Περιβαλλοντικη Εκπαίδευση 2015-16 7ο Γυμνασιο Ηρακλείου Κρήτης

1. «Παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ένας τρόπος να ζεις
σε αρμονία με το περιβάλλον»
Μέσα από την παρατήρηση των χαρακτηριστικών της παραδοσιακής
αρχιτεκτονικής τόσο της Κρήτης όσο και άλλων περιοχών της Ελλάδας,
ανακαλύπτουμε πόσο στενά συνδέεται ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζεται και
οργανώνεται το περιβάλλον όπου κατοικούμε με τις ανάγκες των ατόμων που
αποτελούν την κοινωνική ομάδα που υπάρχει στο περιβάλλον αυτό.
Ταυτόχρονα αντλώντας πληροφορίες σχετικά με την παραδοσιακή
αρχιτεκτονική μπορούμε να «δανειστούμε» αρκετά από αυτά ώστε να
καλύψουμε και σύγχρονες ανάγκες με απλά και φιλικά προς το περιβάλλον
μέσα.
Συντονίστρια καθηγήτρια: Αργύρη Αλίκη
Συμμετέχοντες καθηγητές: Μεϊδάνη Σταματία
` Φανουριάκης Δημήτρης
Συμμετέχοντες μαθητές: 31 μαθητές από την Γ Γυμνασίου

2. Στόχοι Μεθοδολογία
 Η γνωριμία με τα
χαρακτηριστικά της
παραδοσιακής αρχιτεκτονικής
 Η εξοικείωση με τη μεθοδολογία
της ερευνητικής εργασίας
 Η ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος
για την επίτευξη ενός κοινού
στόχου
 Η χρήση ποικίλων μέσων και
πηγών για την προσέγγιση του
θέματος
 Διαλεκτική διαμόρφωση των
τομέων ενδιαφέροντος
 Δημιουργία ομάδων εργασίας
 Χρήση ποικίλων πηγών (βιβλία,
διαδίκτυο, συνεντεύξεις κ.α.)
 Δημιουργία ερευνητικής
εργασίας- παραγωγή παραδοτέου
υλικού
 Διάχυση των αποτελεσμάτων στο
περιβάλλον
 Αξιολόγηση του προγράμματος

3. Χρονοδιάγραμμα Συνεργασία με φορείς
 Οκτώβριος- Δεκέμβριος: Καθορισμός
θέματος, χωρισμός σε υποενότητες,
κατανομή εργασιών σε ομάδες με βάση
τις υποενότητες, πληροφόρηση για τον
τρόπο δημιουργίας ερευνητικής
εργασίας, πρώτη συλλογή υλικού
 Ιανουάριος- Φεβρουάριος: Επισκέψεις
σε παραδοσιακούς οικισμούς (παλιά
πόλη του Ηρακλείου- Αρχάνες),
συγκέντρωση υλικού και έναρξη
σύνταξης ερευνητικών εργασιών
 Μάρτιος: Ολοκλήρωση εργασιών,
εκπαιδευτική επίσκεψη στο ΚΠΕ
Κόνιτσας
 Απρίλιος: Παρουσίαση εργασιών ,
οργάνωση του παραδοτέου υλικού,
αξιολόγηση του προγράμματος
 Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
Ανωγείων (σεμινάριο για εκπαιδευτικούς)
 Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
Κόνιτσας (τριήμερη επίσκεψη όλης της
ομάδας)

4. Συμπεράσματα- προτάσεις
Παρότι δεν έγινε εφικτό να παρουσιάσουμε το πρόγραμμά
μας στη σχολική κοινότητα, θεωρούμε ότι οι εντυπώσεις
όλων μας από το πρόγραμμα ήταν τόσο θετικές- ειδικά μέσα
από τις παρατηρήσεις μας στις επισκέψεις που
πραγματοποιήσαμε- ώστε η διάχυση των αποτελεσμάτων
των δράσεών μας να είναι σίγουρη.
Συμμετέχοντας στο πρόγραμμα τα παιδιά έμαθαν να
συνεργάζονται, δημιούργησαν φιλίες και έμαθαν πολλά
πράγματα για τη σημασία της παραδ0σιακής
αρχιτεκτονικής, σχεδόν απέκτησαν ένα καλό κριτήριο
αισθητικής του περιβάλλοντος χώρου.
Θεωρούμε ότι η σεμιναριακή υποστήριξη των
προγραμμάτων κατά την έναρξή τους, αλλά και η ένταξή
τους στο ωρολόγιο πρόγπαμμα με τη μορφή ευέλικτης
ζώνης, θα μας διευκόλυνε πολύ.

5. Δραστηριότητες- εκπαιδευτικές επισκέψεις
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΝΕΣ
Το Μάρτιο η ομάδα μας επισκέφτηκε το χωριό των
Αρχανών, όπου περιηγήθηκε στους δρόμους του,
φωτογράφησε χαρακτηριστικά σημεία παραδοσιακής
αρχιτεκτονικής και συζήτησε με ηλικιωμένους
αρχανιώτες για τον τρόπο δόμησης των παλιών σπιτιών
στις Αρχάνες.

10.  ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ (ΚΟΝΙΤΣΑ- ΓΙΑΝΝΕΝΑ) ΚΑΙ
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΠΕ ΚΟΝΙΤΣΑΣ
Στα πλαίσια του προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα την
παραδοσιακή αρχιτεκτονική, η ομάδα που υλοποίησε το πρόγραμμα με την επίβλεψη
των εκπαιδευτικών Αργύρη Αλίκης, Μεϊδάνη Σταματίας και Φανουριάκη Δημήτρη,
επισκέφτηκε το ΚΠΕ (Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) της Κόνιτσας και τα
Ιωάννινα από τις 17 έως τις 20 Μαρτίου.
Κατά την παραμονή στην Κόνιτσα τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν
ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις με θέμα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική αλλά και να
κάνουν επισκέψεις στις γύρω περιοχές όπου το στοιχείο της παραδοσιακής
αρχιτεκτονικής αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό. Έτσι, είδαν το καταπληκτικό
γεφύρι του Αώου, περπάτησα δίπλα στις όχθες του Βοϊδομάτη με τα σμαραγδένια
νερά, επισκέφτηκαν το μαστοροχώρι Πυρσόγιαννη, την εκκλησία Μολυβοσκέπαστη
δίπλα στα σύνορα με την Αλβανία. Την τρίτη ημέρα της εκδρομής η ομάδα
επισκέφτηκε τα Ιωάννινα όπου και διέμεινε το βράδυ και τα παιδιά είχαν την ευκαιρία
να δουν το κάστρο και τα κτίσματά του και στη συνέχεια περιηγήθηκαν στην παλιά
πόλη (εντός του κάστρου). Το βράδυ διασκέδασαν σε μια παραδοσιακή ταβέρνα στην
παλιά αγορά της πόλης. Την επόμενη ημέρα η επιστροφή στον Πειραιά έγινε μέσω
Εγνατίας οδού και Εθνικής οδού Αθήνας- Θεσσαλονίκης οπότε τα παιδιά είχαν την
ευκαιρία να απολαύσουν τα μοναδικά Μετέωρα.
Η εκδρομή αυτή πλούτισε τις γνώσεις όλων, καλλιέργησε το πνεύμα της
ομαδικότητας και μας έδωσε μοναδικές εμπειρίες από το φυσικό πλούτο αλλά και
τον πολιτισμό της Ελλάδας.

11. Στην Πυρσόγιαννη, ένα από τα Μαστοροχώρια της περιοχής της Κόνιτσας

12. Στη μεγάλη γέφυρα του Αώου, του ποταμού του κάμπου της Κόνιτσας

13. Ο Άγιος Νικόλαος της Πυρσόγιαννης

14. Στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης

15. Σε ένα από τα μοναστήρια των Μετεώρων

16. Παρουσιάσεις εργασιών των
ομάδων

17. Βασιλάκη Κωνσταντίνα
Καζαντζής Γιώργος
Κρουσανιωτάκη Μαρία
Σουλτάτου Μαντώ
Φιλλιπάκη Ειρήνη

18. Κρήτη-λαϊκή αρχιτεκτονική
Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Κρήτης επιβιώνουν
πολλά στοιχεία από την αρχιτεκτονική πρακτική των
Μινωιτών που διασώθηκε στο πέρασμα των αιώνων ως τις
μέρες μας.
Το Κρητικό χωριό
Χαρακτηριστικό στοιχείο του κρητικού τοπίου είναι το
κρητικό χωριό. Τα μικρά, γραφικά οικιστικά σύνολα που με
την ανθρώπινη κλίμακα και την τέλεια προσαρμογή τους
στο περιβάλλον κοσμούν το φυσικό τοπίο της Κρήτης. Η
αρχιτεκτονική της κρητικής υπαίθρου παρέμεινε
αναλλοίωτη ανά τους αιώνες με τη χρήση τοπικών υλικών,
πέτρας, ξύλου και λάσπης, κυρίως στους ημιορεινούς και
ορεινούς οικισμούς.
Το Κρητικό λαϊκό σπίτι
Στα χωριά της Κρήτης μπορεί κανείς να δει όλες τις φάσεις
της εξέλιξης του κρητικού σπιτιού. Η πιο πρωτόγονη και
λιτή μορφή του είναι το μονόχωρο με το χωμάτινο δάπεδο,
τη στέγη από ξύλα και το ξύλινο πατάρι για τον ύπνο, με
την θαυμαστή οικονομία χώρου και οργάνωσης. Κέντρο
του σπιτιού είναι η παραστιά, η κουζίνα του σπιτιού, η
αρχαία «εστία».

19. Σκύρος : Το σκυριανό σπίτι είναι ορθογώνιο με λευκοασβεστωμένες τις επιφάνειες εξωτερικά και
εσωτερικά. Από το εξωτερικό του σκυριανού σπιτιού λείπουν τα διακοσμητικά στοιχεία. τα ανοίγματα
στους τοίχους είναι λιγοστά ασύμμετρα, η ξύλινη κατασκευή τους απλή , μα φροντισμένη για να
αντέχει στο χρόνο…..
Η βαριά κατασκευή του δώματος, ο αέρας ,η προσπάθεια για οικονομία ,ο φόβος δεν άφηναν
περιθώρια για πολλά και μεγάλα ανοίγματα.
Κύρια οικοδομικά υλικά ήταν η πέτρα για την τοιχοδομή και το ξύλογια το σκελετό της σκεπής και τις
λοιπές ξύλινες κατασκευές.
Το σκυριανό σπίτι χαρακτηρίζεται από την παρουσία του «μπουλμέ» ,ενός ξύλινου καλλιτεχνικού
διαχωρίσματος, που χωρίζει το σπίτι στον σοφά ( χώρος ύπνου), τον αποκρέβατο αποθηκευτικός χώρος
και χώρος προετοιμασία φαγητού)και στη μεγάλη σάλα(το υπόλοιπο σπίτι)
Ο «μπουλμές» έχει ύψος 1,80μ και βρίσκεται όπου και ο στύλος ,η κολόνα του σπιτιού και τον καλύπτει
στο κάτω μέρος.
Το σκυριανό σπίτι

20. Παραδοσιακά σπίτια στη Λέσβο
Η αρχιτεκτονική στα νησιά του νομού Λέσβου, διακρίνεται για την πρωτοτυπία και την ποικιλία της. Λαϊκές
και αστικές κατοικίες, δημόσια κτήρια και βιομηχανικά διατηρητέα μνημεία αντικατοπτρίζουν το πολιτισμικό
παρελθόν του τόπου.(εικόνα 3 στο ppt)
Παραδοσιακή οικία
Το παραδοσιακό σπίτι στη Λέσβο χτισμένο με εγχώρια οικοδομικά υλικά ήταν διώροφο ή τριώροφο με
στενομέτωπη πρόσοψη, πολλά και μεγάλα παράθυρα. Το ισόγειο χρησιμοποιούνταν ως αποθηκετευτικός
χώρος.
Νεοκλασικά, πύργοι, ελαιοτριβεία χτίστηκαν το 19ο αι. Υπάρχουν: 1)Μνημειακά δημόσια και ιδιωτικά
οικοδομήματα σε « νεοκλασικό ρυθμό».
2)Ψηλές, διώροφες, εξοχικές κατοικίες οχυρωματικού χαρακτήρα, που ανήκαν στους πλούσιους
γαιοκτήμονες του νησιού

21. Λημνιακό σπίτι
Λημνιακό σπίτι: το παλιό
λημνιακό αγροτόσπιτο ένα
απλό, στενομέτωπο και
μονόχωρο κτίσμα με
κεραμοσκεπή και χτιστό
μπαλκόνι στην υπερυψωμένη
είσοδο που περιβάλλεται με
βοηθητικούς χώρους για την
αποθήκευση της σοδειάς και τη
φύλαξη των ζώων.

22. Σάμος
Δωματοσκέπαστα κτίρια
Περισσότερη εσωστρεφής και λαϊκή
είναι η οικοδομική παράδοση στη
Σάμο, στην οποία διατηρούνται
πανάρχαια στοιχεία από τη νησιώτικη
αιγαιοπελαγίτικη οικιστική. Οι
παλαιότεροι οικισμοί χτίστηκαν στο
εσωτερικό του νησιού, σε μέρη
τελείως αθέατα από τη θάλασσα,
εξαιτίας του φόβου των πειρατικών
επιδρομών. Σε νεότερες πιο ασφαλείς
περιόδους, αναπτύχθηκαν τα επίνεια
και απόκτησαν αυτόνομη οικιστική
διάσταση
Η Σάμος είναι το μοναδικό νησί του
Αιγαίου που αναπτύχθηκε η τεχνική
του δωματοσκέπαστου κτηρίου ίσως
γιατί παρέμενε ως το 19ο αι. ένα νησί
γεωργικό, « κλειστό» και αυτάρκες
χωρίς εξωτερικές πολιτιστικές
επιρροές . Η αρχιτεκτονική των
δωματοσκέπαστων σπιτιών της Σάμου
είναι εξαιρετικά λιτή
Τα κτήρια είναι διώροφα. Στο κατώι
γίνονται οι αγροτικές εργασίες και στο
ανώι είναι ο χώρος διαμονής της
οικογένειας.

23. Θέση Παναγίας Ποταμιάς-Θάσος
Παλαιοί οικισμοί στη Θάσο: Λαμβάνονταν υπόψη
τα εξής σταθερά κριτήρια: 1) Η θέση του χωριού
που έπρεπε να αποθαρρύνει τις πειρατικές
επιδρομές(θέση Παναγίας, Ποταμιάς)
2) Ύπαρξη πόσιμου νερού.

24. Μεστά Χίου
Τα Μεστά είναι το πιο καλοδιατηρημένο «Μαστιχοχώρι» της Χίου.
Είναι μεσαιωνικό χωριό, από τα ωραιότερα καστροχώρια του
νησιού.
Το ιδιαίτερο στοιχείο του χωριού είναι η αρχιτεκτονική του, καθώς τα
σπίτια είναι χτισμένα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, ενώ επικοινωνούν
μεταξύ τους με πολύ στενά, σκεπαστά δρομάκια, τους «θόλους».
Λόγοι αμυντικοί επέβαλαν την δυνατότητα κινήσεως πάνω στα
δώματα των σπιτιών, την ενιαία δηλαδή στάθμη τους σ' όλο τον
οικισμό. Αυτό σε συνδυασμό με το πυκνό συνεχές σύστημα
δόμησης, την κάποια ανεξαρτησία κατόψεων ισογείου και ορόφου
και την δημιουργία κατοικήσιμων χώρων πάνω από τους δρόμους
(στο ύψος του ορόφου) δημιουργεί την εντύπωση της
μεγακατασκευής. Οι δρόμοι που συνδέουν την κεντρική πλατεία του
πύργου και στις πύλες του οικισμού είναι λίγοι και στενοί. Απ'
αυτούς ξεκινούν άλλοι, ακόμα στενότεροι που καταλήγουν σε
αδιέξοδο ή σε cul-de sac και από τους οποίους γίνεται η προσπέλαση
των σπιτιών.
Στο μεσαιωνικό χωριό της Χίου το Πυργί η διακόσμηση των όψεων
των κτιρίων είναι αξιοθαύμαστη. Κάθε όψη χωριζόταν σε λευκές
οριζόντιες ταινίες. Τα σχέδια γίνονταν με τον κανόνα και το διαβήτη.
Τα μοτίβα διακρίνονταν με την εναλλαγή άσπρου και μαύρου. Η
μέθοδος αυτή ίσως είναι βυζαντινή αλλά τη συναντάμε και στη
δύση.
Στους Κάμπους συναντάμε στην αυλόθυρα της κατοικίας το
οικόσημο.

25. Πυργί Χίου
Κάμπος-Αργέντικο-
οικόσημο

26. Ανάφη
Οι παραδοσιακές κατοικίες
στο νησί, τόσο
στο κάστρο της Χώρας όσο
στην Ανω Μεριά, τον
Καραβοστάση και την
ύπαιθρο, είναι μικρά
επιπεδόστεγα ή καμαρωτά
κτίσματα με περιορισμένο
εσωτερικό χώρο, τα οποία
συμπληρώνονται από
πλατύσκαλα, μικρές αυλές
και πεζούλια. Οι χοντροί
πέτρινοι τοίχοι
σοβαντίζονταν εσωτερικά,
ενώ εξωτερικά
ασβεστώνονταν. Το πάτωμα
ήταν είτε από πατημένο
χώμα είτε από ντόπια
πράσινη πλάκα.

27. Κατοικίες στην Σαντορίνη
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική στη Σαντορίνη
είναι ενταγμένη στην Αιγαιοπελαγίτικη.
Ωστόσο "εκμεταλλεύεται" τις ιδιαιτερότητες
του νησιού έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα
κτισμένο περιβάλλον με ασυνήθιστες
ελευθερίες έκφρασης. Η ιδιομορφία του
εδάφους επιτρέπει να υπάρχουν υπόγεια
κτίσματα, ενώ από πάνω τους καλλιεργείται η
γη, κτίσματα σε τόσο στενή συνύπαρξη ώστε
δεν διακρίνεται πού σταματάει η μια
ιδιοκτησία και πού αρχίζει η άλλη...».
Βασικοί τύποι οικισμών
Οι οικισμοί του νησιού διακρίνονται σε τρεις
κατηγορίες:
•Γραμμικούς (Φηρά, Οία, Θηρασιά)
•Εξελιγμένους οχυρούς
(Πύργος, Εμπορείο, Ακρωτήρι)
•Υπόσκαφους
(Βόθωνας, Φοινικιά, Καρτεράδος).-

28. Παραδοσιακά σπίτια στην Σαντορίνη

29. Παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Κυκλάδων
Ο πύργος Μπαζαίου στη ΝάξοΣέριφος
•Οι πρώτοι οικισμοί στις Κυκλάδες ήταν παραθαλάσσιοι, ενώ τους διαδέχθηκαν άλλοι οχυρωμένοι κατά
τη Μυκηναϊκή περίοδο. Ο κύκλος αυτός επαναλήφθηκε όταν οι πειρατικές επιδρομές οδήγησαν ξανά στην
εγκατάλειψη των οικισμών κοντά στα παράλια και τη δημιουργία νέων, οχυρωμένων στην περίοδο της Ενετοκρατίας.
Οι μονάδες κατοικίας στους πυκνοδομημένους οχυρωμένους οικισμούς της Ενετοκρατίας είχαν τις ελάχιστες
δυνατές διαστάσεις. Η έλλειψη χώρου οδήγησε στο χτίσιμο στη σειρά διώροφων συνήθως σπιτιών με στενό μέτωπο,
στις ίδιες περίπου διαστάσεις και την ίδια διάρθρωση. Τα σπίτια αποτελούσαν ταυτόχρονα και τον οχυρωματικό
περίβολο του οικισμού. Το σχήμα της κάτοψης συνήθως ήταν επίμηκες ορθογώνιο, με διαδοχικό πέρασμα από τον
ένα χώρο στον επόμενο. Η πρόσβαση στον όροφο γινόταν μέσω εξωτερικής κλίμακας, καθώς ο ιδιοκτήτης σε κάθε
στάθμη ήταν συνήθως διαφορετικός. Ο θεσμός της οροφοκτησίας ήταν σημαντικός, καθώς ο κύριος του ισογείου
ήταν επίσης κύριος του εδάφους και των θεμελίων, ενώ ο ιδιοκτήτης του ορόφου όριζε τον αέρα της ίδιας κατοικίας.
•Παράλληλα εμφανίστηκαν μεμονωμένα πυργόσπιτα στη νησιωτική ύπαιθρο από το 13ο αιώνα και μετά, από
γαιοκτήμονες και ευγενείς. Οι περιστερώνες άρχισαν να χτίζονται την περίοδο αυτή καθώς η εκτροφή περιστεριών
αποτελούσε αριστοκρατικό προνόμιο. Ο οχυρωματικός χαρακτήρας των πυργόσπιτων εξυπηρετούσε την προστασία
των ιδιοκτητών αλλά και των υποστατικών στα γύρω χωράφια σε περιπτώσεις επιδρομών.
•Τέλος, τους τρεις τελευταίους αιώνες αναπτύσσεται ο τύπος του απλού αγροτικού σπιτιού στην ύπαιθρο.

30. Οι περιστεριώνες και η εκτροφή περιστεριών έφτασαν στην Τήνο από τους Ενετούς κατά τη διάρκεια
της κυριαρχίας τους.
Κατασκεύαζαν στις δύο όψεις του κτίσματος τα ανοίγματα για τα περιστέρια -που ήταν πάντα
στραμμένα προς την Ανατολή και τη Δύση και ποτέ προς τον Βορρά-, τα οποία στόλιζαν με τον
σχιστόλιθο διαμορφώνοντας μοναδικά στολίδια σε σχήματα τετράγωνα, τρίγωνα, σε κύκλους, ρόμβους
αλλά και ήλιους, κυπαρίσσια, ενώ κατάφερναν να τα πλέκουν μεταξύ τους σχηματίζοντας τα αρχικά
του ονόματος των ιδιοκτητών ή τη χρονολογία ανέγερσής τους. Ο κάθε περιστεριώνας είναι
διαφορετικός από τον άλλο και αυτό το γνώρισμα που τους κάνει μοναδικούς στη χώρα μας.

31. Σύμη
Παλιά πόλη Ρόδου και σπίτι στη
Λίνδο
Το παραδοσιακό σπίτι. Ο πιο παλιός τύπος κατοικίας στα Δωδεκάνησα είναι το μονόχωρο κτίριο με τον ένα
όροφο. Ενα ξύλινο υπερυψωμένο πατάρι (κρέβατος, πάταρος, σοφάς) χρησιμοποιείται για τον ύπνο, ενώ
υπάρχει μαγειρείο, τζάκι με παραστιά και χώρος διημέρευσης. Ως παραλλαγή του τύπου αυτού είναι τα
κτίρια σε σχήμα Γ με προσθήκη βοηθητικού χώρου, τον οποίο στην Κάρπαθο και την Κάσο τον
χρησιμοποιούσαν ως μαγειρείο. Εξέλιξη του βασικού μοντέλου είναι το διώροφο σπίτι. Στον όροφο
υπάρχει η σάλα και σε μερικά νησιά, όπως η Νίσυρος και η Πάτμος, μια μεγάλη βεράντα, η πάνω αυλή,
που άλλοτε ήταν εσωτερικό αίθριο και άλλοτε βρισκόταν στην πρόσοψη του κτιρίου. Το ισόγειο το
χρησιμοποιούσε η οικογένεια για τη διημέρευσή της. Τα κτίρια ήταν φτιαγμένα από πέτρα και τα δοκάρια
από κυπαρίσσι ή πεύκο. Τα κενά ανάμεσα στα δοκάρια καλύπτονταν από βέργες ή καλάμια. Από πάνω
έμπαιναν στρώσεις από βούρλα, καλάμια και φύκια. Το δώμα στεγανοποιούσε η τελική στρώση από
συνεκτικό αργιλώδες χώμα (πατελιά) που την ανανέωναν κάθε Σεπτέμβριο.
Αρχιτεκτονική Δωδεκανήσων

32. Οι τρόποι που οι άνθρωποι οργανώνουν τον χώρο
όπου ζουν σχετίζονται άμεσα με τις ανάγκες τους.
Γι αυτό και κάθε τόπος έχει διαφορετικά
χαρακτηριστικά στην αρχιτεκτονική του.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα αρχιτεκτονικής
που εξυπηρετούν ανάγκες.

33. Μιτάτα
Το μιτάτο προέρχεται από την λέξη METATUM που σήμαινε στα
λατινικά «στρατιωτικό κατάλυμα».
 Άλλες ονομασίες είναι Μιτάτος.
 Τα μιτάτα χρησιμοποιούνταν για τυροκομικές δραστηριότητες.
 Εμφανίζονται στις Κυκλάδες και στην Κρήτη(στα ορεινά χωριά)
 Στα βυζαντινά χρόνια βοηθούσαν ως κατάλυμα στους στρατιώτες.
 Στα μεταγενέστερα χρόνια κάλυπτε τις ανάγκες των κτηνοτρόφων ως
κατάλυμα για την προστασία τους από τις ακραίες καιρικές συνθήκες
(χιόνια, παγετός, δυνατός αέρας)
 Το μοναδικό υλικό κατασκευή τους είναι η πέτρα που έχει την
ιδιότητα της ανθεκτικότητας (αφού έχουν επιζήσει τα τελευταία 300
χρόνια). Επιπροσθέτως υπάρχει άφθονη πέτρα στο νησί της Κρήτης.

35. Ανεμόμυλος :
 Χρησιμοποιούνταν ως αλευροβιομηχανίες ,κυρίως για
άλεσμα δημητριακών και για την άλεση υλικών όπως το
ταμπάκο, την κιμωλία αλλά και για να πριονίζουν ξύλα.
 Ήταν κατασκευασμένοι από πέτρα που υπήρχε σε αφθονία
στο Οροπέδιο Λασιθίου.
 Βοηθούσαν τους αγρότες στην άρδευση της εύφορης γης
,αυτό βοήθησε στην οικονομική ανόρθωση της
περιοχής.(Οροπέδιο Λασιθίου)
 Αποτελεί μονάδα παραγωγής ενέργειας.

37. Χρησιμότητα Ξερολιθιάς-Τάφρου
• Μετατροπή άγονων εδαφών σε καλλιεργήσιμες
εκτάσεις με τη συγκράτηση του νερού της
βροχής
• Προστασία από τις καταστροφές του αέρα
• Συμβολή στη μη διάβρωση του γόνιμου εδάφους
• Καταφύγιο άγριας ζωής (πανίδα- χλωρίδα)

38. Η ξερολιθιά είναι μία κάθετη λιθοδομή όπου οι λίθοι δεν έχουν συνδετικό
υλικό μεταξύ τους αλλά είναι τοποθετημένοι ο ένας πάνω στον άλλο.

39. ΠΗΓΕΣ:
 http://www.destinationcrete.gr/el/home/arhitektoniki
 http://2lyk-lamias.fth.sch.gr/downloads/anem3.pdf
 http://www.pangea.gr/gr/061001.shtml.old
 http://www.tinosinfo.gr/abouttinos/kserolithies/index.html

40. Καφφετζάκης
Μάνος
Κουτεντάκη
Ειρήνη
Ταβαντζοπούλου
Κατερίνα
Φλουρή Χαρά
Καρατζάνης
Δημήτρης
Καρυωτάκης
Μάνος

41. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΑΛΑΙΩΝ, ΑΝΑΠΑΛΑΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ
ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ
 Στο Ηράκλειο μπορεί να συναντήσει κανείς διάφορα κτίρια. Άλλα είναι
παλαιά κι έχουν τα δομικά χαρακτηριστικά της εποχής κατασκευής τους.
Άλλα είναι αναπαλαιωμένα-ανακαινισμένα ώστε να αναδεικνύονται τα
ιδιαίτερα γνωρίσματα της περιόδου που κτίστηκαν διατηρώντας τον
ξεχωριστό χαρακτήρα τους στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Φυσικά,
υπάρχουν και τα σύγχρονα κτίρια που είτε ακολουθούν τον
αρχιτεκτονικό ρυθμό των μεγαλουπόλεων είτε προσπαθούν να
διατηρήσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα, ιδίως όταν κατασκευάζονται
έξω από την πόλη του Ηρακλείου, προς τα προάστιά του.
Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, θα προσπαθήσω να εντοπίσω τις
βασικές διαφορές κάποιων τυχαία επιλεγμένων κτιρίων, που μου
τράβηξαν το ενδιαφέρον, παρατηρώντας τα από τις φωτογραφίες που
τράβηξα. Τα περισσότερα από αυτά τα κτίρια βρίσκονται μέσα στην
πόλη του Ηρακλείου και κάποια άλλα σε κοντινά προάστια.

42. Ας ξεκινήσουμε από τα σύγχρονα κτίρια.
Παρατηρούμε ότι στα σύγχρονα κτίρια
κυριαρχούν τα περίεργα μοτίβα και σχήματα και
φυσικά το γυαλί το οποίο καλύπτει μία πολύ
μεγάλη έκταση πάνω στο κτίριο. Η τεχνολογία
σίγουρα παίζει πολύ χαρακτηριστικό ρόλο.
Ακόμα υπάρχουν επενδύσεις με επιφάνειες
αλουμινίου, μαρμάρου, πλαστικού και
συνθετικών υλικών.

43. Παρακάτω παρουσιάζονται νεόδμητα κτίρια
που διατηρούν τον παραδοσιακό
χαρακτήρα και εναρμονίζονται καλύτερα με
το περιβάλλον. Ο παραδοσιακός τρόπος
κατασκευής χρησιμοποιείται αρκετά συχνά
και σήμερα.

44. Ας προχωρήσουμε τώρα στα παλαιά κτίρια.
Όπως, λοιπόν, παρατηρούμε από τις παραπάνω φωτογραφίες, τα κτίρια της παλιάς εποχής
δεν ήταν τόσο επιβλητικά και μεγάλα όσο είναι τα σύγχρονα. Είναι κατασκευασμένα με απλά υλικά
και έχουν μία κεντρική πόρτα και παράθυρα. Συνηθισμένη ήταν η ύπαρξη μίας κεντρικής
εσωτερικής αυλής διακοσμημένης με γλάστρες ή μικρούς κήπους . Τα δωμάτια και το μπάνιο
βρίσκονταν γύρω από την κεντρική αυλή. Πολλές φορές τα δωμάτια ενοικιάζονταν και σαν
ξεχωριστές κατοικίες.

45. Παρακάτω υπάρχουν δύο φωτογραφίες από πόρτες σπιτιών. Η αριστερή είναι ενός παλαιού κτιρίου
ενώ η δεξιά ενός καινούριου- αναπαλαιωμένου. Βλέπουμε ότι η παλιά πόρτα έχει πιο πολλά
χρώματα και μοτίβα με διάφορα σχήματα σε αντίθεση με την καινούρια η οποία καλύπτεται με ένα
χρώμα και δεν έχει τόσα πολλά μοτίβα διατηρεί όμως τη μοναδικότητα, τη γραφικότητα και το
ξεχωριστό ύφος της εποχής που θέλει να αναδείξει.

46. Παρακάτω παρουσιάζονται δύο διώροφα παλαιά κτίρια. Το αριστερό πρόκειται να αναπαλαιωθεί
και όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει είναι χτισμένο με πέτρες. Χαρακτηριστικό των παλαιών
κτιρίων είναι το μεγάλο ύψος μεταξύ των ορόφων (ψηλοτάβανα κτίρια όπως λέγονταν) και τα κάγκελα
στα μικρά μπαλκόνια που είχαν, ήταν σιδερένια και ήταν επίσης διακοσμημένα με πολλά μοτίβα και
σχήματα.

47. Στη συνέχεια, ακολουθούν τα αναπαλαιωμένα- ανακαινισμένα κτίρια.
Τα παρακάτω κτίρια είναι ανακαινισμένα παλιά αρχοντικά του Ηρακλείου που προσπαθούν να
διατηρήσουν και να αναδείξουν το χαρακτήρα εκείνης της εποχής. Χαρακτηριστικό είναι τα έντονα
χρώματα όπως το κόκκινο, το μπορντό και η αντίθεσή τους με το μπεζ, το κίτρινο σε ορισμένες
επιφάνειες, οι διάφορες καμπύλες που τα κάνουν να ξεχωρίζουν αλλά και τα κάγκελα που έχουν
στα μπαλκόνια με τα διάφορα σχήματα. Τα κτίρια αυτά προκαλούν μεγάλο δέος και ο κάθε
περαστικός θαυμάζει τη μεγαλοπρέπειά τους.

48. Η φωτογραφία δεξιά παρουσιάζει ένα
ανακαινισμένο παραδοσιακού ύφους κτίριο που είναι
εξίσου όμορφο με ένα παλαιό και παρουσιάζεται
γιατί θα ήθελα να δείξω πως θα μπορούσε το παλαιό
σπίτι στα δεξιά να γίνει αν ανακαινιζόταν.

49. Η διπλανή φωτογραφία μου
έκανε εντύπωση γιατί ,ενώ μοιάζει
να είναι ένα ενιαίο γωνιακό κτίριο
που από τη μία πλευρά διατηρεί
τον παραδοσιακό χαρακτήρα
έχοντας παράθυρα και πόρτες που
θυμίζουν κάτι από τα παραμύθια
της Ανατολής -στοιχεία οθωμανικής
αρχιτεκτονικής- και από την άλλη
φαίνεται μια τυπική πολυκατοικία
της δεκαετίας του 1970, στην
πραγματικότητα πρόκειται για δύο
ξεχωριστά γειτνιάζοντα κτίρια.

50. Κάθε κτίριο είτε είναι καινούριο είτε
αναπαλαιωμένο είτε παλαιό έχει
ξεχωριστό ύφος και αποκτά
χαρακτήρα και ζωή όταν κατοικείται.
Τα ερειπωμένα ή ακατοίκητα κτίρια
όμως, δημιουργούν ένα αίσθημα
μελαγχολίας και θλίψης.
Βαγγέλης Διαμαντάρας Γ1’