4. Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και υπήρξε
σημείο συνάντησης μεγάλων πολιτισμών και πέρασμα φιλαπόδημων,
τυχοδιωκτών και κατακτητών.
Αγγείο Μέσης
Εποχής Χαλκού
1900-1650 π.Χ.
•
Ερείπια νεολιθικού οικισμού στη
Χοιροκοιτία 7000 π.Χ.
Σαλαμίνα Κύπρου
16. Παραχώρηση Κύπρου στην Αγγλία
1878 έναντι μισθώματος
Στόχοι:
• Η εκμετάλλευση των
πλουτοπαραγωγικών
πηγών του νησιού
• Η οικονομική διείσδυση των
Άγγλων στην περιοχή
22. Η συμβολή των Κυπρίων στον
πόλεμο του 1940
Ένας ψαράς απ’ την Αμμόχωστο, που με κόπο πολύ
ψάρεψε 13 οκάδες ψάρι, το πουλά και δίδει με
δάκρυα στα μάτια τα χρήματα για την Ελλάδα. Ένας
γέροντας απ’ τη Λευκωσία προσφέρει μια λίρα και
13 σελίνια, λέγοντας “Ό,τι έχω εγώ και ο γιος μου.
Πάρτε και τους αρραβώνες της γυναίκας μου κι
εμένα. Δεν έχουμε τίποτα άλλο να δώσουμε για την
Ελλάδα μας, εκτός από τη διάπυρη ευχή να βγουν
και πάλι νικηφόρα τα ελληνικά όπλα». Μια φτωχή
γριούλα λύει το κομπόδεμά της, λέγοντας: «Πάρτε
αυτό το δεκασέλινο για την ψυχή του γιου μου που
σκοτώθηκε στον προηγούμενο πόλεμο. Λυπούμαι
που δεν έχω άλλο γιο για να πολεμήσει κι αυτός για
την Ελλάδα μας».
39. Νησί πικρό, νησί γλυκό, νησί
τυραγνισμένο
κάνω τον πόνο σου να πω και
προσκυνώ και μένω
40. Μέχρι σήμερα το Κυπριακό
παραμένει μια ανοιχτή πληγή στο
κορμί του κόσμου
41. Κυριάκος Χαραλαμπίδης
• Σ’αυτό το μαρτυρικό
νησί και στην
Αμμόχωστο,
γεννήθηκε ο Κυριάκος
Χαραλαμπίδης το
1940, κουβαλώντας
στη ζωή του όλες
αυτές τις εμπειρίες.
• Το λιμάνι της
Αμμοχώστου σε
παλιό επιστολικό
δελτάριο
42. Πρώτη ποιητική γραφή
(από συνέντευξη του ποιητή)
• Από εννέα χρονών
άρχισα να γράφω
ποιήματα. Η πρώτη
μου έμπνευση ήλθε
από την ελληνική
σημαία της
Αμμοχώστου. Τίποτα
το σπουδαίο αλλά
έδειχνε την ανάγκη να
εκφραστώ μέσω της
ποίησης.
43. Επιδράσεις περιβάλλοντος
• Είχα την τύχη να
ενθαρρυνθώ από
τους δασκάλους μου
αλλά και από την
οικογένειά μου. Ο
μεγάλος μου αδελφός
με «βομβάρδιζε» με
βιβλία.
44. Χαρακτικό Τάσσου
Ο πατέρας μου μας άφηνε ελεύθερους
να εκφραστούμε χωρίς να μας
καταπιέσει ποτέ.
Κι η μητέρα μου παρ’ ότι είχε τελειώσει
μόνο το Δημοτικό, είχε την ευφυΐα και
τη γρηγορούσα συνείδηση ώστε να
διαβάζει πολύ και ιδιαίτερα την
Ιστορία. Αγαπούσε πολύ τα λουλούδια
στα οποία μιλούσε σαν να ήταν πρόσωπα.
Τα χάιδευε και τα αγαπούσε και υποστήριζε
ότι γι’ αυτόν το λόγο μεγάλωναν και
γέμιζαν άνθη.
45. Η ποίηση είναι η υπαρξιακή σχέση
με τον εαυτό σου.
• Η ποίηση γεννιέται από τις εμπειρίες. Δεν
αρκεί να έχεις μόνο το ταλέντο αλλά και τη
βιωματική σχέση με την ποίηση. Αν δεν
πονέσεις, δεν γνωρίσεις, πως θα γράψεις;
• Ο πόνος είναι γνώση της ζωής. Κι αυτό
που μαθαίνεις τότε είναι το ουσιαστικό
περιεχόμενο της ύπαρξής σου.
46. Σπουδές-Εργασία
• Ιστορία και
Αρχαιολογία στην
Αθήνα
• Μαθήματα θεάτρου
• Ειδίκευση σε θέματα
ραδιοφωνίας
• Εργάστηκε
• ως φιλόλογος στη
Μέση Εκπαίδευση
• και στο Ραδιοφωνικό
Ίδρυμα Κύπρου
47. Ποιητικές συλλογές
•
•
•
•
•
•
•
•
•
«Πρώτη πηγή» 1961
«Το αγγείο με τα σχήματα»1973
«Αχαιών ακτή» 1977
«Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» 1982
«Θόλος»1989
«Μεθιστορία»1995
«Δοκίμιν» 2000
«Αιγιαλούσης επίσκεψις» 2003
Μετάφραση στη νεοελληνική Ύμνων του
Ρωμανού του Μελωδού
48. Κρίσεις για το ποιητικό του έργο
«Ο Χαραλαμπίδης ζωογονεί τη μαρασμένη
και ασθενούσα νεοελληνική Ποίηση. Της
ξαναδίνει με το πρέπον δέος το μεγάλο
της ηθικό θεμέλιο, έναν νέο και σφριγηλόν
Ουμανισμό».
Τάκης Παπατσώνης
49. «Το γεγονός της τουρκικής εισβολής στην
Κύπρο, αυτό καθεαυτό, αλλά και όλες οι
τραγικές, άμεσες και έμμεσες συνέπειές τουκι ο απόηχος τους-επέδρασαν καταλυτικά
στην ούτως ή άλλως ιστορικά
ευαισθητοποιημένη και προβληματισμένη
συνείδησή του, προσδίδοντας στην ποίησή
του μια νέα δραματικότητα».
Αγάθη Γεωργιάδου
50. «…Η φιλολογική του παιδεία είναι το
σταθερό θεμέλιο, πάνω στο οποίο
οικοδομεί τη σύνθεση ενός ποικίλου
υλικού από την κυπριακή διάλεκτο, την
κοινή δημοτική, το δημοτικό τραγούδι, τις
λόγιες λέξεις που ανασύρει από τα
διαβάσματά του. Η αναμέτρηση με
παλαιότερες και σύγχρονες ποιητικές
μορφές και η συνθετική ικανότητα
χαρακτηρίζουν τον Χαραλαμπίδη.
51. Οι συλλογές του «Θόλος» και «Αμμόχωστος
Βασιλεύουσα» αναπτύσσουν διεξοδικά την
υπόθεση των Κυπρίων αγνοουμένων και τον
ύμνο της ιδιαίτερης πατρίδας του, ενώ και με
άλλα βιβλία του συνθέτει την εικόνα του
κυπριακού δράματος, αντιπαραθέτοντας όψεις
σπαρακτικής συγκίνησης, έντονης
διαμαρτυρίας αλλά και ψυχραιμότερου
σχολιασμού».
Ε. Σταυροπούλου
53. Ποιητικές επιδράσεις
•
•
•
•
•
Ρ. Μ. Ρίλκε
Τ. Έλλιοτ
Δ. Σολωμός
Κ. Καβάφης
Γ. Σεφέρης
Η ποίηση δεν είναι ένα
ελευθέρωμα της
συγκίνησης, αλλά
απόδραση από τη
συγκίνηση. Δεν είναι
έκφραση της
προσωπικότητας,
αλλά απόδραση από
την προσωπικότητα.
Τόμας Έλλιοτ
54. Τιμητικές διακρίσεις
• Κρατικό Βραβείο Ποίησης της Ελλάδας
1995
• Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2003
• Έπαθλο Καβάφη
• Μελοποίηση ποιημάτων από το
Χρυσόστομο Σταμούλη, Νότη Μαυρουδή,
Μάριο Τόκα και άλλους.
55. Στα στέφανα της κόρης του
Είχε τρακόσια στρέμματα γης υπό κατοχήν
και τον πατέρα της στα βάθη της Ανατολής.
Θα παντρευόταν ευτυχώς ένα καλό παιδί.
Κατά την τελετή του μυστηρίου
δεν πρόσεξε κανένας τον πατέρα της.
Μπήκε απ΄το νάρθηκα κρυφά και στάθηκε
πίσω από μια κολόνα και καμάρωνε.
Ύστερα σκούπισε με το μανίκι του
το ξεσκισμένο και φτωχό του δάκρυ.
Τον πήρανε για ηλίθιο του χωριού
και τον αφήκανε στην ησυχία του.
Τελειώνει ο γάμος και να χαίρεστε τα στέφανα.
Παίρνουν κουφέτα και λουκούμια, μπαίνουν
καθένας στ΄αυτοκίνητό του, χάνονται.
Ο στοργικός πατέρας πάει κι αυτός
στην Πράσινη Γραμμή, περνά σκυφτός
παίρνει ξανά τη θέση του στο χώμα.
57. Ερμηνευτική προσέγγιση
• Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος.
• Ποιο είναι το ιστορικό βίωμα που
πυροδότησε την έμπνευση του ποιητή;
• Το ποίημα σε πρώτο επίπεδο αναφέρεται
σ’ ένα χαρμόσυνο γεγονός. Ουσιαστικά
όμως προβάλλει μια τραγωδία. Να
εντοπίσετε και να καταγράψετε τους
σχετικούς στίχους, δείχνοντας παράλληλα
και τη σύνδεσή τους με τη θλιβερή αυτή
πραγματικότητα.
59. • Να αναδείξετε τη μεταφυσική διάσταση
του ποιήματος και να το συσχετίσετε με
την παραλογή «Του νεκρού αδερφού».
• Να εντοπίσετε τα πρόσωπα του
ποιήματος και το χωροχρόνο που αυτά
κινούνται.
• Να σχολιάσετε την παρουσία του πατέρα
και τη διπλή του υπόσταση. Πως
αλληλοπεριχωρούνται η ζωή και ο
θάνατος στο ποίημα;
• Να σχολιάσετε την παρουσία και τη στάση
των καλεσμένων στο γάμο. Πως βιώνουν
το μυστήριο;
61. • Πως δίνεται η συναισθηματική συμμετοχή
του πατέρα στο γάμο της κόρης του;
• Παραμένει αθέατος στη διάρκεια του
μυστηρίου;
• Πως τον αντιμετωπίζουν οι καλεσμένοι;
• Ποιος είναι για σας ο πρωταγωνιστής του
ποιήματος; Ο πατέρας ή η κόρη; Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
• Έχει αυτός ο γάμος αναλογίες με έναν
σημερινό γάμο;
64. • Να επισημάνετε τα πολλαπλά στρώματα
ειρωνείας που υποβόσκουν στο ποίημα.
• Ποια στοιχεία του ποιήματος δείχνουν τις
επιδράσεις του δημοτικού τραγουδιού;
• Να αναζητήσετε τα γνωρίσματα της
ποιητικής αφήγησης και του θεατρικού
χαρακτήρα του ποιήματος.
• Να ερμηνεύσετε την επιγραμματική
λιτότητα και πυκνότητα των τριών
τελευταίων στίχων του ποιήματος και
ιδιαίτερα του τελευταίου.
67. Παράλληλα κείμενα
Τ’ ορφανέσσας το νυφέπαρμαν Ποντιακό Δημοτικό τραγούδι
Διήμερα, τριήμερα τη νύφεν παραστέκνε,
φορίζν’ ατεν,στολίζν’ ατεν κι ατεν ’κι στεφανώνε.
Στείλνε σον Άδην είδησιν, τον κύρν’ ατ’ς παραγγείλνε
κι ο κύρ’ς ατ’ς παίρεν είδησιν κι ελάλεσεν τον Χάρον.
-Έλα, Χάρε, ας παλεύωμε σο χάλκενον τ’ αλώνι σ’
κι αν εν και ντο νικώ σε εγώ, Χάρε, να σαν εμένα.
Θα πάω κι εγώ ση χαράν, όθεν εμέν εμέν’τσαν,
Θα πάω ελέπω την κόρη μ’, πως παίρν’ ατεν και πάγνε.
Κι αν εν και ντο νικάς με εσύ, Χάρε ν’ αηλί εμένα!
Επάλεψαν, επάλεψαν κι ο Χάρον ’κ’ ενικέθεν!
Ακούσατε τι μένυσεν ο κύρ’ς ατ’ς ασόν Άδην:
-Ας τρων’ και πίν’ οι φίλοι μου και παραστέκν’ την κόρη μ’.
68. Απόδοση στα Νέα Ελληνικά
Διήμερα, τριήμερα τη νύφη παραστέκουν,
την ντύνουν, την στολίζουνε, μα δεν τη στεφανώνουν.
Και προσκαλούν τον κύρη της τον δόλιο απ’ τον Άδη.
Σαν τ’ άκουσε ο κύρης της, εκάλεσε το Χάρο:
-Έλα, για να παλέψουμε στο χάλκινο τ’ αλώνι
κι αν σε νικήσω, Χάροντα, χαρά τρανή θα πάρω!
Στο γάμο οπού με κάλεσαν, θα τρέξω να προφτάσω,
να πάω να δω την κόρη μου, νυφούλα πως την παίρνουν.
Κι αν με νικήσεις, Χάροντα, αλλοί σε με τον κύρη!
Παλέψανε, παλέψανε κι ο Χάρος δεν νικήθη!
Ακούστε, τι παράγγειλε ο δόλιος απ’ τον Άδη:
Φάτε και πιέστε, φίλοι μου, στης κόρης μου το γάμο
και να την καμαρώσετε, να την παρασταθείτε.
69. Ερωτήσεις
• Αφού διαβάσετε προσεκτικά το ποίημα του Κ.
Χαραλαμπίδη και το ποντιακό δημοτικό τραγούδι
που ακολουθεί, να εντοπίσετε:
α. ένα εξωλογικό στοιχείο και στα δύο,
β.το σκηνικό χώρο του καθενός
γ. τα κυρίαρχα μέρη του λόγου, τα οποία
προσδίδουν σ’αυτά εκφραστική δύναμη και
λιτότητα, όπως συμβαίνει στα δημοτικά μας
τραγούδια.
70. Κυριάκου Χαραλαμπίδη, «Παιδί με μια φωτογραφία»
Παιδί με μια φωτογραφία στο χέρι
με μια φωτογραφία στα μάτια του βαθιά
και κρατημένη ανάποδα με κοίταζε.
Ο κόσμος γύρω του πολύς· κι αυτό
είχε στα μάτια του μικρή φωτογραφία,
στους ώμους του μεγάλη και αντίστροφα —
στα μάτια του μεγάλη, στους ώμους πιο μικρή,
στο χέρι του ακόμα πιο μικρή.
Ήταν ανάμεσα σε κόσμο με συνθήματα
και την κρατούσε ανάποδα· μου κακοφάνη.
Κοντά του πάω περνώντας πινακίδες
αγαπημένων είτε αψίδες και φωνές
που ’χαν παγώσει και δε σάλευε καμιά.
Έμοιαζε του πατέρα του η φωτογραφία.
Του τηνε γύρισα ίσια κι είδα πάλι
τον αγνοούμενο με το κεφάλι κάτω.
Όπως ο ρήγας, ο βαλές κι η ντάμα
ανάποδα ιδωμένοι βρίσκονται ίσια,
έτσι κι αυτός ο άντρας ιδωμένος ίσια
γυρίζει ανάποδα και σε κοιτάζει.
Μάης 1979
[πηγή: Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Θόλος, Εκδόσεις Άγρα,
Αθήνα 21998, σ. 11]
71. Ερωτήσεις
• Αφού διαβάσετε το διδαγμένο και αδίδακτο
ποίημα του Κ. Χαραλαμπίδη, να εξετάσετε:
α.τη συναισθηματική κατάσταση των
παιδιών (της κόρης και του αγοριού) και τον
τρόπο βίωσης της απουσίας του πατέρα στα
δύο ποιήματα
β.το σκηνικό χώρο και την περίσταση
γ. την εμπλοκή του αφηγητή στα ποιήματα