3. Ποιος ήταν ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος;
Ποιο ήταν το όραμά του;
Πώς έκανε πράξη τα κηρύγματά του και πώς
χρησιμοποιούσε τη ρητορική του δεινότητα;
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος
(περ. 354-407 μ.Χ.), επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, οικουμενικός διδάσκαλος και άγιος
της Χριστιανικής Εκκλησίας, προσπάθησε να καταπολεμήσει την αδικία και τη διαφθορά,
να δώσει κουράγιο σε κάθε ανίσχυρο και να αντιμετωπίσει τις αιρέσεις. Οραματιζόταν την
επάνοδο των πιστών στην απλότητα και την καθαρότητα της πρώτης χριστιανικής εποχής.
Βαθύς ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, πολέμησε κάθε κακό με τη ρητορική του
δεινότητα. Ο ίδιος έκανε πράξη τα κηρύγματά του μοιράζοντας όλα τα υπάρχοντά του σε
όσους είχαν ανάγκη και υπερασπιζόμενος τους αδυνάτους από τις αυθαιρεσίες των
ισχυρών. Τις ομιλίες του παρακολουθούσαν πλήθη κόσμου. Στο απόσπασμα που θα
μελετήσετε επισημαίνει την ανάγκη να είμαστε ελεήμονες.
4. Ο Άγιος Μαρτίνος
και ο ζητιάνος
(Μουσείο Πράδο,
Μαδρίτη)
Ελ Γκρέκο
Ποια πρόσωπα
απεικονίζονται σε αυτό το
έργο του Ελ Γκρέκο;
Να περιγράψετε τη σκηνή που
διαδραματίζεται μεταξύ του
Αγ. Μαρτίνου και του
ζητιάνου.
Μπορείτε να υποθέσετε το
περιεχόμενο του κειμένου
που θα μελετήσουμε με βάση
το έργο του Ελ Γκρέκο που το
συνοδεύει;
5. Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι.
Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει∙
6. Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι.
Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει∙
τῶν ἀλόγων > του επθ. ὁ, ἡ ἄλογος, τὸ ἄλογον = αυτός που δεν έχει μυαλό >
το ζώο
ὁ, ἡ θηριώδης, τὸ θηριῶδες = άγριος
οὐδὲν ἔχει πλέον > κανένα δεν έχει περισσότερο
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι
Ποιοι μὴ γινώμεθα ; …………………………= ………………………….
Τι λογής μὴ γινώμεθα; ……………………………….=………………………….
Ἀγαπητοί = προσφώνηση
τῶν ἀλόγων = γεν συγκριτική
7. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
• Ἐκείνοις πάντα κοινὰ (ἐστί)= κύρια πρόταση
Ποια ἐστί; ……………………..=............................
Τι λογής ἐστί; …………………=............................
Σε ποιους τα πάντα είναι κοινά; ………...…= δοτική προσωπική
χαριστική
• καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει∙ = κύρια πρόταση (παρατακτική
σύνδεση)
Ποιο έχει; ……………………..=……………………………………………..
Τι οὐδέν ἔχει;…………………=..............................
τοῦ ἄλλου = γενική συγκριτική
21. Τα ζώα τα έχουν όλα κοινά
Ο άνθρωπος γίνεται αγριότερος από τα ζώα, επειδή
………………………………………………………………………………..
Οι άνθρωποι έχουμε κοινά τη φύση μας, τον ουρανό, τον
ήλιο, ….………………………………………………………………..
Όμως δε θέλουμε να έχουμε κοινά τα …………….
Αν θέλουμε να μην τιμωρηθούμε γι αυτή την πλεονεξία και αν
θέλουμε να μας συγχωρέσει ο θεός μετά το θάνατό μας, θα πρέπει
στη ζωή να εφαρμόσουμε την ………………………..
22. Να συμπληρώσετε το σταυρόλεξο ανατρέχοντας στα γλωσσικά σχόλια της ενότητας 5
29. ἀγωγή 1. μάχομαι αγωγιμότητα 18. οδηγός πλοίου
ἀγέλη 2. εύκολος στη μεταφορά αγωγιάτης 19. παιδαγωγός νηπίων
ἀγελαῖος 3. ψυχική αβεβαιότητα αγώγι 20. σχολείο θηλέων
ἀγημα 4. αυτός που πρέπει να εισαχθεί συναξάρι 21. η δυνατότητα μεταφοράς
ἀνταγωνιστής 5. κοπάδι ζώων επιβατηγός 22. πλοίο για μεταφορά οχημάτων
ἀγώγιμος 6. ανατροφή πλοηγός 23. μεταφορέας
ἀγωνία 7. αυτός που ανήκει σε αγέλη, χυδαίος παρθεναγωγειο 24. το φορτίο, η αμοιβή για τη μεταφορά
αγωνίζομαι 8. τμήμα στρατού οχηματαγωγό 25. βιβλίο με βιογραφίες αγίων
διάγω 9. αντίπαλος νηπαγωγός 26. πλοίο για μεταφορά επιβατών
εἰσακτέος 10. συγκέντρωση
κατάγω 11. αυτός που μυεί στα μυστήρια
συνάγω 12. δάσκαλος
σύναξη 13. αυλάκι, σωλήνας
μυσταγωγός 14. διαβιώνω
παιδαγωγός 15. δεξαμενή νερού
υδραγωγός 16. συγκεντρώνω
ὑδραγωγεῖο 17. επιτυγχάνω
Αντιστοιχίζω
30. Ο πλοίαρχος ζήτησε …………………………….για να τον οδηγήσει με ασφάλεια στο λιμάνι
Τον κατέστρεψαν οι ………………………………………….του
…………………………………….λαμπρή νίκη
…………………………………………από λαμπρούς προγόνους
Από αυτά τα δεδομένα ……………………………………..το εξής συμπέρασμα
Οι προεστοί είχαν ……………………………..στο αρχοντικό
Η ηλεκτρική ……………………………………του νερού είναι μεγάλη
Το …………………………………ξυπνά τον αγωγιάτη
Τα βράδια διάβαζε το ……………………….με τους βίους των αγίων
Είναι καπετάνιος σε ………………………….……πλοίο ( που μεταφέρει επιβάτες)
Είναι καπετάνιος σε ………………………….……πλοίο ( που μεταφέρει οχήματα)
Ο ξεναγός με ………………..……στον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας
Τα τελευταία χρόνια ……………………….μια ήρεμη ζωή
Είναι παιδί με καλή ……………./ Ακολουθώ θεραπευτική …………………
Πρέπει να σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε ως άτομα και όχι ως …………………
Το χειμώνα οι λύκοι σχηματίζουν …………….., για να κυνηγού ευκολότερα
Το ………………..ένστικτο των ζώων είναι σημαντικό για την επιβίωσή τους
Ένα τιμητικό ………………..συνοδεύει την περιφορά του Επιταφίου
Να συμπληρώσετε τα κενά με λέξεις του λεξιλογικού πίνακα
31. Άσκηση 3, σελίδα 41
κυνηγός (< κύων =σκύλος + ἄγω) = αυτός που οδηγεί τα σκυλιά
ἀγελάς (< αγέλη) =το βόδι που ανήκει στην αγέλη
μυσταγωγία (< μύστης + άγω) =η κατήχηση σε μυστήρια
32. Εισαγωγή σε εκπαιδευτικό ίδρυμα
σε νοσοκομείο
προϊόντων από το εξωτερικό
μιας παραγράφου σε κείμενο (=προσθήκη)
στη φιλοσοφία (=οι βασικές γνώσεις μιας επιστήμης)
πρόλογος (εκτενής, λεπτομερής, κατατοπιστική εισαγωγή)
Εισαγωγικό εμπόριο
Εισαγωγικές εξετάσεις
βαθμός υπαλλήλου (=ο βαθμός με τον οποίο διορίζεται για πρώτη φορά)
Εισαγωγική παράγραφος (= που εισάγει, κατατοπίζει για το περιεχόμενο λόγου, κειμένου
που ακολουθεί)
Εισαγωγικά μαθήματα (= που εισάγει σε επιστήμη, τέχνη)
Προϊόντα που παράγονται τόσο για εγχώρια κατανάλωση όσο και για ……………………
Kαταδικάστηκε για λαθραία ………………………… συναλλάγματος
Κατηγορήθηκα για αυθαίρετη ……………………………….συμπερασμάτων
Διπλασιάστηκαν φέτος οι εξαγωγές ροδακίνων, ενώ δεν έχει τελειώσει ακόμα η
……………………………………περίοδος.
Άσκηση 3, σελίδα 41
Η ………………………………… του είναι από την Πελοπόννησο
Ο Δαρβίνος διατύπωσε θεωρία για την ………………………………… του ανθρώπου
H ινδοευρωπαϊκή ………………………………………………… ελληνικών λέξεων
33. • Ολοκληρώθηκε η ……………………………..των κρατουμένων από τη μια φυλακή στην άλλη
Tο (τμήμα) μεταγωγών είναι η αστυνομική υπηρεσία που φροντίζει για τη μεταφορά των
κρατουμένων.
• Το αεροπλάνο αυτό είναι ………………………….. χρησιμοποιείται για μεταφορές από έναν
τόπο σε άλλο
Mεταγωγικό σώμα είναι το στρατιωτικό σώμα που ασχολούνταν με τις μεταφορές.
• η ξηρασία κατέστρεψε τη φετινή γεωργική ……………………………………………….
• H …………………………. και η σύνθεση λέξεων ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες.
• H λέξη “τρέξιμο” είναι ……………………………………….. του ρήματος “τρέχω”
• Tα αισθήματα είναι ……………………………………… των αισθήσεων
• Είναι πολύ ………………… στη δουλειά του
Άσκηση 4, σελίδα 41
Φορτικός (< φόρτος) = αυτός που επιβαρύνει με την ενοχλητική παρουσία του
Φορτηγός (<φόρτος + άγω) =αυτός που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά φορτίου
Μη γίνεσαι …………………………στους άλλους με τις απαιτήσεις σου
Γίνεται …………………………, γιατί ζητά συνέχεια δανεικά χρήματα
Λόγω της απεργίας ακινητοποιήθηκαν τα ………………………………..αυτοκίνητα
35. Να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται:
ῥίπτω (θ. μέλλ. ῥιψ-) + ἀσπίς ______________________
Είναι δειλός, είναι ένας ……………………………………
δοκέω, -ῶ (θ. μέλλ. δοκησ-) + σοφός ____________________
Είναι ένας εγωιστής, ένας ………………………., νομίζει ότι γνωρίζει τα πάντα
πείθω + ἡνία _________________________
Κατάντησε ……………………………………όργανό του
ἔχω + μῦθος _________________________
Τον εμπιστεύομαι απόλυτα, είναι ……………………………………, κρατά μυστικά
μέλλω + νύμφη _________________________
Ευχές στους …………………………………….
Να αναλύσετε τις παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη και να δείξετε την αλλαγή του
θέματος του ρήματος (ως α΄ συνθετικού), όπου συμβαίνει:
ἐχέγγυος (< ἔχω +ἐγγύη) (θέμα αμετάβλητο) (=αυτός που αποτελεί εγγύηση)
Nέος που έχει όλα τα …………………………….ενός λαμπρού μέλλοντος.
Ο πλούτος δεν είναι ……………………….. για την ευτυχία
Μενέλαος (< μένος + ε + λαός) (θέμα ……………………..)
Φέρελπις (< φέρω + ἐλπίς) (θέμα ……………………………) (=αυτός που παρέχει ελπίδες)
Οι φερέλπιδες νέοι
λιποσαρκής (< θ. λειπ- και λιπ- + σάρξ) (θέμα ………………….) (αδύνατος, ισχνός)
Οι ……………………………άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια
40. ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
ενεργητικά:
•δοκεῖ (= φαίνεται, νομίζεται, θεωρείται)
•δεῖ, πρέπει, προσήκει (= πρέπει, επιβάλλεται, αρμόζει)
•ἔνεστι, πάρεστι, ἔστιν (= είναι δυνατό)
•μέλλει (= πρόκειται)
•σημαίνει (= δίνεται σημείο)
•μέλει τινί (= ενδιαφέρει κάποιον)
•δηλοῖ (= είναι φανερό)
•φιλεῖ (= συνηθίζεται)
•διαφέρει (= υπάρχει διαφορά)
•παρέχει (= παρουσιάζεται ευκαιρία)
•ἔοικε (= φαίνεται)
•προχωρεῖ (= πάει καλά)
•λυσιτελεῖ, συμφέρει (= συμφέρει)
•ἐγχωρεῖ (= είναι δυνατό, επιτρέπεται)
•ἀρκεῖ (= είναι αρκετό)
α) από ουδέτερο επιθέτου και το ρήμα ἐστί:
ῥάδιόν ἐστι (=είναι εύκολο)
οἷόν τ΄ἐστι (= είναι δυνατό)
δῆλόν ἐστι (=είναι φανερό)
δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό)
προσῆκόν ἐστι (= είναι πρέπον)
χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο)
ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό)
πλημμελές ἐστι (= είναι ανάρμοστο)
β) από ουδέτερο μετοχής και το ρήμα ἐστί:
εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό)
χρεών ἐστί (= είναι αναγκαίο)
προσῆκόν ἐστι (= αρμόζει)
δεδογμένόν ἐστι (= έχει αποφασιστεί)
καθεστηκός ἐστι (= είναι καθορισμένο)
δυνατόν ἐστι (= είναι δυνατό)
Παθητικά:
• λέγεται, ἀγγέλλεται, θρυλεῖται, ἄδεται, (= λέγεται, διαδίδεται)
• ὁμολογεῖται (= αναγνωρίζεται)
• νομίζεται (= θεωρείται)
• ἐπέρχεταί τινι, παρίσταταί τινι (= έρχεται στο νου κάποιου)
• εἴμαρται (= είναι πεπρωμένο, είναι ορισμένο από τη μοίρα)
• ἁμαρτάνεται (= γίνεται σφάλμα)
• εἰκάζεται (= συμπεραίνεται)
• ὥρισται (= είναι καθορισμένο)
• ἐνδέχεται, ἐγγίγνεται (= είναι ενδεχόμενο)
• προβεβούλευται (= έχει βγει προκαταρτική απόφαση)
• ἐγγίγνεται (= επιτρέπεται)
γ) από αφηρημένο ουσιαστικό και το ρήμα ἐστί:
ἀνάγκη ἐστί (= είναι ανάγκη)
ὥρα ἐστί (= είναι ευκαιρία)
ἀκμή ἐστι (= είναι η πιο κατάλληλη στιγμή)
σχολή ἐστι (= υπάρχει διαθέσιμος χρόνος)
θέμις ἐστί (= υπάρχει νόμος / συνήθεια)
ἔργον ἐστί (= είναι επίπονο / δύσκολο)
ἔργον ἐστί τινος (= είναι καθήκον κάποιου)
κίνδυνός ἐστι (= υπάρχει κίνδυνος)
λόγος ἐστί (= λέγεται)
ἔθος ἐστί (= συνηθίζεται)
δ) από (τροπικό) επίρρημα και το ρήμα ἔχει:
ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο)
ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο)
εὖ ἔχει (= είναι καλό)
ἀρκούντως ἔχει (= είναι αρκετό)
προσηκόντως ἔχει (= είναι πρέπον)
αἰσχρῶς ἔχει (= είναι ντροπή)
καλῶς ἔχει (= είναι καλό)
κακῶς ἔχει (= είναι κακό)
41. ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ
α) άναρθρο απαρέμφατο, τελικό ή ειδικό:
π.χ. Τοὺς νόμους δεῖ τηρεῖν τοὺς δικάζοντας
(= Oι δικαστές πρέπει να τηρούν τους νόμους)
β) δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, ειδική, ενδοιαστική ή πλάγια ερωτηματική:
π.χ. Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν Λακεδαιμόνιοι
(= Aνακοινώθηκε ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν ηττηθεί)
Η ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Η δοτική προσωπική είναι η δοτική που συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα και τις
απρόσωπες εκφράσεις και δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοιά τους, το
πρόσωπο δηλαδή για το οποίο υπάρχει η γίνεται κάτι.
Αποτελεί λοιπόν το λογικό υποκείμενο του ρήματος
π.χ. Ἐμοί προσήκει λέγειν. (= πρέπει να μιλήσω)
Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του
απαρεμφάτου που λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος
Ἐμοί προσήκει λέγειν
Απρ ρημ
Υποκ του
προσήκειΔοτ προσωπ
ἐμέ Υποκ του λέγειν
42.
43. Να βρείτε τη μορφή της απρόσωπης σύνταξης (απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση) που
χρησιμοποιείται στις παρακάτω προτάσεις:
α. Τῶν ἀγαθῶν χρὴ τοὺς νέους ὀρέγεσθαι (= να επιθυμούν έντονα).
β. Τοὺς βασιλέας δεῖ φιλανθρώπους εἶναι.
γ. Τῷ ἄρχοντι ἔξεστι (= είναι δυνατόν) τοῖς νόμοις χρῆσθαι (= να εφαρμόζει).
δ. Ἀνάγκη ἐστὶ ὑμῖν μάχεσθαι.
ε. Καιρός ἐστι ἀποπλεῖν.
στ. Δυνατόν ἐστιν τῷ στρατηγῷ αἱρεῖσθαι (= να επιλέγει) τὰ συμφέροντα.
6.Να βρείτε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων στις παρακάτω προτάσεις:
α. Ἄξιόν ἐστι ἡμᾶς τοῖς Ἀθηναίοις φίλους εἶναι.
β. Δεῖ τὸν δικαστὴν ὀρθῶς δικάζειν.
γ. Ἐλπίς ἐστι ἡμῖν τὰ πράγματα γενέσθαι βελτίω.
δ. Ἔξεστιν ὑμῖν εἰς τὴν πόλιν ἀπέρχεσθαι.
ε. Τοῖς πλουσίοις οὐ προσήκει τοὺς πένητας ὑβρίζειν (= να εξευτελίζουν).
στ. Ἀνάγκη ἐστὶν τῷ πατρὶ τὸν παῖδα καλῶς παιδεύειν.