1. ÜNAK Toplu Katalog Projesi
Kamil Çömlekçi
ÜNAK
kcomlekci@tedankara.k12.tr
kamil@unak.org.tr
9 Kasım 2005 - ULAKBİM
http://www.unak.org.tr/tok/index.html
İçerik
 Genel Bilgiler
 Toplu Katalog Projesi
 Amaç
 Tarihçe
 Aşamalar
 Yapılan çalışmalar
 Devam eden ve planlanan çalışmalar
 TÜTOK
 Örnekleri İnceleme
 Sorular?
1

2. Toplu Katalog Nedir?
 Birden fazla kütüphane kataloğunun
p ğ
birleştirilerek tek bir ara yüzden
taranabildiği ve ilgili kaynakların
bibliyografik künyelerine veya bilginin
kendisine kullanıcıları tarafından
erişildiği oluşumlardır.
Toplu Katalog Nedir?
“Araştırmacıların bilimsel araştırma ve çalışmalarını
kamuoyuna daha hızlı duyurabildiği bir ortam olan
süreli yayınlar, tüm araştırmacıların çok sık
başvurdukları kaynaklardan biridir.
Bu nedenle; süreli yayınları tanıyabilmek ve
izleyebilmek için süreli yayınlar toplu katalogları büyük
önem taşımaktadır. Ayrıca kütüphaneler arasındaki
işbirliğinin gelişmesinde büyük katkıları olan toplu
kataloglar bir süreli yayının, yalnız bir bilgi merkezinde
bulunmasını yeterli h l
b l li hale getirmekle, k l
i kl kısıtlı mali
li
olanakların daha verimli bir şekilde değerlendirilmesini
ve araştırmacıya aradığı bir yayını hangi bilgi
merkezinde bulabileceğini göstermesi bakımından
kütüphaneciliğin vazgeçilmez bir parçasıdır.”
Boz, M., Özdemirci, H.”Toplu Katalog Çalışmaları ve TÜBİTAK ULAKBİM”
Inet-tr’97
2

3. Neden Toplu Katalog?
 Bilginin varlığından haberdar olma.
g ğ
 Bilgiye erişim.
 Kayıt değişimi ve standartlaşma.
Neden Toplu Katalog?
 Bilginin varlığından haberdar olma.
 Tek bir ara yüzden kütüphanelerde bulunan
kaynakları arama,
 Dinamik dil geçişli, kullanıcı dostu ara
yüzler,
 Üretilen bilgi kaynaklarına dünyanın her
yerinden erişim,
 Bunun getireceği prestij
3

4. Neden Toplu Katalog?
 Bilgiye Erişim
gy ş
 Kütüphaneler Arası Ödünç Verme (ILL),
 Kaynak/belge istekleri
 Kaynak/belge isteklerinin iletilmesi
 İstenen Kaynak/belgelerin
gönderilmesi ve teslimatın yapılması
 Online kaynaklara erişim
Neden Toplu Katalog?
 Kayıt değişimi ve standartlaşma,
y ğş ş ,
 Standart kayıt girişleri,
 Kayıtların paylaşılması,
 Kataloglama maliyetlerinin ve zaman
kaybının minimum düzeye indirilmesi,
 Maksimum düzeyde işbirliği
4

5. Projenin Amacı
 Türkiye Üniversite Kütüphaneleri Toplu
Kataloğu’nun oluşturulması,
 Türkçe-İngilizce-Almanca-Fransızca dillerinde
değişebilen tek bir ara yüzden Türkiye
Üniversite Kütüphaneleri’nde bulunan
kaynakların bibliyografik bilgilerine erişim,
 Bibliyografik bilgilerin paylaşımı ve
kataloglama maliyetlerinin düşürülmesi
 Türkiye’de üretilen bilginin uluslararası
paylaşıma açılması
 Ulusal ve uluslararası kütüphaneler arası
ödünç verme işleminin daha aktif ve kısa
sürede gerçekleştirilmesinin sağlanması.
Tarihçe
 ÜNAK-OCLC Konsorsiyumunun Kurulması
(2000)
 WorldCat aboneliklerinin başlaması (2001)
 WorldCat eğitim toplantısı ve kayıt
girişlerinin başlaması (2001)
 Kayıt sayısının artmasının beklenmesi
(2001-2004)
 Toplu k t l
T l katalog i i çalışmalara b l
için l l başlanması
(2004)
 Örnek projelerin incelenmesi (2004)
 Projenin planlanması
5

6. Projenin Aşamaları
 Örnek kayıtların gönderilmesi ve kayıtların test edilmesi,
 Projenin tanıtılması için toplantıların yapılması,
 Üye kütüphanelerin belirlenmesi,
Ü
 Yazılımın yüklenmesi ve test edilmesi,
 Kullanıcı eğitimi
 OCLC WorldCat aboneliği olan kütüphanelerin daha önce
WorldCat’e girmiş oldukları bibliyografik bilgilerin OCLC
tarafından sisteme aktarılması,
 Diğer kayıtların aktarılması
 Kayıt l
K t alma/verme maliyetlerinin ü
/ li tl i i üye kütü h
kütüphaneler il
l ile
birlikte belirlenmesi.
 Sistemin kullanıma açılması,
 ILL servisinin kullanıma açılması,
 Kullanım koşullarının belirlenmesi,
 Sistemin son kullanıcılara açılması.
Yapılan Çalışmalar
 Kayıtların incelenmesine yönelik listelerde
duyurular yapıldı.
 WorldCat üyesi 9 kütüphanenin göndermiş
olduğu kayıtlar, OCLC’ye gönderildi,
 Kayıtların değerlendirilmesi sonucunda
uygun olduğu OCLC tarafından belirtildi.
 Fiyat belirleme işlemlerinde son aşamaya
gelindi.
 Projenin tanıtılmasına yönelik toplantılar
düzenlendi.
 Devlet kurumları ile ilgili yazışmalar yapıldı.
6

7. Yapılan Çalışmalar
 Kullanılacak programın prototipi geliştirildi
(TÜTOK).
Ü
 Geliştirilen prototipe OCLC’de bulunan
kayıtlar aktarıldı.
 Farklı kütüphanelerden alınan kayıtlar
prototipe aktarıldı.
 Türkçe ara yüz hazırlandı.
 Kullanıma açılması ve görüşlerin alınması.
 Gelecek görüşler doğrultusunda geliştirme
çalışmalarının yapılması.
Yapılması Planlanan Çalışmalar
 Üye olacak kütüphanelerin
y p
belirlenmesi.
 Maliyet için kaynak araştırmasını
yapılması ve proje için kaynak
bulunması.
 Yazılımın kurulacağı bilgisayarın
ğ g y
bulunacağı yerin saptanması.
 Yazılımın kurulması.
7

8. Yapılması Planlanan Çalışmalar
 Üye olan kütüphanelerin WorldCat’te
bulunan kayıtlarının ve onun
dışındakilerin aktarılması,
 Kullanıcı eğitimlerinin verilmesi,
 Kayıt alma/verme maliyetlerinin üye
kütüphaneler ile birlikte belirlenmesi.
 Sistemin kullanıma açılması,
ç ,
 ILL hizmetinin kullanıma açılması,
 Kullanım koşullarının belirlenmesi,
 Sistemin son kullanıcılara açılması.
Proje Anketi
• Anket gönderilen üniversite sayısı: 82
• YÖK’le yazışmalar
• e-posta adresleri
• Yanıt veren üniversite sayısı: 62
• Yanıt vermeyen üniversite sayısı: 20
• Katılım oranı: %76
8

9. Proje Anketi Göndermeyen Üniv.
AKDENİZ ÜNİV KAFKAS ÜNİV.
ANADOLU Ü İ
ÜNİV. KARADENİZ TEKNİK
İ İ
ATATÜRK ÜNİV. KOCAELİ ÜNİV.
BEYKENT ÜNİV. MARMARA ÜNİV.
CUMHURİYET ÜNİV. OSMAN GAZİ ÜNİV.
GAZİANTEP ÜNİV. TOBB ETU Üniv.
GİRNE AMERİKAN ÜNİV. UFUK ÜNİV.
HALİÇ ÜNİV
ÜNİV. YÜZÜNCÜ YIL ÜNİV
ÜNİV.
İSTANBUL TEKNİK ÜNİV. YAKIN DOĞU ÜNİV
İSTANBUL ÜNİV.
Proje Anketi
Ankete Katılan Kütüphanelerin;
Toplam kayıt sayısı: 4.137.736
En çok kayıt : Bilkent, ODTÜ, Ankara, 9 Eylül, Boğaziçi (200 binin
üzerinde)
Toplam dergi sayısı: 22.187
Bu konudaki düşünce: Mutlaka olmalı
Bütçe ayıran kütüphane sayısı: 8 (1000-5000)
Worldcat üyesi kütüphane: 18
MARC desteği: 59
9

10. TÜTOK
 Türkiye Üniversiteleri TOplu
y p
Katalogu
 http://unak.pica.nl
 Kayıt sayısı: 104.892
10

11. TÜTOK
TÜTOK’un Bileşenleri?
 Ulusal bir bilgi ağı
g ğ
 Ulusal çevrim içi toplu katalog
 Ulusal bilgi paylaşım sistemi
 Ulusal bilgi-belge dağıtım sistemi
11

12. Ulusal Bilgi Ağı
 Türkiye Üniversite Kütüphaneleri ve
y p
Kullanıcıları
 Kütüphanelerde bulunan her türlü
bilgi kaynağına erişim
 Kitap, dergi, cd-rom vs.
 Internet kaynakları (e-veri tabanları
(e veri
vs.)
 Sayısal ortama aktarılmış her türlü
resim, eski eserler vs.
Ulusal Çevrimiçi Toplu Katalog
 Güncel kütüphane yer bilgileri
 Kaynağın tek bir kayda bağlı olarak, hangi
kütüphanelerde bulunduğu
 Erişilebilirlik bilgileri
 Kapsamlı tarama olanakları
 Olanağı olmayan kütüphanelerin bu
bilgilere erişimi
bil il i i i
 5 milyondan fazla kaynağa erişim
 30.000 den fazla dergiye erişim vs.
12

13. Ulusal Bilgi Paylaşım Sistemi
 Son kullanıcılar oturdukları yerden
y
kütüphanelerde bulunan kaynaklara
erişebilecek
 Bu kaynakları kullanmak için
isteyebilecek
 Hızlı bir şekilde bu kaynakları kendi
kütüphanelerinden alabilecekler
Ulusal Bilgi-Belge Dağıtım Sistemi
 Kendine en yakın kütüphaneleri
y p
görebilecek
 Daha az bir maliyetle, daha hızlı bir
şekilde istediği kaynağa erişebilecek
 Amaç aradığı kaynağa 24 ile 48 saat
içinde erişimin sağlanması
sağlanması.
13

14. Kullanıcılar Açısından
 Üye olan bütün kütüphanelerin kaynaklarını tek
bir ara yüzden tarayabilecek
 Diğer kütüphane kaynaklarına rahatlıkla
erişebilecek
 Çevrimiçi olarak anında istekte bulunabilecek
 İşlemlerin her aşamasında e-posta ile
bilgilendirilebilecek veya isteğini takip edebilecek
 İstemiş olduğu kaynağı kendi kütüphanesinden
alabilecek ve iade edebilecek
 Tam metin dergilere belirlenen lisanslar bazında
erişebilecek
Kütüphaneciler Açısından
 Kataloglanmış bir kayıt tekrar tekrar
g ş y
kataloglanmayacak
 Daha kaliteli kayıtlar üretilecek
 Kayıtlar standart bir hale gelecek
 Daha etkin bir iletişim ve işbirliği
sağlanacak
 Bütün bunların getireceği prestij.
14

15. Katılım Şekli
 Bütün üniversite kütüphanelerine
p
açık
 Gelecek için bütün kütüphanelere
açık
 Üyelik anlaşmaları
 Kayıt yükleme
 Kaynakların paylaşım politikası
 Kayıt dağıtım anlaşmaları
Şu andaki durum
 Toplam 86 kütüphane
 Toplam 6 milyon civarında kayıt
 Toplam 35 bin civarında dergi
 Farklı otomasyon programları
 BLISS
 YORDAM
 KYBELE
 INNOPAC
 MİLAS
 İSKENDERİYE
 E-LİBS
 VTLS
15

16. Program Kurulduktan Sonra
Yapılacaklar
 İlk Aşama
 Kütüphanecilerin eğitilmesi
 Kayıtların bibliyografik ve yer
bilgilerinin aktarılması
 Aktarılan kayıtların belirlenecek
standartlara göre düzeltilmesi
 Yeni kayıtların sürekli olarak sisteme
ay a ü oa a
girilmesi
 Internet üzerinden son kullanıcılara
açılması.
Program Kurulduktan Sonra
Yapılacaklar
 İkinci Aşama
ş
 ILL için kullanıcı bilgilerinin girilmesi
 Bu bilgilerin güncellenmesi
 Dağıtımla ilgili ücretlerin belirlenmesi
 ILL hizmeti verecek kütüphanelerin
belirlenmesi ve bunların şartları
 ILL hizmetinin son kullanıcılara
açılması.
16

17. Komisyonlar veya Çalışma Grupları
 Yönetim Komisyonu
y
 Kataloglama Komisyonları
 Dağıtım Komisyonları
 Teknik İşlemler Komisyonu
Yönetim
 Sistemin yönetim yapısının
y y p
belirlenmesi
 Alt komisyonların belirlenmesi
 Çalışmaların denetlenmesi
 Eğitim programlarının belirlenmesi
 Maliyetlerin belirlenmesi
M li tl i b li l i
 Diğer unsurlar.
17

18. Kataloglama Komisyonları
 Veri tabanı standartları
 İndeksleme
 Kataloglama standartları
 Sınıflama
 Bibliyografik tanımlama vs.
 Veri giriş standartları
 MARC, PICA3 vs..
 Çıkabilecek problemler ve çözümler
 Eğitim programları
Kayıt Paylaşım Komisyonları (ILL)
 Ödünç verme ve alma prosedürleri
ç p
 Kullanıcı kayıt standartları ve
güvenlik
 Bütçe vs. dengeleme işlemleri
 Çıkabilecek problemler ve çözümler
 Eğitim
Eğiti
18

19. Teknik İşlemler Komisyonu
 Programların işler durumda
g ş
bulundurulması
 Güncellemeler
 İlgili firma ile ilgili bağlantılar
 Çıkabilecek problemler ve çözümler
 Eğitim.
Eğiti
Uluslararası Yapı
19

20. Yurt Dışındaki Program Kullanıcıları
Ülke Kurum Adı Kayıt(Mil) Yer (Mil) Kullanıcı
Hollanda OCLC PICA GGC- 14 25 900
NCC
Almanya GBV GVK 25 50 1500
Almanya DDB Iltis 9 16 400
Almanya HeBIS HeBIS 11 16 300
Almanya BSZ SWB 13 30 750
Fransa ABES SUDOC 8 19 900
Avusturalya NLA NBU 15 30 400
İngiltere OCLC PICA LinkUK 5 40 ?
Yurt Dışından Örnekler
 ZDB
http://pacifix.ddb.de:7000/DB=1.1/SET=3/TTL=1/LNG
http://pacifix ddb de:7000/DB=1 1/SET=3/TTL=1/LNG
=EN/
 SUDOC
http://cuivre.sudoc.abes.fr/LNG=EN/DB=2.1/IMPLAND
=Y/COOKIE=U10178,Klecteurweb,D2.1,Eba4db5f1-
0,I250,B341720009+,SY,A%5C9008+1,,J,NLECTEUR+P
SI,R212.175.107.51,FN/DB_START
 GBV http://www.gbv.de/en/
 HeBISH
http://hebis.rz.uni-frankfurt.de/OPC-
BIN/psi_db_login.perl?DB=2.5&LNG=DU&CHARSET=IS
O-8859-1&SRT=YOP&ZUGANG=std2.5
20

21. Sonuç
• Tüketmek
ya da
• Üretmek,
• Pazar olmak,
ya da
• Pazarda olmak
Kamil Bey,
Ben size iki Kütüphane birliginden soz edeyim. Bunlarden birisi biz
(HeBIS) digeri sizin web sayfanizda adi gecen GBV.
HeBIS tamami ile Hessen eyaletine bagli, calisanlari memur sifatinda.
HeBIS her kütüphaneden (Lokal Sistem) bir yöneticinin söz sahibi oldugu bir sistem ile yönetiliyor. Bu lokal
kütühanelerin DATA'lari CBS sistemin icinde, durum boyle olunca her lokal sistem kendi menfaetleri dogrultusunda
politika izliyor ve bu durum HeBIS icin karar alma sikintilari doguruyor. Buna ek olarak almanyadaki ekonomik
sikintilar göz önüne alindiginda yetismis elemani hemen ise alamiyorsunuz cunku devletin bir personal politikasi var.
Durum boyle olunca bu kulvarda yetrinca aktiv ve lider konumuna gelinemiyor.
GBV ise devlete tam bagli degil her ne kadar calisanlari memur sitatüsunde ise karak mekanizmasinda ekonomist
bir insan var ve burayi bir sirket gibi yönetiyor. Mesela bir Lokal sisteme gidiyor ben sana ve senin kütühanen icin
su hi
hizmetleri sunuyorum b
tl i bunun karsiligindada su parayi talep ediyorum diyor (Acikca si bunda da cok basarili). Su
k ili i d d it l di di (A ik ib d d kb ili) S
anda yedi eyaletin kütühane sistemlerini yönetiyorlar. Hic bir sorunlari yok (personal dahil) ve almanyada bu
konuda liderler.
Bunlari size yazmamin nedeni belki size yeni bir kulvar acmak istemem.
Bu isi illada devlet ile yapmak zorunda degilsiniz. Yani yüzde elli devlet yüzde elli özel sirket olabilir. (Belkide tam
özel olabilir).
Bugun bir Sabanci veya Koc grubu bu ise pozitif bakabilir.
Lütfen size akil verdigimi veya ukalalik yaptigimi dusunmeyin. Burada bu iste calistigimdan beri neden benim
ulkemde bu sistem yok/kurulamazmi diye düsüncelerim var.
Dusunebiliyormusunuz anadoluda bir ögrenci Istanbuldaki Sabanci veya ITÜ kütühanesinde bir yayina ulasma
imkani bulabilecek. Bu sistem bilginin sadece bir ortamda kalmasini engelleyecek insanlarin ufku acilacak.
Sizlerde benim gibi dusundugunuz icin inanin cok seviniyor ve sizleri bu calismalarinizdan dolayi kutluyorum.
Size (bilmiyorum sizda varmi?) "CBSArchitectur.ppt" powerpoint presentasyonunu gonderiyorum 2002 de Leiden da
oldugumuz zaman bunu Clemens Buijs tanitmisti.
Bizde oldukca fazla dükuman var am bunlar cogunlukla teknik dokumanlar su anda isinize yarayacaklarini
düsünmüyorum.
Saygilarimla
Suat Suna
21

22. Fil Hikayesi (6 Kör Adam)
Teşekkürler
Sorular?
http://www.unak.org.tr/tok/index.html
22