1. Vantuz Babalar
Çımacılar bundan hoşlanmayacak
Santral Dumanına Önlem: Nikel Türbinler ama, vapur yolcuları ve acemi kaptan-
lar için iyi haber. Artık daracık geçitle-
Termik santrallardan, özellikle de aşılması gereken birtakım sorunlar re yığılmış halatlara takılmak yok. Ya
linyit yakanlardan çıkan dumanlar, ha- var: Jet motorlarındaki nikel türbin da beyaz pantolonunuzun paçasında
va kirliliğinin başlıca nedenlerinden kanatlarının boyları yalnızca 8 cm. yağ lekeleri olmayacak. Vapurun ya-
sayılıyor. Üstelik bu bacalardan çıkan Üstelik 10 000 saat kullanımdan son- naşması için de sürekli ileri geri gidip
karbondioksit, bir sera gazı olduğu ra değiştirilmeleri gerekiyor. Oysa durması gerekmeyecek. Hatta son
için küresel ısınma da da etkili oluyor. santral türbinlerindeki kanatların darbe için de sağlam bir yere tutunma
Ama bazı araştırmacıların yaratıcı bir boyları 1 metre olmak zorunda. Ayrıca gereği yok. Çünkü artık vapur iskele-
önerisi sayesinde duman ve karbondi- 30 yıl kullanımda kalmaları bekleni- ye değil, iskele vapura yanaşıyor. Yeni
oksit atımı yarı yarıya azalabilir. Hem yor. Bunların da ötesinde, jet motorla- Zelanda’da başarıyla denenen yeni bir
de çok ucuza. Yapılacak şey yalnızca rı ve santral türbinlerindeki kanatların bağlanma düzeneğinde, iskele kena-
bu santrallardaki buhar türbinlerinin kimyasal bileşimleri de farklı olmak rında raylar üzerinde gidip gelen van-
çelik kanatçıklarını atıp, yerlerine jet zorunda. Jet türbinlerinin kanatları, tuz bloklar, kıyıdan uzanıp geminin
motorlarının içlerinde kullanılan nikel yüzde 70 nikelden, geri kalanı da 18 bordasına yapışıyor ve yavaşça çeke-
temelli kanatçıklar koymak. Elbette farklı elementin karışımından oluşu- rek kıyıya yanaştırıyor. Hatta kıyıdan
uygun büyüklükte… yor. Bunların başlıcaları titanyum ve iskele boyunca ileri yada geri taşıyabi-
Bu konuda çalışmalar yürüten bir alüminyum. liyor. Vantuzların boyları da dalgalı ha-
ekibe başkanlık eden Cambridge Santral türbin kanatçıklarının karı- valara ya da gel-git olayına göre ayarla-
Üniversitesi malzeme bilimcilerinden şımınınsa biraz daha farklı olması ge- nabiliyor.
Colin Humphreys’e göre bu yolla ay- rekiyor. Humphrey ve ekibi, ilk karı- Vantuz bloklar
nı ölçekte enerji üretmek için, şimdi- şımların bir yıl içinde deneye hazır
ye değin kullanılan yağ yakıt (fuel oil) olacağını söylüyorlar. Ancak yeni tür-
ya da kömürün yarısı kadar hammad- binler geliştirilse bile, bunların halen
de kullanılabilecek, ayrıca duman ve varolan santrallarda kullanılmaları
gaz atımı da yarı yarıya azaltılabile- beklenmiyor. Çünkü bunların yalnız-
cek. Araştırmacı, "bu, milyarlarca do- ca türbinleri değil, kazanları ve boru- İskele
lar tasarruf demektir" diyor. ları da düşük sıcaklıkta çalışmak için
Bir türbin, yüksek sıcaklıklarda geliştirilmiş. Dolayısıyla dayanıklı
daha randımanlı çalışır. Gelgelelim, nikel temelli türbinlerin ancak yeni Mekanik çımacıları tasarlayıp ge-
günümüzde termik enerji santralları kuşak santrallarda kullanılabileceği liştiren John Hadcroft ve Peter Mont-
550 °C’nin üzerinde çalışamıyorlar. belirtiliyor. Gene de yeni türbinlerin, gomery, bu düzenekle bir geminin kı-
Nedeni de, bu derecenin üzerinde karbondioksit atımının azaltılmasında yıya yanaşmasının yalnızca dört, ayrıl-
çelik türbin kanatlarının erimesi. büyük bir rol oynayacağı uzmanlarca masınınsa iki saniye sürdüğünü belir-
Humphreys ve arkadaşlarının araştır- vurgulanıyor. Çünkü 2010 yılına tiyorlar. Günümüzde en modern li-
dıkları, santral işletme derecesinin kadar küresel enerji üretim kapa- manlarda bile yanaşma işlemi 15 daki-
750 °C’ye yükseltilmesine izin vere- sitesinin yüzde 60 oranında artması ka ve 12 kişinin ortak çabasını gerekti-
cek nikel temelli türbin kanatlarının gerekecek. riyor.
kullanılıp kullanılamayacağı. Ortada New Scientist, 25 Eylül 1999 New Scientist, 13 Kasım 1999
Ucuz Hidrojen Yakıtı Gerçekleşme Yolunda
Araştırmacılar, yüzyılın düşlerinden lindirler. İnsan saçını andırmakla bir- şimdilik bir tüpün depolayabildiği ka-
biri olan temiz ve ucuz yakıtı, hiç de- likte çok daha ince yapıda bulunuyor- rışım ancak yüzde 4,2 oranında hidro-
ğilse 21. yüzyılın başında ger- lar. Massachusetts Teknoloji jen içeriyor. Hedef, bu oranı ABD
çekleştirmenin hazırlığı için- Enstitüsü araştırmacıları, bu Enerji Bakanlığı’nın elektrikli otomo-
deler. Yapmaya çalıştıkları, "nanotüpleri" ucuz grafit to- billerde kullanılacak yakıt hüccreleri
uzayda en bol bulunan mad- zuyla metal katalizörlerden için belirlediği %6,5 sınırına taşımak.
de olan hidrojeni, çok küçük yapmışlar. Silindirler hidro- Bu gerçekleştiğinde, benzin deposu
depolara yerleştirip yakıt ha- jeni oda sıcaklığında güvenli büyüklüğündeki kutu içine yerleştiri-
line getirmek. Bu depoların biçimde saklıyor ve elektrik lecek binlerce nanotüp, otomobili yak-
ilk örnekleri hazırlanmış bile: üreten yakıt hücrelerinde laşık 1600 km. götürebilecek. Biten
karbondan yapılmış, bir atom kullanılmak üzere düzenli hidrojen yakıtı da kolayca yenilenebi-
kalınlığında çeperli, 50 atom- biçimde salıyor. Nanotüpler, lecek.
luk çevreleri olan ve çapları- istenen büyüklükte kutulara http://www.discovery.com/news/archive/news9911057bri-
nın 1000 katı uzunluğunda si- yerleştirilebiliyor. Ancak ef4html?ct=3834446c
Aralık 1999 11