ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ

1. Ν. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α
Γ΄ ΓΤΜΝΑ΢ΙΟΤ

3. Προςφορά ελληνιςμοφ:
α) Κεμελίωςθ επιςτθμϊν (φιλοςοφία, μακθματικά κ.α.).
β) Δθμιουργία καυμαςτϊν ζργων τζχνθσ.
γ) Σφλλθψθ ιδζασ Δθμοκρατίασ.
δ) Ανκρωποκεντρικόσ πολιτιςμόσ.
ε) Ακλθτικό ιδεϊδεσ και ολυμπιακοί αγϊνεσ.
ςτ) Θ ελλθνικι γλϊςςα.
Αντιφάςεισ τησ ςφγχρονησ Ελλάδασ:
- Υπερθφάνεια για το παρελκόν / προγονολατρεία.
- Ρροςκόλλθςθ ςτθν παράδοςθ / ξενομανία – μιμθτιςμόσ.
- Φιλοξενία, ανκρωπιά / προςπάκεια εκμετάλλευςθσ των τουριςτϊν.
Υπζροχα τοπία / καταςτροφι φυςικοφ περιβάλλοντοσ.

4. Προτερήματα Ελλήνων:
Πνευματικά:
• Αγάπθ για ελευκερία
• Φιλομάκεια
• Ευφυΐα, ετοιμότθτα πνεφματοσ
• Καλαιςκθςία
Ηθικά / Ψυχολογικά:
• Θρωικό φρόνθμα (ανδρεία – λεβεντιά)
• Καλοςφνθ / γενναιοψυχία
• Ρνεφμα δικαιοςφνθσ
• Αδοφλωτο φρόνθμα
Κοινωνικά:
• Φιλοξενία, εγκαρδιότθτα
• Ρρωτοβουλία / δθμιουργικότθτα
Πολιτικά:
• Φιλοπατρία
• Κεμελίωςθ Δθμοκρατίασ

5. Ελαττϊματα:
o Ξενομανία / ςυναίςκθμα κατωτερότθτασ
o Επιπολαιότθτα / ζλλειψθ τάξθσ, ςυςτιματοσ, προγραμματιςμοφ
o Εγωιςμόσ / αλαηονεία
o Απεικαρχία
o Ρονθριά με τάςθ προσ τθν απάτθ / ςυμφεροντολόγοσ – ατομιςτισ (Ο Ζλλθνασ)
o Λςτορικι αμνθςία
o Διχόνοια
Ορθή ςτάςη Ελλήνων:
• Ομόνοια
• Εκνικι αυτογνωςία
• Συλλογικι προςπάκεια και κζλθςθ
• Σεβαςμόσ ςτο παρελκόν
• Διατιρθςθ πολιτιςτικϊν ςτοιχείων / εκνικι ςυνείδθςθ
• Συνδυαςμόσ ευρωπαϊκισ και εκνικισ ιδζασ

6. 1η ΕΝΟΣΗΣΑ
ΠΑΡΑΣΑΚΣΙΚΗ – ΤΠΟΣΑΚΣΙΚΗ
΢ΤΝΔΔΕ΢Η ΠΡΟΣΑ΢ΕΩΝ

9. ΡΑ΢ΑΤΑΚΤΛΚΟΛ ΣΥΝΔΕΣΜΟΛ
ΚΤΡΙΑ + ΚΤΡΙΑ
Θ Άννα χορεφει και τραγουδά
ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Α + ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Α
Κα γυρίςω, αφοφ τελειϊςουμε τθ δουλειά και αφοφ φφγουν οι άλλοι

10. ΥΡΟΤΑΚΤΛΚΟΛ ΣΥΝΔΕΣΜΟΛ
ΚΤΡΙΑ + ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Α
Κα φφγω, όταν βραδιάςει
ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Α + ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Α
(Κα φφγω), όταν βραδιάςει, επειδι κα γυρίςουν οι γονείσ μου

12. ΓΛΩ΢΢Α

13. • Απνηειεί όξγαλν επηθνηλσλίαο (αληαιιαγή ηδεώλ,
πιεξνθνξίεο, ελεκέξσζε…).
• Δίλαη ν θύξηνο θνξέαο ηεο αλζξώπηλεο ζθέςεο, ηηο
νξγαλώλεη, ηηο κεηαηξέπεη ζε ζπγθξνηεκέλν ιόγν θαη ηηο
εθθξάδεη.
• Απνηειεί κέζν έθθξαζεο ζπλαηζζεκάησλ.
• Δίλαη παξάγνληαο θνηλσληθνπνίεζεο.
• ΢πληειεί ζηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνύ αθνύ ε πλεπκαηηθή
δεκηνπξγία ζηεξίδεηαη ζ’ απηή.
• ΢πκβάιιεη ζηελ επηθνηλσλία ησλ ιαώλ.
• Παξέρεη ζην άηνκν ηε δπλαηόηεηα λα θαιιηεξγήζεη θαη λα
αλαπηύμεη ηε θηινκάζεηά ηνπ.
• Φαλεξώλεη ηελ ηδηαηηεξόηεηά ηνπ θάζε αλζξώπνπ, ην
πξνζσπηθό ηνπ ύθνο θαη ηνλ δηαθνξνπνηεί από ηε κάδα.

14. • Λεμηπελία, θησρό ιεμηιόγην
• Αδπλακία αθξηβνύο δηαηύπσζεο, άρξσκνο θαη
επίπεδνο ιόγνο
• Βσκνινρίεο, ξνπή πξνο ηε ρπδαηόηεηα
• Καθή ρξήζε γξακκαηηθήο-ζπληαθηηθνύ
• Καηαηγηζκόο μέλσλ ιέμεσλ
• Γισζζηθόο ιατθηζκόο (ρξήζε αξγθό)
• Υξήζε greeklish

15. α) Θ ελλιπισ και τυπικι διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ ςτο
ςχολείο
β) Θ επίδραςθ των ΜΜΕ και κυρίωσ τθσ τθλεόραςθσ
γ) Θ τυποποίθςθ των ανκρωπίνων ςχζςεων
δ) Θ αρνθτικι επίδραςθ τθσ πολιτικισ (χριςθ
ςυνκθματολογικισ γλϊςςασ)
ε) Θ πολιτιςτικι διείςδυςθ των ανεπτυγμζνων κρατϊν ςτθ
χϊρα μασ

18. Να βρείτε τισ ειδικζσ προτάςεισ και να προςδιορίςετε το
ςυντακτικό τουσ ρόλο:
Νομίηω ότι ζχει δίκιο
Νομίηω ότι δεν ζχει δίκιο
Φαίνεται πωσ κα βρεκεί λφςθ
Είναι κρίμαι που δε ςε κάλεςαν
Ομολόγθςε ότι ζκανε λάκοσ
Ρίςτευα ότι κα ερχόςουν
Διαδόκθκε ότι κα φτάςει απόψε
Βλζπω πωσ ετοιμάςτθκεσ καλά
Θ χκεςινι διάδοςθ, ότι ιταν άρρωςτοσ, διαψεφςτθκε
Είναι ψζματα ότι αυτόσ άρχιςε τον καβγά

21. Να βρείτε τισ βουλητικζσ προτάςεισ και να προςδιορίςετε
το ςυντακτικό τουσ ρόλο:
Κζλω να φφγω
Δεν μπορϊ να περιμζνω πια
Ρρζπει να είςαι προςεκτικόσ
Χρειάςτθκε να αλλάξω μερικά πράγματα
Σε παρακαλϊ να ζρχεςαι ςτθν ϊρα ςου
Είναι ανάγκθ να γυρίςετε αμζςωσ
Ζνα μόνο δεν ξζρω, να λζω ψεματα
Είναι ϊρα να πθγαίνουμε
Μασ απαγορεφουν να μποφμε μζςα
Είναι αδφνατο να φφγετε ςιμερα
Σκόπευα να φφγω
Δεν ευκαιρεί να μασ μιλιςει
ΘΕΛΩ ΝΑ...

24. Να βρείτε τισ ειδικζσ, βουλητικζσ και ενδοιαςτικζσ
προτάςεισ και να προςδιορίςετε το ςυντακτικό τουσ ρόλο:
1. Υποκζτω ότι κα ζρκει ςε μια ϊρα.
2. Ικελε να του πάω το φαγθτό ςτο κρεβάτι.
3. Φοβάμαι μιπωσ δεν ζρκει το βράδυ ςτθν παράςταςθ.
4. Διαδίδεται ότι θ διευκφντρια του ςχολείου παραιτικθκε.
5. Είναι φανερό ότι δε ςε ςυμπακεί.
6. Αυτό ακριβϊσ ςκζφτεται ςυνζχεια, μιπωσ δεν τον
ςυμπακοφν οι φίλοι του.
7. Δυςτυχϊσ πρζπει να φφγεισ.
8. Του ανακοίνωςαν ότι από αφριο κα λειτουργεί κανονικά
το τθλζφωνο.
9. Ηοφςε πάντα με τον ίδιο φόβο, μιπωσ καταλάβουν τθν
πραγματικι ταυτότθτά του.
10. Είναι απαραίτθτο να κακαρίηεισ τακτικά το δωμάτιό ςου.

26. Οριςμοί
΢τερεότυπα: είναι ςυμβολικοί χαρακτθριςμοί, που
αποδίδονται ςτα μζλθ μιασ ομάδασ και βαςίηονται ςε
γενικεφςεισ. Μπορεί να είναι κετικά ι αρνθτικά (βάηουμε
ετικζτεσ ςτουσ ανκρϊπουσ), Ζτςι εκδθλϊνονται διακρίςεισ,
φανατιςμοί.
Προκαταλήψεισ: είναι εκδθλϊςεισ εφνοιασ ι δυςμζνειασ όχι
με βάςθ αντικειμενικά κριτιρια και δεδομζνα, αλλά
προςωπικζσ ςυμπάκειεσ και ατομικά ςυμφζροντα

27. ΡΑΣ΢Ι΢ΜΟ΢
Φυλετικόσ: Θ διάκριςθ και ο διαχωριςμόσ των ανκρϊπων ανάλογα με
το χρϊμα ι τθν καταγωγι τουσ. Μία πολιτικι ιδεολογία θ οποία
δζχεται ότι θ λευκι κυρίωσ φυλι είναι ανϊτερθ των άλλων.
Κοινωνικόσ: Οι διακρίςεισ ςε βάροσ των γυναικϊν και των δοφλων ςτθν
αρχαιότθτα. Επίςθσ ο διαχωριςμόσ ςε ανϊτερεσ και κατϊτερεσ
κοινωνικζσ τάξεισ φανερϊνει ρατςιςτικζσ αντιλιψεισ, οι οποίεσ
διαιωνίηουν τισ κοινωνικζσ διακρίςεισ και δικαιολογοφν τθν
εκμετάλλευςθ οριςμζνων κοινωνικϊν ομάδων. Είναι ακόμθ οι
διακρίςεισ ςε βάροσ των μειονοτιτων, των ατόμων με ειδικζσ ανάγκεσ,
ναρκομανϊν.
Εθνικόσ: Θ αίςκθςθ τθσ υπεροχισ ενόσ ζκνουσ ζναντι των άλλων
(εκνικιςμόσ)
Θρηςκευτικόσ: Θ αντίλθψθ ότι μια κρθςκεία είναι θ μόνθ αλθκινι και
πρζπει να επικρατιςει ζναντι των υπολοίπων.

28. Αίτια:
Πνευματικά:
-Θ ζλλειψθ ανκρωπιςτικισ παιδείασ.
-Θ τάςθ των ανκρϊπων για κατθγοριοποιιςεισ.
-Τα Μ.Μ.Ε.
Ψυχολογικά:
-Θ τάςθ του ανκρϊπου και κάκε λαοφ για διάκριςθ.
-Θ εφρεςθ ελαττωμάτων ςτουσ άλλουσ.
Κοινωνικο – Οικονομικά:
-Θ κοινωνικο-οικονομικι εκμετάλλευςθ των αδυνάτων
-Θ τεχνολογία
-Θ ξενοφοβία
-Θ κρίςθ αξιϊν
Εθνικιςτικά:
-Ρερθφάνια / αλαηονεία
-Εκνικόσ εγωιςμόσ
-Τραυματικζσ εμπειρίεσ παρελκόντοσ
Θρηςκευτικά:
-Κρθςκευτικόσ φανατιςμόσ

29. Συνέπειες:
Πξνζβάιιεη ηελ αλζξώπηλε πξνζσπηθόηεηα / πεξηζσξηνπνηεί /
απνκνλώλεη.
΢πληειεί ζηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηελ ππνδνύισζε ησλ
αλζξώπσλ θαη ησλ ιαώλ.
Καιιηεξγεί πάζε, κίζνο, θαλαηηζκό, πεξηθξόλεζε.
Γειεηεξηάδεη ηηο ζρέζεηο ησλ ιαώλ θαη ησλ αλζξώπσλ.
Καιιηεξγεί ην αίζζεκα ηεο ππεξνρήο θαη ηελ επηζπκία ηεο
εθκεηάιιεπζεο ηνπ ζπλαλζξώπνπ.
Δκπνδίδεη ηε ζπλεξγαζία θαη ηε θηιία, πνπ είλαη παξάγνληεο
πξνόδνπ θαη δεκηνπξγίαο.
Πξνθαιεί θνηλσληθέο αλαηαξαρέο, εμεγέξζεηο, αηκαηνρπζίεο.
Πξνθαιεί αδηθίεο, θνηλσληθέο αληζόηεηεο.
Γεκηνπξγεί άζιηεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο.
Παξαβηάδεη ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα, ηηο αηνκηθέο ειεπζεξίεο

30. Προϋποζέσεης / Τρόποη γηα τελ θαταποιέκεσε τοσ
ρατσησκού:
• ΢εβαζκόο θαη αλεθηηθόηεηα πξνο ην δηαθνξεηηθό (νηθνγέλεηα,
ζρνιείν).
• Δλεξγνπνίεζε ησλ πλεπκαηηθώλ αλζξώπσλ, ώζηε λα
αγσληζηνύλ γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ θπιεηηθώλ δηαθξίζεσλ,
ζηηο ρώξεο πνπ ππάξρνπλ.
• Τιηθή θαη εζηθή βνήζεηα ζηνπο ιανύο πνπ θαηαπηέδνληαη από
ην ξαηζηζκό.
• Δπηβνιή θπξώζεσλ (εκπάξγθν νηθνλνκηθό ή δηπισκαηηθό) ζηα
θξάηε πνπ εθαξκόδνπλ ηηο θπιεηηθέο δηαθξίζεηο.
• Μέζα από ηελ παηδεία λα πεξλνύλ κελύκαηα γηα ηελ
ππνζηήξημε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ / πηνζέηεζε
αλζξσπηζηηθώλ αμηώλ(αγάπε, ζπλεξγαζία θ.α).
• Σα δηάθνξα θνηλσληθά ζπζηήκαηα λα ζέβνληαη θαη λα
πξνσζνύλ ηνλ αλζξσπηζκό.

31. Άτομα με ειδικές ανάγκες
Προβιήκατα ποσ αλτηκετωπίδοσλ:
Πξαθηηθήο θύζεσο πξνβιήκαηα (π.ρ κεηαθίλεζε)
Σελ θνηλσληθή απνκόλσζε
Σελ αλεξγία
Σελ έιιεηςε νξγαλσκέλεο εθπαίδεπζεο

32. Τρόποη αλτηκετώπησες:
Άτομο:
• Δπαηζζεζία, θαηαλόεζε, αγάπε, ελδηαθέξνλ
• Παξνρή βνήζεηαο, εθδήισζε ελδηαθέξνληνο
• Κνηλσληθή ζπλαλαζηξνθή θαη δηάινγν
• Όρη ζηνλ θνηλσληθό ξαηζηζκό θαη ζηνλ απνθιεηζκό ηνπο
Πολιτεία:
• Ράκπεο, εηδηθνί ζεκαηνδόηεο, θ.α.
• Δηδηθά ζρνιεία
• Δλεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηεο θνηλήο γλώκεο (ζρνιείν,
Μ.Μ.Δ)
• Φξνληίδα γηα επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε
θαη απνθαηάζηαζε

33. ΕΡΩΣΗΜΑΣΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
 ΕΤΘΕΙΕ΢
ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
Ρϊσ ςε λζνε;
 ΠΛΑΓΙΕ΢
ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
Με ρϊτθςε πϊσ με
λζνε
ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΣΗ
΢ΚΟΠΙΜΟΣΗΣΑ
ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΣΟ
ΕΙΔΟ΢ ΣΩΝ
ΑΠΑΝΣΗ΢ΕΩΝ
ΔΙΜΕΛΕΙ΢ ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
 ΓΝΗ΢ΙΕ΢
ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
(πλθροφορία)
Ρϊσ ςε λζνε;
 ΡΗΣΟΡΙΚΕ΢
ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
(δε ηθτάμε
απάντθςθ)
Τι είναι, λοιπόν, ο
ρατςιςμόσ
 ΕΡΩΣΗ΢ΕΙ΢
ΠΡΟ΢ΣΑΓΗ΢
Κα μπείτε ςτθν
τάξθ;
(αντί του «Μπείτε
ςτθν τάξθ»
 ΟΛΙΚΗ΢ ΑΓΝΟΙΑ΢
Απάντθςθ ΝΑΛ,
ΟΧΛ
Κα φασ;
 ΜΕΡΙΚΗ΢ ΑΓΝΟΙΑ΢
Τι κα φασ;
Κα ζρκεισ μαηί μου ή
κα μείνεισ ςπίτι;
ΕΙ΢ΑΓΩΝΣΑΙ ΜΕ:
Ε΢ΩΤΘΜΑΤΛΚΕΣ
ΑΝΤΩΝΥΜΛΕΣ:
Τι, ποιοσ, πόςοσ κλπ
Ε΢ΩΤΘΜΑΤΛΚΑ
ΕΡΛ΢΢ΘΜΑΤΑ
ποφ, πότε, πϊσ, πόςο,
μιπωσ, άραγε, τάχα
κλπ

35. • Ανακοίνωςαν ποιοι κα πάρουν τισ υποτροφίεσ.
• Κα μάκω γιατί ζκλαιγεσ.
• Μασ εξιγθςε πϊσ διζφυγε.
• Δεν μπορϊ να κυμθκϊ ποιοσ μου το είπε.
• Αποφάςιςε αν κζλεισ να 'ρκεισ μαηί μασ.
• Υπολογίηει πόςθ ϊρα κζλει μζχρι το χωριό του.
• Κα δείτε τι κα γίνει.
• Δεν υπάρχει πλθροφορία ποιον κα ορίςει ςτθ κζςθ του
διευκυντι.

36. ΝΑ ΢ΟΤ ΠΩ...Π΢,Π΢,Π΢... ΜΟΤ ΕΙΠΕ ...ΣΟ ΚΑΙ ΣΟ!
ΕΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ ΠΛΑΓΙΟ΢ ΛΟΓΟ΢

37. Τα λόγια κάποιου μπορεί να τα ακοφςει κανείσ με
δφο τρόπουσ:
α) άμεςα, δθλ. απευκείασ όπωσ τα είπε το ίδιο το
πρόςωπο που μιλάει: π.χ. Κα ςου τθλεφωνιςω
Στθν περίπτωςθ αυτι λζμε ότι ο λόγοσ είναι ευκφσ.
β) ζμμεςα, δθλ. να τα ακοφει από κάποιον άλλο, που
του μεταφζρει τα λόγια κάποιου τρίτου, εξαρτθμζνα
από ριματα όπωσ λζγω, ρωτϊ, γνωρίηω κτλ.: π.χ.
Είπε ότι κα μου τθλεφωνιςει. Στθν περίπτωςθ αυτι
λζμε ότι ο λόγοσ είναι πλάγιοσ.

38. ΢ημείωςη: Πταν τα λόγια κάποιου μασ τα μεταφζρει
ζνασ τρίτοσ όπωσ ακριβϊσ ζχουν ειπωκεί, τότε
ο λόγοσ είναι ευκφσ:
π.χ. Ευκφσ λόγοσ: Κα κάνω ό,τι μου λεσ.
Ευκφσ λόγοσ: Θ Νίκθ είπε: «Κα κάνω ό,τι μου λεσ».
Ρλάγιοσ λόγοσ: Θ Νίκθ είπε ότι κα ζκανε ό,τι τθσ
ζλεγε.

41. Άςκηςη
Να μετατρζψετε τον ευκφ λόγο ςε πλάγιο. Ωσ ριματα
εξάρτθςθσ να χρθςιμοποιιςετε τα παρακάτω
α. Κα κρατιςεισ τθν υπόςχεςι ςου;
Με ρϊτθςε
β. Αν και δε με προςκάλεςαν, κα πάω.
Είπε
γ. Τι ζχει ςυμβεί;
Αναρωτιόταν
δ. Μθν πεισ τίποτα ςε κανζναν
Με διζταξε

42. Αν κζλω, μπορϊ να ανατρζψω όλα τα ςχζδιά ςου.
Μου απάντθςε
Ετοιμαςτείτε για επίκεςθ
Ο διοικθτισ τοφσ διατάηει
η. Κα ςε βοθκιςω οικονομικά.
Μου υποςχζκθκε
Γιατί είςαι αναςτατωμζνθ;
Τθ ρϊτθςε
Κα τον τιμωριςω, αν δεν είναι ςυνεπισ ςτισ υποχρεϊςεισ
του.
Μου ανακοίνωςε
Είμαι ακϊοσ.
Ο κατθγοροφμενοσ ιςχυριηόταν

44. ΢τόχοι Ευρωπαϊκήσ Ζνωςησ:
- Οικονομικι ανάπτυξθ και ευθμερία όλων των κρατϊν –
μελϊν
- Διαμόρφωςθ κοινισ ευρωπαϊκισ ςυνείδθςθσ –> Συνοχι και
ενότθτα
- Διατιρθςθ πολιτικισ ςτακερότθτασ και ανάδειξθ
δθμοκρατίασ
- Εδραίωςθ τθσ ειρινθσ ςτον ευρωπαϊκό χϊρο
- Συνεργαςία μεταξφ των κρατϊν για αντιμετϊπιςθ κοινϊν
προβλθμάτων

45. Λόγοι ςυνεργαςίασ μεταξφ των ευρωπαϊκών ςχολείων:
• Γνωριμία και επαφι με τθν ευρωπαϊκι πολυμορφία (γλϊςςα,
παράδοςη, θρηςκεία) και προςπάκεια εντοπιςμοφ και ανάδειξθσ τθσ
κοινισ πολιτιςμικισ κλθρονομιάσ (αγϊνεσ για την ελευθερία,
δημοκρατία, ανθρϊπινα δικαιϊματα, κοινά ιςτορικά βιϊματα, κ.α).
• Ανταλλαγι απόψεων και γόνιμθ επικοινωνία ςε διάφορουσ τομείσ,
όπωσ εκπαίδευςθ, περιβάλλον, ακλθτιςμόσ.
• Συνεργαςία και κοινι δράςθ απζναντι ςε προβλιματα που
απαςχολοφν τουσ νζουσ όλθσ τθσ Ευρϊπθσ (ρατςιςμόσ, ναρκωτικά,
ανεργία, κ.α).
• Εκπαιδευτικζσ ανταλλαγζσ και ςυναντιςεισ μζςω ευρωπαϊκϊν
προγραμμάτων (π.χ Comenius).
• Ανάπτυξθ φιλίασ.

46. Ελπίδεσ από την Ευρωπαϊκή ενοποίηςη:
• Καταπολζμθςθ κοινωνικϊν προβλθμάτων.
• Ενίςχυςθ τθσ οικονομίασ των αςκενζςτερων χωρϊν.
• Από κοινοφ αντιμετϊπιςθ των διακρατικϊν προβλθμάτων.
• Ενίςχυςθ τθσ πίςτθσ ςε αρχζσ όπωσ ελευκερία, ιςοτιμία, δθμοκρατία
και διαφφλαξθ των ανκρωπίνων δικαιωμάτων.
• Συνεργαςία ςε όλουσ τουσ τομείσ (επιςτήμη, τζχνεσ κ.α).

47. Φόβοι – κίνδυνοι από την Ευρωπαϊκή ενοποίηςη:
• Απϊλεια εκνικισ ταυτότθτασ και παραποίθςθ τθσ
ξεχωριςτισ μασ φυςιογνωμίασ –> Μθ τιρθςθ θκϊν και
εκίμων.
• Ραραφκορά τθσ γλϊςςασ (ειςροή ξενικϊν ςτοιχείων).
• Ραραγκωνιςμόσ των αδφναμων χωρϊν και ςυνεταιριςμόσ
των ιςχυρϊν.
• Αδράνεια και μθ ςυμμετοχι των πολιτϊν ςτθ λιψθ
αποφάςεων –> Αδιαφορία για τθν ευρωπαϊκι πορεία.
• Ξενομανία

48. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
ΕΛΣΑΓΟΝΤΑΛ με :
• αναφορικζσ αντωνυμίεσ :
α) που
β) ο οποίοσ, θ οποία, το οποίο
γ) όποιοσ, όποια, όποιο ι ό,τι (ι οποιοςδιποτε, οποιαδιποτε,
οποιοδιποτε)
δ) όςοσ, όςθ, όςο
• αναφορικά επιρρήματα :
α) όπου, οπουδιποτε, εκεί που (δθλϊνουν τόπο)
β) όποτε, οποτεδιποτε, τότε που (δθλϊνουν χρόνο)
γ) όπωσ, κακϊσ (δθλϊνουν τρόπο)
δ) όςο, οςοδιποτε ( δθλϊνουν ποςό)

49. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
ΕΠΙΘΕΣΙΚΕ΢ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢ ΕΛΕΤΘΕΡΕ΢ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
ΕΛΣΑΓΩΝΤΑΛ : με τισ αντωνυμίεσ
που
ο οποίοσ, η οποία, το οποίο.
λειτουργοφν:
• ωσ υποκείμενο π.χ.: Πποιοσ ενδιαφζρεται
να το δθλϊςει.
• ωσ αντικείμενο π.χ.: Μπορείσ να κάνεισ ό,τι
κεσ.
• ωσ κατθγοροφμενο π.χ.: Εφχομαι να γίνεισ
ό,τι ονειρεφεςαι.
• ωσ επιρρθματικόσ προςδιοριςμόσ:
-Χρόνου π.χ.: Κα ζρχεςτε όποτε ςασ καλϊ.
-Σκόπου π.χ.: Κα γίνουν τα πράγματα όπωσ τα
κανονίςαμε
-Τόπου π.χ.: Ράμε όπου κζλεισ.
-Ροςοφ π.χ.: Ζριξε τόςθ βροχι όςθ δεν είχε
ρίξει ςε ζνα χρόνο
• ΠΡΟ΢ΔΙΟΡΙ΢ΣΙΚΕ΢:
Πταν δε χωρίηονται με κόμμα από τθν κφρια
πρόταςθ, μασ δίνουν μια πληροφορία για το
ουςιαςτικό που είναι απαραίτθτθ για να το
διακρίνουμε από άλλα τθσ ίδιασ ομάδασ
Ρχ «το βουνό το οποίο βλζπετε είναι το
ψηλότερο τησ περιοχήσ» θ αναφορικι
πρόταςθ επιχειρεί να διακρίνει το
ςυγκεκριμζνο βουνό από όλα τα άλλα βουνά
τθσ περιοχισ. Γι’ αυτό και είναι απαραίτθτθ.
Ειδάλλωσ κα υπιρχε αςάφεια για ποιο βουνό
γίνεται λόγοσ.
• ΠΡΟ΢ΘΕΣΙΚΕ΢:
Πταν χωρίηονται με κόμμα από τθν κφρια
πρόταςθ, απλϊσ προςκζτουν μια πλθροφορία
για ζνα ουςιαςτικό τθσ κφριασ πρόταςθσ το

50. Να αναγνωρίςετε ςτισ παρακάτω φράςεισ τισ αναφορικζσ προτάςεισ και να αναφζρετε το
είδοσ τουσ και τη ςυντακτική τουσ λειτουργία.
1) Το βιβλίο που μου ζδωςεσ ιταν βαρετό.
2) Κα ςασ επιςκεφτοφμε όποτε μασ το επιτρζψουν οι ςυνκικεσ.
3) Πποιοσ κζλει ασ με ακολουκιςει.
4) Θ επιτροπι θ οποία ορίςτθκε κα βγάλει ςφντομα το πόριςμά τθσ.
5) Κα πλιρωςω όςα χριματα χρειαςτοφν.
6) Ο Κωνςταντίνοσ Καβάφθσ, ο οποίοσ ζηθςε ςτθν Αλεξάνδρεια τθσ Αιγφπτου, είναι ζνασ από
τουσ κορυφαίουσ Ζλλθνεσ ποιθτζσ.
7) Κα καταβάλουμε κάκε προςπάκεια ϊςτε να εκτελεςτοφν τα ζργα όπωσ ζχει ςχεδιαςτεί.
8) Θ ζλλειψθ νεροφ τθν οποία αντιμετωπίςαμε ςτθν ζρθμο ιταν πραγματικά δραματικι.
9) Με υπομονι μπορείσ να κατακτιςεισ οτιδιποτε επικυμείσ.
10) Ο ςτακμόσ του τρζνου, ςτον οποίο περιμζναμε, ιταν γεμάτοσ κόςμο.
11) Θ Ελλάδα, που διαμόρφωςε τθ ςφγχρονθ Ευρϊπθ, ςιμερα βρίςκεται ςε δφςκολθ κζςθ.
12) Θ παράδοςθ που πθγάηει από τθν αρχαία Ελλάδα ανικει ςε κάκε ευρωπαϊκό ζκνοσ.
13) Ο κακθγθτισ που μασ κάνει Λςτορία είναι καλόσ
14) Ο κακθγθτισ τθσ Λςτορίασ, που ιρκε φζτοσ, είναι καλόσ

52. Σα αγαθά τησ ειρήνησ
• Αίςκθμα αςφάλειασ, τάξθσ και ςιγουριάσ , κακϊσ δεν κυριαρχεί ο φόβοσ του
κανάτου.
• Στισ ςχζςεισ των ανκρϊπων κυριαρχοφν ο ςεβαςμόσ, θ κατανόθςθ και θ
αλλθλεγγφθ.
• Ο άνκρωποσ είναι μια υγιισ και ολόπλευρθ προςωπικότθτα χωρίσ τραυματικζσ
εμπειρίεσ.
• Ρρόοδοσ και ευθμερία τθσ κοινωνίασ.
• Ο πολιτιςμόσ αναπτφςςεται ςε όλουσ τουσ τομείσ – επιςτιμεσ, τζχνεσ, γράμματα
αφοφ ο άνκρωποσ είναι ελεφκεροσ να εμπνευςτεί και να δθμιουργιςει.
• Ανάπτυξθ τθσ οικονομίασ, αφοφ μειϊνονται οι δαπάνεσ για πολεμικό εξοπλιςμό.
• Ενίςχυςθ τθσ δθμοκρατίασ και του διαλόγου.
• Διάδοςθ τθσ ανκρωπιςτικισ παιδείασ και θκικϊν αξιϊν, όπωσ θ δικαιοςφνθ, θ
αγάπθ για το ςυνάνκρωπο.
• Επικοινωνία και ςυνεργαςία ανάμεςα ςτα κράτθ για τθν αντιμετϊπιςθ ςοβαρϊν
προβλθμάτων π.χ. περιβαλλοντικι καταςτροφι , αφοφ δεν υπάρχουν ςυγκροφςεισ
και ανταγωνιςμοί.

53. Οι ςυνζπειεσ του πολζμου
- Χιλιάδεσ άνκρωποι πεκαίνουν ςτο πεδίο τθσ μάχθσ, ι από τισ αρρϊςτιεσ και τθν πείνα.
- Ο άμαχοσ πλθκυςμόσ γυναίκεσ, γζροι και παιδιά αναγκάηεται να εγκαταλείψει το ςπίτι του και
να γίνουν πρόςφυγεσ.
- Ραιδιά μζνουν ορφανά από τον ζνα ι και από τουσ δφο γονείσ και καταλιγουν να
μεγαλϊνουν ςε ορφανοτροφεία.
- Τα κφματα του πολζμου τραυματίηονται ψυχικά και κουβαλοφν ςε όλθ τουσ τθ ηωι τισ
οδυνθρζσ εμπειρίεσ.
- Τα παιδιά εξοικειϊνονται με τθ βία και τα όπλα. Χάνουν τθν ακωότθτά τουσ.
- Κυριαρχεί το μίςοσ, θ οργι και θ επικυμία για εκδίκθςθ.
- Αναςφάλεια, αβεβαιότθτα και απαιςιοδοξία.
- Επικρατοφν θ καχυποψία και θ απομόνωςθ, o ρατςιςμόσ και οι προκαταλιψεισ, ο φόβοσ για
το ξζνο ι το διαφορετικό .
- Πχι ανάπτυξθ αλλά οπιςκοδρόμθςθ. Οι τζχνεσ και οι επιςτιμεσ ςταςιμοποιοφνται. Τα
ςχολεία κλείνουν.
- Μνθμεία πολιτιςμοφ καταςτρζφονται μζςα ςτθ βαρβαρότθτα του πολζμου.
΢τόχοσ: Επικράτθςθ και διατιρθςθ τθσ παγκόςμιασ ειρινθσ.

54. ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Ε΢ ΕΠΙΡΡΗΜΑΣΙΚΕ΢
ΣΕΛΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
ΕΛΣΑΓΩΝΤΑΛ ΣΘΜΑΛΝΟΥΝ
Με τελικοφσ ςυνδζςμουσ:
για να,
να
ςκοπό • Σα παιδιά πθγαίνουν ςτο ςχολείο,
για να μάκουν γράμματα
• Ιρκα, να ςε δω
Ρροςοχθ!
1. Δεν πρζπει να ςυγχζουμε τισ τελικζσ προτάςεισ με τισ βουλθτικζσ, επειδι και οι δφο
ειςάγονται με το να. Οι βουλθτικζσ είναι ονοματικζσ προτάςεισ (λειτουργοφν δθλαδι ωσ
υποκείμενο και αντικείμενο), ενϊ οι τελικζσ είναι επιρρθματικζσ προτάςεισ. Ρζρα απ’αυτό,
όταν οι τελικζσ προτάςεισ ειςάγονται με το ςφνδεςμο να, αυτόσ μπορεί να αντικαταςτακεί με
το για να:
π.χ. Θζλω να μιλήςουμε. (βουλθτικι πρόταςθ) Ήρθα να μιλήςουμε. (τελικι πρόταςθ)
ι Ήρθα για να μιλήςουμε. (τελικι πρόταςθ)
Αν το να δεν μπορεί να αντικαταςτακεί Με το για να, τότε θ πρόταςθ είναι ςίγουρα βουλθτικι.

55. ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤ΢Ε΢ ΕΠΙΡΡΗΜΑΣΙΚΕ΢
ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΕ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢
ΕΛΣΑΓΩΝΤΑΛ ΦΑΝΑΛ΢ΩΝΟΥΝ ΡΑ΢ΑΔΕΛΓΜΑΤΑ
• με τουσ αιτιολογικοφσ
ςυνδζςμουσ:
γιατί, επειδή, διότι, αφοφ
• λζξεισ και εκφράςεισ που
χρθςιμοποιοφνται ωσ
αιτιολογικοί ςφνδεςμοι:
που, καθϊσ, μια και, μια
που
αιτία • Δεν πιγε ςχολείο, επειδι
θταν άρρωςτοσ
• Δουλεφει μζρα νφχτα, γιατι
ζχει χρζθ
• Χαίρομαι, που ιρκεσ
• Αφοφ το κεσ εςφ, κα το
κάνω
• Κα ςε ακοφςω, μια και δεν
μπορϊ να κάνω
διαφορετικά

56. Να προςδιορίςεισ το είδοσ των δευτερευουςϊν προτάςεων, να
υπογραμμίςετε τον ςφνδεςμο ειςαγωγήσ
Θ νεράιδα λυπόταν, γιατί δεν ιταν όμορφθ
. Κφμωςε, επειδι του μίλθςαν άςχθμα
. Σου τα χρωςτϊ όλα, αφοφ χωρίσ εςζνα δε κα 'κανα τίποτε
. Χαίρομαι, που μου ζγραψεσ αμζςωσ
. Ασ ςυνεχίςουμε τθ ςυηιτθςθ, μια και το ηθτάτε
. Ασ ρωτιςουμε τον αδελφό του, γιατί αυτόσ μόνο κα ξζρει
• Ριγε να φζρει το βιβλίο του(= για να φζρει).
• Ζτρεχε, για να μθ χάςει το τρζνο
• Ζπρεπε να ιςουν εκεί, για να τον ζβλεπεσ
• Ιρκε, αλλά δεν είχα χριματα, για να τθσ ζδινα

58. Ενότητα 6η – ΕΘΕΛΟΝΣΙ΢ΜΟ΢
Οριςμόσ: Θ οργανωμζνθ, εκοφςια και ανιδιοτελισ προςφορά
υπθρεςιϊν ςτο κοινωνικό ςφνολο.
Αξία:
o Καταπολζμθςθ ατομικιςμοφ και ιδιοτζλειασ, ανάπτυξθ αλλθλεγγφθσ,
ςυντροφικότθτασ, ενότθτασ.
o Ενεργόσ ςυμμετοχι ςτθν κοινωνικι και πολιτικι ηωι και ενίςχυςθ
δθμοκρατίασ.
o Ζμπρακτθ απόδειξθ ανιδιοτελοφσ αγάπθσ προσ τον ςυνάνκρωπο.
o Θκικι ικανοποίθςθ και πλθρότθτα.
o Διοχζτευςθ δθμιουργικϊν δυνάμεων ανκρϊπου με τρόπο ωφζλιμο.

59. Φορείσ ευαιςθητοποίηςησ:
Οικογζνεια –>Ανατρζφει τα μζλθ τθσ με πνεφμα ανιδιοτελοφσ προςφοράσ, δίνοντασ θ
ίδια το παράδειγμα.
Το ςχολείο –> Διαμορφϊνει προςωπικότθτεσ με θκικζσ αξίεσ και ανκρωπιςτικά
ιδεϊδθ / Αναλαμβάνει πρωτοβουλίεσ ι ςυμμετζχει ςε δραςτθριότθτεσ εκελοντικισ
δράςθσ.
Τα Μ.Μ.Ε. –> Ραρουςιάηουν τα αποτελζςματα τθσ εκελοντικισ προςφοράσ και
δράςθσ / Ρροβάλλουν ανάλογα πρότυπα.
Οι πολιτικοί, πνευματικοί και θρηςκευτικοί ηγζτεσ –> Δίνουν με το ζργο τουσ
παραδείγματα κοινωνικισ προςφοράσ, ϊςτε να αποτελζςουν παράδειγμα για τον
κόςμο.

60. Προβλήματα ςφγχρονησ εποχήσ που καθιςτοφν επιτακτική την ανάγκη ανθρωπιάσ και
αλληλεγγφησ:
o Ραραβίαςθ ανκρωπίνων δικαιωμάτων ςε πολλζσ χϊρεσ τθσ υφθλίου.
o Ρόλεμοσ και ςυνζπειζσ του.
o Bία και εγκλθματικότθτα.
o Οικολογικι καταςτροφι.
o Κυριαρχία τθσ μθχανισ.
o Απρόςωπεσ, εφιμερεσ και ιδιοτελείσ διαπροςωπικζσ ςχζςεισ.
o Υπονόμευςθ ανκρϊπινων αξιϊν από τον υλικό ευδαιμονιςμό, τθ χρθςιμοκθρία, τον
ανταγωνιςμό .

63. ΢τουσ παρακάτω υποθετικοφσ λόγουσ υπογράμμιςε την υπόθεςη και
κφκλωςε την απόδοςη
α) Αν το καλοςκεφτοφμε, τίποτα δεν είναι απίκανο να ςυμβεί ςτο
μζλλον
δ) Ζλα και, αν δε ςου αρζςει, φεφγεισ
ε) Αν κα πάτε ςτθ Νάουςα και αν ςασ μείνει καιρόσ, δείτε τουσ
καταρράκτεσ.
ςτ) Εάν ο αςφαλιςμζνοσ, ςε εξαιρετικά επείγουςεσ περιπτϊςεισ,
δαπάνθςε χριματα για τθν περίκαλψι του ι ζκανε χριςθ του φορζα
περίκαλψθσ χωρίσ να τθριςει τθ διαδικαςία του κανονιςμοφ, το ταμείο
μπορεί να του καταβάλλει τθν ωσ άνω δαπάνθ.

64. ΔΕΥΤΕ΢ΕΥΟΥΣΕΣ ΕΡΛ΢΢ΘΜΑΤΛΚΕΣ ΧΡΟΝΙΚΕ΢ Ρ΢ΟΤΑΣΕΛΣ
ΕΙ΢ΑΓΟΝΣΑΙ ΔΗΛΩΝΟΤΝ
(α) με τουσ
χρονικοφσ
ςυνδζςμουσ: όταν,
ςαν, ενϊ, καθϊσ,
αφοφ, αφότου, πριν
(πριν να), μόλισ,
προτοφ, ϊςπου,
ωςότου, όςο που,
όποτε, άμα
(β) με λζξεισ και
εκφράςεισ που
χρθςιμοποιοφνται
ωσ χρονικοί
ςφνδεςμοι: όςο, ότι,
εκεί που, όςο που
να, ζωσ ότου να,
κάθε που κ.τ.λ.
α. το ςφγχρονο, δθλαδι θ πράξθ
τθσ χρονικισ πρόταςθσ γίνεται τθν
ίδια ςτιγμι με τθν πράξθ τθσ
πρόταςθσ από τθν οποία εξαρτάται:
Όταν δουλεφει, χαίρεται.
(Τθν ίδια ςτιγμι δουλεφει
και χαίρεται.)
β. το προτερόχρονο, δθλαδι θ
πράξθ τθσ χρονικισ πρόταςθσ ζγινε
πριν από τθν πράξθ τθσ πρόταςθσ
από τθν οποία εξαρτάται:
Μόλισ ζμαθε τα γεγονότα,
ζφυγε τρζχοντασ. (Ρρϊτα
ζμακε τα γεγονότα και
μετά ζφυγε.)
γ. το υςτερόχρονο, δθλαδι θ πράξθ
τθσ χρονικισ πρόταςθσ ζγινε μετά
από τθν πράξθ τθσ πρόταςθσ από
τθν οποία εξαρτάται:
Πριν να φφγει,
ςυμφιλιϊκθκε με τον
αδερφό του. (Ρρϊτα
ςυμφιλιϊκθκε και μετά
ζφυγε)

65. Να προςδιορίςεισ το είδοσ των δευτερευουςϊν προτάςεων, να υπογραμμίςετε τον
ςφνδεςμο ειςαγωγήσ
Πταν δουλεφει , χαίρεται.
Ενϊ τραγουδοφςε, ζπαιηε κικάρα.
Πποτε πεινοφςε, ηθτοφςε να φάει.
Σαν τα' μακε όλα, άλλαξε γνϊμθ.
Αφοφ δεν ζρχονται αυτοί, κα πάμε εμείσ.
Ρριν (να) φφγει, ςυμφιλιϊκθκε με τον αδελφό του.
Μόλισ άκουςε τα νζα, ζτρεξε να τα πει ςτθ κεία του.
Κα τα ξοδζψει όλα, ϊςπου να μθν του μείνει δεκάρα.
Τθσ υποςχζκθκε γάμο, άμα γυρίςει από το μζτωπο ηωντανόσ.

66. ΥΡΩΝΥΜΑ

69. Οριςμόσ
Σζχνη: είναι θ ζκφραςθ, θ αποκάλυψθ του ωραίου. Είναι θ δθμιουργία ζργων μζςα
από τα οποία ο δθμιουργόσ τουσ, ο καλλιτζχνθσ, επιδιϊκει να εξωτερικεφςει τα
ςυναιςκιματά του, τα βιϊματά του, τισ ιδζεσ τουσ και να επικοινωνιςει με τον κόςμο,
προκαλϊντασ ταυτόχρονα αιςκθτικι ςυγκίνθςθ.
Αιςθητική ςυγκίνηςη: εννοοφμε τθ ςυναιςκθματικι εξφψωςθ που νιϊκει κανείσ όταν
ζρκει ςε επαφι με το ωραίο. Τότε νιϊκουμε τθν ψυχι μασ να γεμίηει από ζνα
αίςκθμα πλθρότθτασ, ευφορίασ, χαράσ. Το ίδιο μπορεί να ςυμβεί, αν διαβάςουμε ζνα
λογοτεχνικό κείμενο ι αν ςτακοφμε μπροςτά ςε ζναν πίνακα ηωγραφικισ.
Ο καλλιτζχνησ: είναι ζνα ιδιαίτερα χαριςματικό και εμπνευςμζνο άτομο. Διακζτει το
ταλζντο, το ζμφυτο αυτό χάριςμα του δθμιουργοφ, που τον οδθγεί ςτο να παράγει
όμορφα και πρωτότυπα δθμιουργιματα. Διακρίνεται για τθν ευαιςκθςία και τθ
δθμιουργικι φανταςία, γι’ αυτό ζχει τθ δφναμθ να μετουςιϊνει ςε τζχνθ τισ ιδζεσ και
τα ςυναιςκιματά του.

70. Μορφζσ τησ τζχνησ:
Καλζσ τζχνεσ: Λογοτεχνία (ποίθςθ και πεηογραφία), εικαςτικζσ τζχνεσ
(ηωγραφικι, γλυπτικι, αρχιτεκτονικι), κινθτικζσ τζχνεσ ι τζχνεσ του
χρόνου (μουςικι, κζατρο, χορόσ, κινθματογράφοσ, όπερα)
Εφαρμοςμζνεσ τζχνεσ: Αγγειοπλαςτικι, χρυςοχοϊα, θ τζχνθ του
επίπλου, θ διακόςμθςθ, θ τζχνθ του γυαλιοφ, κ.λ.π.
Γραφικζσ τζχνεσ: Χαλκογραφία, ξυλογραφία, λικογραφία
Θ αξία τθσ τζχνθσ:
• Ρροβλθματίηει και ευαιςκθτοποιεί
• Εξευγενίηει τον άνκρωπο
• Ψυχαγωγεί
• Ενϊνει τουσ ανκρϊπουσ και τουσ λαοφσ
• Οδθγεί ςτθν αυτογνωςία και τθν αυτοκριτικι
• Ρροβάλλει πρότυπα και αξίεσ
• Θ τζχνθ ςταματά το χρόνο

74. ΔΕΥΤΕ΢ΕΥΟΥΣΕΣ ΕΡΛ΢΢ΘΜΑΤΛΚΕΣ
ΕΝΑΝΣΙΩΜΑΣΙΚΕ΢ Ρ΢ΟΤΑΣΕΛΣ
ΕΙ΢ΑΓΟΝΣΑΙ
με τουσ
αντικετικοφσ
ςυνδζςμουσ:
ενϊ, μολονότι,
αν και, και με τισ
εκφράςεισ και ασ,
παρόλο που,
μόλο που, και
που, παρ' ότι,
παρά το ότι κ.τ.λ
• Ενϊ δε διάβαςε κακόλου, τα πιγε
πολφ καλά ςτισ εξετάςεισ.
• Μολονότι τον προςκάλεςαν, δεν πιγε.
• Αν και είναι πλοφςιοσ, ηει φτωχικά.
• Κι ασ είναι παλιό το ςπίτι, εμζνα μου
αρζςει.
• Παρόλο που τρϊει όλθ τθ μζρα, δεν
παχαίνει κακόλου!