat voor problemen deze groep mensen te kampen heeft, konden we
met een aantal inspiratiefilmpjes op de blog te zetten. Ook was hij van blog was naar de hand van Kristel. De nieuwste vormgeving is gebaseerd De ‘superheld’ in kwestie werd er eentje die een been miste, maar om deze inspiratie opdoen voor ons ontwerp dat moest dienen voor alle mensen, met
groot belang bij de uiteindelijke uitvoering van ons product voor de ten- op hetgeen dat Geoffrey gemaakt heeft. beperking op te vangen verzonnen we vervolgens een derde arm op de plek of zonder beperking.
toonstelling. Sauro zorgde ervoor dat de producten die we meebrachten waar normaal gesproken zijn been had moeten zijn.
allemaal een verpakking kregen. Ron Corten
Ron is een student tv-film. Hij heeft dan ook de presentatie van ons
Anne Neyens “human enchantment” verhaal vormgegeven met gekleurde lampen. Ook
Anne is een studente animatie film en liet dat merken doordat ze vaak de heeft hij vaak foto’s gemaakt voor op de blog en was hij degene die een
ideeën die we hadden ook te schetsen bijvoorbeeld bij de workshop van kritische kijk had op de ideeën van de andere groepsleden
Superflux. Zij was ook vaak degene die berichten schreef op Facebook
wanneer we wat vergeten waren, waardoor we toch in staat waren om alle
deadlines te halen.
1 2
5. 4 ONDERDOMPELING OBSERVATIES 5 Moodboard en performance
Op vrijdag 28 oktober zijn we het project dan eerder officieel gestart. We Interviews Op basis van de gegevens verkregen uit de interviews en participatieve
brachten een bezoek aan de woonvorm Laekerveld. Hier kwamen we in observaties hebben we een moodboard gemaakt. Dit is één van de tech-
contact met de ‘extreme users’. In Laekerveld stond ons een rondleiding te Om ons op een goede manier onder te dompelen hebben we tenslotte nieken om onderzoek te doen. Het is zeer bepalend om alle elementen
wachten in de gebouwen waar mensen met een handicap begeleid wonen. interviews afgelegd. Daarbij hebben we niet enkel zoals in de opdracht die samenkomen te kunnen weergeven en zo verder inspiratie op te doen.
Hier konden we zien met welke type beperkingen deze mensen leven en vermeld stond een interview gehouden met een expert, maar ook en- Het moodboard toonde duidelijk aan dat er voor de mensen die we had-
hoe ze deze proberen te verlichten. Zo zijn er bijvoorbeeld klassieke rol- kele gesprekjes gehad met mensen die deel uitmaken van de extreme den geïnterviewd er een sterke overlevingsdrang nog steeds aanwezig was,
stoelen, maar ook een speciale besturing, waardoor de stoel met de kin doelgroep. Allereerst was er het interview met Huget Désiron. Zij is een maar dat men toch nog steeds met hun beperking sterk inzaten. Daarom
bediend kan worden in plaats van met de hand. Tijdens onze observaties ergotherapeut die “Act Désiron” oprichtte. Een centrum dat mensen met had het moodboard een grijziger, grauwer thema. Je moet steeds vooruit
is ons vooral opgevallen dat deze mensen goed geholpen worden met hun een beperking binnen hun werkveld helpt zoals reeds aangehaald. In het kijken, maar vanuit een benadeelde situatie is dit zeer moeilijk. Het mood-
lichamelijke problemen, maar dat ze toch niet zo gelukkig zijn zoals ze dat interview ging het vooral over het technische aspect van ‘human enhance- board op zich was vrij standaard vormgegeven, en naar standaarden van
graag zouden willen. Veel van deze mensen kampen met negatieve gevoe- ment’. Dus met andere woorden de concrete uitwerking van de oplossin- de school niet creatief en visionair genoeg. Het moodboard had op zich
lens omdat ze weten dat ze niet alles (meer) kunnen doen. Dit wist een ex gen die er voor gehandicapten beschikbaar zijn. We zijn er eveneens hier ook niet genoeg inhoud. Het moodboard strookte niet met onze uitleg en
leerkracht tevens te getuigen: door een verkeersongeval is hij in een rolstoel achter gekomen dat de kleine dingen vaak al een grote hulp kunnen zijn, had meer visie nodig dan situatieschets. Dit heeft ons op zich niet tegenge-
beland, maar door oefeningen te doen kan hij wel weer terug staan. Hij had zoals een joystick als bediening voor een rolstoel. Door deze kleine aan- houden om er informatie uit te kunnen halen en inspiratie op te doen, we
het er echter heel moeilijk mee dat hij niet meer kon lesgeven zoals hij dat passing kunnen al heel wat mensen zich beter voelen in hun vel. Een niet hebben geleerd dat de uitwerking en de creatieve visie er al in een vroeger
vroeger deed. Doch treedt hij ook nu nog regelmatig enkele uurtjes op als onbelangrijke vraag die we steeds vooropstelden was hoe mensen met stadium mag bijzijn. Ook is was het belangrijk om sneller naar de normale
leraar in een lagere school waar hij de kinderen verkeersveiligheid toelicht. een beperking psychologisch hiermee omgaan. Een persoon, die liever mensen toe te werken en niet blijven concentreren op de extreme users.
Woonvorm Laekerveld was niet de enigste plek waar we observaties konden anoniem wenst te blijven, deed haar verhaal. Ze leed aan de ziekte ‘Myas- Van daaruit hebben we een visie kunnen creëren op de situatie vanuit de
verrichten. Dit kon ook tijdens een spelletje e-hockey, wat best wel heel leuk thenia Gravis’, een neurologische spierziekte. Deze vrouw ontkende dat ze ogen van een extreme user en dit hebben we getracht in beeld te brengen
om te zien was. Vooral omdat de mensen met een lichamelijke beperking ook maar de kleinste problemen had. Ze wilde aan zichzelf niet toegeven met de performance, de performance geeft op een ludieke manier weer hoe
helemaal openbloeien tijdens het spel. Ze vergaten bijna hun handicap om- dat ze aan een ziekte leed. Hier is ons dus opgevallen dat iedereen anders Human Enhancement een persoon zou kunnen helpen. In dit geval krijgt de
dat ze zo opgingen in de wedstrijd. Wel was het jammer dat niet iedereen omgaat met problemen en dat ondanks heel wat hulpmiddelen mensen extreme user, die zelfs niet meer kan lopen, plots een gevleugeld paard aan
even goed mee kon doen. Hun beperking bepaalt namelijk hun positie op nog steeds ongelukkig zijn omdat ze anders zijn dan anderen. zijn rolstoel, zodat hij overal naartoe kan vliegen. Dit is een metafoor voor
het terrein. Het kennismaken met de extreme users gebeurde niet enkel de vrijheid die Human Enhancement zou kunnen bieden aan niet alleen de
door observaties en meelopen met de mensen zelf, maar ook eenvoudigweg extreme user, maar ook de gewone mens. Human Enhancement is zeker
door te praten met personen die zelf in een gelijkaardige situatie zitten en iets dat de mens zou kunnen helpen en verbeteren in allerhande situaties,
beschouwd worden als extreme users. Tevens hebben we mensen geïn- maar is iets waar niet licht overheen mag gegaan worden, want het is een
terviewd die vanuit een andere hoek naar hen kijken, namelijk vanuit een onderwerp dat nog steeds zeer dicht tegen ethische en biologische kwesties
professioneel standpunt zoals Huget Désiro. Zij is voornamelijk actief in het aanzit.
helpen van gehandicapten in hun beroepsleven.
3 4
6. 6 Superflux
Superflux is een ‘design studio’, gevestigd in zowel Londen als in India, -Eerst en vooral ‘gene modification’, wat vooral betrekking heeft op DNA en
meerbepaald Ahmebad die twee belangrijke luiken impliceert. Enerzijds genetische manipulatie;
kent men het luik ‘Consultancy’, waar voornamelijk applicaties worden -‘Cyborg’ ontfermt zich dan voornamelijk over het uitrusten van de mens met
ontwikkeld voor andere bedrijven. Anderzijds werkt Flux Lab rond sociale nieuwe technologieën;
innovatie. Met andere woorden wordt hier bestudeerd wat de mogelijkhe- -Vervolgens social media als een middel om tot Human Enhancement te komen;
den zijn rond Human Enhancement met nieuwe technologieën op mensen -En tenslotte ‘noötropische drugs’ die de tijdelijke effecten van Human Enhance-
en hun omgeving. Superflux is dus sterk geïnteresseerd in de verschillende ment oproepen door in te spelen op de zintuigen. *
manieren waarop “Emerging Technologies” converseren met het dagda-
gelijkse leven en de snel veranderende wereld. In het kader van het thema Voor de workshop in de namiddag werd elke researchgroep gevraagd om Scenario 1
Human Enhancement vanuit het ‘design perspectief ’ mochten we op 25 één scenario te kiezen uit vier mogelijkheden.* Gene therapy, bionic implants and wearable prostheses have advanced to the point where those treated with
november 2011 het Superflux-team verwelkomen voor een uitgebreide le- these technologies are seen to be better at certain tasks than baseline humans. Within the labour market, de-
zing en introductie van hun activiteiten. Vervolgens namen we deel aan een Wij kozen, tevens zoals de meerderheid, voor scenario vier. Dit handelde mand for these individuals far outstrips supply, with corresponding disruptions in bonuses, renumeration, and
intensieve workshop, waarin wij ons als onderzoeksgroep konden oefenen over het ver- hogen van het IQ van onze nakomelingen. Op zich klinkt dit so-called ‘golden handshakes’. A black market emerges to fill the gap, catering to those who want access to these
in de techniek om dieper na te denken over de gevolgen die Human Enhan- als een goed idee en een op alle gebied positief gegeven om bijvoorbeeld het technologies, which are otherwise limited to those with medical insurance payouts or means-tested socialised
cement met zich kan meebrengen. Eén van de belangrijkste factoren hierbij IQ binnen één generatie te verdubbelen. Maar het is ook interessant om healthcare. The market offers to cause targeted physical injury at a fraction of the cost of accessing these techno-
is niet altijd enkel nagaan welke verandering men teweeg wil brengen, maar hier dieper op in te gaan en de mogelijke neveneffecten ervan onder de loep logies through legal means.
eerder, wat gebeurt er verder als men deze verandering teweeg brengt. Het te nemen, want zoals ook al in de opgave werd aangehaald zou de commu-
is belangrijk de positieve of negatieve gevolgen perfect te kunnen inschat- nicatie tussen ouders en kind op die manier sterk verstoord kunnen raken. Scenario 2
ten, wil men een betere kijk krijgen op de mogelijkheden tot innovatie. Ge- Concreet zijn we gestart vanuit “Generational Event Horizon”, wat slaat As the number of stem cell treatments multiply, so does the demand for human stem cells. A legal trade of stem
relateerd aan het vakgebied van Superflux zou men bij wijze van voorbeeld op de kloof tussen de ouders en het kind. Van hieruit kon de brainstorm cell production from adipose fat tissue is overseen by an international task force, while grey market gangs for-
kunnen stellen dat wanneer huidige digitale en elektronische technologieën beginnen, echter deden we dit op een iets meer gestructureerde manier dan merly engaged in prostitution and human trafficking switch to more profitable bio-ventures.
samengevoegd worden met het menselijk lichaam, met de bedoeling een dat traditioneel het geval was. We kregen van de gastdocenten namelijk een
verrijking te zijn aan dat menselijk lichaam, men de vraag moet stellen waar lijst mee met kernwoorden als ‘unsuspected outcomes’ en ‘conse- quenses’. Scenario 3
zich nog juist het onderscheid bevindt tussen lichaam en machine. Met Het communicatieprobleem tussen de hoog –en de minder hoogbegaafden Advances in artificial organs and regenerative medicine trigger a radical spike in human life expectancy. Thou-
andere woorden is het belangrijk om een blik te wer- pen op de mogelijke wat al eerder werd aangehaald bleef een leidraad binnen onze brainstorm. gh publicly hailed as ‘one of the century’s greatest achievements’, unintended side-effects spiral wildly out of
negatieve gevolgen die het ‘mechaniseren’ met zich meebrengt. In tegenstel- We kwamen tot de vaststelling dat de kans bestond dat er een oorlog zou control. As the last of the Baby Boomers enter retirement, with no obvious sign of slowing down, it proves easier
ling tot onze onderzoeksactiviteit die eerder abstract is en een niet hoog rea- uitbreken tussen beide uitersten en om dit te voor- komen zijn we iets for those in power to focus their attention on the growing legion of the over-60s. Inter-generational resentment
liteitsgehalte dient te verkrijgen, als ‘Critical Design’ werkt Superflux soms beginnen uitwerken. Namelijk een soort ‘chip’ die veel weg had van een pil. grows unchecked, with much of the workforce starting to see themselves as latter-day slaves.
wél functionele oplossingen uit. De meesten zijn echter wel enkel conceptu- Deze stelt iedereen in staat terug op eenzelfde niveau te communiceren. Het
eel. De weg naar de uitwerking en de visie op het idee zijn vaak belangrijker fungeert als het ware als ‘vertaler’ om de intellectuele informatie komende Scenario 4:
dan het uiteindelijke resultaat. Zo vertrekken het Medialab of Fluxlab van van de extreem hoogbegaafden om te zetten naar de normaalbegaafden. Following a shift in approaches to the modification of embryonic DNA for ‘fixing’ inherited diseases, it becomes
abstracte ideeën zoals bijvoorbeeld de ‘USB finger’ en ‘the smoke hole’. Als Hierdoor zouden misverstanden kunnen worden vermeden en de kans op culturally acceptable for parents to ‘boost’ the strength and (more importantly) intelligence of their offspring.
samenvatting op de uiteenzetting van Anab Jain en Jon Ardern kunnen we oorlogen sterk worden terug- geschroefd. In the course of a single generation, base IQ jumps from 109 to 210, in what comes to be known as the ‘Gene-
stellen dat Human Enhancement iets van ‘vandaag’ is, ondanks zijn futuris- rational Event Horizon’. Super-intelligence, however, comes with unexpected side-effects, often leaving parents
tische karakter. Het is een proces dat wordt beïnvloed door ontwikkeling en Kortom: hier wordt een oplossing geboden voor een neveneffect aan een and children struggling to communicate.
evolutie van elke dag. De gastdocenten maakten duidelijk dat Human En- Human Enhancement. Een hoger IQ voor de komende generatie is uiter-
hancement steeds met een realistisch oog moet bekeken worden. Dromen aard iets zeer interessant maar interessanter is het dieper gelegen onderzoek
is hierbij uit den bozen. Het belang van speculatief design werd meermaals naar de eventuele nevenverschijnselen zodat we ons niet blindstaren op
aangehaald en hoe het gunstig kan zijn voor de ontwikkeling van realisti- enkel de mogelijke voordelen en dus niet voor verassingen komen te staan.
sche ideeën. Deze vorm van wetenschappelijk onderzoek wordt door velen
als fascinerend aanzien en vaak gebruikt in Hollywoodfilms.
Human Enhancement is een zeer actueel begrip en kent de nodige aandacht
onder de bevolking. Het staat nog in zijn kinderschoenen maar stilaan
wordt het als maar realistischer. Superflux deelt Human Enhancement op in
vier grote onderdelen:
5 6
7. 7 Workshop Arne Hendriks 8 Manifest
Op vrijdag dertien januari gaf de kunstenaar Arne Hendriks een workshop
over zijn project ‘The Incredible Shrinking man’. Als onafhankelijke curator
in het grensgebied tussen kunst, ontwerp en mode is hij op dit moment
actief in dit project waarbij hij onderzoek doet naar de gevolgen van het ver- Onze houding ten opzichte van Human Enhancement neigt naar de positieve kant. We zien de
kleinen van de menselijk soort. In dit speculatief ontwerp onderzoekt Arne mogelijkheden van Human Enhancement in en zijn van mening dat deze naar de toekomst toe
de gevolgen van het verkleinen van de mensheid tot 50 centimeter. Het is
een tegenstelling van de werkelijkheid want we zien in de geschiedenis dat
veel voor de mens kunnen betekenen. Er zijn immers vandaag de dag reeds vormen van Human
het menselijk ras steeds groter wordt. Omdat we steeds groter worden heb- Enhancement die veel voor de mensheid kunnen betekenen. Een voorbeeld hiervan is antidepres-
ben we ook meer energie, ruimte en voedsel nodig om te overleven. Arne siva, een middel dat vandaag de dag reeds vaak gebruikt wordt door een zeer grote groep men-
sprak over de veranderingen die gepaard gaan met de transformatie van
een groeitoename naar een verkleining van ons soort. Ik zal bondig enkele
sen. Ook plastische chirurgie is een vorm van Human Enhancement waar ieder van ons al mee
voorbeelden aanhalen die Arne besprak in zijn uiteenzetting. bekent is. Verder vinden we dit ook terug in medicatie als viagra, relatine,…
Hoewel de voordelen en positieve gevolgen van al deze middelen al wetenschappelijk aangetoond
De Lichamelijke veranderinge.
Arne toonde een fragment uit een film tijdens zijn presentatie: het perso-
zijn, toch zien we dat in dat deze vormen van Human Enhancement een ethische vraag met
nage veranderde van gestalte, hij werd steeds kleiner. Arne had dit fragment zich meebrengen. Kunnen we ons geluk laten afhangen van een pil of een operatie? Is dit ethisch
zo gemonteerd dat de stem ook steeds een hogere frequentie bereikte. verantwoord? En kunnen we op die moment van echt geluk spreken of worden we slachtoffers
Weinig studenten in de aula merkte deze verandering. Hieruit kunnen we
concluderen dat we zouden kunnen wennen aan deze lichamelijke veran-
van een artificiële samenleving… De vraag is daarbij ook of dit ‘geluk’ blijvend is? Hoelang
dering. Arne liet ook een humoristische clip zien van een fragment uit een blijft deze medicatie werkende, en hoe zit het met verslavingen? Dit is het eerste grote gevaar van
show waar de zanger Lionel Richie onder invloed van helium gas een lied Human Enhancement. Deze veranderingen aan de mensen hebben grote psychologische gevolgen
zong. Op deze manier kunnen we relatief accuraat voorspellen hoe onze
stem klinkt als we 50 centimeter klein zijn. Het is echter wel moeilijk om
voor de mensen zelf. Dit hebben we enerzijds ervaren bij onze observaties en interviews omtrent
je in te leven in dergelijk gestalte. Om ons een duidelijker beeld te schetsen extreme users. Zoals we in ons eerste moodboard aantonen en zoals ook uit onze performance
had Arne een pop van 50 centimeter bij zich. Uiteraard kunnen wij deze le- blijkt. Ook gaat er hierdoor een kloof ontstaan tussen enerzijds de mensen die de middelen hebben
venloze ledenmaten niet tot leven brengen zoals een poppenspeler maar het
verhelderde wel de situatie. Na de presentatie hadden wij als groep een per-
om de grote kosten die Human Enhancement met zich meebrengen in te lossen en de groep men-
soonlijk gesprek met Arne. Hij gaf ons het advies om minder ambitieus te sen die er niet toe in staat zijn. Bij superintelligentie kunnen we op die manier een communica-
zijn. Een klein element kan ons gelukkig maken. Een bepaalde verpakking tiekloof krijgen tussen de armere en rijkere mensen. Wij vrezen dan ook dat deze verbeteringen
kan ons een gelukkig gevoel geven. Uiteraard moesten wij verder streven
naar een element dat verbonden kan worden met “human enhancement”.
het gevaar meebrengen dat er kloven ontstaan tussen mensen. Daarom kiezen we voor critical
Het gesprek met Arne heeft ons zeker een stevige duw in de rug gegeven. design zodat we op een originele manier onze kritiek op human enhancement kunnen uiten.
Zijn manier van werken was zeer inspirerend voor ons, het gaf ons nieuwe
energie om verder te werken aan ons project.
•
7 8
8. 9 1e concept 10 Aangepast concept 11 Definitieve concept
Bij ons eerste concept zijn we gestart vanuit een eerder positieve houding Voor ons aangepast concept startten we opnieuw vanuit onze ervaringen Uiteindelijk zagen we in dat het creëren van geluk een menselijke ingreep De kit zelf zou een redelijke klinische look krijgen. Maar het moest toch
naar human enhancement toe. We zagen de mogelijkheden van human tijdens de observaties van Laekerveld, E-hockey en de interviews. Hieruit in de natuur is die altijd ethische problemen met zich zou meebrengen. toegankelijk lijken voor iedereen. Daarom hebben we gekozen voor een
enhancement in en waren van mening dat deze mogelijkheden naar de kwamen we tot de conclusie dat ook psychologisch deze mensen enorm Daarom besloten we te kiezen voor een ‘critical design’. We hebben ons na- combinatie van wit, het klinische en blauw, een kleur die algemeen als favo-
toekomst toe veel voor de mens konden betekenen. Hierbij gaven we enkele te lijden hebben onder hun handicaps. Naarmate we hier verder op ingin- melijk zo vaak de vraag gesteld; “kunnen wij ons geluk creëren aan de hand riet wordt beschouwd. De inhoud zouden allerlei tools zijn om jezelf botox
voorbeelden waaronder antidepressiva, een middel dat vandaag de dag gen, kwamen we tot de conclusie dat dit een maatschappelijke problema- van human enhancement?”. We hebben bevonden dat het antwoord op te injecteren. Bijvoorbeeld een spuit, handschoenen, verband, … . Het
reeds vaak gebruikt wordt door een zeer grote groep mensen. Ook plas- tiek is die enorm leeft onder de mensen. Steeds vaker krijgen mensen te deze vraag zeer vaak ‘neen’ is. We hebben een kritische houding tegenover design van de kit wouden we redelijk retro houden. Het moest positiviteit
tische chirurgie was voor ons een vorm van Human Enhancement die bij kampen met depressies, het aantal zelfmoorden in Vlaanderen ligt 1.5x de toekomstige vorm van human enhancement en die van tegenwoordig. uitstralen. We hebben de voorwerpen in een plastieke verpakking geplaatst.
ieder van ons al mee bekend is. Verder vonden we dat ook terug in medi- hoger dan in de rest van de Europese Unie. Het aantal zelfdodingen is in Vandaar onze keuze om te gaan voor ‘Critical Design’. Dit hebben we gedaan om het ‘plastieke’, het ‘plastische’ te onderstrepen.
catie als viagra, relatine,… Hoewel de voordelen en positieve gevolgen van 2010 gestegen met 5procent, van 1526 tot 1600. (De Pers, 23/08/2011) De Hierin wilde we aantonen dat het soort geluk dat Human Enhancement de Natuurlijk bevat het concept een grote sarcastische waarde. We zouden dit
al deze middelen al wetenschappelijk aangetoond waren, zagen we toch oorzaak hiervan ligt vaak bij depressies (mediapedia, 03/09/2010), ook mens kan brengen, meestal niet vergelijkbaar is met oprecht gelukkig zijn. concept nooit op de markt willen brengen. We hebben dit concept ontwik-
in dat deze vormen van Human Enhancement een ethische vraag met zich hier zien we een enorme stijging. Anti-depressiva is dan ook een vorm van We kozen er al snel voor om dit aan te tonen aan de hand van plastische keld om de mensen aan het denken te zetten. We willen kritiek leveren en
meebrengen. Kunnen we ons geluk laten afhangen van een pil of een opera- Human Enhancement die vandaag de dag reeds zeer aanvaard is onder de chirurgie. Dit is een vorm van human enhancement die al zeer alomtegen- onze mening via deze ‘kit’ aantonen.
tie? Was dit ethisch verantwoord? En konden we op dat moment van echt bevolking. We zien hier zeker de voordelen van in, aangezien het reeds vele woordig is. In America zelfs nog meer dan hier, in Europa. De mensen die
geluk spreken of werden we slachtoffers van een artificiële samenleving… mensen geholpen heeft, maar anti-depressiva heeft ook enorm veel nadelen: een plastische ingreep ondergaan hopen gelukkiger te worden. Wij van
De vraag was daarbij ook of dit ‘geluk’ blijvend was? Hoelang blijft deze verslaving, gewenning, slapeloosheid, erectieproblemen, afname van het groep 3 vonden dat je vast niet gelukkiger wordt als je neus kleiner is, of je
medicatie werkende, en hoe zit het met verslavingen? Dit zagen we dan ook libido, tijdelijke toename van zelfmoordneigingen, enorm duur,… (Fonds lippen dikker. Geluk is iets wat in je hoofd zit. Als je je lichaam accepteert
als het eerste grote gevaar van Human Enhancement. De veranderingen Psychische Gezondheid, 2011) Ook brengt dit vaak een ethische vraag met met zijn goede en slechte kwaliteiten zul je vanzelf gelukkiger worden. Dus
aan de mensen hadden grote psychologische gevolgen voor de mensen zelf. zich meebrengen. Kunnen we ons geluk laten afhangen van een pil? Is dit niet door een plastische chirurg. Natuurlijk zijn er ook nog altijd de uitzon-
Dit hadden we ervaren bij onze observaties en interviews omtrent extreme ethisch verantwoord? En kunnen we op die moment van echt geluk spreken deringen.
users. Zoals we in het moodboard aantoonden en zoals ook uit onze per- of worden we slachtoffers van een artificiële samenleving… De vraag is Om onze mening vorm te geven hadden we dus gekozen voor Critical De-
formance bleek. We stonden er ook bij stil dat hierdoor een kloof ontstaat daarbij ook of dit ‘geluk’ blijvend is? Hoelang blijft deze medicatie wer- sign. Het moest iets zijn dat kritiek leverde op de plastische chirurgie.
tussen enerzijds de mensen die de middelen hebben om de grote kosten kende, en hoe zit het met verslavingen? Daarom gingen wij op zoek naar Op het eerste zicht leek het ons interessant botox te plaatsen bovenop de
die Human Enhancement met zich meebrengen in te lossen en de groep een nieuwe manier om geluk te creëren waarbij we deze nadelen zo veel huid van personen. En dus niet onder de huid, zoals het werkelijk gedaan
mensen die er niet toe in staat zijn. Bij superintelligentie kunnen we op die mogelijk proberen te beperken. Hierbij zijn we gekomen tot het oproepen wordt. Op die manier zou het dan duidelijk worden dat botox enerzijds
manier een communicatiekloof krijgen tussen de armere en rijkere mensen. van goede herinneringen om deze momenten opnieuw te beleven. Op die vaak voor mislukkingen zorgt en dat de schoonheid van deze mensen niet
We vreesden dan ook dat deze verbeteringen het gevaar meebracht dat er manier willen we geluk creëren. We zijn allemaal in staat onze herinnerin- echt is. Anderzijds stellen we op die manier de vraag of deze ingrepen voor
kloven ontstaan tussen mensen. Tot dit inzicht waren we gekomen tijdens gen op te halen, maar we zouden deze beleving intenser en bewuster willen schooheid kunnen zorgen.
de workshop van Superflux. Hier kwamen we op het idee om ‘worldpiece’ maken. De persoon kiest er op een ongelukkig moment dan ook bewust Uiteindelijk vonden we deze oplossing een beetje te voor de hand liggend.
uit te vinden om communicatie te vergemakkelijken. voor om terug te keren naar een herinnering die hij zelf kiest. Hij gaat dan Het zou niet de eerste keer zijn dat mensen op die manier met plastische
op een virtuele manier terug in deze herinnering en krijgt het intense gevoel chirurgie geconfronteerd worden. We wouden nog verder gaan. Zelfs zo
Ook hadden we nagedacht over een derde en typische kritiek op Human van geluk mee naar de ‘echte wereld’. Voor de vormgeving vonden we een ver, dat we het eigenlijk belachelijk gaan maken. Hoe sommige mensen
Enhancement. Namelijk het feit dat de mens niet te veel mag ingrijpen in aansluiting bij het werk van Tan Lee die een helm ontwikkelde die in staat tegenwoordig met botox en plastische chirurgie omgaan is op zich al lach-
natuurlijke processen. (Bostrom, Roach, 2008) Human Enhancement im- was onze hersengolven te lezen en op die manier onze gedachten uit te voe- wekkend. Denk maar aan Lola Ferrari, Dolly Parton, Michael Jackson, … .
pliceert vaak een grote energie-opslorping van de huidige natuur. Dit net in ren. Op die manier zou de persoon aan de herinnering naar keuze denken We hebben het idee gekregen om een ‘do it yourself – kit’ uit te werken.
een tijd dat deze natuur uitgeput lijkt te zijn. Het leek ons daarom een beter en de helm zou in ons geval een soort ‘hypnose’ te weeg brengen die de Wat zou er gebeuren als de hierboven vermelde personen zélf de plastische
idee om verdergaand op ons manifest een oplossing te zoeken waarbij zowel persoon in staat stelt zijn herinnering virtueel te herbeleven. Zo komt er een ingrepen konden doen?
de mens, als zijn leefomgeving beter wordt. natuurlijke stijging van serotonine vrij. Dit zou ethisch gezien al een betere
oplossing zijn dan anti-depressiva omdat deze serotonine op een onna-
tuurlijke manier aanmaakt in de hersenen. Ook de vele nadelen in verband
met afname van seksuele lust en erectieproblemen zouden op deze manier
vermeden blijven. Het was hierbij echter zeker niet de bedoeling deze helm
als definitieve vormgeving van ‘onze uitvinding’ te zien.
9 10
9. 12 BESLUIT
In het algemeen verloopt ons project vlot. We hebben al ettelijke ob- sta- Arne heeft ons erg goed geholpen met ons meest recente concept. Hij zei
kels overwonnen en zijn hierdoor dan ook verbeterd. Aanvankelijk zagen dat we te ambitieus waren. We wouden aanvankelijk de mens meer geluk-
we het nog te vaag. We hadden het over een virtuele realiteit die we nog niet kig maken. Hij zei dat als we de mens ook maar een klein beetje gelukkiger
concreet genoeg voor ons zagen. De docenten konden niet exact volgen wat
we te vertellen hadden. Zelf wisten we ook niet precies hoe we dit hadden zouden maken, we al een verre weg afgelegd zouden hebben. We zijn het
willen realiseren. We zijn ook de fout in gegaan bij het moodboard. Het dan ook kleiner gaan bekijken. Geluk is persoonlijk. We hebben ons afge-
was een te grote plakcollage, te simpel voor een team creatieve studenten. vraagd wat de kleine dingen zijn die ons gelukkig maken. Of net die dingen
We moesten meer aandacht spenderen aan de creatieve uitwerking van de die ons ongelukkig maken, en deze elimineren. Iedereen was het ermee eens
opdrachten. Hier hebben we ons dan ook extra op geconcentreerd. Onze dat ‘een wekker die te vroeg afloopt’ iets zeer onaangenaam is. Als je met
invalshoeken en reflecties rond de observaties waren interessant en zouden een vreselijk irritant geluid opstaat zal je dag vanzelf minder vlot gaan als
in de toekomst zeker nog van pas komen. Deze waren echter niet altijd dat je rustig wakker wordt.
duidelijk terug te vinden op het moodboard.
We moesten meer brainstormen rond het eigenlijke onderwerp, namelijk Na veel wikken en wegen hebben we uiteindelijk toch een andere weg in
Human Enchancement en hier dieper op in gaan. De observaties moesten geslaan. Geluk is echter altijd ons centraal idee gebleven. Maar deze keer
we gebruiken als ondersteuning maar we mochten niet vergeten dat deze zijn we gaan kijken naar de human enhancement die al aanwezig is in onze
observaties niet onze doelgroep omvatten. Op die manier moesten we van- maatschappij, namelijk plastische chirurgie. Elk lid van de groep had hier
uit de observaties werken en de ervaringen die we hadden opgedaan naar een zeer kritisch standpunt tegenover. We hebben besloten dat volgens ons,
‘de gewone mens’ toe en niet denken in de zin van: we moeten ontwerpen geluk niet gecreëerd kan worden door middel van Human Enhancement.
voor mensen met beperkingen. We hebben de extreme users nog in acht Dit wouden we duidelijk maken door ‘Critical Design’. We hebben onze kri-
genomen, maar ons uiteindelijk meer gericht op het eigenlijke human tiek geuit door een ‘Do It Yourself – kit’. Een kit die door ons ontworpen is
enhancement. om jezelf botox te injecteren.
Onze performance was in goede aarde gevallen. Deze opdracht hadden we
dan ook extra creatief benaderd. Zelf vonden we ook dat we de sfeer die wij In het algemeen zijn we tevreden met ons concept. We hebben veel onder-
zelf voor ogen hadden op een goede manier hebben overgebracht. Wel kre- zocht, gediscussieerd en knopen moeten door hakken. Maar uiteindelijk
gen we de opmerking dat we meer vanuit de observaties moesten vertrek- hebben we een goed concept kunnen afleveren. Onze kennis en mening ten
ken. Wat we aanvankelijk dus te veel deden bij het moodboard. opzichte van Human Enhancement is gevormd.
Verder hebben we ons vooral gericht op ons concept. Dit is dan ook erg
geëvalueerd. Van het redden van de aarde via een virtual reality, naar een
manier om gelukkig op te staan.
11 12
10. 13 Bronnen ‘Dream centre’ of the brain found: Men heeft het droomgedeelte van de Eternal Sunshine of the spotless mind: Vanuit het idee om goede herin-
creëren van een virtuele wereld waarin mensen vrede vol met elkaar hersenen kunnen lokaliseren. Interessant voor ons concept naargelang dat neringen op te roepen kwam ik bij het tegenovergestelde namelijk het
Geoffrey Feitsma kunnen leven. Observaties Laekerveld: De onderdompeling heeft me een het “toestel” rekening gaat moeten houden met deze sectie en die van de elimineren van slechte gedachten. Dit komt in deze film duidelijk terug.
Revalidatiecentrum & MS Centrum Overpelt: Het revalidatie & MS Cen- andere kijk gegeven op het leven van mensen met een lichamelijke en/of herinneringen. http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/3645576.stm Nadelen van Hoogbegaafdheid: Tijdens de workshop van vorige week heb-
trum Overpelt is een gespecialiseerd centrum voor personen met MS. geestelijke Beperking en ook met de manier waarop ze verzorgd worden. ben we vooral gewerkt rond hoogbegaafdheid. Hierbij zijn we tot de con-
In dit centrum heb ik een dag meegelopen met een patiënt. Dit was een Beter gezegdhet heeft me dit alles laten zien want het is een onderwerp ik Anne Neyens clusie gekomen dat deze vele nadelen heeft waarbij wij vooral de nadruk
verhelderende ervaring. http://www.msreva.be/ voorheen weinig tot niets over wist. Interview in TIME Health “The future of human enhancement”:In dit ar- hebben gelegd op het probleem rond ‘communicatie’.
Film, Go Now: Op een dag ontmoet Nick Karen, ze worden verliefd Scanner leest gedachten van patiënt in vegetatieve toestand: Dergelijke tikel wordt aandacht gevestigd op de human enhancement die al bestaat! http://www.informationeel.nl/hoogbegaafdheid/nadelen/
en gaan samenwonen. Snel daarna begint Nick ziek te worden en zijn ontdekkingen en evoluties binnen de medische wereld zorgen ervoor dat Zoals alertheid verbeteraars zoals cafeïne,… Volgens hem bestaat ‘human Technocalyps: Deze documentaire schept een duidelijk beeld van hoe de
lichaam bezwijkt aan MS. Deze film is zeer inspirerend en weerspiegelt mensen letterlijk uit hun isolement kunnen treden en ondanks hun vege- enhancement’ dus al. Dit roept bij mij een heleboel ethische vragen op. wereld er binnen enkele jaren zou kunnen uitzien onder invloed van Hu-
de overlevingskracht van de mens. http://www.imdb.com/title/tt0113184/ tatieve toestand alsnog kunnen communiceren. http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1921027,00.html man Enhancement. Dit kan interessant zijn naar ons verdere onderzoek
plotsummary Van vergeetpil tot robotpak – H.E. voor een veilige en rechtvaardige samen- Persoonlijk interview met D.: Deze persoon leed aan de ziekte Myasthenia en de gevolgen die Human Enhancement kan teweeg brengen. http://
Convergerende technologieën: Wat een paar jaar geleden sciencefiction leek leving: Zoals bij elk wetenschappelijk project is het niet onbelangrijk om Gravis, een neurologische spierziekte. Deze vrouw ontkende dat ze ook www.ravagedigitaal.org/2008/filmblik8juli/filmblik.php
is vandaag werkelijkheid. Dit dossier laat zien dat de lange weg voor- rekening te houden met de ethische vraag die met het onderzoek gepaard maar de kleinste problemen had. Daar is ons dus opgevallen dat iedereen Waarom herinneringen ophalen je gelukkig maakt: Volgens dit artikel
waarts nog onzeker is, maar dat er een steeds hogere snelheid gehaald gaat. In deze bron wordt deze problematiek uitvoerig besproken vanuit anders omgaat met problemen. maakt denken aan een herinnering mensen gelukkiger. Dit gevoel willen
wordt. De vraag is hoe het verkeer in goede banen te leiden. verschillende perspectieven. Film “Iron Man”: Tony Shark verbeterd zijn eigen lichaam. In de film wij nog sterker maken met ons project.
http://www.samenlevingentechnologie.be/ists/nl/pdf/dossiers/dos- wordt het misschien wat overdreven maar hij moet ook de gevolgen ervan
sier_13_converging_technologies.pdf Sauro Capozza dragen. Deze gevolgen gaan wij misschien ook moeten dragen, als ‘human Kristel Coolen
Biografische dramafilm: Hilary and Jackie: In de film wordt het levensver- Memory is Biased Toward Happiness: Geheugen is meer geneigd om enhancement’ ooit een feit wordt. Interview met Huget Désiron: Zij is een ergotherapeut die Act Désiron
haal van hun zus weergegeven vanuit hun eigen perspectief. Het liet mij gelukkige herinneringen te onthouden en dichterbij in het geheugen te Is there a human right to be superhuman?: Men vraagt zich hier af of het heeft opgericht, een centrum dat mensen met een beperking binnen
persoonlijk zien dat we niet alles vanzelfsprekend moeten achten. bewaren dan slechte herinneringen, om je eigen leven in beter daglicht te een recht is voor de mens dat we verbeterd worden. De gezonde men- hun werkveld helpt. Ze vertelde over het technische aspect van human
http://www.imdb.com/title/tt0150915/ stellen. Dit kan handig zijn om voor ons concept gemakkelijker naar het sen hebben dan niet het recht om nóg slimmer en sterker te worden, enhancement, dus de uitwerking van oplossingen voor mensen met een
Onderzoekers testen chipimplantaat in brein: Amerikaanse onderzoekers ‘gelukkigste’ moment te zoeken en dit op te roepen. maar de zwakkeren krijgen wel het recht. http://www.msnbc.msn.com/ beperking. http://vimeo.com/32679057
testen implantaten op de hersenschors. Tot de voorlopige resultaten van http://mentalhealth.about.com/cs/abuse/a/happymemory.htm id/13054181/ns/health-health_care/t/there-human-right-be-superhu- Assistive Technology Enabling Dreams: In deze documentaire ligt de
het onderzoek behoort onder andere het bewegen van verlamde ledema- Using the Past to Enhance the Present: Boosting Happiness Through Positive man/#.TtY_z7JXv-c nadruk zo wel op de technologie die de jongeren helpt als ook op het psy-
ten. BrainGate stuurt via een onbeschadigde zenuw bewegingssignalen Reminiscence: Artikel dat gaat over een boek waar een studie gedaan is Kunstarm verbonden met zenuwstelsel: Op deze blog gaat het over een chologische aspect van wat zo’n beperking met zich meebrengt.
door, hierdoor wordt volledig herstel mogelijk. naar herinneringen oproepen voor een positief en gelukkig zelfbeeld. Dit kunstarm die gecontroleerd wordt door sensoren in de hersenen. Ze heb- http://www.youtube.com/watch?v=zZ5CkpgVQJ4
http://webwereld.nl/nieuws/59790/onderzoekers-testen-chipimplantaat- ondersteunt de richting die wij willen uitgaan met ons concept. http:// ben het ook over het testen van deze procedures. Hier reizen een aantal Deus Ex: Human Revolution: Dit zijn allemaal technologieën die nog
in-brein.html www.springerlink.com/content/y8v03510m56x6116/ ethische kwesties. Daarmee zullen wij bij ons project ook te kampen heb- niet bestaan, dus verzonnen vanuit een onderzoek naar wat wel be-
Implantaat laat blinden weer zien: Onderzoekers van de universiteit van Can technology make us happy? Interview met een professor psychologie ben. staat, in principe dus wat wij doen. Deze video dient dus als inspiratie
Tübingen plantten een chip in achter het netvlies. Dit zorgt ervoor dat die spreekt over hoe technologie ons waarschijnlijk gelukkig kan maken Het werk van Lucy Mcrae en Bart Hess: Wordt dit onze toekomst of is dit voor de dingen die wij kunnen ontwerpen. http://www.youtube.com/
blinden heldere vormen waarnemen en eenvoudige objecten kunnen als het op de juiste manier gebruikt wordt, want ‘gelukkig’ zijn is ook maar gewoon artistieke expressie? Ze beschrijven hun werk als “instinctual watch?v=9Nx4TvGauDw
herkennen. Dit bewijst dat technologie en sciencefiction elkaar steeds een bepaalde manier van hoe onze hersenen op dat moment werken. stalking of fashion, architecture, performance and the body.” Genetic Inequality: Human Genetic Engineering: Tijdens ons onderzoek
meer de hand toereiken. http://www.lensimplantatie.com/implantaat-laat- http://bigthink.com/ideas/5131 zijn we ons voornamelijk beginnen te focussen op de psychische pro-
blinden-weer-zien/ Connecting neurons to fix the brain: Artikel dat gaat over bepaalde stof die Marlies van Cappellen blemen die human enhancement met zich meebrengt. We moeten dus
men heeft gevonden die mensen kan helpen beter onthouden. Dit kan Limitless: In deze film krijgt de hoofdrolspeler door middel van een pil de voordat ons design op de markt komt de psychologische effecten van de
Ron Corten zeer goed zijn voor Alzheimer patiënt, maar ook voor ons onderzoek, zou kans krijgt zijn volledige hersencapaciteit te gebruiken. We krijgen hierbij enhancement goed testen. http://www.nature.com/scitable/topicpage/
Be lucky - it’s an easy skill to learn: Geluk is iets waar we van kunnen zeg- bijv. als hulp kunnen dienen bij het vasthouden van de gelukkige herinne- ook een duidelijk beeld van de gevolgen die hiermee gepaard gaan. Deze genetic-inequality-human-genetic-engineering-768
gen dat het ons in de hand heeft en niet omgekeerd. Dit artikel handelt ring. http://web.mit.edu/newsoffice/2011/artificial-synapses-1026.html gevolgen zijn iets waarmee wij ons gaan bezighouden tijdens ons project. The transhumanists: Niet iedereen zal in staat zijn om technologie te
juist over dit ‘probleem’. Het beschrijft hoe je geluk zelf in de hand kan The real science of dream research: Artikel dat gaat over onderzoek in http://www.moviemeter.nl/film/72645 verkrijgen, waardoor er ook verschillen duidelijk worden. Deze verschil-
werken en je dus zelf meer controle krijgt over je leven en de toestand dromen inplanten en ophalen, naar aanleiding van Inception. Houd stand Human Enhancement Wikipedia: Voor een simpele definitie te vinden om- len mogen niet zo groot worden dat er een superieur ras is, dat resulteert
waarin je het beleeft. http://www.telegraph.co.uk/technology/3304496/Be- met ons concept en hoe wij geluk door herinneringen/dromen willen trent ‘Human Enhancement heb ik het begrip opgezocht op Wikipedia. volgens de documentaire namelijk in het uitsterven van het andere ras.
lucky-its-an-easy-skill-to-learn.html oproepen. Volgens het artikel, zijn er al veel onderzoeksteams mee bezig. Ook kregen we hier enkele duidelijke voorbeelden rond het begrip. Op http://video.google.com/videoplay?docid=-7141762977713668208&hl=nl
Serie ‘Lost’ (vanaf episode 12, seizoen 3): Vanaf het derde seizoen krijgt http://www.msnbc.msn.com/id/38266663/ns/technology_and_science- die manier werd het makkelijker om het manifest te vormen. Kunststukje met kunstlever: Dat het belangrijk is om onderzoek te doen
de serie een opvallende wending. Wanneer een personage een ‘flashback’ science/t/real-science-dream-research/#.TvOuavLFKuI http://nl.wikipedia.org/wiki/Menselijkeverbeteringstechnologie%C3%A voor je aan zoiets begint is ons duidelijk ondertussen. Maar dat de ethi-
krijgt, is deze flashback eigenlijk een eerdere ervaring uit de tijd waarin hij Scientists extract images directly from brain: Artikel dat gaat over onder- Bn Marcia Nolte: Tijdens de presentatie van Superflux maakte ik kennis sche kwesties allemaal uitgeklaard moeten worden is ook heel belangrijk.
zich nu bevindt. Een soort déja-vu. zoekers die een manier gevonden hebben om direct beelden te extraheren met de fotografe Marcia Nolte. Ze gaat aan de hand van beeldbewerking http://www.kennislink.nl/publicaties/kunststukje-met-kunstlever
Film: Surrogates: Een bron die voor de uitwerking van ons groepsconcept uit de hersenen, zeer relevant voor ons concept, om op een of andere ingrijpen in het lichaam van de mens. Deze bron lijkt mij vooral interes-
ook werd gebruikt en sterk samengaat met ons (eerste) idee omtrent het manier gelukkige herinneringen te kunnen weergeven. sant omwille van de creatieve invalshoek waarbinnen we Human Enhan- Life Cycle Happiness and Its Sources: Onze Human Enhancement gaat over
http://pinktentacle.com/2008/12/scientists-extract-images-directly-from- cement hier leren kennen. het verkrijgen van geluk. Uit deze paper blijkt dat echt geluk tijdelijk is,
brain/
13 14
11. daarom willen wij ook net deze tijdelijke vorm kunnen opslaan en active- Bronnen Mostow, J. (Regisseur). (2009). Surrogates [Film].
ren wanneer het echt nodig is.
The future of happiness – Technology leads the way: Volgens dit artikel zit Abrams, J. J., Jeffrey, L., & Lindelof, D. (Reg). (2006). Lost [Serie]. Fonds Psychische Gezondheid. (14 september 2008). Pillen: Antidepressiva. Nolte, M. (2008) Corpus 2.0. In Dezeen. Geraadpleegd op 9 februari 2012,
het geluk in sociale interactie met vrienden en familie, maar ook in me- In Psychische Gezondheid. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www. http://www.dezeen.com/2008/10/24/corpus-20-by-marcia-nolte/
dische vooruitgang. Met ons concept willen we een middel vinden tegen Alexander, B. (31 mei 2006). Is there a right to be superhuman?. In Health psychischegezondheid.nl/page/184/pillen-antidepressiva.html Pelletier, D. (23 april 2008). The future of happiness:Technology leads the
depressies die gebruik maakt van de virtuele realiteit. Waarbij je in een care. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.msnbc.msn.com/ way. In Future Blogger. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://memebox.
fijne herinnering kan rondlopen. id/13054181/ns/health-health_care/t/there-human-right-be-superhuman/ Gackenbach, J. (19 juli 2010). The real science of dream research. In Science com/futureblogger/show/410-the-future-of-happiness-technology-leads-
http://memebox.com/futureblogger/show/410-the-future-of-happiness- on msnbc. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.msnbc.msn.com/ the-way
technology-leads-the-way American Psychological Association. (9 juni 2003). Memory is Biased To- id/38266663/ns/technology_and_science-science/t/real-science-dream-
ward Happiness. In Mental Health. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http:// research/#.TvOuavLFKuI Pink Tentacle. (12 december 2007). Scientists extract images directly from
Bespreking bronnen mentalhealth.about.com/cs/abuse/a/happymemory.htm brain. In Pink Tentacle. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://pinktenta-
Anne Neyens Gilbert, D. (14 november 2007). Can technology make us happy?. In Big- cle.com/2008/12/scientists-extract-images-directly-from-brain/
De meest interessante bron vond ik het interview in TIME Health (Eben Bassetti, C. (10 september 2004). ‘Dream centre’ of the brain found. In Think. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://bigthink.com/ideas/5131
Harell, 2009, “The Future of Human Enhancement). Hier werd al reeds BBC News. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://news.bbc.co.uk/2/hi/ Revalidatiecentrum & MS Centrum Overpelt. (persoonlijke communicatie,
de aandacht gevestigd op de human enhancement die reeds bestond. Dit health/3645576.stm Gondry, M. (Reg). (2004). Eternal Sunshine of the spotless mind [Film]. november, 2011)
hebben we in het verloop van het project zeker kunnen gebruiken. Ook in
mijn bron “Is there a human right to be superhuman” (Brian Alexander, Bostrom, N., & Roache, R. (2008). Ethical Issues in Human Enhancement. Harrell, E. (9 september 2009). The future of human enhancement. InTime Simmons, D. (2008). Genetic Inequality: Human Genetic Engineering. In
2006) wordt er het gebruik van human enhancement vandaag al aange- Hampshire: Palgrave Macmillan health. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.time.com/time/health/ Nature Education. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.nature.
haald. Voor ons thema van dit project vond ik ‘Iron Man’ (Jon Favreau, article/0,8599,1921027,00.html com/scitable/topicpage/genetic-inequality-human-genetic-engineering-768
2008) geschikt omdat hier de extreme vorm van human enhancement Bryant, F., Smart, C., & King, S. (2005). Using the Past to Enhance the Pre-
wordt voorgesteld. Door mijn interview met D. kreeg ik inzicht in de visie sent: Boosting Happiness Through Positive Reminiscence. In SpringerLink. Het Laatste Nieuws. (2009, augustus 12). Waarom herinneringen ophalen je Theys, F. (Reg) (2006). Technocalypse: Transhumanism [Film]
van de extreme users. Door de blog (Kunstarm Webblog, 2011) kon ik Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.springerlink.com/content/ gelukkig maakt. In Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 9 februarie 2012,
een mening vormen rond het thema. Door het werk van Mcrae en Hess y8v03510m56x6116/ http://www.hln.be/hln/nl/37/Psycho/article/detail/965727/2009/08/12/ Trafton, A. (26 oktober 2011). Connecting neurons to fix the brain. In MIT-
(Artikel Inventorspot, Diana Eid) zagen we ook de artistieke kant van Waarom-herinneringen-ophalen-je-gelukkig-maakt.dhtml news. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://web.mit.edu/newsoffice/2011/
‘human enhancement’. Casert, R., & van Brabander, F. (2007). Convergerende Technologieën. In artificial-synapses-1026.html
Instituut Samenleving en Technologie. Geraadpleegd op 9 februarie 2012, Het Rathenau Instituut. (5 juli 2011). Van vergeetpil tot robotpak. In Ra-
http://www.samenlevingentechnologie.be/ists/nl/pdf/dossiers/dossier_13_ thenau Instituut. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.rathenau.nl/ Tucker, A. (Reg). (1998). Hilary and Jackie [Film].
converging_technologies.pdf nieuws/persberichten/2011/07/van-vergeetpil-tot-robotpak.html
Van Tuil, K. (13 juni 2009). Onderzoekers testen chipimplantaat in brein. In
Curtis, D. (2 februari 2005). Assistive Technology Enabling Dreams. In Informationeel. (2010). Nadelen van Hoogbegaafdheid. In Informationeel. Webwereld.Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://webwereld.nl/
Edutopia. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.edutopia.org/assisti- Geraadpleegd 9 februari 2012, http://www.informationeel.nl/hoogbegaafd- nieuws/59790/onderzoekers-testen-chipimplantaat-in-brein.html
vetechnology heid/nadelen/
Van Wayenburg, B. (2007, maart 22). Kunststukje met kunstlever. In Kennis-
D. (persoonlijke communicatie, november, 2011) Ingkey. (7 maart 2011). Human Enhancement. In KunstArm weblog. link. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.kennislink.nl/publicaties/
Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://kunstarm.blogspot.com/2011/03/ kunststukje-met-kunstlever
Désiron, H. (Persoonlijke communicatie, november, 2011) human-enhancement.html
Vogel, J. (2008) Iron Man. In Internet Movie Database. Geraadpleegd op 9
Easterlin, R. A. (2006). Life Cycle Happiness and Its Sources. Californë: Uni- Knack. (3 november 2010). Implantaat laat blinden weer ‘zien’. In Knack. februari 2012, http://www.imdb.com/title/tt0371746/
versity of Southern California. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.knack.be/nieuws/wetenschap/
implantaat-laat-blinden-weer-zien/article-1194860200671.htm# Wikipedia. (29 augustus 2011).Human Enhancement. In Wikipedia.
Eid, D. (29 mei 2008). Artistic Expression or The Future of Humanity?. In Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://nl.wikipedia.org/wiki/Menselijke_
Inventorspot. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://inventorspot.com/ Laureys, S. (4 februari 2010). Scanner leest ‘gedachten’ vegetatieve patiënt. verbeteringstechnologie%C3%ABn
articles/mutant_art_13976 In Eos Magazine. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://www.eosmaga-
zine.eu/home/ctl/Detail/mid/485/xmid/1783/xmfid/12.aspx Winterbottom, M. (Reg). (1995). Go Now [Film].
Eidos Interactive. (30 augustus 2011). Deus Ex. In Youtube. Geraadpleegd op
9 februari 2012, http://www.youtube.com/watch?v=9Nx4TvGauDw MediPedia. (3 september 2010). Depressie en zelfdoding: welk verband?. In Wiseman, R. (9 januari 2003). Be lucky - it’s an easy skill to learn. In The
MediPedia. Geraadpleegd op 9 februari 2012, http://nl.medipedia.be/depres- Telegraph. Geraadpleegd op op 9 februari 2012, http://www.telegraph.co.uk/
Burger, N. (Reg). (2011). Limitless [Film]. sie/news_zelfdoding-depressie_400 technology/3304496/Be-lucky-its-an-easy-skill-to-learn.html
15 16
