1. A.Nibubuod ang nilalaman ng tekstong binasa;
B.Nabibigyang-kahulugan ang mga salita ayon
sa iba’t ibang paraan ng pagpapakahulugan;
at
C.Napahahalagahan ang gamit ng mga salita o
pangungusap na tinalakay tungo sa pagiging
mahusay na komyunikeytor sa Filipino.
2. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
Ang kuwento ay tungkol sa isang anak na nagngangalang
Eugene. Siya ay nagtratrabaho bilang manedyer ng bangko. Isang
araw, kinausap niya ang kanyang ina na hindi na siya magbibigay ng
pera tuwing kinsenas at katapusan ng buwan, sa halip, ipagpapatayo
na lamang niya ng sari-sari store ang kanyang ina. Pumayag naman
ang ina at dahil sa kasipagan sa pag-aasikaso sa anak at sa tindahan
at dala na ring ng katandaan, siya ay nagkasakit. Isang araw, dinatnan
ni Eugene na magulo ang bahay. Labis itong nagalit dahil wala siyang
malinis na damit na maisuot, walang pagkaing nakahanda, wala ang
kanyang paboritong dyaryo. Sa madaling salita, walang kaayusan ang
bahay. Nang tawagin na niya ang kanyang ina, ito ay nauubong
lumapit. Humingi ito ng pera para sa pambili ng gamot. Dito lalong
nagalit si Eugene.
3. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
“Ano? Pera na naman? Tingnan n’yo nga ang
bahay, ang gulo-gulo. Wala akong malinis na damit na
maisuot, walang pagkaing nakahanda, wala ang aking
paboritong dyaryo, wala sa kaayusan ang bahay !”
Dinukot niya ang kanyang pitaka sa bulsa. Sa halip
na pera ang kunin, isang pagkahaba-habang listahan ang
kanyang inilabas mula rito.
“Alam n’yo ba kung ano ito? Listahan ito ng utang
n’yo. “’Yong singkwenta pesos, bente, isangdaan na
hinihiram n’yo sa akin, nakalista lahat ‘yon.” At isinabit
niya sa leeg ng ina ang listahan. “‘Yan lahat ang utang
n’yo sa akin! Bayaran n’yong lahat ‘yan ha!”At padabog
nitong isinara ang pinto sa paglabas niya ng bahay.
4. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
Nang sumunod na araw, nadatnan niya na
malinis na ang kanilang bahay. Mayroon na siyang
malinis na mga damit, may pagkain nang nakahanda,
at nasa mesa na ang kanyang paboritong dyaryo. Sa
madaling salita, nasa kayusan na ang bahay. Lamang,
walang inang lumapit nang siya’y tumawag. Napag-
alaman niya mula sa isang kapitbahay na nagdala ng
sulat ng ina na ang kanyang hinahanap ay isinugod sa
ospital dahil sa malubha nitong karamdaman.
Pagdating sa ospital, dahil sa hindi nga siya
makapasok sa operating room, napagdesisyonan
niyang basahin ang sulat ng ina.
5. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
Eugene, anak,
Alam mo noong maliit ka, nagkasakit ka ng tipus. Ang taas-
taas ng lagnat mo noon. Noong pinaospital ka namin anak, ang
ginastos namin sa iyo, siguro, nasa trenta mil. Noong nag-aral ka na,
ipinasok ka namin sa nursery, kindergarten, at preschool; ang
ginastos namin sa iyo, siguro, nasa singkwenta mil. Noong nag-aral
ka ng grade 1 hanggang grade 6 sa isang exclusive school, ang
ginastos namin sa’yo, siguro, nasa isandaang libong piso. Noong
naghayskul ka naman, sa exclusive school pa rin, siguro, ang
ginastos namin sa’yo ay nasa dalawang daang libong piso. Noong
magkolehiyo ka naman at kumuha ng management, ang ginastos
namin sa’yo, siguro, nasa tatlongdaang libong piso. Anak, pwera pa
d’yan ang baon mo, damit mo, libro mo, pamasahe mo, mga proyekto
mo sa iskul, at mga gimmick mo. Pero, anak, ni minsan ba narinig
mo sa akin na “Eugene, anak, ‘yan lahat ang utang mo sa akin.
Bayaran mo lahat ‘yan ha.? Narinig mo bang sinabi ko sa’yo ‘yon?”
6. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
Puno ng luha ang mga mata na nagpunta sa kapilya
si Eugene upang magdasal. Ni hindi nito alam kung paano
mag-antanda, kung paano mag-reflect, kung paano
lumakad nang paluhod. Ang tanging alam niya ay ihingi ng
tawad ang kanyang malaking pagkakasala na nagawa niya
sa kanyang ina. Dahil sa labis na pighati, bumagsak si
Eugene. Sa kanyang pangitain ay kanyang nakita ang ina
na nakasuot ng puti habang kanyang nilalapitan ay
lumalayo naman ang kanyang ina. Nang siya’y magising,
dali-dali niyang pinuntahan ang operating room. Puno ng
katahimikan ang silid. Naroon na ang puting kumot sa
higaan. Siya ay napasigaw ng
“Nanayyyyyyyyyyyyyyyyyyyy!”
7. Pagbasa:
Anak, Wala Kang Utang
Ni Bernardo F. Ramos
Sa kanyang nanghihinang balikat ay may
dumantay na malamig na kamay at sa kanyang
paglingon, narinig niya ang mga katagang: “Anak,
wala kang utang.”
8. Makatotohanan ba ang mga pangyayari sa
kuwento?
Sino ang dapat sisihin sa pagkamatay ng
ina sa kuwento?
Batay sa ikinilos ng anak, makatuwiran pa
bang tawaging anak si Eugene? Ipaliwanag
pagtalakay
9. May pagbabago o mababago ba sa iyong pag-
uugali o pagkatao matapos basahin ang
kuwento? Ilahad ito.
pag-isipan
10. Ang wika ay kumakatawan sa
personalidad at kasaysayan ng isang tao.
Mahihinuha mo sa kanyang pananalita
ang kanyang kalagayan sa buhay, interes,
paniniwala, at damdamin.
Mapatutunayan ang pahayag sa itaas sa
pamamagitan ng daloy ng usapan – may
usapang pormal at usapang di-pormal.
11. Sa usapang di-pormal, nagagawa ng tao na
magbigay ng iba’t ibang kahulugan ng salita
batay sa pagkakagamit nito sa
pangungusap...
1. Kontekstuwal na kahulugan – Kahulugan
ng salita buhat sa pagkakagamit ng iba
pang salita sa loob ng pangungusap
Hal.Madaling mahikayat ang ilang kabataan
na gumamit ng ipinagbabawal na gamot
kaya dapat maimpluwensiyahan ka ng
mga mabubuting kaibigan.
12. 2.Kasingkahulugan – Pareho ng
kahulugan
Hal. pagmamahal = pag-ibig
3.Kasalungat – Kabaligtarang kahulugan
Hal. pagmamahal = pagkapoot
4.Homonyms - pareho ng baybay at
bigkas subalit magkaiba ang kahulugan.
Hal.bata – (child)
bata – (sweetheart)
13. 5.Heteronyms - pareho ng baybay subalit
magkaiba ang bigkas at kahulugan.
Hal.paso ... paso
pusod ... pusod
6.Kaalaman sa kayarian ng salita – paggamit
ng payak, maylapi, inuulit at tambalang salita.
7.Kaalaman sa hiram na salita – paggamit ng
mga nababago at hindi nababagong ispeling
ng salitang hiniram patungong Filipino.
14. 7.Denotasyon – karaniwan o
payak na kahulugang
pandiksyonaryo.
Hal. kalabasa = gulay
8.Konotasyon – kahulugang iba
sa karaniwang pakahulugan.
Hal. kalabasa = bagsak o zero
ang marka
15. Paggamit ng mga matatalinghagang
pananalita - ang Sawikain o Salawikain o
Kawikaan/Idyomatikong Ekspresyon ay
mga patalinghagang butil ng karunungang
hango sa karanasan ng mga matatanda
upang magbigay ng mabubuting payo o
pangaral tungkol sa kagandahang-asal,
matuwid na paraan ng pamumuhay, at
paalaala tungkol sa batas ng kaugalian sa
pamayanan.
16. Hal.
#Ang naghangad ng kagitna, Isang salop
ang mawawala.
#Ang walang hirap mag-ipon, Walang
hinayang magtapon.
#Bago mo pansinin ang dungis ng iba, Ang
sariling dungis ay pahirin muna.
#Ang pag-aasawa’y di-kaning isinubo; Na
iluluwa kapag ika’y napaso.
18. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
1.“Matigas ang kanyang ulo, kaya siya
napahamak.”
2.“Ako ang itinuring na bulaklak ng kanyang
buhay.”
3.“Kamay na bakal ang ginamit ng pangulo
upang mapasunod ang taumbayan.”
4.“May mataas na pader na namamagitan sa
amin ng aking mga magulang.”
19. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
5. Patuloy ang paglobo ng populasyon ng
Pilipinas na pinangangambahan ng mga
eksperto.
6. Maaaring kahirapan at pagdurusa ang hatid
ng patuloy na paglaki ng populasyon ng
bansa.
7. Maraming kabataan ang nakikipagtalik nang
hindi kasal.
20. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
8. Malakas ang loob ng maraming kabataan na
magkaanak kahit may gatas pa sa labi.
9. Ang pagkakaroon ng edukasyon sa
sekswalidad ang nakikitang solusyon ng
pamahalaan sa pagkontrol ng populasyon ng
bansa na hindi makakanti ang balat-sibuyas
na damdamin ng Simbahang Katoliko.
21. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
1.“Bato ang kanyang puso sa lahat ng mga
problemang nararanasan sa buhay.”
matigas na bagay manhid
2.“Kahit bata pa lamang ay marami na siyang
alam sa buhay.”
kasintahan musmos
3.“Natisod ako sa bato.”
mineral mula sa lupa walang pakiramdam
22. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
4.“Laylay ang kanyang balikat nang umuwi
siya galing sa trabaho.”
pagod na pagod may pilay sa balikat
5.“Masyadong mataas ang bundok na inakyat
naming magkakaibigan.”
problema anyong-lupa
6.“Pabalat-bunga lang ‘yan kaya mag-ingat
ka.” hindi totoo bunga ng puno
23. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
7.“Ang kaunting tapik ay hindi masama pero
ang hagupitin ang anak ay sobra na.”
phampasin ng latigo paluin
8.“Napakaganda ng mga naging bunga ng mag-
asawa.”
anak prutas
9.“Mabuti at masama, ito ang 2 klase ng tao sa
mundo.” mabait tama
24. Suriing mabuti ang mga sumusunod na
pahayag at tukuyin ang kahulugan ng mga
ito batay sa konteksto ng pangungusap.
10. Alam mo, frend, panakip-butas lamang ang
turing sa akin ni Gelo.
pantapal pamalit
25. Minsan may Isang Doktor
Isang doktor ang nagmamadaling nagpunta sa
emergency room dahil pinatawag siya para sa isang
emergency operation. Habang tumatakbo papuntang
emergency room, nakita ng doktor ang tatay ng bata.
"Bakit ba ang tagal n'yo? Alam mo bang nanganganib
ang buhay ng anak ko?" sabi ng tatay.
Ngumiti ang doktor at sumagot "Pasensya na po.
Wala po kasi ako sa ospital kanina. Pinatawag lang
po ako kaya po nagmamadali akong nagpunta dito.
Maging mahinahon po kayo." "Maging mahinahon?
Paano kung ang anak mo ang nasa loob ng
emergency room na yan? Magiging mahinahon ka
ba?" pabalang na sagot naman ng tatay. "Gagawin ko
po ang lahat ng aking makakaya para mailigtas ang
inyong anak" mahinanong tugon naman ng doktor.
26. "Napakadaling sabihin para sa'yo" bulong ng tatay.
Inabot ng oras ang operasyon at hindi pa rin
mapakali ang tatay ng bata sa loob ng emergency
room. Makalipas pa ang ilang oras ay lumabas na ang
doktor sa emergency room na may ngiti sa kaniyang
mukha. "Ligtas na po ang inyong anak." sabi ng
doktor at bigla na lamang itong nagmamadaling
umalis.
"Napakayabang ng doktor n'yo dito" sabi ng tatay
sa isang papadaang nurse. "Hindi man lamang
manatili kahit saglit para maitanong ko ang kondisyon
ng aking anak" tuloy pa niya. "Maayos na po ang
lagay ng inyong anak, ginawa po ng doktor ang lahat
ng kaniyang makakaya para po hindi mawalay ang
inyong anak sa inyo. Kaya po siya nagmamadali dahil
hahabulin pa po niya ang huling burol ng kaniyang
anak.”
