ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - 8.4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1. ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
8.4 Βασικές αρχές του
Συντάγματος
ΟΔΗΓΙΕΣ:
1. Διαβάστε το μάθημα από το βιβλίο.
2. Διαβάστε την πρώτη διαφάνεια.
3. Προσπαθήστε να συμπληρώσετε τα κενά της δεύτερης διαφάνειας. Αν
δεν τα καταφέρετε, γυρίστε στην πρώτη διαφάνεια, διαβάστε την πάλι
και προσπαθείστε ξανά.
4. Επαναλάβετε τη διαδικασία για όλες τις διαφάνειες.

2. Ποιες είναι οι αρχές στις οποίες στηρίζονται τα
σύγχρονα συντάγματα και πώς
διαμορφώθηκαν ιστορικά;
Είναι η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η αρχή του
κράτους δικαίου, η αρχή του κοινωνικού
κράτους και η αρχή της διάκρισης των
λειτουργιών. Διαμορφώθηκαν αρχικά στην Αρχαία
Ελλάδα, με την εμφάνιση της δημοκρατίας, αλλά
για να φτάσουν στη σημερινή τους μορφή
χρειάστηκε να διεκδικηθούν με επαναστάσεις τον
18ο και 19ο αιώνα (Γαλλική, Αγγλική κλπ.).

3. Ποιες είναι οι αρχές στις οποίες στηρίζονται τα
σύγχρονα συντάγματα και πώς
διαμορφώθηκαν ιστορικά;
Είναι η αρχή της ________________, η αρχή του
______________, η αρχή του __________
_______ και η αρχή της ____________
__________. Διαμορφώθηκαν αρχικά __________
______, με την εμφάνιση _____________, αλλά
για να φτάσουν στη σημερινή τους μορφή
χρειάστηκε να ________________________ τον
_________ αιώνα (_________________).

4. 8.4.1 Ποια είναι η έννοια της αρχής της λαϊκής
κυριαρχίας και πότε καθιερώθηκε ιστορικά;
Λαϊκή κυριαρχία σημαίνει την κυριαρχία του λαού
ως προς την εξουσία, όπως αναφέρεται στο 1ο
άρθρο του Συντάγματος (“Όλες οι εξουσίες
πηγάζουν από το λαό και υπάρχουν υπέρ αυτού
και του Έθνους”), όπου χαρακτηρίζεται η αρχή και
ως “θεμέλιο του πολιτεύματος”. Η εξουσία δηλ.
ασκείται από όσους έχουν δικαίωμα ψήφου
(εκλογικό σώμα). Συνέπεια αυτού είναι η εφαρμογή
της θέλησης της πλειοψηφίας, η οποία εκλέγει τα
όργανα του κράτους (αντιπροσωπευτικό σύστημα).
Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας καθιερώθηκε για
πρώτη φορά στο Σύνταγμα της Τροιζήνας το 1827.

5. 8.4.1 Ποια είναι η έννοια της αρχής της λαϊκής
κυριαρχίας και πότε καθιερώθηκε ιστορικά;
Λαϊκή κυριαρχία σημαίνει την ________________
_________________, όπως αναφέρεται στο __
_____ του Συντάγματος (“Όλες οι εξουσίες
___________ και υπάρχουν ______________
___________”), όπου χαρακτηρίζεται η αρχή και
ως “________________”. Η εξουσία δηλ. ασκείται
από ______________________________
(εκλογικό σώμα). Συνέπεια αυτού είναι η εφαρμογή
της ________________, η οποία εκλέγει ________
__________ (______________ σύστημα).
Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας καθιερώθηκε για
πρώτη φορά στο ___________________ το ____.

6. 8.4.1 Πώς κατοχυρώνεται η αρχή της λαϊκής
κυριαρχίας στο Σύνταγμα;
Κατοχυρώνεται στο 1ο άρθρο του Συντάγματος,
που δεν αναθεωρείται, καθώς και σε ειδικότερες
διατάξεις που προβλέπουν:
-την εκλογή των αντιπροσώπων (βουλευτές κ.ά.)
-τη δυνατότητα κάθε πολίτη (που συμπληρώνει τις
προϋποθέσεις) να είναι υποψήφιος αντιπρόσωπος
-τη δυνατότητα του λαού να εκφράζει τη γνώμη του
με δημοψήφισμα
- δικαιώματα συλλογικής δράσης των πολιτών
(π.χ. συγκεντρώσεις, απεργίες κλπ.)
-την υποχρέωση σεβασμού της αρχής από τα
όργανα του Κράτους, που ασκούν τις αρμοδιότητές
τους όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι.

7. 8.4.1 Πώς κατοχυρώνεται η αρχή της λαϊκής
κυριαρχίας στο Σύνταγμα;
Κατοχυρώνεται στο __ άρθρο του Συντάγματος,
που δεν ___________, καθώς και σε ειδικότερες
διατάξεις που προβλέπουν:
-την ______________________ (_________ κ.ά.)
-τη δυνατότητα κάθε πολίτη (που _____________
___________) να _________________________
-τη δυνατότητα του λαού να _________________
με ____________
- δικαιώματα _______________ των πολιτών
(π.χ. ____________________ κλπ.)
-την υποχρέωση ________________ από τα
όργανα του Κράτους, που ασκούν τις αρμοδιότητές
τους _____________________________.

8. 8.4.2 Ποιες ιστορικές συγκυρίες επέβαλαν την
αρχή του κράτους δικαίου;
Το κράτος δικαίου είναι αποτέλεσμα των
προσπαθειών της αστικής τάξης τον 19ο αιώνα,
μέσω του γραπτού τύπου του Συντάγματος, να
περιορίσει την αυθαιρεσία του μονάρχη και να
διασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών.
Δημιουργήθηκε με την ψήφιση των πρώτων
Συνταγμάτων.

9. 8.4.2 Ποιες ιστορικές συγκυρίες επέβαλαν την
αρχή του κράτους δικαίου;
Το κράτος δικαίου είναι αποτέλεσμα των
προσπαθειών της αστικής τάξης τον ________,
μέσω _____________________________, να
_______________________________ και να
διασφαλίσει _____________________.
Δημιουργήθηκε με ___________________
___________.

10. 8.4.2 Ποια είναι η έννοια του κράτους δικαίου,
όπως αποτυπώνεται στο σύγχρονο Σύνταγμα;
- Ότι κάθε πράξη των οργάνων της εξουσίας
πρέπει να προβλέπεται στο Σύνταγμα και τους
νόμους (αρχή της νομιμότητας)
- Ότι όλοι οι πολίτες έχουν θεμελιώδη ατομικά
δικαιώματα (π.χ. ισότητα, ελευθερία σκέψης,
θρησκευτική ελευθερία, δικαίωμα ατομικής
ιδιοκτησίας κλπ.)
- Ότι η δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη από άλλα
κρατικά όργανα

11. 8.4.2 Ποια είναι η έννοια του κράτους δικαίου,
όπως αποτυπώνεται στο σύγχρονο Σύνταγμα;
- Ότι κάθε ___________________________
πρέπει να προβλέπεται __________________
______ (αρχή της __________)
- Ότι όλοι οι πολίτες έχουν ________________
_________ (π.χ. ______________________
__________________________________
____________)
- Ότι η _________ είναι ________ από άλλα
____________

12. 8.4.3 Πώς προέκυψε ιστορικά η ανάγκη για
κοινωνικό κράτος και ποιος είναι ο σκοπός
του;
- Μετά τη βιομηχανική επανάσταση προέκυψαν
μεγάλες οικονομικές ανισότητες
- Το βιοτικό επίπεδο των πολιτών παρουσίαζε
μεγάλες διαφορές μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών
τάξεων
- Αποτέλεσμα: να μην μπορούν πολλά άτομα από
χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις να έχουν πρόσβαση
σε απολύτως απαραίτητα αγαθά
- Για να μπορούν όλοι να καλύψουν τις βασικές
τους ανάγκες και για να αμβλυνθούν οι κοινωνικές
ανισότητες, κατοχυρώθηκε μετά το Β' παγκόσμιο

13. 8.4.3 Πώς προέκυψε ιστορικά η ανάγκη για
κοινωνικό κράτος και ποιος είναι ο σκοπός
του;
- Μετά τη ____________________ προέκυψαν
________________________
- Το ____________ των πολιτών παρουσίαζε
______________ μεταξύ ____________________
_____
- Αποτέλεσμα: να μην μπορούν πολλά άτομα από
_______________________ να ______________
_________________________
- Για να μπορούν όλοι να _________________
__________ και για να ____________________
________, κατοχυρώθηκε μετά το __________

14. 8.4.3 Πώς κατοχυρώνεται το κοινωνικό κράτος
στο σύγχρονο Σύνταγμα;
Με τα κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών (π.χ. για
δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, δωρεάν
εκπαίδευση, προστασία ευάλωτων κοινωνικών
ομάδων, ενίσχυση οικογένειας κλπ.) και τις
αντίστοιχες υποχρεώσεις του κράτους (π.χ. για
δημόσια και δωρεάν παιδεία, για προστασία της
υγείας, προστασία του περιβάλλοντος)

15. 8.4.3 Πώς κατοχυρώνεται το κοινωνικό κράτος
στο σύγχρονο Σύνταγμα;
Με τα _________________ των πολιτών (π.χ. για
______________________________________
____________________________________
____________________________) και τις
αντίστοιχες ____________________ (π.χ. για
______________________________________
_____________________________)

16. 8.4.3 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ατομικών και
κοινωνικών δικαιωμάτων;
- Ατομικά δικαιώματα ονομάζονται αυτά που η
Πολιτεία υποχρεούται απλώς να τα αναγνωρίζει και
να τα σέβεται, δηλ. να μην τα παραβιάζει (π.χ.
δικαιώματα ζωής, ελευθερίας, ατομικής ιδιοκτησίας
κ.ά.)
- Κοινωνικά δικαιώματα ονομάζονται αυτά που η
Πολιτεία υποχρεούται όχι απλώς να τα
αναγνωρίζει, αλλά και να τα παρέχει (π.χ. δωρεάν
παιδεία, δωρεάν υγεία, οικογενειακά επιδόματα
κ.ά.)

17. 8.4.3 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ατομικών και
κοινωνικών δικαιωμάτων;
- Ατομικά δικαιώματα ονομάζονται αυτά που η
Πολιτεία υποχρεούται _______________________
__________, δηλ. να μην ____________ (π.χ.
δικαιώματα _______________________________
κ.ά.)
- Κοινωνικά δικαιώματα ονομάζονται αυτά που η
Πολιτεία υποχρεούται όχι απλώς να ___________,
αλλά και ___________ (π.χ. _____________,
______________________________ κ.ά.)

18. 8.4.4 Ποιες είναι οι τρεις διαφορετικές
λειτουργίες που επιτελούν τα όργανα του
κράτους; Γιατί αυτές πρέπει να ασκούνται από
διαφορετικά όργανα;
α) θέσπιση νόμων (νομοθετική λειτουργία)
β) εφαρμογή νόμων (εκτελεστική λειτουργία)
γ) επίλυση διαφορών από την εφαρμογή των νόμων
(δικαστική λειτουργία)
Πρέπει να ασκούνται από διαφορετικά όργανα, γιατί
εάν όλες οι λειτουργίες συγκεντρωθούν σε ένα
όργανο, αυτό θα οδηγούσε σε αυθαιρεσία.

19. 8.4.4 Ποιες είναι οι τρεις διαφορετικές
λειτουργίες που επιτελούν τα όργανα του
κράτους; Γιατί αυτές πρέπει να ασκούνται από
διαφορετικά όργανα;
α) _______ νόμων (__________ λειτουργία)
β) ________ νόμων (__________ λειτουργία)
γ) _______ διαφορών από την _________________
(________ λειτουργία)
Πρέπει να ασκούνται από διαφορετικά όργανα, γιατί
εάν όλες οι λειτουργίες __________________
______, αυτό θα οδηγούσε ___________.

20. 8.4.4 Ποια όργανα και με ποιες πράξεις ασκούν
την κάθε λειτουργία;
α) Νομοθετική λειτουργία: ασκείται από τη Βουλή,
που την αποτελούν 300 βουλευτές
(και συμπληρωματικά από τον Πρόεδρο της
Δημοκρατίας) με νομοσχέδια και νόμους
β) Εκτελεστική λειτουργία: ασκείται από την
Κυβέρνηση, που την αποτελούν ο Πρωθυπουργός
και οι Υπουργοί, δηλ. το Υπουργικό Συμβούλιο
(και συμπληρωματικά από τον Πρόεδρο της
Δημοκρατίας) με προεδρικά διατάγματα και
υπουργικές αποφάσεις (πράξεις της εκτελεστικής
λειτουργίας αποτελούν και οι εγκύκλιοι)
γ) Δικαστική λειτουργία: ασκείται από τα Δικαστήρια
με τις δικαστικές αποφάσεις

21. 8.4.4 Ποια όργανα και με ποιες πράξεις ασκούν
την κάθε λειτουργία;
α) Νομοθετική λειτουργία: ασκείται από ________
που την αποτελούν ____________
(και συμπληρωματικά από _____________
__________) με __________________
β) Εκτελεστική λειτουργία: ασκείται από ___
_________ που την αποτελούν ο _____________
και _________, δηλ. το _________________
(και συμπληρωματικά από _________
_____________) με _______________ και
__________________ (πράξεις της εκτελεστικής
λειτουργίας αποτελούν και _________)
γ) Δικαστική λειτουργία: ασκείται από ___________
με ___________________

22. 8.4.4 Τι σημαίνει “σχετική” διάκριση των
λειτουργιών και γιατί εφαρμόζεται;
Ότι το όργανο που ασκεί μια λειτουργία μπορεί να
συμμετέχει στην άσκηση κάποιας άλλης (π.χ. η
Βουλή να ασκεί δικαστική λειτουργία, όταν δικάζει
Υπουργούς, ή η Κυβέρνηση να ασκεί νομοθετική
εξουσία, με τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου).
Εφαρμόζεται για λόγους ταχύτερης και
αποτελεσματικότερης άσκησης της κρατικής
εξουσίας.

23. 8.4.4 Τι σημαίνει “σχετική” διάκριση των
λειτουργιών και γιατί εφαρμόζεται;
Ότι το όργανο που ασκεί μια λειτουργία μπορεί να
_______________________________ (π.χ. η
Βουλή να ασκεί ________________, όταν______
_________, ή η Κυβέρνηση να ασκεί _________
______, με ______________________________).
Εφαρμόζεται για λόγους ___________
__________________________________
_______.

24. 8.4.4 Τι γνωρίζετε για τις Πράξεις νομοθετικού
περιεχομένου;
Οι Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου προτείνονται
από την Κυβέρνηση (δηλ. από τον αρμόδιο
Υπουργό) και τις εκδίδει ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας. Στην ουσία αποτελούν νόμους, που
δεν περνούν από τη Βουλή, αλλά εφαρμόζονται
αμέσως και εγκρίνονται αργότερα από τη Βουλή, είτε
σε 40 ημέρες από την έκδοσή τους από τον ΠτΔ είτε
σε 3 μήνες από την υποβολή τους (δηλ. την
πρότασή τους από την Κυβέρνηση).

25. 8.4.4 Τι γνωρίζετε για τις Πράξεις νομοθετικού
περιεχομένου;
Οι Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου προτείνονται
από ____________ (δηλ. από τον αρμόδιο
_______) και τις εκδίδει ο ___________
__________. Στην ουσία αποτελούν ______, που
δεν __________________, αλλά ___________
______ και _________ αργότερα από _______, είτε
σε ________ από _______________________ είτε
σε ______ από την ___________ (δηλ. την ______
____ από ___________).