1. Landbouw-economische issues
voor de biologische boeren in
Flevoland
Krijn Poppe

2. Krijn J. Poppe
 Opgegroeid in Flevoland
 (Bedrijfs)econoom EUR-1981
 Research Manager LEI / Wageningen
Economic Research 1981-2020
 Raadslid Raad voor de leefomgeving en
infrastructuur
(foto: Fred Ernst)
 Lid Provinciale Adviescommissie voor de Leefomgeving Zuid-Holland
 Voorzitter Agro-Expert Raad Flevoland
 Bestuurslid SKAL (Certificeringsorganisatie Biologische Landbouw)
 Oud Secretaris-Generaal EAAE, nu secretaries EAAEP Foundation die publicaties van de
EAAE (Europese landbouweconomen) uitgeeft (ERAE, EuroChoices, Q Open)
 Oud Chief Science Officer Ministerie van LNV
 Mede-eigenaar van een familie akkerbouwbedrijf te Zoutelande
Deze lezing is op
persoonlijke titel !!

3. Food chain: 2 weak spots – opportunity?
Input industries
Farmer
Food processor
Consumer Retail
• Public health issues –
obesity, Diabetes-2 etc.
• Climate change asks for
changes in diet
• Strong structural change
• Environmental costs
need to be internalised
• Climate change (GHG)
strengthens this
Is it coincidence that these 2 are the weakest groups?
Are these issues business opportunities / market failure?
Or system failure and lack of transformative capacity?

4. 4

5. Institutional change and coherent policy package is needed
for a Food System approach
Price
Quantity
Demand
Supply
Current
price
Export to feed
10 bln ??
Less waste
Less (animal)
protein
More sustainable
BioTech, plantbased meat,
vertical farming, insects etc.
(Digital) knowledge / Precision
Agriculture
Less
chemicals
Social policy for food insecure
persons: not a price but an
income problem
Current volume
Create market like
in energy, mobility
Organise platform
economy
True cost

6. Stimulering biologisch: kans of gevaar ?
Bio productie laag
Vraag bio hoog Vraag laag
Ongezonde markt door aanbodstimulering,
veel omschakeling maar weinig vraag.
(pleiten voor verplicht ‘bijmengen’ ?)
EU beleid zorgt voor gezonde markt.
Groeimarkt biedt veelal kansen
(ontstaan er grote partijen?)
Onwaarschijnlijk scenario? Kans op
imagoschade door grote
fraudeschandalen (omkatten
gangbare productie)
Weinig verandering, of zelfs stagnatie van de
markt doordat ‘gangbaar’ steeds duurzamer
wordt en klimaat belangrijker issue wordt
dan chemie
Bio productie hoog

7. Relevante beleidsontwikkelingen
Europese Unie
 GLB: afbouw ha-toeslagen en conditionaliteit, vervangen door eco-schema’s en 2e
pijler natuurbeheercontracten
 Farm-to- Fork: Reduce nutrient losses by 50%,Reduce fertilizer use by 20%,
Reduce pesticide use by 50%, Reduce sales of antimicrobials by 50%, Increase
organic farming to 25% of UAA ,Increase high-diversity landscape features to 10%
of UAA
Nederlandse milieuthema’s
 Water: gebruik stikstof, fosfaat (mestbeleid), gewasbeschermingsmiddelen
 Biodiversiteit: ammoniak
 Klimaat: reductie nationaal 60% in 2030, landbouw en landgebruik van 31 Mton
naar 28 Mton; net-zero in 2050 ?
 En aanvullende issues: fijnstof, dierwelzijn, bodem, etc.
Ruimtelijke ordening: woningbouw, bedrijventerreinen, bos, energie, Lelylijn
 decentralisatietendens in NOVI: 1 omgevingsvergunning van gemeente

8. Komt samen in Regeerakkoord
Rijksoverheid komt met geld: fonds 25 miljard
“landschapsgrond’: opkoop/afwaarderen. Grondmarkt!
Gebiedsprocessen: provincies mogen het halen van de nationale
doelen invullen >>RES-achtige aanpak ??
1. Helderheid over proces door Min. Van der Wal ?
2. Reductie emissienormen per gebied
3. Verzoek aan gebied voor plan / green deal/ bod
4. NOVI+ met vlekkenplan niet-agro door Min. De Jonge ?
5. Emissienormen per bedrijf als collectief niet lukt
6. Deal. Monitoring door digitaal dashboard KPI+certificering
8

9. Advies Boeren met Toekomst
Aanbevelingen
Geef de boeren de ruimte om hun eigen
toekomstperspectief te ontwikkelen, binnen duidelijke
duurzaamheidseisen via de volgende acties:
1. Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten: zorg
voor maximale duidelijkheid over bedrijfsspecifieke
duurzaamheidsnormen
• zicht op normen 2030, 2040, 2050 ontbreekt
2. Biedt binnen de gestelde normen zo veel mogelijk
vrijheid aan de ondernemer

10. Aanbevelingen
3. Bevorder de totstandkoming van een zo veel mogelijk
geïntegreerd certificeringssysteem en richt een
onafhankelijke autoriteit op die het certificeringssysteem
opzet en monitort
4. Zet in op adequate handhaving op bedrijfsniveau
5. Rijk en provincie: wees actief betrokken bij gebiedsprocessen en ondersteun deze
6. Zet in op verduurzaming van keten en gedragsverandering consument
• als blijkt ketenpartijen te weinig meebewegen, moet de rijksoverheid
maatregelen treffen

11. Ruimtelijke Ordening gaat over kaarten (met mogelijkheden
en beperkingen per kavel – vanuit bodem en beleid)
Bodem, water en
klimaat
Mogelijke zonering LNV

12. Planologische ontwikkelingen
WUR – Kadaster:
• Ruimtebehoefte Flevolandse gemeenten tot 2025 is 1.200
ha, plus 5.000 ha Oosterwold.
• Stedelijke ontwikkeling vraagt 2.000 à 3.000 ha extra
tussen 2025-2040
• NNN vrijwel afgerond (26.000 hectare); wellicht op termijn
nieuwe of ruilmogelijkheden in deelgebieden.
• Zonne-energie: maximaal 1.000 ha tot 2025; nu al 2.500 ha
aangevraagd; kaders gewenst t.b.v. verdeling over
gemeenten en locatiekeuzes.

13. Waar zou een plan 2040 Flevoland over moeten gaan ?
1. Landbouw en Metropool:
• relatie tussen landbouw en consumptie in de steden verdient meer aandacht
• meer circulariteit bewerkstelligen
• thema duurzame voeding-levensstijl-gezondheid is een kansrijk aangrijpingspunt voor
het stedelijk voedselbeleid en het provinciale plattelandsbeleid
2. Klimaat – Water:
• Bewustwording en kennisverspreiding
• Knikpuntanalyse
• Pilot met betrokken boeren en onderzoek in ‘problematische gebieden’

14. 3. Bodem: Integrale bodemkennis nodig
• meten en monitoring is bij precisielandbouw een belangrijk aspect
• aandacht voor het verlies aan bodemdiversiteit, want dit betekent verlies van
veerkracht en kan plantenstress veroorzaken
• praktijknetwerken bevorderen en verbreden
• Samen met grondeigenaren (zoals RVB en a.s.r.) en ketenpartijen een gezamenlijke
‘routekaart’ ontwikkelen
4. Biodiversiteit:
• Kennis voort te brengen en te delen over biodiversiteit bevorderende teeltsystemen
• Monitoring van de voortgang op toename van biodiversiteit en het effect daarvan op
de landbouw organiseren
• Samenwerking door gebiedspartijen bij biodiversiteit bevorderende maatregelen
• Technologieontwikkeling die nieuwe teeltsystemen nodig hebben (zoals robotisering)
Source: Reproduced from Gonzalez-
Martinez et al. (2021).

15. 5. Digitalisering: platform-economie in Flevoland moet worden versterkt
• ontwikkeling en het beproeven van nieuwe technische apparaten
• een groep boeren die een organisatiestructuur opzet die garanties geeft rond het
beheer van hun data
• In ketens samenwerken in realiseren van geïntegreerd dashboard voor boeren
• aandacht voor de rol van data in communicatie tussen boer en consument
6. Internationale ketens: belangrijke rol in zorgen dat de wereld zichzelf kan voeden
• Verbeter de zichtbaarheid van het Flevolandse agribusiness-complex
• Breng in kaart wat nodig is om platformen in het buitenland neer te zetten
• Human capital agenda
• Onorthodoxe wervingscampagnes (proeftuin als imago)

16. Nog wat relevante zaken voor een regiodeal (m.n. bio)
• Structuurontwikkeling als gevolg van arbeidsproductiviteits-verhogende mechanisering en
robotisering gaat door, mede onder invloed van krappe arbeidsmarkt (demografie). Een
halvering tussen 2020 en 2040 van aantal bedrijven zou een normale trend kunnen zijn
• Hoe groot moeten (bio)bedrijven in 2040 zijn voor optimale omvang (die duurzaam
bouwplan mogelijk maakt) of voor een inkomen?
• Wat is er nodig aan ketenontwikkeling, bv. om de band met de steden te versterken?
• Waar zitten de zwakheden in biologisch concept (overzeese invoer veevoer; meer nadruk
op chemie dan op klimaat?) en hoe lossen we dat op?
• Waarom lukt het niet om de administratieve lasten te verminderen (uit digitale facturen
moet een massabalans en KPI bij de btw-aangifte er automatisch uit kunnen rollen) ?
• Hoe kunnen we kennis- en innovatiecentrum biologisch Flevoland uitnutten in rest van
N.W. Europa, zodanig dat Flevolandse boeren of volgende generatie er wat aan verdiend ?

17. krijn.poppe@wur.nl
www.wur.nl
kjpoppe@hccnet.nl
Dank voor
uw aandacht