A historia da nosa comarca.

1. A HISTORIA DE TERRA DE
CALDELAS

2. LOCALIZACIÓN
A Terra de Caldelas está situada ó norte da provincia de Ourense, no corazón da ribeira
sacra, rodeada polo val do río Sil , polo norte e as serras de San Mamede e Queixa , polo
sur.
A súa capitalidade e principal núcleo é Castro Caldelas.
Está integrada polos concellos de:
Castro Caldelas, A Teixeira, Parada de Sil e Montederramo

3. CONCELLOS DE TERRA DE
CALDELAS

4. A PREHISTORIA

5. A PREHISTORIA
O Neolítico e o Megalitismo
 Crese que estas terras xa estaban habitadas fai 4500
anos xa que atopamos restos de mámoas na comarca.
 Castriño da Cerca en Mazaira
 Medoñas das Chairas na Casa do
Vento (Parada de Sil)
 Lampaza no Burgo
Restos dunha mámoa en Mazaira Castro Caldelas

6. A PREHISTORIA
Idade de Bronce
Desta época atopouse unha espada de bronce na parroquia de
Forcas (Parada de Sil)
E petroglifos na Veiga
de Vilamaior
(Castro Caldelas)
.

7. A PREHISTORIA
Idade de Ferro, a Cultura Castrexa
 Crese que nestas terras abundaban os castros pola
frecuencia que aparecen estes nomes: Castro
Caldelas, Castromao..
 En Castro Caldelas:
– Crese que o antes no lugar do castelo pudo
haber un asentamento castrexo,
– O Castriño da Torre en Mazaira
– O Outeiro da Torre en San Martiño

8. CULTURA CASTREXA
 En Montederramo hai restos do Castro de
Leboreiro.
 En Parada de Sil: O Castro, preto do mosteiro de
Santa Cristina.
Exemplo dun castro celta

9. IDADE ANTIGA

10. QUE PASOU?
 A principios da Idade Antiga habitaban os celtas.
 A romanización chegou cara ó 137 a.C. e o 19 a.C.., na
segunda fase de conquista de Roma a Hispania.
 Construíron moitas obras arquitectónicas.
 Tamen estaba a Mansio Praesidium.

11. A HERDANZA DOS CELTAS
 Os celtas eran un pobo prerromano que habitou en
Irlanda, Escocia, Gales e Galicia.
 Vivían en castros.
 A súa sociedade estaba formada por: xefes, druídas e
clase media. Non tiñan escravos.
 Construíron numerosos crucifixos.
 Hay festas de orixe celta coma a de San Patricio e a de
Samaín.

12. ROMA
 A conquista chegou cara ao 218 a.c.
 Os habitantes destas terras foron conquistados polos
romanos que viñan na busca de ouro e novos metais e
fixeron grandes explotacións mineiras nas augas do río
Sil
 Construíron calzadas que eran novos camiños de
pedra utilizados polo exercito para conquistar novos
territorios, e pontes.
 Trouxeron novos cultivos : a vide e o castiñeiro.

13. ¿QUE CONSTRUCCIÓNS NOS
DEIXARON OS ROMANOS?
Construíron:
•
A Vía Nova ou Vía XVIII
•
A primitiva ponte de Vilariño Frío
•
A Mansio Praesidium

14. A PONTE DE VILARIÑO FRÍO
 A primitiva ponte foi construída polos romanos para
pasar dun lado a a outro do río Mao.
 Ten arcos de ferradura do século XVII que descansan
sobre sobre piares.
 Conserva a basamenta romana.

15. A VIA XVIII
 Era unha calzada de pedra que ia dende Bracara
Augusta ata Asturica Augusta, construída nos anos 79 a
96 d.C.
Cruzaba a comarca de oeste a leste, entra polo Rodicio e
pasa por Vilariño Frío, Leboreiro, A Graña, preto da
Medorra, A Pousa, San Martiño, O Burgo e Vilamaior.
Consérvanse mostras dun miliario da
vía,
(medida de lonxitude que equivalia a 1000 pasos) na
igrexa de Seoane Vello en Montederramo

16. ITINERARIO VIA XVIII

17. A MANSIO PRAESEDIUM
 Era unha pousada ou parada da Vía Nova ná que
descansaban os mensaxeiros que a percorrían
 Estaba situada no Burgo, atoparonse restos de cerámica
e pedras labradas da época romana que nos indican a
existencia dun asentamento romano
 Atravesaba o núcleo urbán do Burgo
e perdurou na idade media ata hoxe, se convertiu
co nome de camiño real.

18. A IDADE MEDIA

19. A IDADE MEDIA
QUE PASOU?
A principios desta época vivían os
suevos.
Construíronse mosteiros.
Construíuse o castelo.
Foi a etapa de maior esplendor.
Producironse guerras como a
revolución irmandiña.

20. A ALTA IDADE MEDIA
S V A X D.C. IDADE OSCURA
 Chegan pobos invasores : suevos , vándalos, visigodos e
musulmáns.
 Fin da dominación romana.As loitas polo territorio
provocan un decaimento das condicións alcanzadas
polos romanos.
 Galicia foi invadida polos Suevos que se fixeron co
poder

21. A ALTA IDADE MEDIA
OS SUEVOS
 Fixaron a súa capitalidade en Ourense.
 Fixeron a distribución parroquial.
 No libro parroquial suevo aparece en Terra de
Caldelas a parroquia da Ventosa onde se podía
acuñar moeda e Veredo(Parada do Sil).

22. A ALTA IDADE MEDIA
OS VISIGODOS
 Chegaron máis tarde ca os Suevos.
 Eran menos cultos ca os Suevos.
 As guerras entre Suevos e Visigodos provocaron
un decaimento das condicións alcanzadas cos
romanos.
 O topónimo Cristosende é de
orixe visigodo.

23. ALTA IDADE MEDIA (S. VI-XI)
A SOCIEDADE FEUDAL

24. A BAIXA IDADE MEDIA
(S.XI-XV)

25. A IDADE MEDIA EN CALDELAS
 Foi de gran esplendor, no século XII as terras de
Caldelas eran propiedade dos reis galegos.
 No foro do bo burgo de Castro
Caldelas do ano 1228 o rey Alfonso
IX de León outorga ós cidadáns da
vila os seus foros e regula as súas
leis e privilexios.
 Éste foro é o primeiro documento
escrito en galego que se coñece
propias

26. A IDADE MEDIA EN CALDELAS
 A partir do século XIV a vila é outorgada por
Alfonso XI á Casa dos Lemos polos servizos
prestados ao rei.
 Caldelas deixou de ser territorio
real e pasóu a depender dunha
familia noble.
 A partir de entonces o pobo
de Caldelas tivo que pagar
moitos impostos aos señores
feudales

27. A IDADE MEDIA EN CALDELAS
O
CASTELO DE CASTRO
CALDELAS
 No século XIV , en 1336 D. Pedro Fernández de
Castro, Señor de Lemos manda construir o
castelo para defender e controlar a vila e as terras
de Caldelas.
 A mediados do século XV

28. A IDADE MEDIA EN CALDELAS
O
CASTELO E A REVOLTA
IRMANDIÑA
- A mediados do século XV os irmandiños
destruiron parte do castelo.
A revolución irmandiña foi unha revolta do pobo
para defenderse dos abusos e dos excesivos
impostos que impoñían os nobles.
-A rebelión foi sufocada por D. Pedro Álvarez
Osorio I Conde de Lemos e obriga ós veciños de
Caldelas a reconstruir o castelo.

29. O CASTELO DE CASTRO
CALDELAS
Foi neste século (1336) cando

30. O CASTELO DE CASTRO
CALDELAS
No século XIV estas terras foron donadas polo rei a
D. .
-O castelo foi construido entre 1336 e 1343.

31. O CASTELO DE CASTRO
CALDELAS

32. A IDADE MEDIA EN CALDELAS
MOSTEIROS MEDIEVAIS
Desde os tempos dos suevos nas ribeiras do Sil,
refuxiaronse ermitaños e monxes para levar unha
vida de meditación e oración.
Os monxes constúen os mosteiros. Chegou a haber ata18
nas beiras do río Sil, por eso se lle chama Ribeira Sacra.

33. IMPORTANCIA DOS
MOSTEIROS MEDIEVAIS
Os monxes vivían nos mosteiros, a maioría seguiron
a regra benedicina
que esixía que ós monxes non so debían rezar, senón
tamén traballar, “ ora et labora”.
Traballan no campo, e copiaban libros sobre
ciencias naturais,
cultivos do campo, etc..
Tamén ensinaban os nenos dos alrededores
a ler, escribir e a falar latín e a Biblia
Impulsaron a economía contribuíndo a expansión de

34. O MOSTEIRO DE SAN XOÁN DE
CAMBA
 Foi fundado polo bispo D. Diego no ano 963.
 Inicialmente servía como albergue para os peregrinos
que percorrían a vía XVIII.
 Foi un mosteiro dúplice,

35. O MOSTEIRO DE SANTA
CRISTINA DE RIBAS DE SIL
 Esta no concello de Parada de Sil
 É de finais do século X. No século XII os monxes
benedictinos constrúen a Igrexa románica actual e o
primitivo mosteiro
 No s. XV desaparece como abadía e pasa a depender de San
Estevo, comeza a súa decadencia.
.

36. O MOSTEIRO DE SANTA
CRISTINA DE RIBAS DE SIL
 Tamén ten unha torre que servía para chamar a
oración, para a vixiancia e como torre defensiva da época
medieval.
 O actual mosteiro é do século XVI, e conservanse so dúas
ás nas que estan as dependencias dos monxes e parte do
claustro.

37. O MOSTEIRO DE SANTA
CRISTINA DE RIBAS DE SIL
A Igrexa ten planta de cruz latina rematada por tres ábsidas
semicirculares.
 No interior do ábside central hai pinturas
do s. XVI.

38. O MOSTEIRO DE SANTA
CRISTINA DE RIBAS DE SIL
 A fachada principal organizase en dúas alturas
destacando no segundo corpo o rosetón que xa é do
século XIII

39. MOSTEIRO DE SAN PAIO
-Está en Santa Tegra.
-Foi lugar privilexiado de enterramento da nobleza
local.
-No século XVI, despois dunha crise, os Condes de
Lemos convertéronse nos seus donos.
-Preséntanse en relieve as figuras de San Pablo e
San Pedro.
-Descubriúse un cáliz dentro da igrexa.

41. MOSTEIRO DE SANTA MARÍA
DE MONTEDERRAMO
- Foi fundado no ano 1124 por Dona Teresa de Portugal, filla
de Alfonso VI de Castilla, que o donou aos monxes
benedictinos.No documento fundacional aparece por
primeira vez escrito o nome “Riboyra Sacrata”.
-Máis tarde incorporase a orde do Cister, cambiando a
advocación de San Xoán pola actual de Santa María.
O primitivo mosteiro románico do s XII foi ampliado nos s. XVI
e XVII.
En1582 crease un Colexio de Artes e Filosofía, de
formación de abades e monxes, que que durará
ata a desamortización en 1835.

42. MOSTEIRO DE SANTA MARÍA
O Mosteiro ten dous claustros:
O Reglar e de estilo gótico tardío no que destaca a bóveda
de crucería, era o lugar de retiro e meditación dos
monxes.
O da Hospedería, de estilo renacentista, decorado con
medallóns esta rodeado de dependencias nas que se
albergaban os hóspedes e peregrinos, unha adega e a
botica.

43. MOSTEIRO DE SANTA MARÍA
A igrexa é de planta de cruz latina con tres naves
cubertas con bóvedas de crucería e cinco capelas
rectangulares na cabeceira
Conserva a sillería do coro e o retablo do altar
maior con tallas de madeira policromada que
representan escenas bíblicas.

45. OUTROS MOSTEIROS
A parte destes 4 mosteiros, durante a idade media
créese que había 18 mosteiros ás beiras do río
Sil.
Viven o maior explendor nos séculos X e XIII

46. A IDADE MODERNA (S XVI- S
XVIII)

47. QUE PASOU?
O século XVI foi unha época de crise e de
estancamento demográfico para a nosa comarca.
 No século XVII chegaron fames e epidemias.
As riquezas chegaron gracias aos foros ( leis) dos
monasterios.
No século XVIII a fame fixo que se crearan as
casas de Pósito.

48. A PESTE NEGRA
 Esta enfermidade matou 1/3 da poboación
europea.
 Tamén en caldelas fixo estragos, xa que arrasou
os mosteiros de Sta. Cristina e Sta. María.
 Queimábase a roupa para protexerse.
 Venerábase e rezábaselle a San Sebastián e San
Roque.

49. OS NOVOS PRODUCTOS
De América chegaron fontes de alimentación neses
tempos de fame.
Cultibábanse moi ben e algunhos eran:
Cacao
Millo
Patacas
Tomate

50. AS CASAS DE PÓSITO
No século XVII nas épocas de fame creáronse as
Casas de Pósito en Caldelas administradas polo
Abad de Camba.
Prestábaselle centeo á xente e en agosto cando
facían a colleita tiñan que devolvelo cun crédito
mínimo.

51. IDADE CONTEMPORÁNEA

52. IDADE CONTEMPORÁNEA
S.XVIII

53. NAPOLEÓN ARRASA CALDELAS
• No ano 1809, durante a guerra da
Independencia, as tropas napoleónicas dirixidas
polo xeneral Louisson entran en Caldelas.
• Os caldelaos fixeronlle fronte as tropas francesas
atacando con guerillas.
Loisson, en revancha, manda queimar o Castelo de
Castro Caldelas e saquear o Mosteiro de
Montederramo.

54. O CASTELO DE CASTRO
CALDELAS
- En 1794 coa incorporación do Señorío de Lemos
á Casa de Alba o castelo pasa a ser da súa
propiedade.
- O edificio estivo habitado ata ó Século XIX por
Sol Stuart, parente dos Duques de Alba.

55. 1836 A DESAMORTIZACIÓN
• O seu obxectivo era a reforma agraria que
permitira o despegue económico do agro e dos
campesiños.
• Fracasou porque so se desamortizaron as terras
da igrexa que se venderon a burguesia
• Esto ocasionou a expulsión dos monxes e os
mosteiros foron convertindose en ruinas.

56. SÉCULO XX

57. As feiras e o mercado gandeiro
•O mercado gandeiro nas feiras ,un dos máis
importantes de Galicia, pois o gando que nel
se vendía ,eran bois de raza Caldelá destinados
a traballar os campos de Castela e levabanse
polo ponte do Sil ata o tren de Monforte.
Coa mecanización do campo e chegada dos
tractores as feiras de gando empezan a
decaer, a partir de 1965.

59. As terras
Tódalas terras estaban traballadas e
cultivabanse grandes extensions de centeo
que se levaban os muiños e coas que se
facía o pan nos fornos comunales.Tamén se
cultivaban patacas e millo, producíase de
todo, e os veciños acudían tódolos 3 e 18, a
feira a mercar algo. Tiñan moita sona os
xamóns de Caldelas, e o viño da Ribeira do
Sil.

61. Os comercios en Castro
Caldelas
Numerosos comercios da Vila , en cada casa
da praza había un que abrían os domingos
ata os anos setenta e enchía o Castro de
xente.

62. A Emigración
A emigración:
a principios de século a poboación de
Caldelas emigraba primeiro a Cuba,
Estados Unidos e a Arxentina
Emigración de afiadores a Castela.
A partir dos anos cincuenta os nosos abós
emigraron a Venezuela e o resto dos países
de América do Sur,
Nos anos 60 e 70 empeza a emigración a
Europa, principalmente a Alemaña.

63. Consecuencias da emigración
Consecuencia da emigración:
Na segunda metade do século a Vila do Castro
ve cerrar moitos dos seus comercios e no
seu lugar chega a ter cinco bancos, os que
os emigrantes enviaban o diñeiro.
Pero o Castro xa non lle lucían os paseos da
feira, a xuventude emigrara e foron moi
poucos os que tornaron para vivir de novo na
súa terra.

64. O CASTELO DE CASTRO
CALDELAS
1991 O Castelo é cedido pola Casa de Alba ó
Concello de Castro Caldelas para fins culturais.

65. SÉCULO XXI

66. Actualmente
Hoxe a poboación quedou envellecida e sen
ganas de producir, actualmente a maior fonte
de recursos son as pensións de xubilación.