1. «Μαθητής για μια εβδομάδα»
Οι περισσότεροι έχουμε δει την ταινία «Θεός για μια εβδομάδα». Ο ήρωας
Μπρους Νόλαν (Τζιμ Κάρεϊ) μπαίνει στη θέση του Θεού και έτσι καταλαβαίνει
το πραγματικό νόημα της ζωής.
Μπαίνω στη θέση κάποιου . “I am in your shoes”. Όπως και να το πει
κάποιος , είναι ο μόνος τρόπος να αντιληφθεί τις συνθήκες ζωής του ή τις
αντιδράσεις του συνανθρώπου του. Αυτό έκανε και ο πατέρας μιας 13χρονης
μαθήτριας. Για μια εβδομάδα ανέλαβε να διεκπεραιώσει αυτός τις σχολικές
εργασίες που καθημερινά έπρεπε να κάνει η κόρη του.
Που συνέβη αυτό; Στο Chelsea, μια γειτονιά του Μανχάταν στη Νέα Υόρκη. Η
συγκεκριμένη εμπειρία καταγράφεται στο άρθρο του Karl Taro Greenfeld τον
Οκτώβρη του 2003 στο γνωστό περιοδικό “The Atlantic”. Μπορεί να γράφτηκε
πολύ παλαιοτέρα αλλά οι προβληματισμοί του πατέρα της μικρής Esmee
αγγίζουν πολλούς γονιούς σήμερα το 2016. “My daughter’s Homework is
killing me” (Με εξοντώνουν οι σχολικές εργασίες της κόρης μου).
Οι μαθητές σίγουρα θα σπεύσουν να αναφωνήσουν: «Ναι και εμάς μας
βαραίνουν».
«Πρέπει να διαβάζουμε και μετά τα μεσάνυχτα για να είμαστε έτοιμοι για την
επομένη μέρα στο σχολείο.»
Γυμνάσιο είναι αυτό, Λύκειο; Τα ίδια ακριβώς. Μόνο το νηπιαγωγείο και το
Δημοτικό ξεφεύγει.
Ο χρόνος μελέτης και ο τρόπος που τον διαχειρίζεται ένα παιδί συνδέεται με
την επιτυχία του στα μαθήματα. Τα ίδια τα παιδιά που είναι πλέον απόφοιτοι
του Λυκείου, το επιβεβαιώνουν στις προσωπικές συνεντεύξεις τους στις
εφημερίδες , μετά το πέρας των πανελληνίων εξετάσεων.
«Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά για αυτή την επιτυχία αλλά και δικαίωση για την
προσπάθεια ετών που ξεκίνησε από τα πρώτα σχολικά μου χρόνια. Στο
αποτέλεσμα αυτό συνέβαλαν οι δάσκαλοί μου στο Δημοτικό, οι καθηγητές
μου στο Γυμνάσιο, Λύκειο και φροντιστήριο.»
Φαίδων Ανδρεαδάκης, 6Ο Λύκειο Λαμίας, 19880 μόρια.
«Υπομονή, επίμονο διάβασμα καθώς και στέρηση εξόδων και ύπνου.» Κων/να
Ντάλταρη, 3Ο Λύκειο Λαμίας, 18.046 μόρια

2. «Τα αγαθά κόποις κτώνται», κατά το αρχαιοελληνικό ρητό. Σοφή διαπίστωση.
Τίποτα δεν επιτυγχάνεται χωρίς κόπο. Το διακύβευμα εδώ δεν είναι η
απαιτούμενη επιμονή που θεωρείται απαραίτητη γενικότερα για την επίτευξη
ενός στόχου αλλά η ποσότητα της γνώσης που καλείται να αφομοιώσει το
παιδί και η μέθοδος κατάκτησης της, προκειμένου να φτάσει σε αυτόν. Είτε
είναι η επόμενη τάξη, είτε μια πανεπιστημιακή σχολή. Όγκος ύλης, ασκήσεις,
εργασίες, οι οποίες είναι περισσότερες στα λεγόμενα διακεκριμένα σχολεία,
πρότυπα, ιδιωτικά, δημόσια. Στα σχολεία αυτά οι μαθητές έχουν καλύτερες
διεξόδους επαγγελματικές, αφού προετοιμάζονται πολύ καλύτερα από άλλους
συμμαθητές τους για την είσοδο στα πολύ καλά πανεπιστήμια.
Όμως ο Αμερικανός πατέρας του άρθρου παρακολουθεί με αγωνία την κόρη
του να ξυπνάει με μάτια κουρασμένα, και κατάκοπη να ξεκινά για το σχολείο
της, το Lab Middle School for Collaborative Studies. Κανόνες γραμματικής,
μαθηματικά, γλώσσα, εργασία στη λογοτεχνία είναι μόνο ενδεικτικά του
βάρους της μελέτης της. Εξήμισι ώρες ύπνου κάθε μέρα. Δεν είναι όμως ο
μόνος, καθώς οι περισσότεροι γονείς που γνωρίζει στη Νέα Υόρκη
παραπονιούνται για τον όγκο των ασκήσεων που έχουν τα παιδιά τους για το
σπίτι. Μάλιστα οι δάσκαλοι της μικρής μαθήτριας υποστηρίζουν πως η
διαδικασία είναι επιβεβλημένη για την είσοδό της στις καλύτερες σχολές.
Υπάρχει βέβαια και ο αντίποδας. Γονείς που απαιτούν περισσότερες εργασίες
θέλοντας να ενισχύσουν τα παιδιά τους έναντι των υψηλών απαιτήσεων και
προσδοκιών που στηρίζουν τα καλύτερα κολλέγια των Η.Π.Α.
Κάπου εδώ ο συνειρμός με τα δικά μας δεδομένα στην Ελλάδα είναι
αναπόφευκτος.
Ξεκινώντας από το δημοτικό πολλές φορές έχω ακούσει γονείς να
παραπονιούνται, γιατί τα παιδιά τους δεν έχουν ασκήσεις για το σπίτι, την ίδια
στιγμή που ο δάσκαλος έχει διδάξει τα απαιτούμενα κατά τη διάρκεια των
διδακτικών ωρών. Με άλλα λόγια έχει καλύψει την απαραίτητη ύλη της τάξης.
Οι φωτοτυπίες για το σπίτι είναι ελάχιστες γιατί πολύ απλά η εμπέδωση έχει
γίνει στο σχολείο. Ο δάσκαλος έρχεται αντιμέτωπος με την επίκρισή τους.
Θεωρούν ότι είναι ελλιπής, συγκρινόμενος με άλλους συναδέλφους του οι
όποιοι προωθούν περισσότερες ασκήσεις για το σπίτι. Αν συνεχίσουμε στη
μέση εκπαίδευση και εξαιρέσουμε το δυσάρεστη συνθήκη της ελλιπούς
διδακτικής διαδικασίας, οι μαθητές καλούνται να καλύψουν τεράστια ύλη με
βαθμολογική απόδοση κατάλληλη, ώστε να φτάσουν πλέον στον πολυπόθητο
στόχο, να περάσουν την πύλη της σχολής τους…
Ο πατέρας της Esmee ταυτίζεται με τον Έλληνα γονιό, εκείνον που
αναρωτιέται αν το παιδί του θα θελήσει μόνο του ποτέ, ανέμελα, να
ασχοληθεί με το παίξιμο μιας κιθάρας, τη ζωγραφική, την ανάγνωση ή και την

3. συγγραφή ενός βιβλίου. Θα ήθελε και αυτός να δινόταν περισσότερη έμφαση
στην δημιουργική γραφή παρά στον στείρο εντοπισμό των μεταφορών και
των παρομοιώσεων. Και πόσα ακόμα θα ήθελε… ειδικά ο δεύτερος. Αν
σκεφτούμε πως η Ελλάδα μαζί με την Ταϋλάνδη ανήκουν στις χώρες, όπου οι
δάσκαλοι αναθέτουν στους μαθητές τις πιο πολλές ασκήσεις για το σπίτι. Το
αποτέλεσμα αξίζει τελικά?
Ο καθένας μπορεί να κάνει μια αξιολόγηση μελετώντας τις προτάσεις
επαναπροσδιορισμού του ελληνικού εξεταστικού συστήματος στο οποίο
αχνοφέγγει ο ανθρωπιστικός προσανατολισμός μέσα από την ακούραστη
προσπάθεια ορισμένων εκπαιδευτικών. Δεν είναι ίσως τόσο επίκαιρες για την
βελτίωση του οι θέσεις του μεγάλου δάσκαλου Αλέξανδρου Δελμούζου;
Διορίστηκε διευθυντής στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου στα
1908. “Όπως ανέφερε ο ίδιος «προσπάθειά μας ήταν να μη μένουν τα
παιδιά παθητικά στην ώρα της διδασκαλίας, αλλά ν’ αυτενεργούν με
πραγματικό ενδιαφέρον, το καθένα ανάλογα με την δυναμικότητά
του. Ν’ αντικρίζουν άμεσα όσο γινόταν τα ίδια τα πράγματα, να
παρατηρούν συστηματικά και να συνηθίζουν σε σκέψη ολοένα
αυστηρότερη. […] Στις σχέσεις δασκάλων και παιδιών και σε όλη
γενικά την ατμόσφαιρα της σχολικής εργασίας και ζωής να είναι
διάχυτη η καλοσύνη, η αγάπη και η αμοιβαία εκτίμηση και καλοσύνη.
[…] Η παιδική ψυχή ν’ αναπνέη ελεύθερα και να ζη τη δική της ζωή.
[…] Μέσα σε τέτοιο περιβάλλον να ωριμάζη αβίαστα το αίσθημα της
ευθύνης και η αντίληψη του χρέους» (Δημαράς, 19982: 59).”
Στην εποχή μας υπάρχουν και άλλοι φωτεινοί καθοδηγητές. Οι Φιλανδοί
ακολουθούν καινοτόμες παιδοκεντρικές πρακτικές στο εκπαιδευτικό τους
σύστημα. Στα χνάρια τους δημιούργησε το σχολείο της η ηθοποιός Τίλντα
Σουίντον, το Drumduan Upper School στη Σκοτία. Καθώς δεν καλύπτει
ουσιαστικά τους κανόνες της βρετανικής εκπαίδευσης, όταν επιθεωρητές
πέρασαν να κάνουν αυστηρό έλεγχο, έφυγαν συγκινημένοι λέγοντας, «Για
πρώτη φορά είδαμε μαθητές να θέλουν να είναι στην τάξη».
Μήπως τελικά κάπου χανόμαστε στη γεμάτη ανταγωνισμό μετάφραση των
ενηλίκων και στερούμαστε την ουσία; Μόνο μια εβδομάδα στη θέση των
μαθητών αρκεί για να την ξαναβρούμε…