1. Δθμιουργία παρουςίαςθσ: Βάςω Ραμπαοφνθ
http://portobuffalo.blogspot.com
Εκνικι Τράπεηα. Oδόσ Αιόλου 86. 1845-1899

2. Η ζκταςθ τθσ Ελλάδασ
19οσ αι.: 2 φορζσ αφξθςθ τθσ
ζκταςθσ τθσ Ελλάδασ
• 1864: Επτάνθςα
• 1881: Θεςςαλία και Άρτα

3. Ο πλθκυςμόσ τθσ Ελλάδασ
19οσ αι.: ομαλι αφξθςθ
1830: 750.000
Διπλάςιοι εκτόσ ςυνόρων
Αςτικά κζντρα
Ακινα: πρωτεφουςα του κράτουσ από το 1834
1840-1907: δεκαπλαςιαςμόσ του πλθκυςμοφ τθσ
Πάτρα
΢φροσ
Πειραιάσ : ανάπτυξι του προσ το τζλοσ του 19ου αι.

4. To Μζγαρο Schliemann (Ιλίου Μζλακρον),
ζργο του Ernst Ziller (1878-1880), ςτθν
οδό Πανεπιςτθμίου ( ςχζδιο από το
Αρχείο Ψθφιοποιθμζνων Εικόνων Ε.Ι.Ε)
Ἀποψθ τθσ πόλθσ των Ακθνϊν από
τα Ανάκτορα προσ τθν πλατεία
Συντάγματοσ γφρω ςτα 1845 ςε
πίνακα του Ulrich Halbreiter

5. Θ κορινκιακι ςταφίδα ιταν το κυριότερο εξαγωγικό
προϊόν τθσ Ελλάδασ κατά το 19ο αιϊνα· το 1891 όμωσ
παρατθρείται κάμψθ ςτον αρικμό των εξαγωγϊν.
Καρτ ποςτάλ τθσ εποχισ με το λιμάνι τθσ Πάτρασ, από
όπου γινόταν θ εξαγωγι τθσ ςταφίδασ.
Καλαφάτθσ, Θ., Αγροτικι Πίςτθ και Οικονομικόσ
Μεταςχθματιςμόσ ςτθ Β. Πελοπόννθςο: Αιγιαλεία τζλθ
19ου αιώνα, τ. Α', Αγροτικι Πίςτθ και Παραγωγι,
Μορφωτικό Κδρυμα Εκνικισ Τραπζηθσ, Ακινα 1990, εικ.
15.
© Α. Σολδάτοσ

6. Πλατεία Μιαοφλθ, Ερμοφπολθ. Επιςτολικό δελτάριο, αρχζσ 20οφ αιϊνα (ΕΛΙΑ)
Wilhelm von Weiler, Το λιμάνι τθσ Ερμοφπολθσ.
Υδατογραφία 0,30x0,45 μ.
Ακινα, Μουςείο Μπενάκθ.
Fotopoulos, D., Delivorrias, Ang., Greece at the Benaki
Museum,
Benaki Museum, Athens 1997, ς. 591, εικ. 1044.
© Μουςείο Μπενάκθ, Ακινα.

7. Το λιμάνι του Πειραιά το 1915 ςτθν πρϊτθ του αεροφωτογραφία (Αρχείο Γ.Χατηθμανωλάκθ)

8. Άποψθ Ακτισ Μιαοφλθ και Αγίου Σπυρίδωνοσ. Τα αρχοντικά των βιομθχάνων και των μεγαλεμπόρων, ςχεδιαςμζνα ςυχνά από γνωςτοφσ
αρχιτζκτονεσ όπωσ ο Τςίλερ, τα εντυπωςιακά δθμόςια κτίρια και περιποιθμζνα ςπίτια, μετζτρεπαν τον Πειραιά του χτεσ ςε μια πόλθ όπου
θ αρχιτεκτονικι και ο ρυκμόσ ηωισ ιταν ςτα μζτρα του ανκρϊπου.

9. Ο αγροτικόσ τομζασ (1)
Κυρίαρχθ κζςθ ςτθν ελλθνικι οικονομία
Εκνικζσ γαίεσ ι εκνικά κτιματα: καλλιεργιςιμεσ κυρίωσ εκτάςεισ γθσ
προεπαναςτατικά: ανικαν ςε Οκωμανοφσ
μετά τθν Επανάςταςθ: ςε ελλθνικό ζλεγχο
 5.000.000 ςτρζμματα
 Πολιτικι ελλθνικοφ κράτουσ: Οφτε δωρεάν διανομι
(αγρότεσ), οφτε πϊλθςθ (πρόκριτοι)
Εκκρεμότθτα… Καταπάτθςθ, μετατροπι ςε
ιδιοκτθςίεσ
1871: διανομι γαιϊν από Αλζξανδρο Κουμουνδοφρο
Στθν εικόνα αγροτικζσ καλλιζργειεσ ςτθν Ελλάδα του 19ου αιϊνα.
Ακινα, Γεννάδειοσ Βιβλιοκικθ.
Χριςτόπουλοσ, Γ.(εκδ), Ιςτορία του Ελλθνικοφ Ζκνουσ: Νεώτεροσ
Ελλθνιςμόσ από 1833 ωσ 1881, τ. ΙΓ', Εκδοτικι Ακθνϊν, Ακινα 1977,
ς. 96.
© Γεννάδειοσ Βιβλιοκικθ, Ακινα.

10. Ο αγροτικόσ τομζασ (2)
Ενςωμάτωςθ Θεςςαλίασ (1881)
Το πρόβλθμα των τςιφλικιϊν
Τα τςιφλίκια: μεγάλα κτιματα που ανικαν ςε Τοφρκουσ γαιοκτιμονεσ και
καλλιεργοφνταν από κολίγεσ ( ακτιμονεσ Ζλλθνεσ αγρότεσ).
Πολιτικι για τα τςιφλίκια:
 Μθ διανομι γθσ ςτουσ κολίγουσ, όπωσ αναμενόταν,
λόγω διεκνϊν δεςμεφςεων τθσ χϊρασ.
 Πϊλθςι τουσ από Τοφρκουσ ιδιοκτιτεσ τουσ
ςε Ζλλθνεσ κεφαλαιοφχουσ.
Τςιφλικάδεσ και κολίγοι ςε κοινι φωτογραφία του 1903.
Κλιάφα, Μ., Θεςςαλία 1881-1981: Εκατό χρόνια ηωισ,
Εκδόςεισ Κζδροσ, Ακινα 1983, ς. 26.
© Εκδόςεισ Κζδροσ.

11. Ο αγροτικόσ τομζασ (3)
Θ ελλθνικι γεωργία ςτθριηόταν ςτο μικρό αγροτικό κλιρο
(καλλιζργεια από αγρότθ και οικογζνειά του)
• Κυριότερα προϊόντα:
 Σταφίδα: Μονοκαλλιζργεια, κυρίωσ ςτθ Β.Δ Πελοπόννθςο
Συςςϊρευςθ πλοφτου αλλά ςυνζπειεσ από τισ ςταφιδικζσ κρίςεισ
 Ελιζσ
Αγρότεσ επεξεργάηονται τθ ςταφίδα
 Καπνά
 Σιτθρά
Αγρότεσ επεξεργάηονται ςταφίδα
Αγρότεσ επεξεργάηονται ςταφίδα

12. Σο εμπόριο
Μεγάλθ βαρφτθτα
Εξαγωγζσ:
 Σταφίδεσ
 Λάδι
 Άλλα αγροτικά προϊόντα
Θ καλλιζργεια τθσ ςταφίδασ ιταν ιδιαίτερα ςθμαντικι για τθν
Ειςαγωγζσ οικονομία του 19ου αιϊνα ςτο βακμό που θ ηιτθςι τθσ από τθ
διεκνι αγορά τόνωνε τισ εξαγωγζσ τθσ χϊρασ. Φωτογραφία από
επεξεργαςία και κακαριςμό ςταφυλιϊν.
 Δθμθτριακά , κυρίωσ ςιτάρι Ακινα, Ε.Λ.Ι.Α.
Πόρτολοσ, Δ., Ο Χαρίλαοσ Τρικοφπθσ και θ Εποχι του: 4
Nοεμβρίου-7 Δεκεμβρίου 1996, Ελλθνικό Λογοτεχνικό και
 Υφάςματα και νιματα Ιςτορικό Αρχείο, Ακινα 1996, ς. 147, εικ. 234.
© Ελλθνικό Λογοτεχνικό Ιςτορικό Αρχείο, Ακινα.
 Τζλοσ 19ου αι.: Αφξθςθ ειςαγωγϊν άνκρακα, ξυλείασ και μθχανϊν

13. Η ναυτιλία
Κφριοσ μοχλόσ οικονομικισ ανάπτυξθσ
Πάτρα: κφριο λιμάνι εξαγωγισ ςταφίδασ
Σφροσ: κφριο εμπορικό κζντρο, από τα ςθμαντικότερα τθσ Μεςογείου
Πειραιάσ: ταχεία ανάπτυξθ κατά τισ τελευταίεσ δεκαετίασ του αιϊνα
Σο τραπεηικό ςφςτθμα
1841: ίδρυςθ τθσ Εκνικισ Τράπεηασ τθσ Ελλάδασ (ΕΤΕ), με πρωτοβουλία
του κράτουσ. Δικαίωμα ζκδοςθσ χαρτονομιςμάτων.
Μζχρι τότε μόνο ιδιωτικόσ δανειςμόσ
Η βιομθχανία
Ανάπτυξθ με αργοφσ ρυκμοφσ
Κφριοι λόγοι
Ζλλειψθ κεφαλαίων Χρόνια ζλλειψθ εργατικϊν χειρϊν
Μικρι αγορά Πίεςθ των φτθνϊν ειςαγόμενων
βιομθχανικϊν προϊόντων
Ζλλειψθ πρϊτων υλϊν και καυςίμων

14. Στθν εικόνα τροχιλατο
ατμόπλοιο τθσ εποχισ.
Ακινα, Συλλογι Ι. Βορρζ.
Με βάςθ τον πίνακα τι παρατθρείτε
Σπακάρθ, Ε.,
Αρμενίηοντασ ςτο Χρόνο:
αναφορικά με τθν ανάπτυξθ τθσ
Το πλοίο ςτθν Ελλθνικι
Τζχνθ, Εκδόςεισ ΚΑΠΟΝ,
ελλθνικισ ναυτιλίασ κατά τον 19ο αιϊνα;
ς. 265, εικ. 355.
© Συλλογι Ι. Βορρζ,
Ακινα

15. Ζλλθνεσ ναυτικοί ςτο μθχανοςτάςιο ελλθνικοφ ατμόπλοιου ςτα
τζλθ του 19ου αι.

16. Τα κτιρια τα οποία ςτζγαηαν το Κεντρικό Κατάςτθμα τθσ Εκνικισ και τθ Διοίκθςθ, πριν από τθν ενοποίθςι τουσ, ςτα τζλθ του 19 ου αιϊνα.
Υδατογραφία, ζργο του Βαςιλείου Χατηι. Καλλιτεχνικι Συλλογι Ε.Τ.Ε
Το πρακτικό τθσ πρϊτθσ ςυνεδρίαςθσ του Γενικοφ
Συμβουλίου τθσ Τράπεηασ 24 Νοεμβρίου 1841.
Διακρίνονται οι υπογραφζσ των Γ. Σταφρου, Κ. Βράνθ
και Εμμ. Μενεςκζωσ. Γενικό Αρχείο Ε.Τ.Ε
Ο Γεϊργιοσ Σταφροσ πρϊτοσ
διοικθτισ τθσ Εκνικισ Τράπεηασ

17. Τα κτίρια παραγωγισ αρςενικοφ, λικαργφρου, μινίου και αργφρου
Το Μεταξουργείο γφρω ςτα 1853-54.
Σχζδιο με μολφβι 16Χ39 εκ.
Αρχείο Χ. Ηιοφλα.
Αγριαντϊνθ, Χ., Χατηθιωάννου, Μ., Το Μεταξουργείο τθσ Ακινασ, Εκδόςεισ Κζντρου
Νεοελλθνικϊν Ερευνϊν- Εκνικό Κδρυμα Ερευνϊν, Ακινα 1995, ς. 62.
© Χ. Ηιοφλασ.
Τα παλιά πλυντιρια
Compagnie Francaise des Mines du
Laurium
(Γαλλικι Εταιρεία Μεταλλείων
Λαυρείου).
Θ εςωτερικι άποψθ του μθχανουργείου

18. Ο ρόλοσ του κράτουσ
 Επενδφςεισ ςε ζργα υποδομισ.
 Διαμόρφωςθ ευνοϊκοφ κεςμικοφ πλαιςίου
Εκςυγχρονιςμόσ τθσ οικονομίασ ( Τρικοφπθσ)
Σο εξωελλαδικό ελλθνικό κεφάλαιο
Αρχζσ 1870: Στροφι προσ τθν Ελλάδα. Ευκαιριακζσ επενδφςεισ
Λόγοι
Πίεςθ από τθν κρίςθ του 1873
Ευνοϊκό επενδυτικό πλαίςιο ( Τρικοφπθσ)
19οσ αι.: ρυκμοί ανάπτυξθσ
χαμθλότεροι από τουσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ τθσ Δ. Ευρϊπθσ
υψθλότεροι από τουσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ ςτθν ευρφτερθ
περιοχι των Βαλκανίων και Α. Μεςογείου

19. Θ αποξιρανςθ τθσ λίμνθσ Κωπαΐδασ ιταν ζνα από τα
ςθμαντικότερα ζργα που ζγιναν ςτθν Ελλάδα τον 19ο αι με
πρωτοβουλία του κράτουσ.

20. Τθν τρικουπικι περίοδο πραγματοποιείται μια Ζνα από τα ςθμαντικότερα ζργα υποδομισ που
ςειρά από μεγάλα δθμόςια ζργα που κα οδθγιςουν υλοποιικθκαν κατά το 19ο αιϊνα ιταν και θ
ςτθ μελλοντικι ανάπτυξθ τθσ χϊρασ. Εικόνα από τθν καταςκευι τθσ ςιδθροδρομικισ γραμμισ Πειραιϊσ
ζναρξθ των ζργων ςτθν Κωπαΐδα που κεωροφνταν Ακθνϊν. Φωτογραφία του 1890 όπου παρουςιάηονται
ζνα από τα ςθμαντικότερα ζργα τθσ εποχισ. Θ τα ζργα αυτά ςτθν περιοχι του Θθςείου.
δθμοςίευςθ ζγινε ςτο περιοδικό Ζςπεροσ ςτθ Αρχείο ΕΘΣ-ΘΣΑΠ.
Λειψία τθν 1θ Αυγοφςτου του 1886. Σφλλογοσ Φίλων του Σιδθροδρόμου, Οι Ελλθνικοί
Ακινα, Ε.Λ.Ι.Α. Σιδθρόδρομοι: Η Διαδρομι τουσ από το 1869 ζωσ
Πόρτολοσ, Δ., Ο Χαρίλαοσ Τρικοφπθσ και θ Εποχι Θ πολιτικι του Χαρίλαου Τρικοφπθ οδιγθςε ςτθ ςιμερα, Εκδόςεισ Μίλθτοσ, ς. 22.
του: 4 Νοεμβρίου-7 Δεκεμβρίου 1996, Ελλθνικό δθμιουργία ενόσ εκτεταμζνου ςιδθροδρομικοφ © Αρχείο ΕΘΣ-ΘΣΑΠ.
Λογοτεχνικό και Ιςτορικό Αρχείο, Ακινα 1996, ς.
143, εικ. 216. δικτφου το οποίο ολοκλθρϊκθκε ςτισ αρχζσ του
© Ελλθνικό Λογοτεχνικό Ιςτορικό Αρχείο, Ακινα 20οφ αιϊνα, κζτοντασ ζτςι ςε νζεσ βάςεισ τθν
ελλθνικι οικονομία. Φωτογραφία ατμάμαξασ
κατά τθν καταςκευι τθσ γραμμισ Μφλων-
Καλαμάτασ.
Αρχείο Π. Αγατηά.
Σφλλογοσ Φίλων του Σιδθροδρόμου, Οι
Ελλθνικοί Σιδθρόδρομοι: Η Διαδρομι τουσ από
το 1869 ζωσ ςιμερα, Εκδόςεισ Μίλθτοσ, ς. 178.
© Π. Αγατηάσ.

21. Η ελλθνικι κοινωνία (1)
Βακμιαία αςτικοποίθςθ:
ενίςχυςθ τθσ κοινωνικισ κζςθσ και του ρόλου των αςτικϊν ςτρωμάτων
•Πλειοψθφία
•Μικροϊδιοκτιτεσ.
Aγρότεσ Οικογενειακι εργαςία.
Σπάνια μίςκωςθ εργατικϊν
χειρϊν
•Κολίγοι Θεςςαλίασ:
επιςφαλισ θ κζςθ τουσ .
•Γυναίκεσ και παιδιά ( κυρίωσ)
Εργάτεσ •Κακυςτερθμζνθ εμφάνιςθ-
κακυςτερθμζνθ
εκβιομθχάνιςθ
•Άκλιεσ ςυνκικεσ διαβίωςθσ
Αςτικά •Επιχειρθματίεσ ( εμπόριο,
ναυτιλία, τραπεηικζσ
εργαςίεσ, βιομθχανία)
ςτρώματα •Δθμόςιοι υπάλλθλοι
•Δυναμικόσ ο ρόλοσ τουσ

22. Οικογενειακι φωτογραφία οικογζνειασ Καραγίτςθ, ςτα τζλθ Τθν περίοδο 1897-1922 αυξάνεται ο αρικμόσ των
του 19ου αιϊνα. απαςχολουμζνων ςτο δευτερογενι τομζα τθσ παραγωγικισ
διαδικαςίασ. Φωτογραφία από το χϊρο εργαςίασ ςε εργοςτάςιο
τθσ εποχισ.
Ακινα, Φωτογραφικό Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.
© Ελλθνικό Λογοτεχνικό και Ιςτορικό Αρχείο.

23. Η ελλθνικι κοινωνία (2)
Η Μετανάςτευςθ
19οσ αι.: ‘Ενταςθ φαινομζνου
Τόποι προοριςμοφ:
Οι πλοφςιεσ ελλθνικζσ παροικίεσ εξωτερικοφ, π.χ. θ Αίγυπτοσ
Η.Π.Α.: μεταναςτευτικό ρεφμα κυρίωσ από Πελοπόννθςο
Λόγοι
 Άςχθμεσ ςοδιζσ ςταφίδασ
 Ηιτθςθ εργατικϊν χειρϊν

24. Ζλλθνεσ μετανάςτεσ ςτο κατάςτρωμα πλοίου
με προοριςμό τθν Αμερικι.
Λάδθσ, Φ., Όπου γθ Ελλάδα: Το ζποσ τθσ
μετανάςτευςθσ ςε εικόνεσ, εκδόςεισ Μνιμεσ,
Ακινα 1997, ς. 17.
© Φ. Λάδθσ.
Εντυπωςιακό είναι το κφμα μετανάςτευςθσ ςτισ αρχζσ
του αιϊνα κυρίωσ προσ τισ Θνωμζνεσ Πολιτείεσ τθσ
Αμερικισ. Στθ φωτογραφία διαφιμιςθ ατμόπλοιου που
εξυπθρετοφςε τθ γραμμι τθσ Αμερικισ ςτισ αρχζσ του
20οφ αιϊνα.
Ακινα, Ε.Λ.Ι.Α.
Σπακάρθ, Ε., Αρμενίηοντασ ςτο Χρόνο: Το πλοίο ςτθν
Ελλθνικι Τζχνθ, Εκδόςεισ ΚΑΠΟΝ, Ακινα 1995, ς. 268,
εικ. 360.
© Ελλθνικό Λογοτεχνικό και Ιςτορικό Αρχείο.
Πατιςτε το κουμπί τθσ αναπαραγωγισ για να αρχίςει το βίντεο

25. Η ελλθνικι κοινωνία (3)
Οι αγώνεσ των κολίγων τθσ Θεςςαλίασ
1910: Κιλελζρ ( ςθμ. Κυψζλθ νομοφ Λάριςασ): ζνοπλθ ςφγκρουςθ με το κράτοσ
Διανομι γαιϊν από το κράτοσ
Το εργατικό κίνθμα
Δεκαετία 1870:
 Οι πρϊτεσ εργατικζσ απεργίεσ
Κυκλοφορία εφθμερίδων και εντφπων υπζρ των αιτθμάτων των εργατϊν
Διάδοςθ ςοςιαλιςτικϊν ιδεϊν ( κφκλοι διανοοφμζνων)
1891: Ο πρϊτοσ εορταςμόσ τθσ εργατικισ Πρωτομαγιάσ ςτο
Πανακθναϊκό ςτάδιο
Το γυναικείο ηιτθμα
Αναγνϊριςθ δικαιωμάτων ςτισ γυναίκεσ
Κφριο αίτθμα: Θ ανάγκθ εκπαίδευςθσ των γυναικϊν

26. Με ποιουσ τρόπουσ οι γαιοκτιμονεσ αςκοφςαν πιζςεισ ςτουσ
κολίγουσ; Αντζδραςαν οι κολίγοι ςτισ πιζςεισ αυτζσ; Πϊσ;

27. Κολίγοι και τςιφλικάδεσ μετά τθ λιξθ του
αλωνίςματοσ ςτα 1904.
Κλιάφα, Μ., Θεςςαλία 1881-1981: Εκατό χρόνια
ηωισ, Εκδόςεισ Κζδροσ, Ακινα 1983, ς. 28.
© Εκδόςεισ Κζδροσ .
Ο Μαρίνοσ Αντφπασ, ο κυριότεροσ θγζτθσ
του αγροτικοφ κινιματοσ τθσ Θεςςαλίασ.
Δολοφονικθκε το 1907 από τον επιςτάτθ
του τςιφλικά Μ. Μεταξά.
Ακινα, Φωτογραφικό Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.
© Ελλθνικό Λογοτεχνικό και Ιςτορικό
Αρχείο.
Οι εκπρόςωποι των γεωργικϊν ςυλλόγων λίγο πριν από τθν
εξζγερςθ των αγροτϊν ςτο Κιλελζρ το Μάρτιο του 1910.
Κλιάφα, Μ., Θεςςαλία 1881-1981: Εκατό χρόνια ηωισ, Εκδόςεισ
Κζδροσ, Ακινα 1983, ς. 98.
© Εκδόςεισ Κζδροσ

28. Ο ςοςιαλιςτικόσ Τφποσ τθσ εποχισ κάνει λόγο για 2.000 ςυγκεντρωμζνουσ, οι οποίοι
υπζγραψαν ψιφιςμα διαμαρτυρίασ για τισ ςυνκικεσ ηωισ τθσ εργατικισ τάξθσ.
Θ πρϊτθ οργανωμζνθ και μαηικι Πρωτομαγιά

29. Καλλιρρόθ Σιγανοφ-Παρρζν(1861-1940)
Θ πρϊτθ Ελλθνίδα φεμινίςτρα , θ πρϊτθ
ελλθνίδα δθμοςιογράφοσ.
1888 : Εκδίδει τθν εβδομαδιαία εφθμερίδα
«Εφθμερίσ των Κυριών». Αναγνωςτικό
κοινό οι γυναίκεσ κυρίωσ τθσ Ακινασ και
του Πειραιά.
Στόχοσ: θ ειςαγωγι και ςτθν Ελλάδα των
φεμινιςτικϊν προβλθματιςμϊν και θ
αφφπνιςθ των ςυνειδιςεων των γυναικϊν

30. Πθγζσ
http://karteria1.blogspot.com/2011/10/19_16.html
http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_9.aspx
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1995/04/30041995.pdf
http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1833_1897/economy/facts/02.html
http://www.fhw.gr/chronos/13/gr/society/facts/04.html
http://ha.nbg.gr/IAETE165/SelectedPointOfInterest.aspx?id=70&AnivSubCategory=0&categoryId
=2
http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/general/gallery/210.html
http://www.alfavita.gr/artro.php?id=1333
http://www.eranet.gr/lavrio/html/gindust.htm
http://arthrosyllektis.blogspot.com/2011/01/100.html
http://www.patridamou.gr/?p=1174
http://195.251.14.78/mathimata/domes/patra/xteseng.htm