SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 18
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Congruˆencias
Prof. Me. Josivaldo Nascimento dos Passos
Congruˆencias
SECRETARIA MUNICIPAL DE EDUCAC¸ ˜AO
6 de outubro de 2015
Congruˆencias
Congruˆencias
Congruˆencias
1 Congruˆencias
Congruˆencias
Congruˆencias
Defini¸c˜ao
Sejam a, b e m inteiros, com m > 1. Ent˜ao diz-se que a ´e
congruente com b m´odulo m e escreve-se a ≡ b (mod m) se
m|(b − a).
Existe outra forma correta de se definir congruˆencia: Dados a, b e
m inteiros, com m > 1. Dizemos que a ≡ b (mod m) se, e
somente se, a e b deixam o mesmo resto na divis˜ao por m.
Exemplo
a) 3 ≡ 11 (mod 4), pois 4|(11 − 3)
b) a ≡ b (mod 2), se s˜ao ambos pares ou ambos ´ımpares.
Congruˆencias
Congruˆencias
A congruˆencia define uma rela¸c˜ao de equivalˆencia, pois atende `as
propriedades reflexiva, sim´etrica e transitiva.
Demonstra¸c˜ao: Sejam a, b, c, m ∈ Z, com m > 1.
1 m|0 ⇒ m|(a − a) ⇒ a ≡ a (modm), o que mostra, ser
reflexiva a congruˆencia.
2 Suponha que a ≡ b (modm). Ent˜ao m divide (b − a), ou seja,
b − a = km, para algum k ∈ Z. Logo, a − b = (−k)m, ent˜ao
b ≡ a (mod m). Isso mostra que a congruˆencia ´e sim´etrica.
3 Suponha que a ≡ b (modm) e que b ≡ c (modm). Ent˜ao
m|(b − a) e m|(c − b). Logo, m|((b − a) + (c − b))⇒
m|(c − a). Assim, a ≡ c (modm), donde conclu´ımos, que a
congruˆencia ´e transitiva.
Congruˆencias
Congruˆencias
Teorema
Sejam a, b, c, d, m ∈ Z, com m > 1.
i) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao a + c ≡ b + d
(mod m).
ii) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao ac ≡ bd (mod m)
iii) Se b ´e o resto da divis˜ao de a por m, ent˜ao a ≡ b (mod m).
Demonstra¸c˜ao: Demonstraremos apenas os itens i e ii, deixando iii
a cargo do leitor. Suponhamos que a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod
m). Logo, temos que m|(b − a) e m|(d − c). Assim,
i) m|(b − a) + (d − c) ⇒ m|(b + d) − (a + c), o que prova essa
parte do resultado.
ii) De m|(b − a) e m|(d − c), temos que m|d(b − a) e
m|a(d − c) o que implica em m|d(b − a) + a(d − c), isto ´e,
m|(bd − ac), o que conclui a demonstra¸c˜ao.
Congruˆencias
Congruˆencias
Corol´ario
Para todos n ∈ N, a, b, m ∈ Z, se a ≡ b (mod m), ent˜ao an ≡ bn
(mod m)
Demonstra¸c˜ao: A demonstra¸c˜ao ´e feita por indu¸c˜ao sobre n e fica
a cargo do leitor.
Exemplo
Demonstre que o resto da divis˜ao de 62009 por 37 ´e 6.
Congruˆencias
Congruˆencias
Solu¸c˜ao
Temos que
36 ≡ −1(mod37) ⇔ 62
≡ −1(mod37)
⇔ 62 1004
≡ (−1)1004
(mod37)
⇔ 6.62008
≡ 6.1(mod37) ⇔ 62009
≡ 6(mod37)
O que conclui a demonstra¸c˜ao.
Problema
Qual o resto da divis˜ao de:
1 230 por 17?
2 1311 por 7?
Congruˆencias
Congruˆencias
Os restos da divis˜ao das potˆencias de 2 por 7
Observe que
21
≡ 2 mod7,
22
≡ 4 mod7,
23
≡ 1 mod7.
Dado um n´umero inteiro n, pelo algoritmo da divis˜ao, podemos
escrevˆe-lo na forma n = 3q + r, onde r = 0, 1 ou 2. Assim,
2n
= 23q+r
= (23
)q
.2r
≡ 1q
.2r
mod7
⇔
2n
≡ 2r
mod7.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
1 Se n = 135 = 3.45, ent˜ao 2135 ≡ 1 mod 7, pois r = 0.
2 Se n = 136 = 3.45 + 1, ent˜ao 2136 ≡ 2 mod 7, pois r = 1.
3 Se n = 137 = 3.45 + 2, ent˜ao 2137 ≡ 4 mod 7, pois r = 2.
Problema
Ache o resto da divis˜ao por 7 dos seguintes n´umeros 25345,
23765839.
Problema
Sabendo que 24 = 16 ≡ −1 mod 17, ache o resto da divis˜ao de 230
por 17.
Congruˆencias
Congruˆencias
Os n´umeros da forma 36n
− 26n
s˜ao divis´ıveis por 35
De fato, temos que
36
= 33
.33
≡ (−1).(−1) ≡ 1 mod7,
26
= 23
.23
≡ 1.1 ≡ 1 mod7.
Por outro lado,
36
= 33
.33
≡ 2.2 ≡ −1 mod5,
26
= 23
.23
≡ 3.3 ≡ −1 mod5.
Logo, 36n − 26n ≡ 0 mod7 e 36n − 26n ≡ 0 mod5.
Assim, 36n − 26n ´e divis´ıvel por 5 e por 7 e como mdc(5, 7) = 1,
segue que 36n − 26n ´e divis´ıvel por 35.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que todo n´umero da forma 198n − 1 ´e divis´ıvel por 17.
Solu¸c˜ao
Temos que,
19 ≡ 2 mod17 ⇒ 194
≡ 16 mod17 ⇒ 194
≡ −1 mod17
198
≡ 1 mod17 ⇒ 198n
≡ 1 mod17 ⇒ 17|(198n
− 1)
como quer´ıamos demonstrar.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que todo n´umero da forma 13n + 17n ´e divis´ıvel por 45,
quando n ´e ´ımpar.
Solu¸c˜ao
Temos que
13 ≡ −2 mod5 e 17 ≡ 2 mod5 ⇒ 133 ≡ −8 mod5 e 173 ≡ 8
mod5 ⇒ 133 ≡ 2 mod5 e 173 ≡ −2 mod5 ⇒ 133n ≡ 2n mod5 e
173n ≡ −2n mod5. Como, por hip´otese, n ´e ´ımpar, vem que
133n
+ 173n
≡ 0 mod5
Congruˆencias
Congruˆencias
Solu¸c˜ao
Por outro lado,
13 ≡ 4 mod9 e 17 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 64 mod9 e 173 ≡ −1
mod9 ⇒ 133 ≡ 1 mod9 e 173 ≡ −1 mod9. Sendo n ´ımpar, temos
133n ≡ 1 mod9 e 173n ≡ −1 mod9. Logo,
133n
+ 173n
≡ 0 mod9
Assim, 133n + 173n ´e divis´ıvel por 5 e por 9 e como mdc(5, 9) = 1,
segue que 133n + 173n ´e divis´ıvel por 45.
Congruˆencias
Congruˆencias
Pequeno Teorema de Fermat
Teorema
Se p ´e um n´umero primo e a ´e um inteiro n˜ao divis´ıvel por p ent˜ao
ap−1
≡ 1(modp)
Demonstra¸c˜ao.
Como p a tem-se:
a.(2a).(3a). . . . (p − 1)a ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp)
donde, ap−1.(1.2.3. . . . .(p − 1)) ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) como
mdc(p, 1.2.3. . . . .(p − 1)) = 1 segue que
ap−1
≡ 1(modp)
Congruˆencias
Congruˆencias
Corol´ario
Se p ´e um primo e a ´e um inteiro qualquer ent˜ao
ap
≡ a(modp)
Demonstra¸c˜ao.
Caso p a, pelo Pequeno Teorema de Fermat, tem-se que
ap−1 ≡ 1(modp) e da´ı ap ≡ a(modp).
Supondo que p|a tem-se a ≡ 0(modp) e da´ı, trivialmente
ap
≡ a(modp)
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que os inteiros k e k5 tˆem o mesmo algarismo das unidades.
Solu¸c˜ao
Devemos mostrar que a diferen¸ca k5 − k ´e divis´ıvel por 10, que
equivale a mostrar que a mesma ´e divis´ıvel por 2 e por 5.
Fatorando:
k5 − k = k(k4 − 1) = k(k2 + 1)(k2 − 1) = (k − 1)k(k + 1)(k2 + 1).
Da´ı, conclu´ımos que 2|(k5 − k), visto que, na fatora¸c˜ao, temos um
produto dois inteiros consecutivos (k(k + 1)).
Por outro lado, pelo corol´ario do Pequeno Teorema de Fermat,
temos que k5 ≡ k(mod5), logo k5 − k ≡ 0(mod5), portanto
5|(k5 − k).
Visto que o n´umero k5 − k ´e divis´ıvel por 2 e por 5, o mesmo ´e
divis´ıvel por 10, o que conclui a demonstra¸c˜ao.
Congruˆencias
Congruˆencias
Problema
1 Determinar o resta da divis˜ao de 23728 por 13;
2 (ENC 98) O resto da divis˜ao de 1212 por 5 ´e:
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
Congruˆencias
Congruˆencias
Bibliografia
OLIVEIRA, Maicon Costa., Disserta¸c˜ao de Mestrado Campo
Grande, (2013).
HEFEZ, Abramo, Inicia¸c˜ao `a aritm´etica Niter´oi, 2009.
MOREIRA, Felipe Rodrigues de S., Congruˆencias Lineates
Agosto, 2006.
Congruˆencias

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Intervalos
IntervalosIntervalos
IntervalosABELEO
 
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"James Smith
 
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De PolinomiosAlejandro Rivera
 
Trigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoTrigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoklorofila
 
NÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES INÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES ICESAR V
 
Casos de factoreo
Casos de factoreoCasos de factoreo
Casos de factoreocriswladi
 
Definicion de logaritmos
Definicion  de  logaritmosDefinicion  de  logaritmos
Definicion de logaritmosUNCP
 
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICASMULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAShugooxx
 
BINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOBINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOgalleta19
 
Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Reymari Prado
 

Was ist angesagt? (20)

Intervalos
IntervalosIntervalos
Intervalos
 
Regla trapezoidal
Regla trapezoidalRegla trapezoidal
Regla trapezoidal
 
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
 
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
 
Factorizacion
FactorizacionFactorizacion
Factorizacion
 
Factorizacion
FactorizacionFactorizacion
Factorizacion
 
Trigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoTrigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigo
 
NÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES INÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES I
 
Taller 4. limites (parte 1)
Taller 4. limites (parte 1)Taller 4. limites (parte 1)
Taller 4. limites (parte 1)
 
Integraciondefunciones
IntegraciondefuncionesIntegraciondefunciones
Integraciondefunciones
 
Integraciondefunciones3
Integraciondefunciones3Integraciondefunciones3
Integraciondefunciones3
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 
Casos de factoreo
Casos de factoreoCasos de factoreo
Casos de factoreo
 
Definicion de logaritmos
Definicion  de  logaritmosDefinicion  de  logaritmos
Definicion de logaritmos
 
Analisis dimensional
Analisis dimensionalAnalisis dimensional
Analisis dimensional
 
Factoreo
FactoreoFactoreo
Factoreo
 
Caso vi y vii
Caso vi y viiCaso vi y vii
Caso vi y vii
 
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICASMULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
 
BINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOBINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBO
 
Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.
 

Andere mochten auch

Soluciones comerciales
Soluciones comercialesSoluciones comerciales
Soluciones comercialesjose
 
Pascoa
PascoaPascoa
PascoaJNR
 
Meu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoMeu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoJNR
 
Seguidores
SeguidoresSeguidores
SeguidoresJNR
 
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012Antonio Carneiro
 
Memorando
MemorandoMemorando
MemorandoJNR
 
Amor
AmorAmor
AmorJNR
 
Pequena Prece2
Pequena Prece2Pequena Prece2
Pequena Prece2JNR
 
Todo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioTodo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioDaniel Vidor
 
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bC:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bselene
 
Cine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoCine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoHYPER
 
Ci bercultura
Ci berculturaCi bercultura
Ci berculturacarolina
 
Clube Dos Anjos
Clube Dos AnjosClube Dos Anjos
Clube Dos AnjosJNR
 
Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1JNR
 
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012Antonio Carneiro
 

Andere mochten auch (20)

Soluciones comerciales
Soluciones comercialesSoluciones comerciales
Soluciones comerciales
 
Pascoa
PascoaPascoa
Pascoa
 
Catálogo para los ojos
Catálogo para los ojosCatálogo para los ojos
Catálogo para los ojos
 
Esp014
Esp014Esp014
Esp014
 
Sesion 3
Sesion 3Sesion 3
Sesion 3
 
Meu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoMeu Dono é Retardado
Meu Dono é Retardado
 
Seguidores
SeguidoresSeguidores
Seguidores
 
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
 
Memorando
MemorandoMemorando
Memorando
 
Amor
AmorAmor
Amor
 
Pequena Prece2
Pequena Prece2Pequena Prece2
Pequena Prece2
 
Todo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioTodo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuário
 
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bC:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
 
Cine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoCine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto Submarino
 
Ci bercultura
Ci berculturaCi bercultura
Ci bercultura
 
Clube Dos Anjos
Clube Dos AnjosClube Dos Anjos
Clube Dos Anjos
 
Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1
 
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
 
Apresentação1
Apresentação1Apresentação1
Apresentação1
 
La web 2
La web 2La web 2
La web 2
 

Ähnlich wie Congruências

Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxRepaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxKevinToledo17
 
Sistemas Numericos
Sistemas NumericosSistemas Numericos
Sistemas Numericosguest1fc95f
 
Aritmetica y Geometría
Aritmetica y GeometríaAritmetica y Geometría
Aritmetica y Geometríamacalamos
 
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadesConferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadeswilliamlopezalamo315
 
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorMaximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorcoroso77
 
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptx
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptxPresentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptx
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptxMARIOTEODOSIOASTOSLA
 
ARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfBietka Satin
 
NumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptNumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptssuserc3f842
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Robert
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Robert
 

Ähnlich wie Congruências (20)

Aritmética
AritméticaAritmética
Aritmética
 
Congruencias
CongruenciasCongruencias
Congruencias
 
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxRepaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
 
Finanalitica
FinanaliticaFinanalitica
Finanalitica
 
2.4 aritmetica modular
2.4 aritmetica modular2.4 aritmetica modular
2.4 aritmetica modular
 
2.6 aplicaciones
2.6 aplicaciones2.6 aplicaciones
2.6 aplicaciones
 
Sistemas Numericos
Sistemas NumericosSistemas Numericos
Sistemas Numericos
 
07 teorianumeros
07 teorianumeros07 teorianumeros
07 teorianumeros
 
Matemática
Matemática Matemática
Matemática
 
Aritmetica y Geometría
Aritmetica y GeometríaAritmetica y Geometría
Aritmetica y Geometría
 
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadesConferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
 
Semestral
SemestralSemestral
Semestral
 
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorMaximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
 
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptx
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptxPresentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptx
Presentación ACADEMIA RAZONAMIENTO MATEMÁTICO.pptx
 
ARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdf
 
NumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptNumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.ppt
 
Pagina 036
Pagina 036 Pagina 036
Pagina 036
 
Pagina 036
Pagina 036 Pagina 036
Pagina 036
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 

Mehr von josivaldopassos

Mehr von josivaldopassos (20)

Medidas de tendencia central continuação
Medidas de tendencia central continuaçãoMedidas de tendencia central continuação
Medidas de tendencia central continuação
 
Juros compostos1
Juros compostos1Juros compostos1
Juros compostos1
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 07 de estatística
Aula 07 de estatísticaAula 07 de estatística
Aula 07 de estatística
 
Aula 06 de estatística
Aula 06 de estatísticaAula 06 de estatística
Aula 06 de estatística
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 07 de estatística
Aula 07 de estatísticaAula 07 de estatística
Aula 07 de estatística
 
Aula 06 de estatística
Aula 06 de estatísticaAula 06 de estatística
Aula 06 de estatística
 
Sequências
SequênciasSequências
Sequências
 
Atividades de funções modulares
Atividades de funções modularesAtividades de funções modulares
Atividades de funções modulares
 
Exercícios de geometria espacial
Exercícios de geometria espacialExercícios de geometria espacial
Exercícios de geometria espacial
 
Jogo dos palitos
Jogo dos palitosJogo dos palitos
Jogo dos palitos
 
Análise combinatória
Análise combinatóriaAnálise combinatória
Análise combinatória
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Intervalos reais
Intervalos reaisIntervalos reais
Intervalos reais
 
Análise combinatória
Análise combinatóriaAnálise combinatória
Análise combinatória
 

Kürzlich hochgeladen

RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptx
RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptxRESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptx
RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptxpvtablets2023
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.docRodneyFrankCUADROSMI
 
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024IES Vicent Andres Estelles
 
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024IES Vicent Andres Estelles
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Alejandrino Halire Ccahuana
 
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...jlorentemartos
 
Diapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaDiapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaAlejandraFelizDidier
 
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docx
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docxTALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docx
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docxNadiaMartnez11
 
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfFeliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfMercedes Gonzalez
 
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxCONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxroberthirigoinvasque
 
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesLos avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesMarisolMartinez707897
 
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...Katherine Concepcion Gonzalez
 
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptFUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptNancyMoreiraMora1
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024IES Vicent Andres Estelles
 
Análisis de los Factores Externos de la Organización.
Análisis de los Factores Externos de la Organización.Análisis de los Factores Externos de la Organización.
Análisis de los Factores Externos de la Organización.JonathanCovena1
 
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024Juan Martín Martín
 
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESOPrueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESOluismii249
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAJAVIER SOLIS NOYOLA
 

Kürzlich hochgeladen (20)

RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptx
RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptxRESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptx
RESULTADOS DE LA EVALUACIÓN DIAGNÓSTICA 2024 - ACTUALIZADA.pptx
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
 
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024
Tema 19. Inmunología y el sistema inmunitario 2024
 
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
 
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...
TEMA 14.DERIVACIONES ECONÓMICAS, SOCIALES Y POLÍTICAS DEL PROCESO DE INTEGRAC...
 
Diapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaDiapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundaria
 
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docx
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docxTALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docx
TALLER DE DEMOCRACIA Y GOBIERNO ESCOLAR-COMPETENCIAS N°3.docx
 
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfFeliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
 
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxCONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
 
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesLos avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
 
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...
Procedimientos para la planificación en los Centros Educativos tipo V ( multi...
 
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronósticoSesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
 
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptFUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
 
Análisis de los Factores Externos de la Organización.
Análisis de los Factores Externos de la Organización.Análisis de los Factores Externos de la Organización.
Análisis de los Factores Externos de la Organización.
 
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
 
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESOPrueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 2º de la ESO
 
Supuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docxSupuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docx
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
 

Congruências

  • 1. Congruˆencias Prof. Me. Josivaldo Nascimento dos Passos Congruˆencias SECRETARIA MUNICIPAL DE EDUCAC¸ ˜AO 6 de outubro de 2015 Congruˆencias Congruˆencias
  • 3. Congruˆencias Defini¸c˜ao Sejam a, b e m inteiros, com m > 1. Ent˜ao diz-se que a ´e congruente com b m´odulo m e escreve-se a ≡ b (mod m) se m|(b − a). Existe outra forma correta de se definir congruˆencia: Dados a, b e m inteiros, com m > 1. Dizemos que a ≡ b (mod m) se, e somente se, a e b deixam o mesmo resto na divis˜ao por m. Exemplo a) 3 ≡ 11 (mod 4), pois 4|(11 − 3) b) a ≡ b (mod 2), se s˜ao ambos pares ou ambos ´ımpares. Congruˆencias
  • 4. Congruˆencias A congruˆencia define uma rela¸c˜ao de equivalˆencia, pois atende `as propriedades reflexiva, sim´etrica e transitiva. Demonstra¸c˜ao: Sejam a, b, c, m ∈ Z, com m > 1. 1 m|0 ⇒ m|(a − a) ⇒ a ≡ a (modm), o que mostra, ser reflexiva a congruˆencia. 2 Suponha que a ≡ b (modm). Ent˜ao m divide (b − a), ou seja, b − a = km, para algum k ∈ Z. Logo, a − b = (−k)m, ent˜ao b ≡ a (mod m). Isso mostra que a congruˆencia ´e sim´etrica. 3 Suponha que a ≡ b (modm) e que b ≡ c (modm). Ent˜ao m|(b − a) e m|(c − b). Logo, m|((b − a) + (c − b))⇒ m|(c − a). Assim, a ≡ c (modm), donde conclu´ımos, que a congruˆencia ´e transitiva. Congruˆencias
  • 5. Congruˆencias Teorema Sejam a, b, c, d, m ∈ Z, com m > 1. i) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao a + c ≡ b + d (mod m). ii) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao ac ≡ bd (mod m) iii) Se b ´e o resto da divis˜ao de a por m, ent˜ao a ≡ b (mod m). Demonstra¸c˜ao: Demonstraremos apenas os itens i e ii, deixando iii a cargo do leitor. Suponhamos que a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m). Logo, temos que m|(b − a) e m|(d − c). Assim, i) m|(b − a) + (d − c) ⇒ m|(b + d) − (a + c), o que prova essa parte do resultado. ii) De m|(b − a) e m|(d − c), temos que m|d(b − a) e m|a(d − c) o que implica em m|d(b − a) + a(d − c), isto ´e, m|(bd − ac), o que conclui a demonstra¸c˜ao. Congruˆencias
  • 6. Congruˆencias Corol´ario Para todos n ∈ N, a, b, m ∈ Z, se a ≡ b (mod m), ent˜ao an ≡ bn (mod m) Demonstra¸c˜ao: A demonstra¸c˜ao ´e feita por indu¸c˜ao sobre n e fica a cargo do leitor. Exemplo Demonstre que o resto da divis˜ao de 62009 por 37 ´e 6. Congruˆencias
  • 7. Congruˆencias Solu¸c˜ao Temos que 36 ≡ −1(mod37) ⇔ 62 ≡ −1(mod37) ⇔ 62 1004 ≡ (−1)1004 (mod37) ⇔ 6.62008 ≡ 6.1(mod37) ⇔ 62009 ≡ 6(mod37) O que conclui a demonstra¸c˜ao. Problema Qual o resto da divis˜ao de: 1 230 por 17? 2 1311 por 7? Congruˆencias
  • 8. Congruˆencias Os restos da divis˜ao das potˆencias de 2 por 7 Observe que 21 ≡ 2 mod7, 22 ≡ 4 mod7, 23 ≡ 1 mod7. Dado um n´umero inteiro n, pelo algoritmo da divis˜ao, podemos escrevˆe-lo na forma n = 3q + r, onde r = 0, 1 ou 2. Assim, 2n = 23q+r = (23 )q .2r ≡ 1q .2r mod7 ⇔ 2n ≡ 2r mod7. Congruˆencias
  • 9. Congruˆencias Exemplo 1 Se n = 135 = 3.45, ent˜ao 2135 ≡ 1 mod 7, pois r = 0. 2 Se n = 136 = 3.45 + 1, ent˜ao 2136 ≡ 2 mod 7, pois r = 1. 3 Se n = 137 = 3.45 + 2, ent˜ao 2137 ≡ 4 mod 7, pois r = 2. Problema Ache o resto da divis˜ao por 7 dos seguintes n´umeros 25345, 23765839. Problema Sabendo que 24 = 16 ≡ −1 mod 17, ache o resto da divis˜ao de 230 por 17. Congruˆencias
  • 10. Congruˆencias Os n´umeros da forma 36n − 26n s˜ao divis´ıveis por 35 De fato, temos que 36 = 33 .33 ≡ (−1).(−1) ≡ 1 mod7, 26 = 23 .23 ≡ 1.1 ≡ 1 mod7. Por outro lado, 36 = 33 .33 ≡ 2.2 ≡ −1 mod5, 26 = 23 .23 ≡ 3.3 ≡ −1 mod5. Logo, 36n − 26n ≡ 0 mod7 e 36n − 26n ≡ 0 mod5. Assim, 36n − 26n ´e divis´ıvel por 5 e por 7 e como mdc(5, 7) = 1, segue que 36n − 26n ´e divis´ıvel por 35. Congruˆencias
  • 11. Congruˆencias Exemplo Mostre que todo n´umero da forma 198n − 1 ´e divis´ıvel por 17. Solu¸c˜ao Temos que, 19 ≡ 2 mod17 ⇒ 194 ≡ 16 mod17 ⇒ 194 ≡ −1 mod17 198 ≡ 1 mod17 ⇒ 198n ≡ 1 mod17 ⇒ 17|(198n − 1) como quer´ıamos demonstrar. Congruˆencias
  • 12. Congruˆencias Exemplo Mostre que todo n´umero da forma 13n + 17n ´e divis´ıvel por 45, quando n ´e ´ımpar. Solu¸c˜ao Temos que 13 ≡ −2 mod5 e 17 ≡ 2 mod5 ⇒ 133 ≡ −8 mod5 e 173 ≡ 8 mod5 ⇒ 133 ≡ 2 mod5 e 173 ≡ −2 mod5 ⇒ 133n ≡ 2n mod5 e 173n ≡ −2n mod5. Como, por hip´otese, n ´e ´ımpar, vem que 133n + 173n ≡ 0 mod5 Congruˆencias
  • 13. Congruˆencias Solu¸c˜ao Por outro lado, 13 ≡ 4 mod9 e 17 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 64 mod9 e 173 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 1 mod9 e 173 ≡ −1 mod9. Sendo n ´ımpar, temos 133n ≡ 1 mod9 e 173n ≡ −1 mod9. Logo, 133n + 173n ≡ 0 mod9 Assim, 133n + 173n ´e divis´ıvel por 5 e por 9 e como mdc(5, 9) = 1, segue que 133n + 173n ´e divis´ıvel por 45. Congruˆencias
  • 14. Congruˆencias Pequeno Teorema de Fermat Teorema Se p ´e um n´umero primo e a ´e um inteiro n˜ao divis´ıvel por p ent˜ao ap−1 ≡ 1(modp) Demonstra¸c˜ao. Como p a tem-se: a.(2a).(3a). . . . (p − 1)a ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) donde, ap−1.(1.2.3. . . . .(p − 1)) ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) como mdc(p, 1.2.3. . . . .(p − 1)) = 1 segue que ap−1 ≡ 1(modp) Congruˆencias
  • 15. Congruˆencias Corol´ario Se p ´e um primo e a ´e um inteiro qualquer ent˜ao ap ≡ a(modp) Demonstra¸c˜ao. Caso p a, pelo Pequeno Teorema de Fermat, tem-se que ap−1 ≡ 1(modp) e da´ı ap ≡ a(modp). Supondo que p|a tem-se a ≡ 0(modp) e da´ı, trivialmente ap ≡ a(modp) Congruˆencias
  • 16. Congruˆencias Exemplo Mostre que os inteiros k e k5 tˆem o mesmo algarismo das unidades. Solu¸c˜ao Devemos mostrar que a diferen¸ca k5 − k ´e divis´ıvel por 10, que equivale a mostrar que a mesma ´e divis´ıvel por 2 e por 5. Fatorando: k5 − k = k(k4 − 1) = k(k2 + 1)(k2 − 1) = (k − 1)k(k + 1)(k2 + 1). Da´ı, conclu´ımos que 2|(k5 − k), visto que, na fatora¸c˜ao, temos um produto dois inteiros consecutivos (k(k + 1)). Por outro lado, pelo corol´ario do Pequeno Teorema de Fermat, temos que k5 ≡ k(mod5), logo k5 − k ≡ 0(mod5), portanto 5|(k5 − k). Visto que o n´umero k5 − k ´e divis´ıvel por 2 e por 5, o mesmo ´e divis´ıvel por 10, o que conclui a demonstra¸c˜ao. Congruˆencias
  • 17. Congruˆencias Problema 1 Determinar o resta da divis˜ao de 23728 por 13; 2 (ENC 98) O resto da divis˜ao de 1212 por 5 ´e: A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 Congruˆencias
  • 18. Congruˆencias Bibliografia OLIVEIRA, Maicon Costa., Disserta¸c˜ao de Mestrado Campo Grande, (2013). HEFEZ, Abramo, Inicia¸c˜ao `a aritm´etica Niter´oi, 2009. MOREIRA, Felipe Rodrigues de S., Congruˆencias Lineates Agosto, 2006. Congruˆencias