sejarah

1. TAJUK : MODUL 4.1 PERJUANGAN MENENTANG
BRITISH
NAMA PELAJAR : KHAIRUL NAJMI BIN ROSNAWI
KOD : A05100 SEJARAH
KURSUS :SENI KULINARI
NAMA PENSYARAH : NORSHAHIRAH BINTI HARON

2. 1.0 PENDAHULUAN – Faktor-faktor penentangan tokoh terhadap British
Sebab-sebab penentangan:
-Dasar Penaklukan British
-Eksploitasi Terhadap Ekonomi Tempatan
-Pelaksanaan Pentadbiran Barat Terhadap Masyarakat Tempatan
-Campur tangan British dalam Adat Resam Tempatan
1) Dasar Penaklukan British
Penentangan penduduk tempatan terhadap British adalah kerana dasar penaklukan
British di daerah mereka seperti di Naning, Pahang, Kelantan, Terengganu, Sarawak dan
Sabah.Dasar penaklukan British terhadap NNM bertujuan untuk mengukuhkan kuasa
politik.Apabila British menguasai satu wilayah, maka kawasan itu adalah terikat dengan
perintah dan peraturannya.Contohnya, selepas menguasai Melaka daripada Belanda, British
telah memasukkan Naning ke dalam jajahan takluknya dan memaksa Nanaing menghantar
ufti ke Melaka tetapi tidak diterima oleh pemerintah Naning iaitu Penghulu Dol Said yang
menyebabkan berlakunya pemberontakan.

3. 2)Eksploitasi Terhadap Ekonomi Tempatan
British juga berhasrat untuk menguasai ekonomi tempatan bagi kepentingan mereka
melalui perjanjian yang dimeterai dengan pemimpin tempatan.Menerusi perjanjian ini,
saudagar NNS telah dibenarkan terlibat dalam perlombongan dan perdagangan bijih
timah.Penguasaan British dalam ekonomi tempatan menimbulkan kemarahan di kalangan
penduduk tempatan.
3) Pelaksanaan Pentadbiran Barat Terhadap Masyarakat Tempatan
Penentangan juga berlaku kerana British telah memaksakan sistem pentadbiran Barat
kepada penduduk tempatan.British telah memperkenalkan pelbagai peraturan seperti sistem
cukai, undang-undang dan peraturan tanah untuk mendapatkan hasil yang
maksimum.Contohnya, di Terengganu, British bertindak memperkenalkan peraturan tanah
yang mensyaratkan penduduk tempatan mendapatkan kebenaran mereka untuk
mengusahakan tanah dan dikenakan cukai tanah.Peraturan ini bertentangan dengan amalan
tradisi masyarakat tempatan yang membolehkan mereka membuka tanah mengikut keperluan
mereka tanpa membayar cukai.

4. 4) Campur Tangan British Dalam Adat Resam Tempatan
British telah memaksa penduduk tempatan menerima nilai-nilai Barat yang bertentangan
dengan budaya tempatan yang menyebabkan berlakunya penentangan.Misalnya, di Perak,
J.W.W Birch telah campur tangan dalam adat resam masyarakat Melayu yang diamalkan
selama ini iaitu amalan menggunakan orang suruhan. Tindakan ini ditentang oleh pemimpin
dan masyarakat tempatan.

5. 2.0 – Tokoh-tokoh yang berjuang menentang British
Huraian berkenaan perjuangan tokoh tersebut berserta gambar setiap tokoh yang dinyatakan
a) Dol Said
-Dato' Abdul Said bin Omar, atau Dol Said (1773 - 1849), ialah Penghulu Naning yang
kesembilan.Perang Naning yang berlaku pada tahun 1831 menjadikan beliau seorang wira
yang telah mengukir tempat di sejarah Melaka. Daripada suku Semelenggang, Dol Said
mewarisi Penghulu Anjak sebagai Penghulu Naning pada tahun 1799 ketika hanya berumur
26 tahun.Dol Said meninggal dunia pada 1849 dan disemadikan di Tanah Perkuburan Taboh
Naning bersebelahan Masjid Dato' Dol Said, Taboh Naning.

6. - Naning ialah suatu kawasan di Melaka, Malaysia. Bagaimanapun, ia merupakan salah satu
negeri asal yang membentuk persekutuan Negeri Sembilan pada abad yang ke-16. Naning
mula diteroka oleh orang Minangkabau yang berhijrah daripada Sumatera pada abad yang ke-
13. Naning mengamalkan Adat Perpatih dan diperintah oleh seorang Penghulu yang dikenali
sebagai Undang.
- Perang Naning adalah satu peperangan yang berlaku pada tahun 1831 di antara berlaku
penduduk Naning yang diketuai oleh Dato' Dol Said dengan pasukan tentera British di
Naning (kini sebahagian daripada daerah Alor Gajah, Melaka). Pada tahun 1829, pemerintah
British di Melaka memaksa Naning membayar cukai tanaman sebanyak 1/10 dari hasil
perolehan. Ini dikatakan berpunca daripada kejahilan dan kesilapan Gabenor Fullerton dan
Lewis, Penguasa Tanah di Melaka pada masa, tentang taraf Naning dan bentuk cukai yang
sebenarnya wujud pada masa itu.Dato' Dol Said yang ketika itu menjadi Penghulu Naning
membantah perintah membayar cukai tersebut. Berikutan itu, pada tahun 1831, satu pasukan
seramai 150 orang askar Sepoi dengan dua buah meriam telah dihantar oleh Inggeris untuk
menyerang Naning bagi menghapuskan Dato' Dol Said dan pengikutnya. Pihak Inggeris sedar
bahawa kekuatan Naning dan Rembau tidak mudah dikalahkan. Dengan itu dari bulan
September 1831 hingga Januari 1832 pihak Inggeris telah mengadakan beberapa siri

7. rundingan dengan Raja Ali dari Rembau dan pihak kerajaan Inggeris di Melaka. Berikutan
dengan perundingan yang di adakan, satu perjanjian telah dipersetujui dan ditandatangani
pada pada 28hb Januari 1832. Mengikut perjanjian tersebut, kedua-dua pihak bersetuju tidak
akan menyerang di antara satu sama lain dan Rembau diiktiraf sebagai sebuah negeri yang
berdaulat dan mempunyai kuasa penuh dalam pentadbiran kerajaannya.
- Sebagai ganjaran, Raja Ali menarik balik pasukannya daripada Naning dan mengurangkan
kekuatannya kepada kira-kira 600 orang dan beberapa bulan kemudian bergabung dengan
pasukan Inggeris. Pada bulan April, 1832 pasukan Rembau yang diketuai oleh Syed Shaaban
dan askar-askar Inggeris berjumlah kira-kira 1,200 hingga 1,400 orang yang diketuai oleh
Kolonel Herbert menyerang Naning bagi kali yang kedua. Dalam serangan kali kedua ini, dan
setelah berlaku beberapa pertempuran selama lebih kurang dua bulan, Taboh, ibu negeri dan
pusat gerakan Dato' Dol Said dapat ditawan dan Dato' Dol Said serta pengikut-pengikutnya
berundur ke Pasir Besar. Dalam tempoh empat bulan, Naning jatuh ke dalam tangan Inggeris
pada 15 Jun 1832.Pihak Inggeris telah berjaya menawan Taboh. Bagi mengelakkan masalah
lanjut, Dol Said telah diberikan pencen dan rumah di Melaka dan Naning kemudiannya
diletakkan di bawah peraturan Negeri-negeri Selat pada 27 Oktober 1832 dengan disatukan
bersama Melaka. Sungguhpun pihak Inggeris berjaya mengalahkan Naning, pihak British
telah mengalami menanggung perbelanjaan sebanyak 100,000 paun sterling.

8. b)Rentap
- Rentap merupakan seorang pahlawan Dayak (Iban) terkenal dalam sejarah Sarawak. Dia
merupakan salah seorang pemimpin penentang kepada pemerintahan Raja Putih James
Brooke.Rentap mendapat pengalaman berperang daripada pernyertaannya dalam ekspedisi-
ekspedisi perang yang diketuai oleh Orang Kaya Pemamcha Dana "Bayang" terutamanya ke
kawasan-kawasan di sekitar muara Batang Kapuas di Kalimantan Barat, Indonesia. Rentap
telah dilantik sebagai seorang "ayam sabong" (ketua pahlawan) oleh Dana "Bayang".
Sewaktu salah satu expedisi ini, Dana "Bayang" letah memperolehi sebuah meriam besar
yang dinamakan "Bujang Timpang Berang" yang dicatatkan tahun 1515 daripada pihak
Belanda sementara Rentap telah terkenal dengan keberaniannya melawan dan mengalahkan
musuh sebuah perahu dan berjaya merampas sebilah keris berhulukan emas daripada seorang
putera diraja.
- Pada 19 Ogos 1844 di Karangan Peris dalam daerah Skrang, Libau RENTAP bersama pasukannya
telah ulung kalinya bertempur dengan pasukan Rajah James Brooke dan Captain Keppel daripada
Tentera Laut DiRaja Inggeris. Pada pertempuran ini, antara yang terkorban daripada pasukan Brooke
ialah Datu Patinggi Ali dan pasukan perisiknya dari Sarawak yang telah mara duluan daripada
pasukan utama kecuali hanya seorang yang masih hidup dan seorang Inggeris bernama George

9. Steward.Selepas pertemburan di Beting Maru, pemerintah Brooke telah membina sebuah kubu di
Nanga Skrang dengan tujuan menyekat pergerakan orang-orang Skrang ke arah Batang Lupar dan
seterusnya keluar ke Laut China Selatan untuk bekerjasama dengan Linggir "Mali Lebu" dari Paku
dan Aji Apai Limba dari Padeh bagi mengamalkan kegiatan mengayau kepala manusia dan membeli
barangan keperluan seperti garam atau menetang pemerintahan Brooke di Sarawak pada ketika itu.
- Pada 19 Ogos 1844 di Karangan Peris dalam daerah Skrang, Libau RENTAP bersama
pasukannya telah ulung kalinya bertempur dengan pasukan Rajah James Brooke dan Captain
Keppel daripada Tentera Laut DiRaja Inggeris. Pada pertempuran ini, antara yang terkorban
daripada pasukan Brooke ialah Datu Patinggi Ali dan pasukan perisiknya dari Sarawak yang
telah mara duluan daripada pasukan utama kecuali hanya seorang yang masih hidup dan
seorang Inggeris bernama George Steward.Selepas pertemburan di Beting Maru, pemerintah
Brooke telah membina sebuah kubu di Nanga Skrang dengan tujuan menyekat pergerakan
orang-orang Skrang ke arah Batang Lupar dan seterusnya keluar ke Laut China Selatan untuk
bekerjasama dengan Linggir "Mali Lebu" dari Paku dan Aji Apai Limba dari Padeh bagi
mengamalkan kegiatan mengayau kepala manusia dan membeli barangan keperluan seperti
garam atau menetang pemerintahan Brooke di Sarawak pada ketika itu.
- Kubu Bukit Sadok ini sukar untuk ditakluki kerana kedudukannya di atas puncak bukit
yang tinggi dan dikelilingi oleh tebing-tebing curam yang sukar untuk didaki. Juga hanya ada
satu jalan sempit di atas gaung yang begitu dalam untuk sampai ke kubu Rentap ini.
Sekeliling kubu ini diperkuatkan oleh pagar kayu tebelian yang keras dan setebal dua kaki.
Rentap juga ada sebatang meriam yang besar untuk mepertahankan kotanya, yang dikenali
sebagai "Bujang Timpang Berang". Meriam ini telah dibawa oleh rakan seperjuangannya
iaitu Aji Apai Limba yang merupakan anak kepada Orang Kaya Pemancha Dana "Bayang".
Aji telah terkorban ditembak oleh pasukan Brooke di Sungai Langit sebelum menyerang
Rentap di kubunya di Bukit Sadok.Kerajaan Brooke telah membuat tiga percubaan untuk

10. menangkap Rentap di Bukit Sadok. Cubaan pertama adalah dalam Jun 1857. Semasa
serangan ini, seorang anggota pasukan Brooke yang bernama Abang Aing telah ditembak dan
terpaksa dibawa turun ke bawah bukit. Melihat kejadian ini, pasukan Rentap telah menjerit
kegembiraan dan memukul gong mereka.Dalam tahun 1858, pasukan Brooke buat kedua
kalinya menyerang kubu Rentap di atas Bukit Sadok tetapi tembakan meriam mereka tidak
dapat menembusi pagar kubu Rentap. Jadi, pasukan Rentap telah melaungkan dengan
megahnya kepada pasukan Brooke untuk membawa meriam yang lebih besar lagi pada masa
akan datang.
- Namun pada tahun 1861, barulah serangan pasukan Brooke yang ketiga kalinya berjaya menguasai
Bukit Sadok setelah membawa sebuah meriam besar yang dikenali sebagai"Bujang Sadok" untuk
menembak dan merobohkan pagar kubu Bukit Sadok. Sebelum pertempuran ini, pasukan Brooke
telah menawarkan pengampunan kepada abang-abang arwah Aji yang telah ditembak mati oleh
pasukan Brooke di Sungai Langit iaitu Nanang dan Luyoh supaya mereka menyerah diri dan dihukum
membayar 40 biji tempayan rusa. Tawaran yang sama dicadangkan kepada Rentap dengan denda 12
biji tempayan, musnahkan kubu Bukit Sadok dan meninggalkan kubu itu dengan segera. Tetapi
Rentap menolak tawaran ini walaupun telah diberitahu bahwa pasukan Brooke ada membawa sebuah
meriam yang besar kali ketiga ini. Semua wanita dan kanak-kanak telahpun diarahkan untuk
meninggalkan kubu tersebut. Semasa pertempuran dengan pasukan Brooke, seorang pengendali
meriam Rentap dan beberapa rakannya telah terkorban kerana terkena tembakan meriam pasukan
Brooke. Seterusnya,kubu dan rumah tempat kediaman Rentap dan orang-orangnya dibakar oleh
pasukan Brooke pada 20 Oktober 1861.Tetapi Rentap telah berundur ke Bukit Lanjak Entimau yang
menjadi punca-punca air Batang Skrang, Lemanak dan Engkari. Kemudian beliau turun ke Ulu
Entabai iaitu sebuah sungai cawangan kepada Sungai Kanowit dan Julau di mana beliau membina
sebuah kubu di Bukit Stulak. Pada usia tuanya, Rentap dan pengikutnya berpindah ke Bukit Sibau
iaitu kawasan yang terletak di Ulu Wak, Pakan. Beberapa tahun kemudian, Rentap meninggal dunia di
situ pada usia lebih kurang 70 tahun. Mayat dan keranda Rentap tidak ditanam dalam tanah seperti

11. biasa tetapi diletakkan dalam sebuah pondok sebagai tanda hormat kepada seseorang yang dianggap
seorang pahlawan dan bangsawan. Setelah daging mayat beliau telah habis reput, tulang-tulang
kerangka beliau telah disimpan di dalam tempayan oleh kerabat keluarga beliau. Inilah tanda
pernghormatan yang paling tinggi untuk seseorang yang telah berjasa.Rentap merupakan pejuang
sejati kerana beliau tidak pernah tunduk kepada pemerintahan Brooke sehingga ke akhir hayatnya.
Sehingga ke hari ini makam pahlawan Rentap telah di baik pulih oleh kerajaan negeri Sarawak bagi
mengenang jasanya. Beliau meninggal dunia pada tahun 1863.

12. c)Dato Bahaman
- Abdul Rahman bin Tuanku Imam Nuh, lebih dikenali sebagai Dato' Bahaman ialah Orang
Besar yang menentang penjajah British di Semantan, kawasannya di negeri Pahang, Tanah
Melayu. Dato Bahaman ialah anak kepada Tuanku Imam Nuh yang berasal dari Bangkinang,
Kampar, Sumatera, dan Rokiah Abdul Rahman, anak perempuan Tok Setia Perkasa
Semantan yang berketurunan Bugis dari Sulawesi Selatan. Seorang yang pandai bersilat dan
mempunyai ilmu kebal, kelebihan ini telah menyebabkan Bahaman digelarkan 'Seman Tahan'
oleh penduduk di sekitar kawasan itu sehingga sungai yang tidak bernama ketika itu diberi
nama Sungai Seman Tahan dan seterusnya menjadi tempat persinggahan British.Dato’
Bahaman juga dikatakan pernah menjadi anak angkat kepada Bendahara Ali dan menjadi
rakan sepermainan kepada Sultan Ahmad ketika mudanya. Apabila Sultan Ahmad menaiki
takhta, Dato’ Bahaman terus menabur bakti kepada tanah airnya.
- Punca utama Perang Semantan ialah ketidakpuasan hati Orang-orang Besar Pahang
terhadap campur tangan British ke atas kawasan mereka. Ketegangan itu bermula pada bulan
Disember 1890 ketika E.A Wise hendak mendirikan sebuah balai polis di Lubuk Terua yang
terletak di kawasan Dato' Bahaman, tanpa sebarang perundingan dengannya. Apabila Hugh
Clifford, Pemangku Residen British Pahang, mengetahui hal tersebut, beliau menasihatkan

13. Sultan dan baginda kemudian menitahkan Dato' Bahaman supaya pergi ke Pekan agar
perkara itu dapat disiasat. Oleh sebab Dato' Bahaman enggan ke Pekan, Sultan mengeluarkan
surat perintah yang melucutkan pangkat dan tarafnya sebagai Orang Kaya
Semantan.Tindakan itu menyakitkan hati Dato' Bahaman. Keadaan ini menyebabkan beliau
dan pengikut-pengikutnya menyerang hendap C.E.M Deaborough di Sungai Semantan pada
15 Disember 1891 ketika beliau menyangka Desborough datang untuk menangkapnya.
Dalam serangan tiba-tiba itu, pihak Desborough telah kalah dan mereka melarikan diri ke
bandar Temerloh.Setelah mengetahui peristiwa di Semantan itu, pegawai-pegawai British
Pahang menyediakan tentera untuk melawan pembangkang-pembangkang Melayu. Ekoran
dari itu pada 21 Disember 1891, satu pasukan yang diketuai oleh Clifford dan Tengku
Mahmud pergi ke Kampung Kelubi yang merupakan kubu kedua pertahanan Dato' Bahaman.
Di sini berlaku sekali lagi pertempuran antara pihak British dengan Dato' Bahaman tetapi
pihak British sekali lagi ditewaskan.
- Pada Januari 1892, pihak Inggeris telah memaksa Sultan Wan Ahmad untuk menamatkan
kebangkitan Dato’ Bahaman di Pahang. Satu pasukan yang dinamakan “Gerakan Sultan”
telah dilancarkan pada 22 Januari 1892 dengan kekuatan 800 orang. Seramai 140 daripadanya
mempunyai senjat api yang dipimpin oleh Tengku Ali, Rodger (Residen Pahang), Panglima
Garang Yusof, Saiyid Ali Badoh dan Abdullah dari Bera. Gerakan ini juga menemui
kegagalan kerana selain daripada hanya dapat memusnahkan 11 buah kubu kecil termasuk
Kubu Batu Ampar, jejak Dato’ Bahaman tidak dapat dikesan dan tidak ada tanda-tanda yang
memungkinkan Orang Kaya Semantan itu dan pengikut-pengikutnya yang terdekat akan
tertangkap. Pada awal bulan Februari, 1892, keadaan tegang dianggap telah berakhir. Untuk
sementara waktu, daerah Semantan telah diletakkan dibawah jagaan Abdullah Bera.Pada Mac
1892, pasukan Dato’ Bahaman berjaya menawan semula Lubuk Terua. Perjuangan Dato’
Bahaman menjadi lebih hebat kerana dibantu oleh Tok Gajah. Pihak Inggeris kalah dan

14. Abdullah Bera terpaksa pulang ke Bera. Kubu Lubuk Terua dikawal oleh orang-orang dari
Cempaka dan Buluh. Ternyata mereka bersimpati dengan gerakan penentangan Dato’
Bahaman terhadap Inggeris.Pada Mei 1892, Inggeris telah menyerang Lubuk Terua lagi.
Pejuang Pahang terpaksa berundur ke Kelantan dan Terengganu. Di Terengganu, Ulama Tok
Ku Paluh telah menyemarakkan semangat pejuang Pahang untuk berjihad menentang
Inggeris. Pada 14 Jun 1894, Kuala Tembeling dan Jeram Ampai berjaya ditawan oleh Dato’
Bahaman bersama 100 orang pengikutnya.
- Pada Januari 1892, pihak Inggeris telah memaksa Sultan Wan Ahmad untuk menamatkan
kebangkitan Dato’ Bahaman di Pahang. Satu pasukan yang dinamakan “Gerakan Sultan”
telah dilancarkan pada 22 Januari 1892 dengan kekuatan 800 orang. Seramai 140 daripadanya
mempunyai senjat api yang dipimpin oleh Tengku Ali, Rodger (Residen Pahang), Panglima
Garang Yusof, Saiyid Ali Badoh dan Abdullah dari Bera. Gerakan ini juga menemui
kegagalan kerana selain daripada hanya dapat memusnahkan 11 buah kubu kecil termasuk
Kubu Batu Ampar, jejak Dato’ Bahaman tidak dapat dikesan dan tidak ada tanda-tanda yang
memungkinkan Orang Kaya Semantan itu dan pengikut-pengikutnya yang terdekat akan
tertangkap. Pada awal bulan Februari, 1892, keadaan tegang dianggap telah berakhir. Untuk
sementara waktu, daerah Semantan telah diletakkan dibawah jagaan Abdullah Bera.Pada Mac
1892, pasukan Dato’ Bahaman berjaya menawan semula Lubuk Terua. Perjuangan Dato’
Bahaman menjadi lebih hebat kerana dibantu oleh Tok Gajah. Pihak Inggeris kalah dan
Abdullah Bera terpaksa pulang ke Bera. Kubu Lubuk Terua dikawal oleh orang-orang dari
Cempaka dan Buluh. Ternyata mereka bersimpati dengan gerakan penentangan Dato’
Bahaman terhadap Inggeris.Pada Mei 1892, Inggeris telah menyerang Lubuk Terua lagi.
Pejuang Pahang terpaksa berundur ke Kelantan dan Terengganu.

15. d)Tok Janggut
- Haji Hassan bin Panglima Mat Munas yang lebih dikenali sebagai Tok Janggut kerana
memelihara janggut sampai ke paras dada ialah seorang penentang penjajahan British yang
terbunuh semasa menentang pengenaan cukai oleh pihak British ketika Perang Tok Janggut
di Kelantan, Tanah Melayu. Beliau juga merupakan tokoh agama Islam yang menarik
sokongan banyak pengikut di Kelantan. Tok Janggut mendapat pendidikan di Mekah dan
mahir bersilat. Tok Janggut dikatakan ada pertalian dengan Sultan Muhammad IV dimana
bonda baginda diriwayatkan adalah adik beradik ayah atau ibu Tok Janggut, Ada riwayat
menyatakan bahawa beliau adalah anak murid Tok Ku Paloh. Selepas Perjanjian Inggeris-
Siam 1909, pihak British mengambil alih pemerintahan Kelantan daripada Siam dan mula
membawa pelbagai perubahan khususnya dari segi pentadbiran. Perubahan yang
diperkenalkan telah menyentuh kedudukan dan keistimewaan tradisional di negeri Kelantan.

16. - Engku Besar membuat perundingan dengan Tok Janggut, Haji Said, Che Sahak dan
Penghulu Adam, dan mereka bersama-sama memutuskan untuk tidak bekerjasama dengan
pihak British. Mereka mendapat sokongan sebilangan besar rakyat, dan ini membimbangkan
Encik Latiff. Pada 29 April 1915, Encik Latiff mengarahkan sepasukan polis yang diketuai
oleh Sarjan Sulaiman (Che Wan) bertolak ke Kampung Tok Akib untuk bertemu dengan Tok
Janggut Dalam satu perkelahian yang berlaku, Sarjan Sulaiman telah terbunuh. Pegawai
Daerah kemudiannya lari ke Kota Bharu dan melaporkan kepada sultan bahawa Tok Janggut
ingin memberontak dan merampas kuasa.Tok Janggut kemudian menghimpunkan pengikut-
pengikutnya menuju ke Pasir Puteh. Encik Latiff melarikan diri ke Kota Bharu. Bantuan
daripada Singapura dan Negeri Melayu Bersekutu dikejarkan ke Pasir Puteh pada 6 Mei
1915. Satu pertempuran berlaku pada 25 Mei 1915 di Kampung Merbuk dan Kampung
Pupuh. Pengikut Tok Janggut kemudiannya mendirikan sebuah kerajaan didirikan di Pasir
Puteh dengan Engku Besar Jeram sebagai Raja, Tok Janggut sebagai Perdana Menteri, dan
Che Ishak sebagai Pegawai Daerah.
- Kebangkitan Tok Janggut telah menyebabkan Sultan Kelantan berasa terancam dan
menganggap Tok Janggut sebagai penderhaka. Ini ditambah lagi oleh peristiwa abang Tok
Janggut telah dibunuh oleh budak raja oleh sultan sebelumnya menambah kebimbangan
sultan mengenai kebenaran dakwaan British. Dalam pertempuran di Kampung Pupuh, Tok
Janggut dibunuh. Mayat Tok Janggut dibawa ke Kota Bharu dalam kereta lembu yang
menelan masa sehari. Mayat beliau digantung beberapa hari di depan istana di Padang Bank
(Padang Merdeka) sebelum dikebumikan di Pasir Pekan. Pihak perisikan Inggeris
mengesyaki bahawa terdapat kerabat diraja dan orang besar Kelantan dalam membantu
pemberontakan Tok Janggut. Antaranya ialah Tengku Chik Penambang (Tengku Panglima
Raja) dan Tengku Abdul Ja'far Ibni Sultan Muhammad II (Tengku Petra Dalam
Kebun)Tengku Abdul Ja'far sebelumnya memakai gelaran Tengku Temenggong Kelantan

17. dan melarikan diri ke Pattani apabila dinafikan hak menaiki takhta Kelantan.Perjuangan Tok
Janggut ini juga sebenarnya adalah datangnya dari semangat pahlawan-pahlawan Pahang
iaitu Mat Kilau, Tok Gajah dan Datuk Bahaman serta pengikut-pengikutnya. Ke semua
pejuang-pejuang Pahang ini bersembunyi ke Terengganu, Kelantan dan Siam apabila pada
ketika itu British telah mempengaruhi Kerajaan Pahang agar memusuhi mereka. Kerana tidak
mahu bertempur dengan bangsa sendiri dan tidak mahu menderhaka kepada Sultan, akhirnya
mereka melarikan diri ke Terengganu, Kelantan dan seterusnya Siam.

18. e)Abdul Rahman Limbong
- Haji Abdul Rahman Limbong atau nama lengkapnya ialah Haji Abdul Rahman bin Haji
Abdul Hamid bin Haji Abdul Qadir (1868 - 1929) merupakan pendakwah dan pejuang yang
berasal dari Terengganu. Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid bin Haji Abdul Qadir
atau lebih dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong. Beliau lahir tahun 1285 H/1868M
di Terengganu. Datuk neneknya berasal dari Patani dan Terengganu.Haji Abdul Rahman
Limbong mendapat pendidikan asas ilmu-ilmu Islam sejak kecil di Mekah. Di antara gurunya
ialah Haji Tun Muhammad, salah seorang ayah saudaranya. Ketika pulang ke Terengganu
beliau mendapat pendidikan dari Haji Ya’qub dan Haji Musa yang tinggal di Paya Bunga dan
seterusnya daripada Tok Ku Paloh. Haji Abdul Rahman Limbong juga seperti gurunya Tok
Ku Paloh, adalah seorang pengamal Tarikat Sammaniyah.
- Dalam tahun 1920-an, Inggeris campur tangan untuk mentadbir tanah di lokasi Kuala
Telemong hingga ke Ulu Telemong. Setiap ekar tanah yang dibuka oleh rakyat dikenakan
cukai oleh penjajah Inggeris.Sungguhpun Haji Abdul Rahman Limbong seorang ahli sufi,
namun beliau juga bijaksana dalam selok belok persoalan dunia. Haji Abdul Rahman
Limbong adalah seorang sufi yang pernah menjadi peguam. Ini dapat dibuktikan dengan

19. berkali-kali beliau berhujah di mahkamah kerana membela rakyat yang disaman oleh pihak
pemerintah Inggeris.Haji Abdul Rahman Limbong dalam hujah-hujahnya di mahkamah
bahawa tanah yang dibuka oleh rakyat itu adalah hak Allah bukannya hak negeri dan adalah
tanah pusaka peninggalan orang-orang tua mereka yang datang dari Johor bersama-sama
dengan Sultan Zainal Abidin I, Sultan Terengganu yang pertama. Walau bagaimanapun,
menurut laporan oleh H. W. Thomson dan J. L. Humphreys, Haji Abdul Rahman Limbong
dan pengikutnya dilabel sebagai penderhaka kepada kerajaan Terengganu. Akhirnya Haji
Abdur Rahman Limbong ditangkap dan dibuang ke Singapura dan selanjutnya dibuang ke
Mekah dalam tahun 1928. Beliau meninggal dunia di Mekah setahun kemudian.

20. f)Mat Salleh
- Datu Mat Salleh, lebih dikenali dengan mudah sebagai Mat Salleh, merupakan pejuang
Sabah yang terkenal dalam penentangan yang hebat terhadap penjajahan British di Sabah.
Beliau pernah mengisytiharkan daerah Tambunan sebagai daerah di bawah
kekuasaannya.Mat Salleh ialah anak kedua dalam sekeluarga empat adik-beradik daripada
suku Βajau dan Ѕuluk. Ibunya daripada suku Bajau dan ayah, Datu Bulu merupakan
pemimpin tempatan berbangsa Suluk. Abangnya bernama Ali, sedangkan adik-adiknya
bernama Badin dan Bolong. Isteri Mat Salleh yang bernama Dayang Bandang berasal
daripada keluarga Kesultanan Sulu dan berkampung di Pengalaban, Paitan.
- Datu Mohammad Salleh mengambil tugas bapanya, Datu Balu sebagai ketua kampung di
daerah Lingkabo dan Sungai Sugut. Perbelanjaan pentadbiran Datu Mat Salleh adalah
daripada pungutan cukai ke atas pedagang-pedagang yang melalui Sungai Sugut pada tahun
1894.Inggeris tidak senang dengan tindakan Mat Salleh itu, lalu menyerang Mat Salleh di
Jambongan serta memusnahkan kampung Mat Salleh di Sungai Sugut pada tahun 1896.Datu
Mat Salleh bagaimanapun dapat melepaskan diri. Detik perjuangan Datu Mat Salleh

21. menentang pencerobohan dan keganasan Syarikat Berpiagam Borneo Utara bermula pada
bulan Julai 1897. Mat Salleh dan pengikut-pengikutnya menyerang dan membinasakan
pejabat Pentadbiran Kompeni di Pulau Gaya. Dalam tahun yang sama juga Mat Salleh
menyerang dan membakar Pejabat Residen Kompeni di Ambong.Pada bulan Disember 1897,
Inggeris menyerang kubu Mat Salleh di Ranau. Mereka tewas dan banyak askar Inggeris
terbunuh. Seterusnya pada bulan Januari 1898, Inggeris sekali lagi menyerang kubu Mat
Salleh di Ranau dengan angkatan tentera yang lebih besar.
- Mat Salleh terpaksa mengundurkan diri dan membina kota pertahanan yang baru, yang
lebih kuat dan kukuh di kampung Tibabar, Tambunan.Kota utama Mat Salleh di Tambunan
ini sangat sukar ditembusi. Kota ini diperbuat daripada batu-bata, kayu serta buluh tidak
dapat ditembusi peluru. Setiap penjuru kota dikawal dan terdapat beberapa terowong atau
jalan bawah tanah yang rahsia digunakan untuk meminta bantuan-bantuan senjata, makanan
dan lain-lain dari luar kota. Jalan rahsia ini juga dijadikan jalan untuk berundur
menyelamatkan diri apabila dikepung musuh.Tidak lama kemudian, pihak Kompeni
menawarkan perdamaian dan Mat Salleh bersetuju, walaupun ditentang orang-orangnya.
Tetapi pada 1899, Kompeni cuba mengambil alih Tambunan daripada Mat Salleh dan
menyebabkan peperangan tercetus kembali.Dan akhirnya pada 31 Januari 1900, kota Mat
Salleh tumbang akibat serangan hebat Kompeni yang berjaya mematahkan pertahanan Mat
Salleh. Dan peristiwa itu menandakan gugurnya Mat Salleh sebagai pejuang bangsa.Kini
sebuah tugu dibina oleh Inggeris untuk memperingati kota Mat Salleh itu. Di tugu peringatan
itu, tertulis perkataan dalam bahasa Inggeris yang bererti, 'Tugu ini menandakan tapak kubu
Mat Salleh yang telah ditawan oleh Pasukan Bersenjata North Borneo Constabulary pada 1
Februari 1900. Dalam masa pertempuran itu, Mat Salleh yang telah mengetuai
pemberontakan selama enam tahun menentang Pentadbiran Chartered Company menemui
ajalnya'.

22. - Pada pandangan British, Mat Salleh dianggap sebagai seorang pemberontak, tetapi pada
kaca mata rakyat tempatan, dia ialah pejuang kemerdekaan dan seorang pahlawan.
Bagaimanapun, terdapat sebilangan rakyat tempatan terutama di kalangan keturunan
penduduk yang mempunyai sejarah pernah bertempur atau berperang dengan pihak Mat
Salleh, yang tidak mengiktiraf Mat Salleh sebagai pahlawan apatah lagi pejuang
kemerdekaan kerana Mat Salleh dikatakan berjuang untuk kepentingan diri dan kumpulannya
sahaja dan bukan secara menyeluruh.

23. 3.0 Penutup – Nilai yang dapat diteladani oleh generasi hari ini daripada peristiwa
penentangan tokoh-tokoh tersebut.
1) Berusaha - Kita mesti mengharungi segala cabaran dengan profesional iaitu tidak
menggunakan jalan singkat untuk berjaya. Di antara nilai-nilai murni yang perlu dijadikan
iktibar ialah seseorang warganegara itu tidak boleh berpeluk tubuh dan membiarkan orang
asing memerintah dan menentukan sistem pemerintahan negara kita. Seseorang itu juga perlu
mengetahui bahawa tidak ada jalan mudah untuk negara mencapai kemajuan. Lihat saja pada
peranan Tunku Abdul Rahman yang terpaksa turun padang dan berunding dengan British
untuk membebaskan Negara ini dari belenggu penjajahan.
2) Taat Setia - Teras kepada konsep taat setia masyarakat di Melaka pada waktu ini ialah
berasaskan kepatuhan kepada wadah (perjanjian) yang termeterai antara Sang Sapurba
dengan Demang Lebar Daun. Bermula daripada sinilah konsep taat setia diamalkan oleh
masyarakat seterusnya. Dalam Sejarah Melayu, kita dapat melihat peranan Hang Tuah yang
sangat taat setia kepada pemerintah. Dalam hal ini, beliau sanggup berbuat apa sahaja dan
sentiasa mengikut arahan pemerintah melaksanakan sesuatu tugas walaupun ia terpaksa
meninggalkan ahli keluarganya. Dalam konteks masyarakat hari ini, kita perlu mempunyai
sikap taat setia kepada negara dan pemerintah khususnya apabila ia melibatkan kepentingan
agama, bangsa dan negara.

24. 3) Sabar Merempuh Rintangan - Seseorang warganegara itu juga perlu ada jati diri yang kuat
dalam diri mereka. Dalam hal ini, merujuk kepada peristiwa penubuhan Malaysia, walaupun
terpaksa melalui tentangan dan halangan, penubuhan Malaysia tetap diteruskan. Oleh itu,
kepada golongan profesional khususnya yang terlibat dalam pembentukan dasar
pembangunan negara, walaupun ada halangan dan rintangan, visi dan misi sesuatu organisasi
perlu dicapai.
4) Keadilan – Sebagai seorang pemimpin Negara,mereka mesti mempuyai sifat adil
(Membuat pertimbangan secara objektif, menyeluruh dan bersesuaian) dan saksama (Tidak
berat sebelah dalam sesuatu tindakan dan keputusan sama ada dalam memberikan ganjaran
atau hukuman).Kesimpulannya,sesebuah Negara tidak akan maju sekiranya sikap pemimpin
tersebut berat sebelah.Impian untuk menjadi Negara yang maju tidak akan tercapai.