SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

مسير بودجه ريزي عملياتي نوين

•
•
K
keihany
TechnologieWirtschaft & Finanzen
1 von 26
Downloaden Sie, um offline zu lesen
‫17‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫12‬ ‫*‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦآﺑﺎدي‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن:‬ ‫**‬‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف‬ ‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫«‬ ‫»‬ ‫.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫* ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ، ﻣﺸﺎور ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬ ‫‪m_hassanabdi@yahoo.com‬‬ ‫** ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ، ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺮﻛـﺰ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻓﻨـﺎوري ﻧﻮﺳـﺎزي اداري ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫‪sarraf@penco.ir‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫27‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫1. ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و درك ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي، ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺗﺤـﻮﻻﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻧﻈﺎمﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟـﺮا ﺷـﺪهاﻧـﺪ. ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎن‬ ‫دﻳﮕﺮ، در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪرﻳـﺰي در ادارة اﻣـﻮر ﻛﺸـﻮر‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺘﻈﺎرات و ﻧﻴﺎزﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ.‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ، اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي زﻳـﺮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ داد:‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻛﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮاﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ را دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ و ﻧﻬﺎدﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫)‪1. Planning Programming Budgeting System (PPBS‬‬
‫37‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ اﻳﺠﺎد ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر را دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮه وري و اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸـﻲ اﻗـﺪاﻣﺎت دوﻟـﺖ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ اﻧﺘﺨﺎب اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزدﻫﻲ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ را دارﻳﻢ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ اﺳﺖ وآن اﻳﻨﻜﻪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷـﺪه را اﻧﺘﻈـﺎر دارﻳـﻢ .‬ ‫وﻟﻲ در ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫﺔ ﻗﺒﻞ اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻛـﻪ ﺑـﻪﻣـﺮور‬ ‫زﻣﺎن، ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﺑﻪدﻧﺒﺎل آن ﻧﻴﺰ ﺑـﺮاي رﻓـﻊ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﭘـﻴﺶ ﮔﻔﺘـﻪ ،‬ ‫ﻓﻨﻮن و روش ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي اﺑﺪاع و اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ .‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد، ﻫﺮﻳﻚ ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﺗﻌﺪادي از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﺪهاﻧﺪ. ﺣﺘﻲ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﻴـﺰ‬ ‫در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي آن درﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد، ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﻤـﻮده و اﻫـﺪاف و‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ آن واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧـﺪ. ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ وﻗﺘـﻲ ﻳـﻚ وﻇﻴﻔـﻪ و‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎ اوﻟﻮﻳﺖ ﻳﺎﻓﺖ، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد،‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪه، و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ در آن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ آن وﻇﻴﻔﻪ ﻣـﺪون و‬ ‫اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻤﻴﺰ داد.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻘﺶ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪة ﺑﻮدﺟﻪ وﻇﻴﻔﺔ اﺻﻠﻲ آن ﺷﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﻫﻤﻴﺖ آن ﺑﻌﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻧﻘﺶ آن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜـﺮد دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰوده ﺷـﺪه ﺑـﺪون آﻧﻜـﻪ از اﻫﻤﻴـﺖ وﻇـﺎﻳﻒ‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي، روشﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣـﻮرد‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ در آﻧﻬﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫47‬ ‫2. ﺑﻮدﺟﻪ، وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺑـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ دﺧـﻞ و ﺧـﺮج آن ﻛﺸـﻮر اﺧﺘﺼـﺎص دارد.‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ دﺧﻞ وﺧﺮج ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﻋﻬﺪة ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪة ﻣﺮدم و ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬ ‫و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ واﮔﺬار ﺷﺪه ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺮدم ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻧﺤﻮه و ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮد اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺤﻮة‬ ‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ داﺷـﺘﻪ و در اﺳـﻨﺎد‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ دو ﻫﺪف ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﻨﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرات در ﭼﻪ ﻣﺤﻠﻲ و ﺑﻪ ﭼـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻧﻈﺎرت ﺷﻮدﻛﻪ ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺷـﺪه از اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﺼـﻮب‬ ‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﺮج اﻋﺘﺒﺎرات ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ.‬ ‫اﺻﻞ 35 ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ج . ا. ا :‬ ‫»ﻛﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺷـﻮد و ﻫﻤـﻪ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ در‬ ‫ﺣﺪود اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد.«‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪاي ﺑـﺮ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد. اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﻤﺎن ﻣﻮاد اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ. در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از ﻛـﺎر، ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﺎم ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي آن ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬ ‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل، ﻫﺪف ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻣﺸﻜﻼت و ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ و در ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻫﺪف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ و‬ ‫دوﻟﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ. در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻒ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺎب ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را در ﻗﺎﻟـﺐ اﻗـﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ و در ﺳـﻘﻒ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﺼـﻮب‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﻛﻨﺪ و در اﺧﺘﻴﺎر دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻗﺮار دﻫﺪ. ﻣﻤﻴﺰي اﻳﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫57‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻋﺒﺎرت از ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺠﻮزﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي اﺳﺖ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠـﺎم‬ ‫آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد.‬ ‫در ﺳﺎل 3291 ﻳﻌﻨﻲ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن دﻓﺘﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و وﻇﻴﻔﺔ ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ ، ﻳﻜﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑﻮدﺟﻪاي‬ ‫در رﺳﺎﻟﺔ ﺧﻮد ﺑﻨﺎم اوﻟﻴﻦ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ:‬ ‫»دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺎري و ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻫﻴﺌـﺖ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻪﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ. آﻧﭽﻪ از ﻟﺤﺎظ دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫دارد، ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟـﻪاي ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻛﻨﺘـﺮل اﺳـﺖ.‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﻮاد و ﻣﻮاد ﻓﺮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻘـﻂ اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮاي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻋﻤﻠﻴـﺎت دوﻟـﺖ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورد، وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﻲ از اﺛﺮﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﻛﺸـﻮر و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﺧﺮج ﺷﺪهاﻧﺪ، ﺑﻪدﺳـﺖ ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ.‬ ‫دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺟﺰﺋﻲ از ﺗﺸﻜﻴﻼت وزارت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آن را ﺣﺴﺎﺑﺪاران‬ ‫ورزﻳﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ. «‬ ‫درﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل، ﺳﺎزوﻛﺎر )ﺳﺎزوﻛﺎر( ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻋﺒـﺎرت از درﺻـﺪي ازﺳـﻘﻒ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻮدﺟﻪاي در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ. و ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﺘـﻮﻟﻲ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺟﺰﺋﻲ از ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آن را ﮔﺎﻫﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاران ﺧﺒـﺮه‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ )ﺻﺮاف، 4531(.‬ ‫3. ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫در دﻫﻪﻫﺎي 0291 و 0391 ﺑﻌﻀﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان، ﻟﺰوم اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ را درك ﻛـﺮده، و در‬ ‫رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ آنرا ﻃﺮح و ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ. وﻟﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮان ﺑﻪﻫﻤـﺎن ﻓﺎﻳـﺪهاي‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻗﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ، اﻛﺘﻔﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺬﻛﻮر‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫67‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮي در اوﺿﺎع ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﻲآورد. ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳـﺎل 9291 ﻣﻨﺸـﺄ ﺗﺤـﻮﻻت ﻋﻈﻴﻤـﻲ در‬ ‫ﻋﺮﺻﻪ اداره اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺪ. اﺛﺮﻫـﺎي اﻳـﻦ ﺗﺤـﻮل را ﺑﺎﻳـﺪ در ﮔﺴـﺘﺮش ﻧﻘـﺶ و داﻣﻨـﻪ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ و دﺧﺎﻟﺖ او در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻛﺮد. وﻗﺘﻲ آﺛـﺎر و ﻓﻮاﻳـﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﻮد، ﺧﻮاهﻧﺎﺧﻮاه ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻧﺤﻮة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎ ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و وﻇﺎﻳﻒ دوﻟـﺖ و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي دوﻟـﺖ،‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﺣﺴﺎب ﺗﻌﺪاد ﺑﻲﺷﻤﺎري ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﺳﻴﻊ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟـﺖ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ، ﻣﺸﻜﻞ و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻤﻮد. ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ، ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺰﺋـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﻮاد ﻓﺮﻋـﻲ‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬ ‫دوﻟﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ آن ﺑﻮد. ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ، ﺗﻤﺮﻛﺰ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎر و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫و وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺎر ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻛـﺮد و در اﻳـﻦﺻـﻮرت ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻫﺪف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد، وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد. ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﮕﺎه ﺟﺪﻳـﺪ، ﺑﻮدﺟـﻪ درﺑـﺎرة ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ، ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪ.‬ ‫در اﺛﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺎه در ﺳﺎل 9391 دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از وزارت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜـﺎ‬ ‫ﺑﻪ اداره اﺟﺮاﻳﻲ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ در اداره اﻣﻮر ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺗﻠﻘـﻲ ﺷـﺪ.‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده روز اﻓﺰون از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ارزﺷﻴﺎﺑﻲ و ﺑﻬﺒﻮد ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اداره ﻛﺎرﻫـﺎ، ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎي‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺑﻌﻀﻲ از دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ ﻣـﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﺪ. و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻮﺷـﺶﻫـﺎي ﺧـﺎم و ﻧﺴـﻨﺠﻴﺪه اي را ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﺎر و زﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺴﺘﻨﺪ.‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﺳﺘﻔﺎده ﺳﻨﺠﻴﺪه از ﭘﺮﺳﻨﻞ و ﺗﺠﻬﻴـﺰات و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻮدﺟﻪ اي را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. در ﺳﺎل 9491 ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎ آن روز‬ ‫را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻋﺪه درآورد و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻧﻘﺶ ﺟﺪﻳـﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺻﻼح ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ از وروديﻫﺎي دوﻟﺖ‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻳﻌﻨﻲ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و‬
‫77‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﻮد و ﺑﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي وﻇﺎﻳﻒ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻓﺮﻋـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺖ، وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨﺒـﻪ ﺑﻬﺒـﻮد‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ از ﻟﺤﺎظ ﺳﻨﺠﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ، ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ )ﺣﻴﺚ ﺳﻨﺠﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬ ‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ(، ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﻮان ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﻲ و در ذﻳﻞ آن ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي از وﻇﺎﻳﻒ و ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺖ. ﺳـﺎزوﻛﺎر ﺗﺨﺼـﻴﺺ در اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﻋﺒـﺎرت از ﭘﺮداﺧـﺖ‬ ‫درﺻﺪي از ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ.‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در اﻳﻦ ﺳﺎزوﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﻤﻴﺰي ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداري ﺳﻘﻒ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ )ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ(.‬ ‫4. ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﻼن اﻗﺘﺼﺎدي از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ اﺷﺘﻐﺎل، رﻓﻊ‬ ‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ادوار ﺗﺠﺎري، ﺗﺜﺒﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي، ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮرم و ﻧﻘﺶ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در اﻋﻤـﺎل ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ 9291 آﻏﺎز ﺷﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺮﺧﻲ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺗﺤـﻮل ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑـﺪان ﭘـﺮداﺧﺘﻴﻢ، ﻧـﻮﻋﻲ اﻧﺤـﺮاف‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﻌﻜـﺎس‬ ‫ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻓﻘﻂ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮارﻣﻲﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ، ﺑـﻪ ﻣـﺮور زﻣـﺎن‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺎزوﻛﺎري ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎري دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎ و اﻟﺰاﻣﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺸﻮر ﺷﺪ. اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺪون‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﻫﻴﭻ اﺳﺘﺮاﺗﮋي)راﻫﺒﺮد( و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪاي ﺑـﺮ ﻧﻘـﺎط ﺿـﻌﻒ و ﻗـﻮت و‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﺷـﺪ، ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ. ﻛﺎرﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﺘـﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﻛﻢﻛﺮدن ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن ﺳﻄﺢ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ ﺳـﺎزﮔﺎر و‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮔﺮدد.‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫87‬ ‫از اواﺧﺮ دﻫﺔ 0591 و اواﻳﻞ دﻫـﺔ 0691 ﺗﺤـﻮﻻت دﻳﮕـﺮي ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ آن‬ ‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ. ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي اﻣﺮﻳﻜﺎ، ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد و ﻛﻼن در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫و ﺑﻮدﺟﻪاي و وﺿﻊ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ آﻣﺎري و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛّﻤـﻲ و‬ ‫ﻛﻴﻔﻲ ﻗﺮارﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻮدﺟﻪ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آرام ارام ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ.‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺮوﺟـﻲ و اﻗـﺪاﻣﺎت دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اي اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ‬ ‫)راﻫﺒﺮدي( و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻼن ﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﻴـﺰان اﺛﺮﻫـﺎي ﻫﺮﻳـﻚ از ﺧﺮوﺟـﻲﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺮروي ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد. ﺳﭙﺲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺣﺎﺻﻞ آن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ دوﻟـﺖ و ﻳـﺎ ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد.‬ ‫ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎرت از ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫آن ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ، ﻫﺪف ﻛّﻤﻲ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و واﺣﺪ آن اﺳﺖ. دراﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﻮاد و ﻣﻮاد ﻓﺮﻋﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺤﺼـﻮل،‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑـﺮاي ﻫﺮﻳـﻚ از آﻧﻬـﺎ ﻫـﺪف ﻛﻤـﻲ ﻣﺸـﺨﺺ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد. در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻛـﺎر ﺑـﺎ ﺗﻬﻴـﻪ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ و اﺟـﺮاي ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان واﺣﺪﻫﺎي ذيرﺑﻂ واﮔﺬار ﺷﺪه، و اﺟﺎزه داده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣـﺪﻳﺮان ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.‬ ‫از اﻟﺰاﻣﺎت اﻳﻦ ﻧﻈﺎم وﺟﻮد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﻋﻤﻠﻜﺮدي، ﻧﻈﺎم ﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜـﺮد، ﻧﻈـﺎم‬ ‫اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ.‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ورود ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻣﻴـﺰان‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻣﻌﻄﻮف ﺑـﻪ اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎ و ﺧﺮوﺟـﻲ اﻗـﺪاﻣﺎت‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﮔﺮدد )ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ(.‬
‫97‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان اﺟﺮاي اﻟﺰاﻣﺎت اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑـﻪ ﺳـﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد:‬ ‫1. ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜـﺮد در اﺳـﻨﺎد ﺑﻮدﺟـﻪ ﻟﺤـﺎظ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اي را در ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻲدﻫﺪ.‬ ‫2. ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﻛﻨﺎر دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﻮﻟﻲ و ﻣﺎﻟﻲ، اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻣﺒﻨـﺎي‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ.‬ ‫3. ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺗﻨﻬـﺎ ﻋﻨﺼـﺮ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ واﺣﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫـﺎي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮﻣﻮل ﺧﺎﺻﻲ ﻗﺮار دارد )5002 ,‪(curristine‬‬ ‫5. ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ داراي ﺗﺎرﻳﺨﭽـﺔ دﻳﺮﻳﻨـﻪاي اﺳـﺖ. ﺑـﻪرﻏـﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه اﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد،‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت دﻫﺔ0591 در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد. ﻫﺪف از اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت‬ ‫اﻳﺠﺎد اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﺗﻐﻴﻴﺮ روﻳﻜﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑـﺮ‬ ‫وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ ﺑﻮد. اﻳﻦ روﻳﻜﺮد از ﺳﻮي ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور ﻛﻪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ دوﻟﺖ ﻗﺮار داﺷـﺖ‬ ‫در ﺳﺎل 9491 ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺪ و اﺟﺮاي ﮔﺴﺘﺮده آن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻗﺎﻧﻮن روشﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪ و‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺼﻮب 0591 رؤﺳﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ را ﻣﻮﻇﻒ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري اداره ﺑﻮدﺟﻪ،‬ ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻮاﻧﺔ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ در واﺣـﺪﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ. ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ 0591- 1591 اوﻟـﻴﻦ ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﺛﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ روﻳﻜﺮد را در ﺧﻮد ﺟﺎي داد. در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﻛـﺮد ﻛـﻪ از‬ ‫ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ را ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬ ‫ﻣﺘﺮادف ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد )ﺣﺴﻦآﺑﺎدي و ﺻﺮاف، ﺑﻬﺎر 6831(.‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫08‬ ‫1‬ ‫ﺟﺪول 1. اﺻﻄﻼح ﺷﻨﺎﺳﻲ: ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫:‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ وﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت و اﻫﺪاف ﻛﻤﻲ در ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﺣـﻮزهﻫـﺎي ﻋﻤـﺪه‬ ‫•‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﻟﺖ‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اﻫﺪاف از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫•‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎلﻫـﺎي‬ ‫•‬ ‫آﺗﻲ‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫•‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ روشﻫﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻛﺎراﻣﺪﺗﺮﻳﻦ و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰار‬ ‫•‬ ‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻻ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫•‬ ‫:‬ ‫• ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫﺎ‬ ‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ‬ ‫• ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي درﻣﻮرد اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ، ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ، ﭼـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي، ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ )راﻫﺒـﺮدي( در ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺪا ﺳـﺎﺧﺖ. اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻌﺎﻣﻠﻲ اﺻﻼح ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎﺳﺖ.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫,)3002( ‪Diamond, Jack‬‬ ‫"‪"From Program to Performance Budgeting: The Challenge for Emerging conomies‬‬ ‫(.‬ ‫)‬
‫18‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫اداﻣﻪ ﺟﺪول 1. اﺻﻄﻼح ﺷﻨﺎﺳﻲ: ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫:‬ ‫• ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺸـﺨﺺ ﺻـﺮف ﻧﻈـﺮ از ﺗﻌـﺪاد‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دﺧﻴﻞ در ﺗﻮﻟﻴﺪ آن‬ ‫• ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﺑﺎر در ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ‬ ‫• ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎﻻﻫـﺎ‬ ‫و ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫• ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬ ‫:‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﻋﻤﻠﻜﺮدي و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺎداشﻫﺎ و ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ : ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي، ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺤـﻮر و ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻧـﻮﻳﻦ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ آﻏـﺎز‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ دو ﮔﺎم اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫در اﻳﻦ اﻳﺎم، ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ اﺳﺎﺳـﻲ در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼـﺮ ﻣﻔﻴـﺪ اﻣـﺎ ﻓﺮﻋـﻲ در ﻣـﻮرد ﺑﺮﺧـﻲ ﺧـﺪﻣﺎت و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ. اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳﺮ ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺎﻛﺎم ﻣﺎﻧﺪ:‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫28‬ ‫• ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎت و‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ.‬ ‫• ﻧﺒﻮد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫• ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓـﺖ، زﻳـﺮا ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻖ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ راﺣﺖﺗﺮ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ﻳﻚﺟﺎ در ﻗﺒﺎل ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد.‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫـﺪاف ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ، ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﻛﺎر و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻔﺎف ﻧﺸﻮﻧﺪ و در ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ.‬ ‫6. دوران ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻈـﺎم ﻛﺎﻣـﻞ ﺑﻮدﺟـﻪاي، اﺑﺘـﺪا در ﺳـﺎل‬ ‫1691 در وزارت دﻓﺎع اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي در ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ و‬ ‫ﺳﭙﺲ در ﺗﻤﺎم دوﻟﺖﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و ﻣﺤﻠﻲ و ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻧـﺎم آن ﭘﻴﺪاﺳـﺖ، داراي‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﺔ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻃﺮحرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮحرﻳﺰي، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻫـﺪاف ﻛﻨـﻮﻧﻲ و اﻫـﺪاف آﺗـﻲ و ﻧﻴـﺰ ارزﻳـﺎﺑﻲ راهﻫـﺎي‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف اﺳﺖ .‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي، ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮح رﻳـﺰي را درﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﺮده، و آﻧﻬـﺎ را در‬ ‫درون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ ﻣﺮﺗـﺐ ﺷـﺪهاﻧـﺪ، ﺟـﺎي ﻣـﻲدﻫـﺪ. اﻳـﻦ‬ ‫اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ را ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل، ﺗﻌﻴﻴﻦ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎي ﻛـﻼن‬ ‫)ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ( وﻇﻴﻔﻪ دوﻟﺖ و ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان اﺳﺖ. درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ در‬ ‫ﻫﺮﻳﻚ از ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي وﻇﻴﻔﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ.‬
‫38‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم – ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي – ﻫﺮﻳﻚ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻟﻪ را در ﻗﺎﻟـﺐ ﺗﻌـﺪادي‬ ‫اﻗﺪام ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ ﭼـﻪ ﻛـﺎري را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم را ﺑﻪ آن ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ. اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ، ﻣﺮﺣﻠﻪ دﺷﻮاري در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد. از آﻧﺠﺎﻳﻲﻛﻪ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ، ﺳﺎﺧﺘﺎر اداري اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻮدﺟﻪ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي‬ ‫آن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد، ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﺎري دﺷﻮار ﺑﻮد. ﺑﻪﻋﻼوه ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟـﺖ، ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺪت در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺘﻌﺪدي ﻛﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد، ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺑﺰار ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ، ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ و اﺟﺮاي آن ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻳﻪ اﻓﻜﻨﺪه‬ ‫1‬ ‫ﺑﻮد.‬ ‫درﺳﺎل 1791، ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪي ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازيﻫﺎي ﺧﻮدﮔﺮدﻳﺪ. آﻛﺴﻠﺮاد در اﻳﻦ ﺑﺎره اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ:‬ ‫» ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﻜﻼت ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰي در دوﻟﺖ ﻓﺪرال رﻳﺸﻪ در آﻏﺎز‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن و ﮔﺴﺘﺮده آن در ﻛﻞ دوﻟﺖ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲﻛـﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ آﻣـﺎدﮔﻲ ﻻزم ﺑـﺮاي‬ ‫اﺟﺮاي آن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.«‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺮاﻳﻲ، آﻣﻮزهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻗـﺪاﻣﺎت آﺗـﻲ در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣـﺎ ﻣـﻲﮔـﺬارد. ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﺑﻪرﻏﻢ ﻧﺎﻣﺶ، ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺒﻮد. ﻫﺮﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺪﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫ﺑﻪ ارزش آن واﻗﻒ ﻧﺒﻮده و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم آن ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ. رﻫﺒـﺮي ﻣﺮﻛـﺰي- از ﺳـﻮي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ- ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ.‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺳـﻨﺘﻲ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﺮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋـﺪم ﺗﻌﻬـﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠـﺲ، ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﭘـﺬﻳﺮش و ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻓﺰود. ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮ اراﺋﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳـﻨﺘﻲ ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬ ‫)0002( ‪1. Willoughby, Katherine G. and Julia E.Melkers‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫48‬ ‫داﺷﺖ و ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات اﺻﺮار ﻣﻲﻛﺮد. ﺑـﻪﻋـﻼوه ، ﻣﺸـﻜﻼت اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫1‬ ‫ﻣﻬﻤﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮﻃﺮف ﻧﺸﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻴﺰﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ.‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﻮد:‬ ‫• ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫• ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺣﻮل ﻫﺮﻳﻚ از اﻫﺪاف‬ ‫• ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ، اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﻧﻈﺎم ﻃﺮح رﻳـﺰي ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي و ﺑﻮدﺟـﻪ رﻳـﺰي‬ ‫اﻓﺰود . وﻳﻠﺪاوﺳﻜﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد: » ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻗﺺ و ﻧـﺎﻣﺮﺗﺒﻂ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻛﻤﻲ ﻛﺮدن ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻮارد ﻧﺎﻣﺮﺗﺒﻂ وﺻﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.«‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ را زﻳﺮ ﺣﺠﻢ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪي از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آن ﭼﻨﺎن ﻓﺮو ﺑﺮده ﺑﻮد ﻛـﻪ‬ ‫2‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻣﺎﻧﻊ آن ﺷﺪه ﺑﻮد. آﻟـﻦ ﺷـﻴﻚ‬ ‫)1791( ﻧﻴﺰ اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺮﺷﻜﺎف ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮح رﻳـﺰي و ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫رﻳﺰي ﺗﺄﻛﻴﺪ ورزﻳﺪ )ﺣﺴﻦ آﺑﺎدي و ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف، 4831: 72-14(.‬ ‫7. ﺗﺤﻜﻴﻢ و ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﺑﻪرﻏﻢ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﻈﺎم ‪ ، PPBS‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺧـﻮد در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه‬ ‫اداﻣﻪ داد اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ آن ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ درﺳﺎل 4791 ﺑﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬ ‫ﺟﺪي ﺷﺪ:‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎ، وﻇﺎﻳﻒ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﻮﺳﻂ اداره ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺠﻠﺲ و اداره ﻛﻞ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬ ‫)‪(GAO‬‬ ‫٢.‬ ‫‪1. Allen Schick‬‬
‫58‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬ ‫اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز اداﻣﻪ دارد و اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﺑﻪ ﺗﺼﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ اﻃﻼﻋـﺎت‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را در ﻛﻨﺎر اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ آﻟـﻦ‬ ‫ﺷﻴﻚ )6691( اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارد:‬ ‫»ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزي اﺳﺖ و‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻴﻮه ﺳﻨﺘﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﮔﺮدد.«‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻞ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ درﺳـﺎل‬ ‫5691، ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑـﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. در دﻫﺔ 0691، ﻧﺰدﻳﻚ ﺑـﻪ 05 ﻛﺸـﻮر، اﻧـﻮاع ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي و‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ. ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ، اﻳـﻦ روﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ رﺳﻴﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن دﻫﺔ 0691 ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﻣﺮﻳﻜـﺎي ﻻﺗـﻴﻦ‬ ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺸﻮر آﺳﻴﺎﻳﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻓﺮﻳﻘـﺎﻳﻲ، وﻳـﺮاﻳﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ از اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﺟﺮا ﻛﺮدﻧﺪ. واﺗﺮﺳﻦ )5691( ،61 ﻛﺸﻮر را ﻛﻪ01 ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ در اﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗـﻴﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ،‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ. ﭘـﺮﻳﻢ ﻫﻨـﺪ )7791( ﻧﻴـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬ ‫ﻣﻮردي از اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در آﺳﻴﺎ اراﺋﻪ ﻛﺮد. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳـﻦ، ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻳـﻦ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي اﻧﺪك ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در‬ ‫ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎ زود ﻫﻨﮕﺎم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد، ﭘـﻴﺶ ﺷـﺮط ﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻘﺮار ﻣﻮﻓـﻖ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد:‬ ‫روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﺟﻪاي‬ ‫ﻧﻈﻢ و اﻧﻀﺒﺎط ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻛﺎراﻣﺪ ﺛﺒﺖ و ﮔﺰارش دادهﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟﻪ و دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دوﻟﺖ‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫68‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﮕﻲ ﻳﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺬﻛﻮر، در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد )3002 ,‪.(Diamond‬‬ ‫8. ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺤﻮر و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه، ﭘﺲ از ﻧﻈﺎم ﻃﺮح رﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ، اﻗﺪاﻣﺎت دﻳﮕـﺮي از ﻗﺒﻴـﻞ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺪف1 و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ2 ﻇﻬﻮر ﻛﺮدﻧﺪ، اﻣﺎ اﻳـﻦ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي دوﻟﺖ و ﻋﺪم ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺟﺪي ﻣﺠﻠﺲ، اﺛﺮﮔﺬاري ﭼﻨـﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ. ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ ﺑـﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي 0991 و 6991 ، ﺳﻴﻞ وﺳﻴﻌﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ از ﺳﻮي ﻣﺠﻠـﺲ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎز ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺳـﻄﺢ دوﻟـﺖ ﺑـﻮد. ﻣﺎﻳﻜﺴـﻞ در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﺑـﺮاي‬ ‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﺻﻼﺣﺎت ذﻳﻞ در دﻫﺔ 0991 از ﻋﺒﺎرت» ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ « اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد:‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 0991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ دوﻟﺖ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 3991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺧﺮﻳﺪ ﺧﺪﻣﺎت در دوﻟﺖ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 4991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻴﻨﮕﺮ ﻛﻮﻫﻦ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 6991‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﻮر ﺑـﺎ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ، اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻮﻇﻬﻮر، ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ3 ﺑﻮد )3791 ,‪.(Pyhrr‬‬ ‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﻲ ﻧﻴﻮزﻳﻠﻨﺪ در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ، ﻛﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺨﺶ دوﻟﺘـﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺳﺎل 4991 ﺑﻪ اوج رﺳﺎﻧﺪ ، ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ اﺳـﺘﺮاﻟﻴﺎ و اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻧﻴﻮزﻟﻨﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﻼشﻫﺎﻳﺸـﺎن در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اروﭘـﺎي ﺷـﻤﺎﻟﻲ و ﻧﻴـﺰ‬ ‫)‪1. Management by Objectives(MBO‬‬ ‫)‪2. Zero Based Budgeting(ZBB‬‬ ‫)‪3. Public Expenditure Management (PEM‬‬
‫78‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻮرد اﻟﮕﻮﺑﺮداري و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ورود اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺟﺪﻳﺪ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‬ ‫دوﻟﺖ، ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﻟﮕﻮﻫﺎي اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻮﻳﻦ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫دوﻟﺘﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ، ﻧﺘﺎﻳﺞ )ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ( و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﺑﻪوﻳﮋه ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ. اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﻤﮕﺎم ﺷﺪﻧﺪ:‬ ‫• اﻋﻄﺎي اﺧﺘﻴﺎرات و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫• ﻋﻘﺪ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮدي‬ ‫• ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺗﻌﻬﺪي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‬ ‫اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻧﻮﻳﻦ ، اوﻟﻴﻦ روﻳﻜﺮدي ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ.‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﺳﻌﻪ1 )‪ (OECD‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ 07‬ ‫درﺻﺪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧـﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ. در‬ ‫ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ از اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﺮاي ﺗﻌـﺪاد ﻣﺤـﺪودي از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻋﻼوه، 04 درﺻﺪ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ادﻋﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻜـﺮد آﻧـﺎن،‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ ﺗﻤـﺎﻳﺰ ﻗﺎﻳـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ، 02 ﻛﺸـﻮر ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻜـﺮدي ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﺮوﺟﻲﻫـﺎ و 51 ﻛﺸـﻮر ﺑﺮاﺳـﺎس ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎ ) اﻫـﺪاف ﭘﻴﺎﻣـﺪي( اراﺋـﻪ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‬ ‫)5002 ,‪.(Robinson‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ، ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻬﻢ اﺳﺖ، ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻮرد‬ ‫ﻗﺪرداﻧﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺑﻴﺦ و ﺗﻨﺒﻴـﻪ واﻗـﻊ ﺷـﻮد. ﺑـﻪرﻏـﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺗﺨﺎذ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ، وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﻣﺸـﺘﺮﻛﻲ را‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺠﺎرب ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ‪ OECD‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد )ﺣﺴـﻦ آﺑـﺎدي و ﻧﺠـﺎر ﺻـﺮاف، ﺑﻬـﺎر‬ ‫6831(.‬ ‫‪1. Organization for Economic Cooperation and Development‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫88‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺘﺎﻳﺞ دوﻟﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ ، 3991‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 1291 اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺸـﻤﻮل ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ، ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ اﺳﺖ.‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫• ﺑﻬﺒﻮد اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺳﺎﺧﺘﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫در ﻗﺒﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد‬ ‫• ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﺤﻮل و اﺻﻼﺣﺎت در دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ اﺟﺮاي ﭘـﺮوژه)ﻃـﺮح(ﻫـﺎي ﭘـﺎﻳﻠﻮت ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺪﻓﮕﺬاري، ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﮔﺰارش دﻫﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻫﺪاف‬ ‫• ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ، ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎت و ﺳـﻨﺠﺶ رﺿـﺎﻳﺘﻤﻨﺪي ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن، از‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﻲ‬ ‫• ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﺴﻬﻴﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮ ﺑﺨﺸـﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ‬ ‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫• اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﮔﺰارشﻫﺎي ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ راﻫﺒـﺮدي ﭘـﻨﺞ ﺳـﺎﻟﻪاي ﺗـﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨـﺪ و‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻳﻚ ﺑﺎر آن را ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻗﺮار دﻫﻨﺪ.‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺳـﺎﻻﻧﻪاي ﺷـﺎﻣﻞ اﻫـﺪاف‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ آن‬ ‫اﻫﺪاف، ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ارﺗﺒﺎط آن را ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﻫﺒـﺮدي ﺧـﻮد ﺑﺮﻗـﺮار و ﺗﺒﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ.‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺳـﺎﻻﻧﻪاي اراﺋـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ و در آن‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد را در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ و از اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻧﺤﺮافﻫﺎي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.‬
‫98‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫• ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﺎﻳﻠﻮت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﻋﻄﺎي اﺧﺘﻴﺎرات و اﻧﻌﻄﺎف ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان و‬ ‫ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ آﻧﺎن از ﺑﺮﺧﻲ اﻟﺰاﻣﺎت و ﻣﻘﺮرات اداري ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪ و در ﻗﺒﺎل آن از ﻣﺪﻳﺮان ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.‬ ‫• اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﺎﻳﻠﻮت دو ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪ رﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ‬ ‫درﺑﺮﺧﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را در ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬ ‫از زﻣﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن، ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ و ﺑﺎزﻧﮕﺮيﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮي ﺗﻮﺳﻂ ذي ﻧﻔﻌﺎن و ﻣﺠـﺎﻣﻊ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑـﺮ روي آن ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ، ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي در اﺟﺮاي آن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕـﺮ در اﺟـﺮاي‬ ‫اﻟﺰاﻣﺎت اوﻟﻴﻪ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ. ﻋﻤﺪه ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑـﺎ آن‬ ‫روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫1. ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﻴﺢ و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ؛‬ ‫2. ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﮔﺬر ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ.‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮ از ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺳﺎده ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ. در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻜﺮدي از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮدﺟﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد، واﺿـﺢ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮاي اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻳﻚ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﻣﺪل ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﻴﺮد. ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻜﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫09‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ )و ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي( روﻧـﺪ اﺻـﻼﺣﺎت را اداﻣـﻪ‬ ‫دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺟﺴﺖ وﺟﻮي ﺷﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑﺘـﻮان اﻳـﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ را ﺑﺼـﻮرت ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﺑﻬﺒـﻮد ﺑﺨﺸـﻨﺪ و ﺧـﺪﻣﺎت را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫اﺛﺮﺑﺨﺶﺗﺮي اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ، ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ، اراﺋﻪ ﺧـﺪﻣﺎت دوﻟﺘـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺠـﺪداً در‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﻮرﺗﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮﻧﺪ. اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ؟ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﺎم ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ اﺛـﺮ ﺑﺨـﺶﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻴﻮه ﻋﺒـﺎرت از ﺑـﺎزﻧﮕﺮي اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮ رواﺑـﻂ‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در درون ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ. درﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ:‬ ‫١. ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ اراﺋﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫٢. دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺧﺘﻴﺎرات و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎي ﺷـﺪﻳﺪ‬ ‫وروديﻫﺎ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮة ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ؛‬ ‫٣. ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ و ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ.‬ ‫9. روﻧﺪ ﺣﺎل و آﻳﻨﺪه ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در اﻳﺮان‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ )ﻣﺼﻮب اﺳﻔﻨﺪ 1531(، ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي اﻳـﺮان ﻧﻈـﺎم "ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي" اﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳـﺎﻻﻧﻪ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت ﺗﻬﻴـﻪ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ. اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر ﻛﺸﻮر داراي ﭘﻨﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ، اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻧﻴﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ و ﺑﺤـﺚ ﻣﻐـﺎﻳﺮت ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎي ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻫﻤﻮاره ﻣﻄﺮح ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻨﻲ و ﺳﺎﺧﺘﺎري: ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮدن اﺣﻜﺎم، ﻧﺒﻮد ﺟﺪولﻫﺎي ﻣﺒﻨـﺎ،‬ ‫ﻧﺒﻮد اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺑﺨﺸﻲ‬
‫19‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ب( ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﺎﺧﺘﺎر و رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ: ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ دورهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ دورهﻫﺎي رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬـﻮري و ﺑـﺎ ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮراي اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ، ﻫﻤﻮاره دوﻟﺖﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺠﻠـﺲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ ﻣـﺎﻧﻌﻲ در اﺟـﺮاي‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪ اﺳﺖ.‬ ‫از ﺳﺎل 8731 اﺻﻼح ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺟﺪيﺗﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﻃﺮح دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺳﺘﺎد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ رﺳﻴﺪ، ﺗﻬﻴﺔ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻫﺪف ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. از ﺳﺎل 0831 در اﺣﻜﺎم ﻣﻨﺪرج در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ دوﻟﺖ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺻﻼح، ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻋﻠﻤﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ. در ﻣﺎده 831 ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫اﻣﺮ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮرﺗﺎ ﺳﺎل 4831 ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ذﻳﻞ ﻧﺎﻛﺎراﻣﺪ ﺑﻮد :‬ ‫١. اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ را ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷـﺎﻣﻞ اﻣـﻮر، ﻓﺼـﻮل و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲداد. ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎ از ﺑﻄـﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﻠـﻲ ﻳﻌﻨـﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد، ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖﻫـﺎ و وﻇـﺎﻳﻒ و‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ﻧﺪارد.‬ ‫2. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺸـﻮر ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺑﺮﻗـﺮار ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﺟﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﺎﻛﺎراﻣﺪ اﺳﺖ.‬ ‫3. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎﻫﻲ و ﻛﻠـﻲﺑـﻮدن اﻳـﻦ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﻬﻢ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺳﻬﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫در اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺷﻔﺎف ﻧﻴﺴﺖ.‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫29‬ ‫4. ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳـﺎﺑﻲ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫5. ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲﻧﺒﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷـﻴﻮهﻫـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻳـﺎﺑﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ.‬ ‫6. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در واﻗﻊ ﺷﻜﻞ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ.‬ ‫7. ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ورودي ﻧﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﺧﺮوﺟـﻲﻫـﺎ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫8. اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ‬ ‫و ﻧﺒﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻴﺴﺖ.‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر و ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫اﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ، ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎمﺷﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺟـﺰء 2 ﺑﻨـﺪ ب‬ ‫ﺗﺒﺼﺮه 4 ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎلﻫﺎي 2831 و 3831 اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﺪ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ آن ﻧﻴـﺰ از‬ ‫ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ در ﺳﺎل 4831 در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺎده 441 در ﺑﻄﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬـﺎرم ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﺎده 831 ﺑـﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ و ﺑـﺮاي اوﻟـﻴﻦﺑـﺎر ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲﺷﺪن ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺗﺄﻛﻴﺪ ورزﻳﺪ1.‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﻗﺪام ﺑـﻪ اﺟـﺮاي ﻣـﺎده 831‬ ‫ﻧﻤﻮد. اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول : ﺷﻔﺎفﺳﺎزي‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم : اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم : اﻓﺰاﻳﺶ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول در ﺗﻬﻴﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل 5831 ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻔﺎفﺳﺎزي ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎ، اﻫـﺪاف‬ ‫ﻛﻤﻲ آﻧﻬﺎ، ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻤﻮد و ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮد.‬ ‫١. ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان.‬
‫39‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫1. ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪون آﻣﻮزش ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ.‬ ‫2. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﭘـﻨﺞﺳـﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﺗﺼـﺎل‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ و از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮدي و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺸﺄت ﻧﮕﺮﻓﺖ.‬ ‫3. ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ﻳﻚ ﺟﻨﺲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ، ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎه، ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ اﺷﺎره دارد.‬ ‫4. از واﺣﺪ ﻛﻤﻲ ﻧﻔﺮﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﻛﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر دارد در ﻣﻮارد زﻳﺎدي اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫5. اﻫﺪاف ﻛﻤﻲ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه و ﺑﺪون ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت دﺳـﺘﮕﺎه و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ.‬ ‫6. ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از روشﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫از ﻫﻤﺎن ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.‬ ‫7. ﻧﺒﻮد ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻊ آوري و ﺗﺠﺰﻳﻪ وﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي دﺳﺘﮕﺎه.‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ اﺳﺖ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي روشﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑـﺪﻳﻦوﺳـﻴﻠﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬ ‫واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ.‬ ‫9. ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﻴﺎز ﺟﺪﻳﺪي ﻇﻬـﻮر و ﺑـﺮوز‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺪف از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را ﺷﻔﺎف و روﺷﻦ ﺳﺎزد و‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻓﻊ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزي اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﺑـﻪ اﻟﺰاﻣـﺎت ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻄﻠﻮب، ﭘﺎﻳﻪ و‬ ‫اﺳﺎس اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺟﻬﺖ روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ اﺳـﺖ. اﻣـﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫49‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ. ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.‬ ‫اﮔﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي از ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ، ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ را در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﺎن ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺤـﻮر را ﻧﻴـﺰ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﺑﺎﻳﺪ آﻣﻮزهﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﭼـﺮاغ راه ﻗـﺮارداد.‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي در ﺑﻮدﺟﻪ ﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت وﺟﻮد، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ، ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎزﻧﮕﺮي و ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺷﻔﺎف ﻳﺎ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از اﻫﺪاف ﻛـﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر ﻛـﺎﻓﻲ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻣـﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ،‬ ‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﮔﺰارشدﻫﻲ ﻗﺮارداد. اﻳﻦ اﻗﺪام ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﻧـﻮﻳﻦ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ را‬ ‫ﻛﻪ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ اﺳﺖ، ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزﻳﻢ.‬
‫59‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫اﻟﻒ( ﻓﺎرﺳﻲ‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف ) ﭘﺎﻳﻴﺰ، 4831(. ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ. ﺗﻬﺮان، ﺑﻬﺮاد.‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎرﺻﺮاف )ﺑﻬﺎر 6831(. ﻣﺪل ﺟﺎﻣﻊ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ-‬ ‫ﻣﺪل اﻟﻤﺎس.ﺗﻬﺮان. ﻣﺮﻛﺰ آﻣﻮزش و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻳﺮان.‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و، ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف )ﭘﺎﻳﻴﺰ 4831(. »ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ«. وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﮔﺰﻳﺪه‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دوﻟﺘﻲ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ. ﺷﻤﺎره 3.ص 72-14.‬ ‫ﺻﺮاف ، ﻓﺮﻳﺪون )4531(. ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دوﻟﺘﻲ و ﻧﻄﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻳـﺮان. ﭼـﺎپ ﺳـﻮم ، اﻧﺘﺸـﺎرات‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان،‬ ‫4831.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ، 2831.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ، 3831.‬ ‫ﻛﺮدﺑﭽﻪ، ﻣﺤﻤﺪ )ﻣﺮداد 5831(. »ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ«.‬ ‫ب( اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬ ‫‪Curristine, Teresa.(2005)." Government Performance: Lessons and Challenges‬‬ ‫.1 ‪",OECD Journal on Budgeting. Vol. 5 Issue‬‬ ‫‪Diamond, Jack(2003),”From Program to Performance Budgeting: The Challenge for‬‬ ‫.‪Emerging Economies",International Monetary Fund‬‬ ‫‪Pyhrr, Peter A. (1973). Zero-Base Budgeting: a Practical Management Tool for‬‬ ‫.‪Evaluating Expenses. New York: John Wiley & Sons‬‬ ‫‪Robinson, Marc (2005). Performance Budgeting: Lessons from a Comparative‬‬ ‫‪Overview. in Bourmistrov and F. Mellemvik, International Trends and‬‬ ‫.‪Experiences in Government Accounting, Oslo: Cappelen Akademisk Forlag‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ 96 Tucker, Harvey (1982). “Incremental Budgeting: Myth or Model?,” The Western Political Quarterly. Vol. 35. No.30. pp. 327–338. Willoughby, Katherine G and Julia E. Melkers (2000). “Implementing PBB: Conflicting Views of Success”. Public Budgeting and Finance. Vol. 20. No. 1. pp. 105–121.

Empfohlen

WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کار
WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کارWBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کار
WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کارKeivan Jafari
 
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنی
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنیMindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنی
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنیKeivan Jafari
 
Documentation & document management-مدیریت مستندات
Documentation & document management-مدیریت مستنداتDocumentation & document management-مدیریت مستندات
Documentation & document management-مدیریت مستنداتKeivan Jafari
 
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگی
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگیCultural observatory- برنامه ریزی فرهنگی
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگیKeivan Jafari
 
علم تمرین
علم تمرینعلم تمرین
علم تمرینHadi Rohani
 
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژی
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژیدستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژی
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژیعباس بني اسدي مقدم
 
مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانیمدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانیKeivan Jafari
 
تکنیک های رایانه ای حسابرسی
تکنیک های رایانه ای حسابرسیتکنیک های رایانه ای حسابرسی
تکنیک های رایانه ای حسابرسیAmin Ahmaditabar
 

Empfohlen

WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کار
WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کارWBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کار
WBS (Work Breakdown Stracture)- ساختار شکست کارKeivan Jafari
 
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنی
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنیMindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنی
Mindmaping - مدیریت ذهن و نقشه ذهنیKeivan Jafari
 
Documentation & document management-مدیریت مستندات
Documentation & document management-مدیریت مستنداتDocumentation & document management-مدیریت مستندات
Documentation & document management-مدیریت مستنداتKeivan Jafari
 
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگی
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگیCultural observatory- برنامه ریزی فرهنگی
Cultural observatory- برنامه ریزی فرهنگیKeivan Jafari
 
علم تمرین
علم تمرینعلم تمرین
علم تمرینHadi Rohani
 
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژی
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژیدستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژی
دستورالعمل تعیین مستمر تلفات انرژیعباس بني اسدي مقدم
 
مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانیمدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانیKeivan Jafari
 
تکنیک های رایانه ای حسابرسی
تکنیک های رایانه ای حسابرسیتکنیک های رایانه ای حسابرسی
تکنیک های رایانه ای حسابرسیAmin Ahmaditabar
 
تیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمیتیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمیKeivan Jafari
 
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International AirportSimulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International AirportHamideh Iraj
 
Mohajerat be canada
Mohajerat be canadaMohajerat be canada
Mohajerat be canadaimgcan
 
Hassan semyari data center
Hassan semyari data centerHassan semyari data center
Hassan semyari data centerarichoana
 
Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)Sina Iravanian
 
Strategiy4
Strategiy4Strategiy4
Strategiy4univ
 
Help poster
Help posterHelp poster
Help posterjavadst
 
1 brookfield
1 brookfield1 brookfield
1 brookfieldkamivaziri
 
Sharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghazaSharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghazahadimht00
 
13324
1332413324
13324Aida Aboutorabi
 
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلابتصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلابguestd6866b9
 
5647 14626902-gd6
5647 14626902-gd65647 14626902-gd6
5647 14626902-gd6hamide3
 
About Government Cms
About Government CmsAbout Government Cms
About Government Cmsvolghan hosseyni
 
Help
HelpHelp
HelpEng. QaSeMy
 
37.3.1
37.3.137.3.1
37.3.1homayoun khoshravan
 
Project Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMISProject Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMISHossein Hamidifar
 
About Sport Combat Cms
About Sport Combat CmsAbout Sport Combat Cms
About Sport Combat Cmsvolghan hosseyni
 
About Expert Cms
About Expert CmsAbout Expert Cms
About Expert Cmsvolghan hosseyni
 
About Comp Cms
About Comp CmsAbout Comp Cms
About Comp Cmsvolghan hosseyni
 
About Hotel Cms
About Hotel CmsAbout Hotel Cms
About Hotel Cmsvolghan hosseyni
 
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانی
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانیمجموعه شاخص های بالینی بیمارستانی
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانیپایگاه بهبود خدمات سلامت
 
جامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنتجامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنتFarid Kamali
 

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

تیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمیتیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمیKeivan Jafari
 
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International AirportSimulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International AirportHamideh Iraj
 
Mohajerat be canada
Mohajerat be canadaMohajerat be canada
Mohajerat be canadaimgcan
 
Hassan semyari data center
Hassan semyari data centerHassan semyari data center
Hassan semyari data centerarichoana
 
Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)Sina Iravanian
 
Strategiy4
Strategiy4Strategiy4
Strategiy4univ
 
Help poster
Help posterHelp poster
Help posterjavadst
 
Sharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghazaSharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghazahadimht00
 
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلابتصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلابguestd6866b9
 
5647 14626902-gd6
5647 14626902-gd65647 14626902-gd6
5647 14626902-gd6hamide3
 
Project Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMISProject Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMISHossein Hamidifar
 

Was ist angesagt? (16)

تیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمیتیم سازی و کار تیمی
تیم سازی و کار تیمی
 
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International AirportSimulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
Simulation of Passenger Flights at Mehrabad International Airport
 
Mohajerat be canada
Mohajerat be canadaMohajerat be canada
Mohajerat be canada
 
Hassan semyari data center
Hassan semyari data centerHassan semyari data center
Hassan semyari data center
 
Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)Temporal Difference Methods (Persian)
Temporal Difference Methods (Persian)
 
Strategiy4
Strategiy4Strategiy4
Strategiy4
 
Help poster
Help posterHelp poster
Help poster
 
1 brookfield
1 brookfield1 brookfield
1 brookfield
 
Sharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghazaSharayet oloom ghaza
Sharayet oloom ghaza
 
13324
1332413324
13324
 
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلابتصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
تصفيه و ضد عفوني آب و فاضلاب
 
5647 14626902-gd6
5647 14626902-gd65647 14626902-gd6
5647 14626902-gd6
 
About Government Cms
About Government CmsAbout Government Cms
About Government Cms
 
Help
HelpHelp
Help
 
37.3.1
37.3.137.3.1
37.3.1
 
Project Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMISProject Management Information System Framework and PMIS
Project Management Information System Framework and PMIS
 

Ähnlich wie مسير بودجه ريزي عملياتي نوين

جامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنتجامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنتFarid Kamali
 
Services advertising strategies
Services advertising strategiesServices advertising strategies
Services advertising strategiesuniv
 
داده کاوی
داده کاویداده کاوی
داده کاویTaha Mokfi
 
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیست
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیستبالاخره این بوم مدل کسب و کار چیست
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیستNasser Ghanemzadeh
 
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت Ali Molazemi
 
Cloud computing
Cloud computingCloud computing
Cloud computingarichoana
 
Lan accounting digital_publishing
Lan accounting digital_publishingLan accounting digital_publishing
Lan accounting digital_publishing??? ????
 
Basic Management 2 Pashto.ppt
Basic Management 2 Pashto.pptBasic Management 2 Pashto.ppt
Basic Management 2 Pashto.pptabdulrahim619142
 
Rahnamaye sakhte weblog
Rahnamaye sakhte weblogRahnamaye sakhte weblog
Rahnamaye sakhte weblogguest5234e4
 
Digital Marketing (Brief Introduction)
Digital Marketing (Brief Introduction)Digital Marketing (Brief Introduction)
Digital Marketing (Brief Introduction)Mohsen Khosravi
 

Ähnlich wie مسير بودجه ريزي عملياتي نوين (20)

About Sport Combat Cms
About Sport Combat CmsAbout Sport Combat Cms
About Sport Combat Cms
 
About Expert Cms
About Expert CmsAbout Expert Cms
About Expert Cms
 
About Comp Cms
About Comp CmsAbout Comp Cms
About Comp Cms
 
About Hotel Cms
About Hotel CmsAbout Hotel Cms
About Hotel Cms
 
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانی
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانیمجموعه شاخص های بالینی بیمارستانی
مجموعه شاخص های بالینی بیمارستانی
 
جامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنتجامعه_شناسی‌_اینترنت
جامعه_شناسی‌_اینترنت
 
Organizational culture
Organizational cultureOrganizational culture
Organizational culture
 
Design flasefy
Design flasefyDesign flasefy
Design flasefy
 
Services advertising strategies
Services advertising strategiesServices advertising strategies
Services advertising strategies
 
داده کاوی
داده کاویداده کاوی
داده کاوی
 
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیست
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیستبالاخره این بوم مدل کسب و کار چیست
بالاخره این بوم مدل کسب و کار چیست
 
Exhibition
ExhibitionExhibition
Exhibition
 
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت
http://www.bscmsc.com بررسی کلیات سایت
 
Cloud computing
Cloud computingCloud computing
Cloud computing
 
مناظره
مناظرهمناظره
مناظره
 
Lan accounting digital_publishing
Lan accounting digital_publishingLan accounting digital_publishing
Lan accounting digital_publishing
 
Basic Management 2 Pashto.ppt
Basic Management 2 Pashto.pptBasic Management 2 Pashto.ppt
Basic Management 2 Pashto.ppt
 
فین‌تک
فین‌تکفین‌تک
فین‌تک
 
Rahnamaye sakhte weblog
Rahnamaye sakhte weblogRahnamaye sakhte weblog
Rahnamaye sakhte weblog
 
Digital Marketing (Brief Introduction)
Digital Marketing (Brief Introduction)Digital Marketing (Brief Introduction)
Digital Marketing (Brief Introduction)
 

مسير بودجه ريزي عملياتي نوين

  • 1. ‫17‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫12‬ ‫*‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦآﺑﺎدي‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن:‬ ‫**‬‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف‬ ‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫«‬ ‫»‬ ‫.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫* ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ، ﻣﺸﺎور ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬ ‫‪m_hassanabdi@yahoo.com‬‬ ‫** ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ، ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺮﻛـﺰ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻓﻨـﺎوري ﻧﻮﺳـﺎزي اداري ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫‪sarraf@penco.ir‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬
  • 2. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫27‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫1. ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و درك ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي، ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺗﺤـﻮﻻﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻧﻈﺎمﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟـﺮا ﺷـﺪهاﻧـﺪ. ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎن‬ ‫دﻳﮕﺮ، در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪرﻳـﺰي در ادارة اﻣـﻮر ﻛﺸـﻮر‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺘﻈﺎرات و ﻧﻴﺎزﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ.‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ، اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي زﻳـﺮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ داد:‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻛﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮاﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ را دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ و ﻧﻬﺎدﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫)‪1. Planning Programming Budgeting System (PPBS‬‬
  • 3. ‫37‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ اﻳﺠﺎد ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر را دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮه وري و اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸـﻲ اﻗـﺪاﻣﺎت دوﻟـﺖ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺼﺪ اﻧﺘﺨﺎب اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزدﻫﻲ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را‬ ‫دارﻳﻢ؟‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰي ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ را دارﻳﻢ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ اﺳﺖ وآن اﻳﻨﻜﻪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷـﺪه را اﻧﺘﻈـﺎر دارﻳـﻢ .‬ ‫وﻟﻲ در ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫﺔ ﻗﺒﻞ اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻛـﻪ ﺑـﻪﻣـﺮور‬ ‫زﻣﺎن، ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﺑﻪدﻧﺒﺎل آن ﻧﻴﺰ ﺑـﺮاي رﻓـﻊ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﭘـﻴﺶ ﮔﻔﺘـﻪ ،‬ ‫ﻓﻨﻮن و روش ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي اﺑﺪاع و اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ .‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد، ﻫﺮﻳﻚ ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﺗﻌﺪادي از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﺪهاﻧﺪ. ﺣﺘﻲ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﻴـﺰ‬ ‫در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي آن درﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد، ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﻤـﻮده و اﻫـﺪاف و‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ آن واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧـﺪ. ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ وﻗﺘـﻲ ﻳـﻚ وﻇﻴﻔـﻪ و‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎ اوﻟﻮﻳﺖ ﻳﺎﻓﺖ، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد،‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪه، و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ در آن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ آن وﻇﻴﻔﻪ ﻣـﺪون و‬ ‫اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻤﻴﺰ داد.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻘﺶ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪة ﺑﻮدﺟﻪ وﻇﻴﻔﺔ اﺻﻠﻲ آن ﺷﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﻫﻤﻴﺖ آن ﺑﻌﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻧﻘﺶ آن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜـﺮد دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰوده ﺷـﺪه ﺑـﺪون آﻧﻜـﻪ از اﻫﻤﻴـﺖ وﻇـﺎﻳﻒ‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي، روشﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣـﻮرد‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ در آﻧﻬﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.‬
  • 4. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫47‬ ‫2. ﺑﻮدﺟﻪ، وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺑـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ دﺧـﻞ و ﺧـﺮج آن ﻛﺸـﻮر اﺧﺘﺼـﺎص دارد.‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ دﺧﻞ وﺧﺮج ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﻋﻬﺪة ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪة ﻣﺮدم و ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬ ‫و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ واﮔﺬار ﺷﺪه ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺮدم ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻧﺤﻮه و ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮد اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺤﻮة‬ ‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ داﺷـﺘﻪ و در اﺳـﻨﺎد‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ دو ﻫﺪف ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﻨﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرات در ﭼﻪ ﻣﺤﻠﻲ و ﺑﻪ ﭼـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻧﻈﺎرت ﺷﻮدﻛﻪ ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺷـﺪه از اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﺼـﻮب‬ ‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﺮج اﻋﺘﺒﺎرات ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ.‬ ‫اﺻﻞ 35 ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ج . ا. ا :‬ ‫»ﻛﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺷـﻮد و ﻫﻤـﻪ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ در‬ ‫ﺣﺪود اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد.«‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪاي ﺑـﺮ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد. اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﻤﺎن ﻣﻮاد اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ. در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از ﻛـﺎر، ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﺎم ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي آن ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬ ‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل، ﻫﺪف ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻣﺸﻜﻼت و ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ و در ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻫﺪف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ و‬ ‫دوﻟﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ. در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻒ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺎب ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را در ﻗﺎﻟـﺐ اﻗـﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ و در ﺳـﻘﻒ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﺼـﻮب‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﻛﻨﺪ و در اﺧﺘﻴﺎر دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻗﺮار دﻫﺪ. ﻣﻤﻴﺰي اﻳﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
  • 5. ‫57‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻋﺒﺎرت از ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺠﻮزﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي اﺳﺖ.‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠـﺎم‬ ‫آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد.‬ ‫در ﺳﺎل 3291 ﻳﻌﻨﻲ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن دﻓﺘﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و وﻇﻴﻔﺔ ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ ، ﻳﻜﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑﻮدﺟﻪاي‬ ‫در رﺳﺎﻟﺔ ﺧﻮد ﺑﻨﺎم اوﻟﻴﻦ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ:‬ ‫»دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺎري و ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻫﻴﺌـﺖ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻪﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ. آﻧﭽﻪ از ﻟﺤﺎظ دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫دارد، ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟـﻪاي ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻛﻨﺘـﺮل اﺳـﺖ.‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﻮاد و ﻣﻮاد ﻓﺮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻘـﻂ اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮاي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻋﻤﻠﻴـﺎت دوﻟـﺖ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورد، وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﻲ از اﺛﺮﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﻛﺸـﻮر و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﺧﺮج ﺷﺪهاﻧﺪ، ﺑﻪدﺳـﺖ ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ.‬ ‫دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺟﺰﺋﻲ از ﺗﺸﻜﻴﻼت وزارت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آن را ﺣﺴﺎﺑﺪاران‬ ‫ورزﻳﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ. «‬ ‫درﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل، ﺳﺎزوﻛﺎر )ﺳﺎزوﻛﺎر( ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻋﺒـﺎرت از درﺻـﺪي ازﺳـﻘﻒ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻮدﺟﻪاي در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ. و ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﺘـﻮﻟﻲ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺟﺰﺋﻲ از ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آن را ﮔﺎﻫﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاران ﺧﺒـﺮه‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ )ﺻﺮاف، 4531(.‬ ‫3. ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫در دﻫﻪﻫﺎي 0291 و 0391 ﺑﻌﻀﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان، ﻟﺰوم اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ را درك ﻛـﺮده، و در‬ ‫رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ آنرا ﻃﺮح و ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ. وﻟﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮان ﺑﻪﻫﻤـﺎن ﻓﺎﻳـﺪهاي‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻗﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ، اﻛﺘﻔﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺬﻛﻮر‬
  • 6. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫67‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮي در اوﺿﺎع ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﻲآورد. ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳـﺎل 9291 ﻣﻨﺸـﺄ ﺗﺤـﻮﻻت ﻋﻈﻴﻤـﻲ در‬ ‫ﻋﺮﺻﻪ اداره اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺪ. اﺛﺮﻫـﺎي اﻳـﻦ ﺗﺤـﻮل را ﺑﺎﻳـﺪ در ﮔﺴـﺘﺮش ﻧﻘـﺶ و داﻣﻨـﻪ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ و دﺧﺎﻟﺖ او در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻛﺮد. وﻗﺘﻲ آﺛـﺎر و ﻓﻮاﻳـﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﻮد، ﺧﻮاهﻧﺎﺧﻮاه ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻧﺤﻮة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎ ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و وﻇﺎﻳﻒ دوﻟـﺖ و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي دوﻟـﺖ،‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﺣﺴﺎب ﺗﻌﺪاد ﺑﻲﺷﻤﺎري ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﺳﻴﻊ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟـﺖ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ، ﻣﺸﻜﻞ و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻤﻮد. ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ، ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺰﺋـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﻮاد ﻓﺮﻋـﻲ‬ ‫ﻧﮕﻪداري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬ ‫دوﻟﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ آن ﺑﻮد. ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ، ﺗﻤﺮﻛﺰ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎر و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫و وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺎر ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻛـﺮد و در اﻳـﻦﺻـﻮرت ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻫﺪف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد، وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد. ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﮕﺎه ﺟﺪﻳـﺪ، ﺑﻮدﺟـﻪ درﺑـﺎرة ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ، ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪ.‬ ‫در اﺛﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺎه در ﺳﺎل 9391 دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از وزارت ﺧﺰاﻧﻪ داري اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜـﺎ‬ ‫ﺑﻪ اداره اﺟﺮاﻳﻲ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ در اداره اﻣﻮر ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺗﻠﻘـﻲ ﺷـﺪ.‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده روز اﻓﺰون از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ارزﺷﻴﺎﺑﻲ و ﺑﻬﺒﻮد ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اداره ﻛﺎرﻫـﺎ، ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎي‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺑﻌﻀﻲ از دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ ﻣـﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﺪ. و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻮﺷـﺶﻫـﺎي ﺧـﺎم و ﻧﺴـﻨﺠﻴﺪه اي را ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﺎر و زﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺴﺘﻨﺪ.‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﺳﺘﻔﺎده ﺳﻨﺠﻴﺪه از ﭘﺮﺳﻨﻞ و ﺗﺠﻬﻴـﺰات و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻮدﺟﻪ اي را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. در ﺳﺎل 9491 ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎ آن روز‬ ‫را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻋﺪه درآورد و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻧﻘﺶ ﺟﺪﻳـﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺻﻼح ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ از وروديﻫﺎي دوﻟﺖ‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻳﻌﻨﻲ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و‬
  • 7. ‫77‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﻮد و ﺑﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي وﻇﺎﻳﻒ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻓﺮﻋـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺖ، وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨﺒـﻪ ﺑﻬﺒـﻮد‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ از ﻟﺤﺎظ ﺳﻨﺠﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ، ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ )ﺣﻴﺚ ﺳﻨﺠﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬ ‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ(، ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﻮان ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﻲ و در ذﻳﻞ آن ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي از وﻇﺎﻳﻒ و ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺖ. ﺳـﺎزوﻛﺎر ﺗﺨﺼـﻴﺺ در اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﻋﺒـﺎرت از ﭘﺮداﺧـﺖ‬ ‫درﺻﺪي از ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ.‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در اﻳﻦ ﺳﺎزوﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﻤﻴﺰي ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداري ﺳﻘﻒ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ )ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ(.‬ ‫4. ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﻼن اﻗﺘﺼﺎدي از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ اﺷﺘﻐﺎل، رﻓﻊ‬ ‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ادوار ﺗﺠﺎري، ﺗﺜﺒﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي، ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮرم و ﻧﻘﺶ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در اﻋﻤـﺎل ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ 9291 آﻏﺎز ﺷﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺮﺧﻲ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺗﺤـﻮل ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑـﺪان ﭘـﺮداﺧﺘﻴﻢ، ﻧـﻮﻋﻲ اﻧﺤـﺮاف‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﻌﻜـﺎس‬ ‫ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻓﻘﻂ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮارﻣﻲﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ، ﺑـﻪ ﻣـﺮور زﻣـﺎن‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺎزوﻛﺎري ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎري دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎ و اﻟﺰاﻣﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺸﻮر ﺷﺪ. اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺪون‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﻫﻴﭻ اﺳﺘﺮاﺗﮋي)راﻫﺒﺮد( و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪاي ﺑـﺮ ﻧﻘـﺎط ﺿـﻌﻒ و ﻗـﻮت و‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﺷـﺪ، ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ. ﻛﺎرﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﺘـﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﻛﻢﻛﺮدن ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن ﺳﻄﺢ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ ﺳـﺎزﮔﺎر و‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮔﺮدد.‬
  • 8. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫87‬ ‫از اواﺧﺮ دﻫﺔ 0591 و اواﻳﻞ دﻫـﺔ 0691 ﺗﺤـﻮﻻت دﻳﮕـﺮي ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ آن‬ ‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ. ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي اﻣﺮﻳﻜﺎ، ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد و ﻛﻼن در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫و ﺑﻮدﺟﻪاي و وﺿﻊ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ آﻣﺎري و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛّﻤـﻲ و‬ ‫ﻛﻴﻔﻲ ﻗﺮارﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻮدﺟﻪ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آرام ارام ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ.‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺮوﺟـﻲ و اﻗـﺪاﻣﺎت دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اي اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ‬ ‫)راﻫﺒﺮدي( و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻼن ﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﻴـﺰان اﺛﺮﻫـﺎي ﻫﺮﻳـﻚ از ﺧﺮوﺟـﻲﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺮروي ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد. ﺳﭙﺲ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺣﺎﺻﻞ آن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ دوﻟـﺖ و ﻳـﺎ ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد.‬ ‫ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎرت از ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫آن ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ، ﻫﺪف ﻛّﻤﻲ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و واﺣﺪ آن اﺳﺖ. دراﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﻮاد و ﻣﻮاد ﻓﺮﻋﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺤﺼـﻮل،‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑـﺮاي ﻫﺮﻳـﻚ از آﻧﻬـﺎ ﻫـﺪف ﻛﻤـﻲ ﻣﺸـﺨﺺ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد. در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻛـﺎر ﺑـﺎ ﺗﻬﻴـﻪ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ و اﺟـﺮاي ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان واﺣﺪﻫﺎي ذيرﺑﻂ واﮔﺬار ﺷﺪه، و اﺟﺎزه داده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣـﺪﻳﺮان ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.‬ ‫از اﻟﺰاﻣﺎت اﻳﻦ ﻧﻈﺎم وﺟﻮد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﻋﻤﻠﻜﺮدي، ﻧﻈﺎم ﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜـﺮد، ﻧﻈـﺎم‬ ‫اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ.‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ورود ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻣﻴـﺰان‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻣﻌﻄﻮف ﺑـﻪ اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎ و ﺧﺮوﺟـﻲ اﻗـﺪاﻣﺎت‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﮔﺮدد )ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ(.‬
  • 9. ‫97‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان اﺟﺮاي اﻟﺰاﻣﺎت اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑـﻪ ﺳـﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد:‬ ‫1. ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜـﺮد در اﺳـﻨﺎد ﺑﻮدﺟـﻪ ﻟﺤـﺎظ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اي را در ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻲدﻫﺪ.‬ ‫2. ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﻛﻨﺎر دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﻮﻟﻲ و ﻣﺎﻟﻲ، اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻣﺒﻨـﺎي‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ.‬ ‫3. ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ: در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺗﻨﻬـﺎ ﻋﻨﺼـﺮ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ واﺣﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫـﺎي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮﻣﻮل ﺧﺎﺻﻲ ﻗﺮار دارد )5002 ,‪(curristine‬‬ ‫5. ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ داراي ﺗﺎرﻳﺨﭽـﺔ دﻳﺮﻳﻨـﻪاي اﺳـﺖ. ﺑـﻪرﻏـﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه اﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد،‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت دﻫﺔ0591 در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد. ﻫﺪف از اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت‬ ‫اﻳﺠﺎد اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﺗﻐﻴﻴﺮ روﻳﻜﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑـﺮ‬ ‫وروديﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ ﺑﻮد. اﻳﻦ روﻳﻜﺮد از ﺳﻮي ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور ﻛﻪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ دوﻟﺖ ﻗﺮار داﺷـﺖ‬ ‫در ﺳﺎل 9491 ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺪ و اﺟﺮاي ﮔﺴﺘﺮده آن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻗﺎﻧﻮن روشﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪ و‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺼﻮب 0591 رؤﺳﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ را ﻣﻮﻇﻒ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري اداره ﺑﻮدﺟﻪ،‬ ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻮاﻧﺔ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ در واﺣـﺪﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ. ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ 0591- 1591 اوﻟـﻴﻦ ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﺛﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ روﻳﻜﺮد را در ﺧﻮد ﺟﺎي داد. در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﻛـﺮد ﻛـﻪ از‬ ‫ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮور اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ را ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬ ‫ﻣﺘﺮادف ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد )ﺣﺴﻦآﺑﺎدي و ﺻﺮاف، ﺑﻬﺎر 6831(.‬
  • 10. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫08‬ ‫1‬ ‫ﺟﺪول 1. اﺻﻄﻼح ﺷﻨﺎﺳﻲ: ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫:‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ وﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت و اﻫﺪاف ﻛﻤﻲ در ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﺣـﻮزهﻫـﺎي ﻋﻤـﺪه‬ ‫•‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﻟﺖ‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اﻫﺪاف از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫•‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎلﻫـﺎي‬ ‫•‬ ‫آﺗﻲ‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫•‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ روشﻫﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻛﺎراﻣﺪﺗﺮﻳﻦ و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰار‬ ‫•‬ ‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻻ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫•‬ ‫:‬ ‫• ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫﺎ‬ ‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ‬ ‫• ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي درﻣﻮرد اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ، ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ، ﭼـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي، ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ )راﻫﺒـﺮدي( در ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺪا ﺳـﺎﺧﺖ. اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻌﺎﻣﻠﻲ اﺻﻼح ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎﺳﺖ.‬ ‫:‬ ‫.‬ ‫,)3002( ‪Diamond, Jack‬‬ ‫"‪"From Program to Performance Budgeting: The Challenge for Emerging conomies‬‬ ‫(.‬ ‫)‬
  • 11. ‫18‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫اداﻣﻪ ﺟﺪول 1. اﺻﻄﻼح ﺷﻨﺎﺳﻲ: ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫:‬ ‫• ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺸـﺨﺺ ﺻـﺮف ﻧﻈـﺮ از ﺗﻌـﺪاد‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دﺧﻴﻞ در ﺗﻮﻟﻴﺪ آن‬ ‫• ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﺑﺎر در ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ‬ ‫• ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎﻻﻫـﺎ‬ ‫و ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫• ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬ ‫:‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﻋﻤﻠﻜﺮدي و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫• در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺎداشﻫﺎ و ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ : ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي، ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺤـﻮر و ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻧـﻮﻳﻦ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ آﻏـﺎز‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ دو ﮔﺎم اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫در اﻳﻦ اﻳﺎم، ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ اﺳﺎﺳـﻲ در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟـﻪاي‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼـﺮ ﻣﻔﻴـﺪ اﻣـﺎ ﻓﺮﻋـﻲ در ﻣـﻮرد ﺑﺮﺧـﻲ ﺧـﺪﻣﺎت و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ. اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳﺮ ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺎﻛﺎم ﻣﺎﻧﺪ:‬
  • 12. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫28‬ ‫• ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎت و‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ.‬ ‫• ﻧﺒﻮد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫• ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓـﺖ، زﻳـﺮا ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻖ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ راﺣﺖﺗﺮ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ﻳﻚﺟﺎ در ﻗﺒﺎل ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد.‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫـﺪاف ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ، ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﻛﺎر و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻔﺎف ﻧﺸﻮﻧﺪ و در ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ.‬ ‫6. دوران ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻈـﺎم ﻛﺎﻣـﻞ ﺑﻮدﺟـﻪاي، اﺑﺘـﺪا در ﺳـﺎل‬ ‫1691 در وزارت دﻓﺎع اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي در ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ و‬ ‫ﺳﭙﺲ در ﺗﻤﺎم دوﻟﺖﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و ﻣﺤﻠﻲ و ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻧـﺎم آن ﭘﻴﺪاﺳـﺖ، داراي‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﺔ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻃﺮحرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ.‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮحرﻳﺰي، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻫـﺪاف ﻛﻨـﻮﻧﻲ و اﻫـﺪاف آﺗـﻲ و ﻧﻴـﺰ ارزﻳـﺎﺑﻲ راهﻫـﺎي‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف اﺳﺖ .‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي، ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮح رﻳـﺰي را درﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﺮده، و آﻧﻬـﺎ را در‬ ‫درون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ ﻣﺮﺗـﺐ ﺷـﺪهاﻧـﺪ، ﺟـﺎي ﻣـﻲدﻫـﺪ. اﻳـﻦ‬ ‫اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ را ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل، ﺗﻌﻴﻴﻦ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎي ﻛـﻼن‬ ‫)ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ( وﻇﻴﻔﻪ دوﻟﺖ و ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان اﺳﺖ. درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ در‬ ‫ﻫﺮﻳﻚ از ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي وﻇﻴﻔﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ.‬
  • 13. ‫38‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم – ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي – ﻫﺮﻳﻚ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻟﻪ را در ﻗﺎﻟـﺐ ﺗﻌـﺪادي‬ ‫اﻗﺪام ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ ﭼـﻪ ﻛـﺎري را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم را ﺑﻪ آن ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ. اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ، ﻣﺮﺣﻠﻪ دﺷﻮاري در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد. از آﻧﺠﺎﻳﻲﻛﻪ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ، ﺳﺎﺧﺘﺎر اداري اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻮدﺟﻪ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي‬ ‫آن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد، ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﺎري دﺷﻮار ﺑﻮد. ﺑﻪﻋﻼوه ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟـﺖ، ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺪت در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺘﻌﺪدي ﻛﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد، ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺑﺰار ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ، ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ و اﺟﺮاي آن ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻳﻪ اﻓﻜﻨﺪه‬ ‫1‬ ‫ﺑﻮد.‬ ‫درﺳﺎل 1791، ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪي ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازيﻫﺎي ﺧﻮدﮔﺮدﻳﺪ. آﻛﺴﻠﺮاد در اﻳﻦ ﺑﺎره اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ:‬ ‫» ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﻜﻼت ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰي در دوﻟﺖ ﻓﺪرال رﻳﺸﻪ در آﻏﺎز‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎن و ﮔﺴﺘﺮده آن در ﻛﻞ دوﻟﺖ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲﻛـﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ آﻣـﺎدﮔﻲ ﻻزم ﺑـﺮاي‬ ‫اﺟﺮاي آن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.«‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺮاﻳﻲ، آﻣﻮزهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻗـﺪاﻣﺎت آﺗـﻲ در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣـﺎ ﻣـﻲﮔـﺬارد. ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﺑﻪرﻏﻢ ﻧﺎﻣﺶ، ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺒﻮد. ﻫﺮﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺪﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫ﺑﻪ ارزش آن واﻗﻒ ﻧﺒﻮده و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم آن ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ. رﻫﺒـﺮي ﻣﺮﻛـﺰي- از ﺳـﻮي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ- ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ.‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺳـﻨﺘﻲ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﺮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋـﺪم ﺗﻌﻬـﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠـﺲ، ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﭘـﺬﻳﺮش و ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻓﺰود. ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮ اراﺋﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳـﻨﺘﻲ ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬ ‫)0002( ‪1. Willoughby, Katherine G. and Julia E.Melkers‬‬
  • 14. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫48‬ ‫داﺷﺖ و ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات اﺻﺮار ﻣﻲﻛﺮد. ﺑـﻪﻋـﻼوه ، ﻣﺸـﻜﻼت اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫1‬ ‫ﻣﻬﻤﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮﻃﺮف ﻧﺸﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻴﺰﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ.‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﻮد:‬ ‫• ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫• ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺣﻮل ﻫﺮﻳﻚ از اﻫﺪاف‬ ‫• ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ، اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﻧﻈﺎم ﻃﺮح رﻳـﺰي ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي و ﺑﻮدﺟـﻪ رﻳـﺰي‬ ‫اﻓﺰود . وﻳﻠﺪاوﺳﻜﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد: » ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻗﺺ و ﻧـﺎﻣﺮﺗﺒﻂ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻛﻤﻲ ﻛﺮدن ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻮارد ﻧﺎﻣﺮﺗﺒﻂ وﺻﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.«‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ، ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ را زﻳﺮ ﺣﺠﻢ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪي از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آن ﭼﻨﺎن ﻓﺮو ﺑﺮده ﺑﻮد ﻛـﻪ‬ ‫2‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻣﺎﻧﻊ آن ﺷﺪه ﺑﻮد. آﻟـﻦ ﺷـﻴﻚ‬ ‫)1791( ﻧﻴﺰ اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺮﺷﻜﺎف ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮح رﻳـﺰي و ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫رﻳﺰي ﺗﺄﻛﻴﺪ ورزﻳﺪ )ﺣﺴﻦ آﺑﺎدي و ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف، 4831: 72-14(.‬ ‫7. ﺗﺤﻜﻴﻢ و ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻈﺎم ﻃﺮحرﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﺑﻪرﻏﻢ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﻈﺎم ‪ ، PPBS‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺧـﻮد در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه‬ ‫اداﻣﻪ داد اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ آن ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ درﺳﺎل 4791 ﺑﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬ ‫ﺟﺪي ﺷﺪ:‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎ، وﻇﺎﻳﻒ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﻮﺳﻂ اداره ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺠﻠﺲ و اداره ﻛﻞ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬ ‫)‪(GAO‬‬ ‫٢.‬ ‫‪1. Allen Schick‬‬
  • 15. ‫58‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬ ‫اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز اداﻣﻪ دارد و اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﺑﻪ ﺗﺼﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ اﻃﻼﻋـﺎت‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را در ﻛﻨﺎر اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ آﻟـﻦ‬ ‫ﺷﻴﻚ )6691( اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارد:‬ ‫»ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزي اﺳﺖ و‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻴﻮه ﺳﻨﺘﻲ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﮔﺮدد.«‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻞ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ درﺳـﺎل‬ ‫5691، ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑـﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. در دﻫﺔ 0691، ﻧﺰدﻳﻚ ﺑـﻪ 05 ﻛﺸـﻮر، اﻧـﻮاع ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي و‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ. ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ، اﻳـﻦ روﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ رﺳﻴﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن دﻫﺔ 0691 ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﻣﺮﻳﻜـﺎي ﻻﺗـﻴﻦ‬ ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺸﻮر آﺳﻴﺎﻳﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻓﺮﻳﻘـﺎﻳﻲ، وﻳـﺮاﻳﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ از اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﺟﺮا ﻛﺮدﻧﺪ. واﺗﺮﺳﻦ )5691( ،61 ﻛﺸﻮر را ﻛﻪ01 ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ در اﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗـﻴﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ،‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ. ﭘـﺮﻳﻢ ﻫﻨـﺪ )7791( ﻧﻴـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬ ‫ﻣﻮردي از اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در آﺳﻴﺎ اراﺋﻪ ﻛﺮد. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳـﻦ، ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻳـﻦ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي اﻧﺪك ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در‬ ‫ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎ زود ﻫﻨﮕﺎم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد، ﭘـﻴﺶ ﺷـﺮط ﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻘﺮار ﻣﻮﻓـﻖ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد:‬ ‫روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﺟﻪاي‬ ‫ﻧﻈﻢ و اﻧﻀﺒﺎط ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻛﺎراﻣﺪ ﺛﺒﺖ و ﮔﺰارش دادهﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺑﻮدﺟﻪ و دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دوﻟﺖ‬
  • 16. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫68‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﮕﻲ ﻳﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺬﻛﻮر، در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد )3002 ,‪.(Diamond‬‬ ‫8. ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺤﻮر و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه، ﭘﺲ از ﻧﻈﺎم ﻃﺮح رﻳﺰي، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ، اﻗﺪاﻣﺎت دﻳﮕـﺮي از ﻗﺒﻴـﻞ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺪف1 و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ2 ﻇﻬﻮر ﻛﺮدﻧﺪ، اﻣﺎ اﻳـﻦ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي دوﻟﺖ و ﻋﺪم ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺟﺪي ﻣﺠﻠﺲ، اﺛﺮﮔﺬاري ﭼﻨـﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ. ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ ﺑـﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي 0991 و 6991 ، ﺳﻴﻞ وﺳﻴﻌﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ از ﺳﻮي ﻣﺠﻠـﺲ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎز ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺳـﻄﺢ دوﻟـﺖ ﺑـﻮد. ﻣﺎﻳﻜﺴـﻞ در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﺑـﺮاي‬ ‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﺻﻼﺣﺎت ذﻳﻞ در دﻫﺔ 0991 از ﻋﺒﺎرت» ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ « اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد:‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 0991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ دوﻟﺖ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 3991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺧﺮﻳﺪ ﺧﺪﻣﺎت در دوﻟﺖ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 4991‬ ‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻴﻨﮕﺮ ﻛﻮﻫﻦ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 6991‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﻮر ﺑـﺎ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ، اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻮﻇﻬﻮر، ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ3 ﺑﻮد )3791 ,‪.(Pyhrr‬‬ ‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﻲ ﻧﻴﻮزﻳﻠﻨﺪ در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ، ﻛﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺨﺶ دوﻟﺘـﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺳﺎل 4991 ﺑﻪ اوج رﺳﺎﻧﺪ ، ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ اﺳـﺘﺮاﻟﻴﺎ و اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻧﻴﻮزﻟﻨﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﻼشﻫﺎﻳﺸـﺎن در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اروﭘـﺎي ﺷـﻤﺎﻟﻲ و ﻧﻴـﺰ‬ ‫)‪1. Management by Objectives(MBO‬‬ ‫)‪2. Zero Based Budgeting(ZBB‬‬ ‫)‪3. Public Expenditure Management (PEM‬‬
  • 17. ‫78‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻮرد اﻟﮕﻮﺑﺮداري و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ورود اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺟﺪﻳﺪ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‬ ‫دوﻟﺖ، ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﻟﮕﻮﻫﺎي اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻮﻳﻦ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫دوﻟﺘﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ، ﻧﺘﺎﻳﺞ )ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ( و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي، ﺑﻪوﻳﮋه ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ. اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﻤﮕﺎم ﺷﺪﻧﺪ:‬ ‫• اﻋﻄﺎي اﺧﺘﻴﺎرات و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫• ﻋﻘﺪ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮدي‬ ‫• ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺗﻌﻬﺪي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‬ ‫اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻧﻮﻳﻦ ، اوﻟﻴﻦ روﻳﻜﺮدي ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ.‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﺳﻌﻪ1 )‪ (OECD‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ 07‬ ‫درﺻﺪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺧـﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ. در‬ ‫ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ از اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﺮاي ﺗﻌـﺪاد ﻣﺤـﺪودي از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻋﻼوه، 04 درﺻﺪ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ادﻋﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻜـﺮد آﻧـﺎن،‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ ﺗﻤـﺎﻳﺰ ﻗﺎﻳـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ، 02 ﻛﺸـﻮر ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻜـﺮدي ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﺮوﺟﻲﻫـﺎ و 51 ﻛﺸـﻮر ﺑﺮاﺳـﺎس ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎ ) اﻫـﺪاف ﭘﻴﺎﻣـﺪي( اراﺋـﻪ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‬ ‫)5002 ,‪.(Robinson‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ، ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻬﻢ اﺳﺖ، ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻮرد‬ ‫ﻗﺪرداﻧﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺑﻴﺦ و ﺗﻨﺒﻴـﻪ واﻗـﻊ ﺷـﻮد. ﺑـﻪرﻏـﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺗﺨﺎذ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ، وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﻣﺸـﺘﺮﻛﻲ را‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺠﺎرب ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ‪ OECD‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد )ﺣﺴـﻦ آﺑـﺎدي و ﻧﺠـﺎر ﺻـﺮاف، ﺑﻬـﺎر‬ ‫6831(.‬ ‫‪1. Organization for Economic Cooperation and Development‬‬
  • 18. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫88‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺘﺎﻳﺞ دوﻟﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ ، 3991‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺼﻮب ﺳﺎل 1291 اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺸـﻤﻮل ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ، ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ اﺳﺖ.‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫• ﺑﻬﺒﻮد اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺳﺎﺧﺘﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫در ﻗﺒﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد‬ ‫• ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﺤﻮل و اﺻﻼﺣﺎت در دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ اﺟﺮاي ﭘـﺮوژه)ﻃـﺮح(ﻫـﺎي ﭘـﺎﻳﻠﻮت ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺪﻓﮕﺬاري، ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﮔﺰارش دﻫﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻫﺪاف‬ ‫• ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ، ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎت و ﺳـﻨﺠﺶ رﺿـﺎﻳﺘﻤﻨﺪي ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن، از‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﻲ‬ ‫• ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﺴﻬﻴﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮ ﺑﺨﺸـﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ‬ ‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫• اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﮔﺰارشﻫﺎي ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ راﻫﺒـﺮدي ﭘـﻨﺞ ﺳـﺎﻟﻪاي ﺗـﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨـﺪ و‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻳﻚ ﺑﺎر آن را ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻗﺮار دﻫﻨﺪ.‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺳـﺎﻻﻧﻪاي ﺷـﺎﻣﻞ اﻫـﺪاف‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ آن‬ ‫اﻫﺪاف، ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ارﺗﺒﺎط آن را ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﻫﺒـﺮدي ﺧـﻮد ﺑﺮﻗـﺮار و ﺗﺒﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ.‬ ‫• ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺳـﺎﻻﻧﻪاي اراﺋـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ و در آن‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد را در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ و از اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻧﺤﺮافﻫﺎي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.‬
  • 19. ‫98‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫• ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﺎﻳﻠﻮت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﻋﻄﺎي اﺧﺘﻴﺎرات و اﻧﻌﻄﺎف ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان و‬ ‫ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ آﻧﺎن از ﺑﺮﺧﻲ اﻟﺰاﻣﺎت و ﻣﻘﺮرات اداري ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪ و در ﻗﺒﺎل آن از ﻣﺪﻳﺮان ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.‬ ‫• اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﺎﻳﻠﻮت دو ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪ رﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ‬ ‫درﺑﺮﺧﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را در ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬ ‫از زﻣﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن، ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ و ﺑﺎزﻧﮕﺮيﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮي ﺗﻮﺳﻂ ذي ﻧﻔﻌﺎن و ﻣﺠـﺎﻣﻊ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑـﺮ روي آن ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ، ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي در اﺟﺮاي آن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕـﺮ در اﺟـﺮاي‬ ‫اﻟﺰاﻣﺎت اوﻟﻴﻪ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ. ﻋﻤﺪه ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑـﺎ آن‬ ‫روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫1. ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﻴﺢ و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ؛‬ ‫2. ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﮔﺬر ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ.‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮ از ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺳﺎده ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ. در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻜﺮدي از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮدﺟﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد، واﺿـﺢ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮاي اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻳﻚ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﻣﺪل ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﻴﺮد. ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻜﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ از دﺳـﺖ‬
  • 20. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫09‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ )و ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي( روﻧـﺪ اﺻـﻼﺣﺎت را اداﻣـﻪ‬ ‫دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺟﺴﺖ وﺟﻮي ﺷﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑﺘـﻮان اﻳـﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ را ﺑﺼـﻮرت ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﺑﻬﺒـﻮد ﺑﺨﺸـﻨﺪ و ﺧـﺪﻣﺎت را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫اﺛﺮﺑﺨﺶﺗﺮي اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ، ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ، اراﺋﻪ ﺧـﺪﻣﺎت دوﻟﺘـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺠـﺪداً در‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﻮرﺗﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮﻧﺪ. اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ؟ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﺎم ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ اﺛـﺮ ﺑﺨـﺶﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻴﻮه ﻋﺒـﺎرت از ﺑـﺎزﻧﮕﺮي اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮ رواﺑـﻂ‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در درون ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ. درﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ:‬ ‫١. ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ اراﺋﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫٢. دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺧﺘﻴﺎرات و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎي ﺷـﺪﻳﺪ‬ ‫وروديﻫﺎ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮة ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ؛‬ ‫٣. ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ و ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ.‬ ‫9. روﻧﺪ ﺣﺎل و آﻳﻨﺪه ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در اﻳﺮان‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ )ﻣﺼﻮب اﺳﻔﻨﺪ 1531(، ﻧﻈـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي اﻳـﺮان ﻧﻈـﺎم "ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي" اﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳـﺎﻻﻧﻪ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت ﺗﻬﻴـﻪ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ. اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر ﻛﺸﻮر داراي ﭘﻨﺞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ، اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻧﻴﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ و ﺑﺤـﺚ ﻣﻐـﺎﻳﺮت ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎي ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻫﻤﻮاره ﻣﻄﺮح ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻨﻲ و ﺳﺎﺧﺘﺎري: ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮدن اﺣﻜﺎم، ﻧﺒﻮد ﺟﺪولﻫﺎي ﻣﺒﻨـﺎ،‬ ‫ﻧﺒﻮد اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺑﺨﺸﻲ‬
  • 21. ‫19‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ب( ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﺎﺧﺘﺎر و رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ: ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ دورهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ دورهﻫﺎي رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬـﻮري و ﺑـﺎ ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮراي اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ، ﻫﻤﻮاره دوﻟﺖﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺠﻠـﺲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ ﻣـﺎﻧﻌﻲ در اﺟـﺮاي‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪ اﺳﺖ.‬ ‫از ﺳﺎل 8731 اﺻﻼح ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺟﺪيﺗﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﻃﺮح دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺳﺘﺎد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ رﺳﻴﺪ، ﺗﻬﻴﺔ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻫﺪف ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. از ﺳﺎل 0831 در اﺣﻜﺎم ﻣﻨﺪرج در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ دوﻟﺖ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺻﻼح، ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻋﻠﻤﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ. در ﻣﺎده 831 ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫اﻣﺮ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮرﺗﺎ ﺳﺎل 4831 ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ذﻳﻞ ﻧﺎﻛﺎراﻣﺪ ﺑﻮد :‬ ‫١. اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ را ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷـﺎﻣﻞ اﻣـﻮر، ﻓﺼـﻮل و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲداد. ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎ از ﺑﻄـﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﻠـﻲ ﻳﻌﻨـﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد، ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖﻫـﺎ و وﻇـﺎﻳﻒ و‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ﻧﺪارد.‬ ‫2. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺸـﻮر ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺑﺮﻗـﺮار ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﺟﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﺎﻛﺎراﻣﺪ اﺳﺖ.‬ ‫3. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎﻫﻲ و ﻛﻠـﻲﺑـﻮدن اﻳـﻦ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﻬﻢ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺳﻬﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬ ‫در اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺷﻔﺎف ﻧﻴﺴﺖ.‬
  • 22. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫29‬ ‫4. ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳـﺎﺑﻲ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫5. ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲﻧﺒﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷـﻴﻮهﻫـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻳـﺎﺑﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ.‬ ‫6. ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در واﻗﻊ ﺷﻜﻞ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ.‬ ‫7. ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ورودي ﻧﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﺧﺮوﺟـﻲﻫـﺎ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد.‬ ‫8. اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ‬ ‫و ﻧﺒﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻴﺴﺖ.‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر و ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫اﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ، ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎمﺷﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺟـﺰء 2 ﺑﻨـﺪ ب‬ ‫ﺗﺒﺼﺮه 4 ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎلﻫﺎي 2831 و 3831 اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﺪ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ آن ﻧﻴـﺰ از‬ ‫ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ در ﺳﺎل 4831 در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺎده 441 در ﺑﻄﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬـﺎرم ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﺎده 831 ﺑـﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ و ﺑـﺮاي اوﻟـﻴﻦﺑـﺎر ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲﺷﺪن ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺗﺄﻛﻴﺪ ورزﻳﺪ1.‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﻗﺪام ﺑـﻪ اﺟـﺮاي ﻣـﺎده 831‬ ‫ﻧﻤﻮد. اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول : ﺷﻔﺎفﺳﺎزي‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم : اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم : اﻓﺰاﻳﺶ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول در ﺗﻬﻴﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل 5831 ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻔﺎفﺳﺎزي ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎ، اﻫـﺪاف‬ ‫ﻛﻤﻲ آﻧﻬﺎ، ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻤﻮد و ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮد.‬ ‫١. ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان.‬
  • 23. ‫39‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫1. ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪون آﻣﻮزش ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ.‬ ‫2. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﭘـﻨﺞﺳـﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﺗﺼـﺎل‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ و از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮدي و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺸﺄت ﻧﮕﺮﻓﺖ.‬ ‫3. ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ﻳﻚ ﺟﻨﺲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ، ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي دﺳـﺘﮕﺎه، ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ اﺷﺎره دارد.‬ ‫4. از واﺣﺪ ﻛﻤﻲ ﻧﻔﺮﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﻛﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر دارد در ﻣﻮارد زﻳﺎدي اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫5. اﻫﺪاف ﻛﻤﻲ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه و ﺑﺪون ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت دﺳـﺘﮕﺎه و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ.‬ ‫6. ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از روشﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫از ﻫﻤﺎن ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.‬ ‫7. ﻧﺒﻮد ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻊ آوري و ﺗﺠﺰﻳﻪ وﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮدي دﺳﺘﮕﺎه.‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ اﺳﺖ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي روشﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑـﺪﻳﻦوﺳـﻴﻠﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬ ‫واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ.‬ ‫9. ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﻴﺎز ﺟﺪﻳﺪي ﻇﻬـﻮر و ﺑـﺮوز‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺪف از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي را ﺷﻔﺎف و روﺷﻦ ﺳﺎزد و‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻓﻊ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزي اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﺑـﻪ اﻟﺰاﻣـﺎت ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻄﻠﻮب، ﭘﺎﻳﻪ و‬ ‫اﺳﺎس اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺟﻬﺖ روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ اﺳـﺖ. اﻣـﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧﺸـﺎن‬
  • 24. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫49‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ. ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.‬ ‫اﮔﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي از ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ، ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ را در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﺎن ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﺤـﻮر را ﻧﻴـﺰ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﺑﺎﻳﺪ آﻣﻮزهﻫﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﭼـﺮاغ راه ﻗـﺮارداد.‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي در ﺑﻮدﺟﻪ ﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت وﺟﻮد، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ، ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎزﻧﮕﺮي و ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺷﻔﺎف ﻳﺎ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از اﻫﺪاف ﻛـﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر ﻛـﺎﻓﻲ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻣـﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ،‬ ‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﮔﺰارشدﻫﻲ ﻗﺮارداد. اﻳﻦ اﻗﺪام ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﻧـﻮﻳﻦ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ را‬ ‫ﻛﻪ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روﻳﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ اﺳﺖ، ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزﻳﻢ.‬
  • 25. ‫59‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ، ﺷﻤﺎره 101‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫اﻟﻒ( ﻓﺎرﺳﻲ‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف ) ﭘﺎﻳﻴﺰ، 4831(. ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ. ﺗﻬﺮان، ﺑﻬﺮاد.‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎرﺻﺮاف )ﺑﻬﺎر 6831(. ﻣﺪل ﺟﺎﻣﻊ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ-‬ ‫ﻣﺪل اﻟﻤﺎس.ﺗﻬﺮان. ﻣﺮﻛﺰ آﻣﻮزش و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻳﺮان.‬ ‫ﺣﺴﻦآﺑﺎدي، ﻣﺤﻤﺪ و، ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﺠﺎر ﺻﺮاف )ﭘﺎﻳﻴﺰ 4831(. »ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ«. وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﮔﺰﻳﺪه‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دوﻟﺘﻲ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ. ﺷﻤﺎره 3.ص 72-14.‬ ‫ﺻﺮاف ، ﻓﺮﻳﺪون )4531(. ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دوﻟﺘﻲ و ﻧﻄﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻳـﺮان. ﭼـﺎپ ﺳـﻮم ، اﻧﺘﺸـﺎرات‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان،‬ ‫4831.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ، 2831.‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ، 3831.‬ ‫ﻛﺮدﺑﭽﻪ، ﻣﺤﻤﺪ )ﻣﺮداد 5831(. »ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻴﺎن ﻣﺪت ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ«.‬ ‫ب( اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬ ‫‪Curristine, Teresa.(2005)." Government Performance: Lessons and Challenges‬‬ ‫.1 ‪",OECD Journal on Budgeting. Vol. 5 Issue‬‬ ‫‪Diamond, Jack(2003),”From Program to Performance Budgeting: The Challenge for‬‬ ‫.‪Emerging Economies",International Monetary Fund‬‬ ‫‪Pyhrr, Peter A. (1973). Zero-Base Budgeting: a Practical Management Tool for‬‬ ‫.‪Evaluating Expenses. New York: John Wiley & Sons‬‬ ‫‪Robinson, Marc (2005). Performance Budgeting: Lessons from a Comparative‬‬ ‫‪Overview. in Bourmistrov and F. Mellemvik, International Trends and‬‬ ‫.‪Experiences in Government Accounting, Oslo: Cappelen Akademisk Forlag‬‬
  • 26. ‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮﻳﻦ‬ 96 Tucker, Harvey (1982). “Incremental Budgeting: Myth or Model?,” The Western Political Quarterly. Vol. 35. No.30. pp. 327–338. Willoughby, Katherine G and Julia E. Melkers (2000). “Implementing PBB: Conflicting Views of Success”. Public Budgeting and Finance. Vol. 20. No. 1. pp. 105–121.