2. Պարույր Սևակը (բուն ազգանունը՝ Ղազարյան)ծնվել է 1924 թ. հունվարի 24-
ին Արարատի մարզիայժմ Զանգակատուն (նախկինում՝ Չանախչի)գյուղում: Մանկությու
նից՝ տասնմեկ տարեկանիցսկսած՝ տեղի դպրոցում սովորելիս էլ գրել է՝ իրիսկ բնութագ
րմամբ՝ «օրացուցային»բանաստեղծություններ (Հունվարի 1, Մարտի 8,Մայիսի 1, Նոյեմբ
երի 7 և այլն)՝ առանց նախապեսորևէ իմաստ դնելու նրանց մեջ, անգամ դեռ 7-8-
րդդասարանների աշակերտ՝ ծրագրել էր ողջ հայոց պատմությունը«Երկիր Նաիրի» խոր
ագրով շարադրել չափածո: Մայրը մտահոգվածէր, որ իր՝ առողջության համար վտանգ
ավորության չափ շատկարդացող տղան դառնա գոնե «էն «Գիքորը» գրողի», այսինքն՝ Հո
վհ.Թումանյանի պես մարդ: Իսկ սա արդեն կողմնորոշում էր դեպի լուրջգրականություն,
և Պարույրը սկզբից էլ վստահ էր իր գրականապագա հաջողությանը: Գյուղում չկային ս
ովորելու նվազագույնպայմաններ. առաջին անգամ 10-
րդ դասարանում էր հաջողվելհայթայթել բրեզենտե կոշիկ:
«Ախար ես միջնակարգն ավարտեցի՝այդպես էլ չիմանալով, թե ինչ բան է աթոռ ու սեղա
ն: -
Մորս հացիտախտակն էր իմ սեղանը, պառկում էի բերանքսիվար և հացիտախտակի վր
ա արտագրում կամ շարադրում» (Էդ. Մեհրաբյան,Պարույր Սևակ,
«Պարբերական», Երևան, 1990, էջ 75), -
հետագայումխոստովանում է բանաստեղծը: Բայց սրա դիմաց կարընթերցանության չմ
արող ծարավ. ոտքով գյուղից գյուղ ընկած՝ գիրքէր փնտրում, կարդում էր անկանոն, ինչ
պատահի:
3. Կեղծանուններ
Սևակ կեղծանունը Պարույրը օգտագործում էր իր
առաջին բանաստեղծությունները տպագրելուց ի վեր։
Այդ առաջին անգամ տպագրվելիս՝ գրական ամսագրի
խմբագիր Ռուբեն Զարյանը առաջարկել էր
կեղծանունը, ի հիշատակ բանաստեղծ Ռուբեն
Սևակի, որն եղեռնի զոհ էր դարձել։ Պարույրն էլ,
լինելով տասնութամյա առաջին անգամ տպագրվող
բանաստեղծ, հնազանդվում է խմբագրի
բարյացակամությանը և չի դիմադրում։ Այնուհետև
այդպես էլ օգտագործում էր կեղծանունը և սրա
կապակցությամբ իր գոհության մասին հարցին
պատասխանում էր՝ եղա՜վ էլի (Հախվերդեան 1981, էջ
39)։
Սևակը նաև օգտագործել է այլ կեղծանուններ
քննադատականները, ակնարկները և այլ տիպի ոչ-
գեղարվեստական գործերը ստորագրելիս։
Օրինակ, «Գրական թերթում» իր ակնարկներից
մեկը՝ Իմ գյուղը, տպագրել է Շավարշ
Հովհաննիսյան կեղծանվամբ։
4. Մեծերը Սևակի մասին
Դու ընդամենն անհնար էիր, բայց ինչպիսի՛ անհնար: Նման էիր լեռնային մի
աղբյուրի, որն իր ուժը բնության ընդերքից է առնում, ու բնության ուժն է բերում
ժողովրդին: Եվ սիրում էինք քեզ, որովհետև չէինք կարող բնությանը չսիրել...
_Ժողովուրդը քեզ ծնեց մաքառման գնով, ծնեց ժամանակին, որպեսզի քո միջոցով
երգեր իր ցավն ու ուրախությունը: Այդպիսի անհատներ ժողովուրդը հեշտությամբ չի
ծնում և չի կարող հեշտությամբ բաժանվել նրանից:
ՄԱՐՏԻՐՈՍ ՍԱՐՅԱՆ
_Պարույր Սեվակ բախտ է, աստղ է: Ես հիացեր եմ անոր գրությունեն: __Սեվակ
թանկ է հային համար:
ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ
Նա կյանքից մի բան էր պահանջում: Պահանջում էր, որ ամեն ինչ լինի միանգամից:
Եվ միանգամից եղավ: Բանաստեղծ դարձավ միանգամից, ճանաչվեց միանգամից,
բոլոր կոչումներն ու դափնիներն ստացավ միանգամից: Այնքան դանդաղ,
դժվարությամբ շինած իր տունն էլ քանդեց միանգամից: Մեր նորագույն
բանաստեղծության մայր գերանն էլ կոտրվեց միանգամից, ու մայր սյունն էլ ծալվեց
միանգամից...
____Մեր սերնդի բանաստեղծների մեջ ամենից կրտսերն էր նա, բայց ավագագույնն
էր վաստակի ու հանճարի առումով:
ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆ
5. _Իր մեծ նախորդների` Նարեկացու և Շնորհալու, Աբովյանի ու Ալիշանի,
Սիամանթոյի ու Չարենցի ոգին էր, որ հարազատ որդու իրավունքով ժառանգել էր
նա: Կոմիտասյան անլռելի զանգակատան արձագանքներն էին նիրհում նրա արյան
մեջ, որ արթնացան ու հնչեցին այնքան ուժգին, այնքան հարազատ ու
հայրենաշունչ... Հնչեցին իրենց ղողանջները փլելով ամբողջ հայ ժաղովրդի հոգում`
Մայր Հայաստանից մինչև Սփյուռքի հեռավոր ծայրերը...
ՎԱՀԱԳՆ ԴԱՎԹՅԱՆ
Պարույրի թողածը անգնահատելի է ու շատ, բայց տարավ իր հետ անհամեմատ
ավելին: Նա ուներ ասելիք, լի էր ամենով: Պարույրը ժողովրդի ծնունդն էր, նրա հոգու
պահանջը, նրա հույզերի երգիչը: Պարույրը քաղաքացի էր, ինտերնացիոնալիստ, մեծ
հայ: Հավատում եմ, որ ամեն հայ և օտարազգի նրա պոեզիայի մեջ իր սրտիշ իր
հույզերի լարը կգտնի:
____...Ի՞նչ պատահեց քեզ և ինչո՞ւ հանկարծ «Կենսագրական խենթ» խաղ խաղացիր,
վեր կացար, թողիր մեզ ու գնացիր: Գնացիր, տարար, թողածդ քիչ չէր, բայց ո՞վ գիտե
տարածդ ի՛նչ էր...
ԳՐԻԳՈՐ ԽԱՆՋՅԱՆ
Պարույր Սեվակ ծնող ժողովրդի արգանդը երբեք ամուլ չի մնա։ Նա իր օրինաչափ
դադարներն ունի միայն։ Թող Զանգակատունը շեն մնա, նոր ժամհար աշխարհ կգա
անպայման։
ՌՈՒԲԵՆ ԶԱՐՅԱՆ
6. Բանաստեղծություններ
1. Մոր ձեռքերը
2. Անքնություն
3. Մարդ էլ կա, մարդ էլ
4. Քիչ ենք, բայց հայ ենք
5. Ծերանում ենք
6. Անկեղծ ասած
7. Գովերգում եմ
8. Երջանկության դափնեկիրը
9. Ապրել
10. Միշտ էլ սիրածին պատահաբար են պատահում
կյանքում
11. Դու
12. Քո պատճառով
13. Եկ հպարտ մնանք
14. Մեղանչել - Զղջում եմ
7. Մոր ձեռքերը
Այս ձեռքերը` մո՜ր ձեռքերը, Քար են շրջել, սար են
Հինավուրց ու նո՜ր ձեռքերը... շարժել այս ձեռքերը...
Ինչե՜ր ասես, որ չեն արել այս ձեռքերը... Ինչե՜ր, ինչե՜ր, ինչեր
Պսակվելիս ո՜նց են պարել այս ձեռքերը` չարժեն այս ձեռքերը`
Ի՜նչ նազանքով , Նուրբ ձեռքերը,
Երազանքո՜վ՜: Սո՜ւրբ ձեռքերը:
Ինչե՜ր ասես, որ չեն արել այս ձեռքերը... ...Եկեք այսօր մենք
Լույսը մինչև լույս չեն մարել այս ձեռքերը, համբուրենք որդիաբար
Առաջնեկն է երբ որ ծնվել, Մեզ աշխարհում ծնաց,
Նրա արդար կաթով սնվել: սնած,
Ինչե՜ր ասես, որ չեն արել այս ձեռքերը... Մեզ աշխարհում շահած,
Զրկանք կրել, հոգս են տարել այս ձեռքերը պահած,
Ծով լռությա՜մբ, Մեզնից երբեք
Համբերությա՜մբ, չկշտացած,
Ինչե՜ր ասես, որ չեն արել այս ձեռքերը... Փոշի սրբող, լվացք
Երկինք պարզված սյուն են դառել այս ձեռքերը, անող,
Որ չփլվի իր տան սյունը` Անվերջ դատող, անվերջ
Որդին կռվից դառնա տունը: բանող
Ինչե՜ր ասես, որ չեն արել այս ձեռքերը... ա'յս ձեռքերը`
Մինչև տատի ձեռք են դառել այս ձեռքերը, Տհող որ ճաքած ու
Այս ձեռքերը` ուժը հատած, կոշտացած,
Բայց թոռան հետ նոր ուժ գտած... Բայց մեզ համար
մետաքսի պես
խա՜ս ձեռքերը...
8. Քունս չի տանում,
Դու ել մի քնիր,
Հետս էլ կրկնիր, Կոճղը դարձրած
Որ Հայաստանում Իր համար սեղան`
Հիմա գարունը Պսակ ե գործում
Բացվել է արդեն. Մի պուճուր տղա
Թողած հին հունը` Ու գցում վզին
Գետերը հորդել, Իր ծիրան եզի:
Պղտոր ու խելառ Իսկ մա՜յրը տղի …
Դես-դեն են խփվում: Պառավն անտեղի,
Կանաչից հարբած` Զու՜ր է տեղ գցել
Գառներ ու հորթեր Քնելու համար.
Լեռնալանջերին Նա, ինձ պես, գուցե
Խայտում են, ծփում: Չի քնել հիմա,
Մոշու թփեր են Նա՜, որին դեմքով
Չորս բոլոր աճել: Ես շա՜տ եմ նման …
Մի մոլոր գառնուկ … Քունս չի տանում,
Պճեղն է դաջել Դու էլ մի քնիր,
Ոլոր կածանի Հետս էլ կրկնիր,
Կիսաթաց հողին: Թե ի՞նչ եմ անում
Խախալի վրա Ես ի՞նչ եմ անում
Մի բուռ հին կաղին Ո՛չ Հայաստանում …
Տվել է իրեն
Լու՜ռ արևկողին:
9. Լավագույնը
Լավագույն ժպիտ ասվածը , Լավագույն դիմակն այն է,
անշուշտ, անակասկած,
Փակ աչքերովն է:
Որ կոչվում է դեմք:
Իսկ լավագույնը երազանքների`
Բաց աչքերովը: Լավագույն դերը`
Վատ խաղացվածը:
Լավագույն երգը
Բաց պատուհանից – հեռվից լսածն Լավագույն սերը `
է: Կիսա~տ թողածը:
Լավագույն խոսքը
Լավագույն տանջված ու
Լռության խորքում լռին ասածն է:
տառապածը
Լավագույն ազգը այն է, երևի , Վարդն է:
Որ չի կամանեում հսկա
կայսրություն: Լավագույն կապիկն
աշխարհում
Լավագույն հավատն այն է, որ Մարդն է երևի:
երբեք
Չի դառնում կրոն:
Լավագույն մարդն էլ
Ներեցեք... ես եմ...
10. Դու
Դու - երկու տառ, դու, հասարակ մի դերանուն:
ԵՎ ընդամենն քո այդ երկու հատիկ տառով՝
Այս բովանդակ աշխարհին ես ինձ տեր անում:
Դու՝ երկու տառ և ես հանկարծ
Երջանկության համն եմ զգում իմ բերանում,
Անջատումին ըմբերանում
ՈՒ թերանում եմ կատարել
Հրամանը տառապանքի:
Դու՝ երկու տառ, և ես, անգին,
Ինձանից ինքս վերանում,
Փոշիացած հերոսնեի
ՈՒ ծնվելիք հանճարների
Դասակին եմ ընկերանում: ՈՒ կսկիծը, ցեցի նման,
Բույն է դնում իմ սյունի
Դու՝ երկու տառ ու երբ հանկարծ մեջ,
Թողնում ես ինձ ու հեռանում, Ձեղունի մեջ
Լքված տան պես ճեղք եմ տալիս, ՈՒ գերանում:
Ծեփս թափում, անտերանւմ Դու՝ երկու տառ,
Դու՝ հասարակ
Մի դերանուն...
