Article about the

1. ‘Uitbreiden
overdegrens
vergteen
duidelijke
strategie,visie
enmissie’
INTERNATIONAAL ZAKENDOEN
DIT IS EEN UITGAVE VERSPREID MET HET FINANCIEELE DAGBLAD. DE REDACTIE VAN HET FINANCIEELE DAGBLAD HEEFT GEEN BETROKKENHEID BIJ DEZE PRODUCTIE.
NR.4 MAART 2014
SCAN DE QR-CODE EN LEES MEER OP
WWW.INTERNATIONAALZAKENDOEN.COM
featuring
KANSRIJK MAROKKO
Kansenvoorhet
Nederlandsebedrijfsleven
WINACTIE
Doemeeenvlieg businessclassnaarAruba.
Ganaarpagina2voormeerinformatie
HANDELSBEVORDERING
MKBmoetmogelijkheden
overdegrensbenutten
Manage uw
zakenreizen

2. “
KLM is de oudste
l u c h t v a a r t m a a t -
schappij die nog on-
der eigen naam vliegt.
Naast onze 95e ver-
jaardag dit jaar, vlie-
gen we ook al weer 80
jaar op Aruba en Curaçao.Er is dus
veel ervaring met opereren over de
grens. De charme daarvan is voor
mij dat je met heel veel verschil-
lende culturen en landen te ma-
ken hebt. Ook al gaat uitbreiding
soms met uitdagingen gepaard –op
de eilanden waar ik werk is dat bij-
voorbeeld in de politiek en qua con-
currentie. Dan is het noodzakelijk
om het overzicht te houden en stap
voor stap te werken.Het is belang-
rijk om nooit je core business uit
het oog te verliezen, al heb je -zo-
als wij- te maken met steeds weer
andere autoriteiten en werkt het
overal weer anders. Veiligheid en
service aan de klant blijven altijd
voorop staan.”
Kracht en tips
“De kracht achter die wereldwijde
aanwezigheid is dat het bedrijf de
eigen cultuur goed weet te mengen
met die van de gebieden waarop
het vliegt, zonder de eigen merk-
waarden (Nederlands,inspirerend,
open en betrouwbaar) uit het oog
te verliezen.Bij internationaal za-
kendoen is het heel belangrijk om
altijd goed rekening te houden
met lokale omstandigheden zoals
de levenswijze en de taal in een ge-
bied.Kennis van de cultuur is voor
elk bedrijf een echte must.We ad-
verteren daarom bijvoorbeeld ook
in de lokale taal; in het Papiamen-
to op Aruba, Bonaire en Curaçao,
omdat het mensen aanspreekt.
Uitbreiden over de grens vergt
daarnaast een duidelijke strategie,
visie en missie waarmee de team-
leden bekend moeten zijn. Ook is
er een goede voorbereiding ver-
eist. In ons geval is er sprake van
een snel veranderend vak dat elke
dag anders is en waaraan je je be-
drijf steeds moet aanpassen.Houd
daarom altijd het doel voor ogen
en besef ook dat er soms meerde-
re wegen zijn om dat doel te berei-
ken.”
Investeren in relaties
“Op de genoemde punten kan het
ook misgaan, bijvoorbeeld wan-
neer een bedrijf zich niet genoeg
verdiept in het gebied en de cul-
tuur waar het zaken wil doen.Het
is een aanrader om veel tijd en
energie in relaties te investeren en
je in te leven in hoe mensen den-
ken en werken. In de praktijk be-
tekent het voor KLM bijvoorbeeld
dat we relaties zoeken in de po-
litiek en het zakenleven. Een sa-
menwerking met lokale partners
kan van toegevoegde waarde zijn
bij het internationaal zakendoen.
Zelf merken we dat in onze con-
nectie met Chinese collega’s van
maatschappijen waarmee KLM
een partnership heeft.Dankzij die
relatie hebben we bijvoorbeeld on-
ze capaciteit kunnen verdubbelen
en kunnen we gebruikmaken van
het netwerk van onze partner ter-
wijl die weer profijt heeft van on-
ze hub.”
Bedrijfs-dna
“Saamhorigheid in het bedrijf is
natuurlijk heel belangrijk.De neu-
zen moeten in dezelfde richting
blijven wijzen. Kun je voldoen aan
alle genoemde factoren, dan is in-
ternationaal zakendoen zeker aan
te raden. Nederland bevindt zich
waar het nu is dankzij de avontu-
riers die die stap eveneens hebben
gezet. Ook wij zijn op die manier
een ondernemend en innovatief
bedrijf geworden.”
VOORWOORD
“Hetisbelangrijkomnooit
jecorebusinessuithetoog
teverliezen,alhebje-zoals
wij-temakenmetsteeds
weerandereautoriteiten
enwerkthetoveralweer
anders.Veiligheidenservice
aandeklantblijvenaltijd
vooropstaan.”
2 · MAART 2014
‘Zorg voor kennis van het gebied’
Max Smits is General Manager van Air France-KLM Dutch Caribbean,Cuba,
Dominicaanse Republiek en Suriname.Deluchtvaartmaatschappijisal
sinds1919indeluchtennatuurlijkaljarenwereldwijdactief.
Max Smits
GENERAL MANAGERAIR FRANCE-KLM
DUTCH CARIBBEAN,CUBA,DOMINICAANSE
REPUBLIEK EN SURINAME
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
Colofon: Uitgave van Mediaplanet
Herengracht 174 1016 BR Amsterdam
Head of Content & Production: Stella
van der Werf Designer: Imre Engbers
Managing Director: Marc Reineman
Project Manager: Shadë Cybulkiewicz
Business Developer: Micky Jongen
Gedistribueerd:
Het Financieele Dagblad, maart 2014
Drukkerij: Drukkerij Noordholland
Mediaplanet contact informatie:
Telefoon: 020-7077000
Fax: 020-7077099
Een tip voor de redactie?
Mail dan naar:
redactie@mediaplanet.com
Dit is een bijlage bij het Financieele Dagblad. De inhoud van
deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele
verantwoordelijkheid van het Financieele Dagblad.
Copyright Mediaplanet Publishing House
Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging, openbaarmaking
of overname van deze publicatie is slechts toegestaan
met toestemming van de uitgever, met bronvermelding:
Mediaplanet Publishing House.
facebook.com/MediaplanetNL
@MediaplanetNL
@mediaplanetnl
MEERINTERNATIONAALZAKENDOEN?
SCANDEQR-CODEOFGANAAR
WWW.INTERNATIONAALZAKENDOEN.COM
WINACTIE
Business op Aruba!
Goede plannen worden beloond! Wil
jij met je businessplan onder de arm,
businessclass naar Aruba? Doe dan
mee en dien je plan in op
www.internationaalzakendoen.com.
Naast de reis overzees maak je bo-
vendien kans op een meet & greet met
minister president Mike Eman om je
businessplan of idee eens haarfijn toe
te lichten. De voorwaarden voor deel-
name vind je op de website.
Meedoen is mogelijk tot en met 1 mei
2014. De winnaar krijgt persoonlijk
bericht op 1 juni 2014.
Miljoenen meisjes in Kenia
missen gemiddeld vijf dagen
school per maand wanneer
ze ongesteld zijn. De midde-
len die zij gebruiken, zoals
stukken matras, doeken, ve-
ren of zand en bladeren, zijn
onhygiënisch en lekken door
met schaamte tot gevolg.
Chantal Heutink, Founding Director
van I-Care, was zo geraakt dat zij be-
sloot met een duurzame oplossing te
komen. In 2011 is zij met de produc-
tie van I-Care pads begonnen. Doel-
stelling is om meisjes in Afrika te
voorzien van kwalitatief hoogstaand
en betaalbaar wasbaar maandver-
band zodat ze in staat zijn onderwijs
te volgen. Daarnaast wil Heutink
met I-Care pads het zelfbewustzijn
van de meisjes versterken door het
geven van voorlichting over men-
strual hygiene management en het
bieden van spaarprogramma’s. De
pads worden in Kisumu, West Kenia,
geproduceerd en levert zo een bijdra-
ge aan het creëren van banen en het
ondersteunen van de lokale econo-
mie. Inmiddels profiteren duizenden
meisjes van het maandverband.
I-Care en de 1 miljoen
droom steunen?
Geef I-Care vleugels via
The Unreasonable Institute, zie:
http://marketplace.unreasona-
bleeastafrica.org/campaign/de-
tail/2640
www.icarepads.com
Een simpele oplossing met veel impact
Voor bedrijven is het van groot
belang om relaties met klanten,
zakenrelaties en medewerkers
te onderhouden en te verster-
ken.Erisgeenbetererelatie-en
marketingtool hiervoor dan het
inzetten van een incentivereis.
Global Event Management organiseert
op maat gemaakte reizen voor bedrijven
met de kernwoorden uniek, impactvol,
onvergetelijk,motiverend,totindepunt-
jes geregeld en afgestemd op uw wensen
en doelen.
Heeft u als internationaal zaken
doener wel eens gedacht aan de volgende
mogelijkheden? Ook fiscaal bekeken zijn
het interessante manieren voor het inzet-
ten van een incentive reis.
■ Verbreed uw export of import moge-
lijkheden door een handelsmissie.
■ Organiseer een reis naar uw buiten-
landse fabriek of vestiging waardoor
dealers en medewerkers het product
beter leren begrijpen.
■ Vergader op een inspirerende locatie
in het buitenland
■ Lanceer uw nieuwe product in de
woestijn
■ Bepaal met elkaar de nieuwe strategie
tijdens een journey
■ Kom dichter tot elkaar tijdens een lei-
derschapsreis, coachingreis of manage-
ment training
Een incentive reis zet mensen in bewe-
ging en motiveert!
Voor u een onbezorgde organisatie, voor
uw gasten een onvergetelijke ervaring.
Incentives powered by service!
Uw reis begint hier!
www.globaleventmanagement.nl
020-77 43 543

3. “
Voor het zakendoen in Afrika
komen ondernemers al een
heel eind met een olifanten-
huid, volhardendheid, humor
en improvisatievermogen. Elk
project dat wij er uitvoeren is
een feest. Uiteraard zijn er uit-
dagingen op terreinen die we in Nederland
in het geheel niet kennen. Maar zolang er
een professionele aanpak is en je tijdig op de
rem trapt als dat nodig is, komt de onder-
neming voor weinig verrassingen te staan.”
Nieuwe markt
Aan het woord is Jan van Vulpen, General
Manager van Remco Ruimtebouw, onder-
deel van Janssen de Jong Groep uit Son
en Breugel. Het bedrijf realiseert al 42 jaar
uitsluitend industriële bedrijfshuisvesting.
Bij de trek oostwaarts zo’n 20 jaar geleden
-waarbij veel ondernemers hun kansen
beproefden in Centraal en Oost-Euro-
pa- volgde ook Remco Ruimtebouw in de
slipstream van diens relaties. Inmiddels is
het alleen daar al goed geweest voor de op-
levering van 1.600.000 vierkante meter aan
bedrijfspanden. Aangezien het bedrijf zich
altijd al op de export oriënteerde, is de om-
zet dan ook voor tweederde tot driekwart
van het buitenland afkomstig, vertelt Van
Vulpen. Sinds 2010 hoort ook Afrika bij
het afzetgebied.
“Gezien de gebrekkige infrastructuur in
veel Afrikaanse landen en de beperkte om-
vang van de markt was het daar lastig pan-
den van begin tot eind te produceren, dus
moesten die worden geïmporteerd. Al bij
een van de eerste bezoeken kreeg ik hetzelf-
de gevoel als jaren daarvoor in Oost-Eu-
ropa; er hing iets in de lucht. Een gunstig
economisch klimaat. Inmiddels weten we
dat de stap naar Afrika geen incidenteel
succes was, maar dat er sprake is van een
geheel nieuwe markt. Vanaf september
2010 ging het kogelhard. Inmiddels zijn
we actief in Gabon, Nigeria, de Demo-
cratische Republiek Congo, Senegal en
Ethiopië. In andere landen lopen nog
onderhandelingen. ”
MVO
Remco Afrique produceert prefab sta-
len constructies die op de plaats van
bestemming bijna geen afval opleveren
en relatief eenvoudig zijn te assemble-
ren. “Minimaal verbruik van staal is de
kracht van het bouwsysteem van Rem-
co en dus zeer efficiënt in relatie tot
traditionele bouwmethoden.Bovendien
bieden we in alle Afrikaanse landen te-
zamen 150 tot 180 mensen werk, zodat
zij een fatsoenlijk inkomen hebben en
een vak leren. Dat deze montagemede-
werkers daarmee meer stabiliteit in hun
leven hebben, valt natuurlijk ook onder
MVO.”
De reacties die dat bij de arbeids-
krachten oplevert bezorgen Van Vulpen
soms kippenvel, zo zegt hij. “Ze stralen
namelijk vaak dankbaarheid uit. Mo-
menteel sturen zes Nederlandse super-
visors hen aan op de projecten aldaar.
Er bestaat ook veel enthousiasme onder
ons personeel om die taak te verrich-
ten, omdat het prachtig is om kennis en
kunde over te brengen aan de leergierige
Afrikanen. Het geeft een dankbaar ge-
voel dat zij voor een bepaalde periode
de zekerheid van inkomsten hebben en
er meer vorm wordt gegeven aan hun
bestaan. In Ethiopië zag ik bijvoorbeeld
dat de werknemers de supervisor netjes
een handje gaven, maar hem ook op een
speciale manier begroetten door hem
met de rechterschouder aan te raken.
Dat was een warm moment.”
Het bedrijf zoekt ten behoeve van de
projecten altijd de meest gedisciplineer-
de mensen om die vervolgens allereerst
enkele dagen onder diens hoede te ne-
men, vertelt Van Vulpen. “Voor het
doornemen van de veiligheidsmanuals
bijvoorbeeld, aangezien de veiligheid
op topniveau moet zijn. Niet voor niks
komen er containers vol met allerlei
speciale hulpgereedschappen en per-
soonlijke beschermingsmiddelen zoals
helmen, brillen, veiligheidsgordels en
veiligheidsschoenen binnen. Dat maakt
echt verschil.”
Ontzorgen in Afrika
De hoofdmoot van de bedrijfhuisvesting
dient voor bedrijven in de logistiek en
productie, hoewel Remco ook hangars
voor vliegtuigen levert en momenteel
een beursgebouw realiseert in het Ni-
geriaanse Lagos. “Overeenkomstig is
dat de klanten zich bevinden aan de
bovenkant van de markt. Vooral lokale
elitebedrijven en multinationals vinden
het prettig dat onze procesgang inmid-
dels zo is geautomatiseerd dat er een
betrouwbare planning is en de deadline
dus wordt gehaald. Daarnaast geeft deze
groep de voorkeur aan een product van
Westerse kwaliteit dat zekerheden biedt
en de continuïteit ten goede komt. De
klant ontzorgen is hier misschien een
modekreet, maar in Afrika een begrip
dat nog zeer in opkomst is.”
Risicospreiding
Een gegeven waar de Nederlandse on-
dernemer misschien zijn voordeel mee
kan doen. “Nederland heeft de naam
een exportland te zijn, maar de bouw is
nog een traditionele tak van sport waar-
in het hard sappelen is. De bedrijven die
minder moeite zullen hebben om zich
daarin staande te houden, hebben een
regio overschrijdende -en misschien
ook wel internationale- focus nodig. In
die zin zijn de activiteiten die Remco
Ruimtebouw in verschillende landen
ontplooit de optimale vorm van risico-
spreiding. Het gaat namelijk nooit over-
al tegelijk slecht.”
Heeft Van Vulpen nog meer onder-
nemerstips? “De formule voor succes
is dat je weet wat je wilt, hoe je het wilt
en waarom. Zijn er geen duidelijke ant-
woorden, dan heeft internationaal on-
dernemen geen zin.
En: blijf altijd jezelf.”
“Ontzorgen is hier in opkomst”
Remco Afrique verzorgt industriële bedrijfshuisvesting in Afrika. Inmiddels heeft het
bedrijf in totaal al zo’n 85.000 vierkante meter recent opgeleverd of momenteel in
aanbouw. Kansen zijn er genoeg, meent algemeen directeur Jan van Vulpen.
“Zo lang je maar weet wat je wilt, hoe en waarom.”
Jan van Vulpen
Algemeen directeur Remco Afrique

4. S
iemons, algemeen directeur van het
Nederlands Centrum voor Handels-
bevordering (NCH), meent dat veel
mkb’ers het potentieel over de grens
onvoldoende benutten. “Het mid-
den- en kleinbedrijf beslaat meer dan
90 procent van alle bedrijven maar
slechts acht procent onderneemt internationaal. Ze-
ker bedrijven in bepaalde sectoren kunnen zich uit
de crisis werken door internationaal te gaan, zoals
kassenbouwers.In landen als China,Indonesië,Viet-
nam en India is nog een groeipotentie en zijn we nog
niet zo sterk.” De algemeen directeur denkt dat er nog
te weinig bekend is over internationaal ondernemen
en dat Nederlandse mkb’ers meer en beter dienen te
worden ondersteund.
“Dagelijks informeren we bedrijven over markt-
kansen. In hoge volumemarkten, zoals de VS, India,
China, Rusland, Brazilië en Indonesië maar ook op
locaties waar de poorten dreigen open te gaan. Denk
aan Myanmar en Cuba,daar moet je gewoon al zitten.
Voor een grote groep ondernemers zijn er ook kansen
in Turkije, Marokko en Suriname omdat er vele Ne-
derlanders zijn met voorouders uit deze landen en zij
een voorsprong kunnen hebben.Daarnaast benutten
we bepaalde gebieden in Europa niet genoeg. Daar-
om zetten we met de 35 NCH-landenkamers in op
matchmaking en praktische advisering van Neder-
landse mkb-bedrijven.Zo brengen we met de Europe-
Council tijdens de WereldExpo van 2015 in Milaan zes
maanden lang Nederlandse bedrijven in contact met
buitenlandse ondernemingen uit vijf van de negen
topsectoren.”
Om kansen te kunnen grijpen moet de mkb’er aan ze-
kere eisen voldoen. “Inzicht hebben in wat de markt
vraagt, wie goede lokale partners zijn en realistisch
zijn is heel belangrijk.Internationaal zakendoen ver-
eist ambitie, een langetermijnfocus en goed risico-
management”,zegt Siemons.
RONDETAFEL
4 · MAART 2014
Op zoek
naar succes
Nederlandstaatalvanoudsher
bekendalseenhandelsland.
Welblijfthetmkbtenopzichte
vandemultinationalsachterinde
internationalisering,zozegtJan
Siemons.Opzoeknaarsuccessen
enwijzelessenspreekthijvier
internationaalopererendepartijen.
‘Bepaalde gebieden
worden niet genoeg benut’
Jan Willem Drijver is verbonden
aan het familiebedrijf Lely,dat ac-
tief is in meer dan 60 landen en on-
der meer landbouwmachines en
melkrobots verkoopt.Zo ook in Po-
len,waarmee het in 2008 met een
joint venture startte. Drijver: “Le-
lywon vorig jaar zelfs de Dutch Po-
lish Business Award voor meest
succesvolle bedrijf in Polen.” De
keuze voor het land leek een logi-
sche voor de Nederlandse onder-
neming. “Het merendeel van de
grond in het land wordt agrarisch
aangewend. De economie was en
is daar nog erg in ontwikkeling.
Ook interessant voor ons was dat
overheden een duurzame aanpak
subsidiëren.Bovendien is Polen re-
latief dichtbij gelegen.”
Jan Siemons Algemeen Directeur NCH
Eén van de gesprekspartners is
Alwin van Gils van The Makers,
dat eigendom is van de familie
Van Gils en waaraan verschillen-
de bedrijven zijn verbonden. Hij
doet al jaren zaken in Marokko en
heeft daar een kledingfabriek die
goed is voor bijna de gehele pro-
ductie.“In de jaren zeventig werd
het voor ons onmogelijk om kost-
prijstechnisch nog te produceren
in Nederland. Marokko was een
goed alternatief, ook omdat daar
wel genoeg personeel was te vin-
den.Inmiddels zitten we al zo lang
in Tanger dat we loyaliteit hebben
opgebouwd; 56 procent van de me-
dewerkers is langer dan 10 jaar in
dienst.We realiseerden een onder-
nemingsraad en een ziektekosten-
verzekering in een tijd waarin dat
in Marokko nogal ongebruikelijk
was.Door respect te geven krijg je
het ook terug.”
Dat betekende niet dat de Ne-
derlandse mores ook meteen gol-
den in Marokko, zo verduidelijkt
Van Gils.“U en meneer zeggen,dat
hoort.En Marokkanen hebben be-
hoefte aan hiërarchie. Discussië-
ren over religie doe je ook niet,dat
getuigt niet van respect.” Van Gils
waarschuwt ondernemers niet al-
leen op woorden af te gaan. “Ver-
wacht in Marokko bovendien geen
quick deals,want die bestaan daar
niet.Ga met je zakenpartners eten
en bouween band op.Lukt dat,dan
is het voor het leven.”
Kleding
uit Marokko
Melkrobots
in Polen
Algemeen directeur van het NCH in
gesprek met vier internationaal
opererende partijen

5. MAART 2014 · 5
Van Brazilië wordt wel eens ge-
zegd dat het er moeilijk za-
ken doen is. Klopt dat? “Het is
niet makkelijk, maar dat geldt
ook voor andere landen”, zegt
Floris Holla van Tema B.V.Het be-
drijf brengt onder meer machi-
nesvoordescheidingvanvasteen
vloeibare stoffen aan de man en
verkoopt apparatuur voor grond-
stofverwerking, vooral in de mi-
nerale en chemische industrie.
“In Brazilië hecht men veel waar-
de aan local content,dus is het be-
langrijk om je als onderneming te
onderscheiden.Hoewel we 30 jaar
geleden merkten dat de tijd niet
rijp was om er te beginnen,is dat
nu wel het geval.Er is een enorm
potentieel in Brazilië.Het hebben
van een lokale partner is daarbij
een must,met het oog op de taal-
barrière en kennis van de markt.
Ook vinden Brazilianen lokale
service heel belangrijk.Wie er on-
derneemt moet op de hoogte zijn
van ontzettend veel regels en be-
lastingen,maar ook van de moge-
lijkheden tot financiering om de
kansen te benutten”,vertelt hij.
De uitdaging van onderne-
men in Brazilië ligt onder meer
in de grootte van het land, ver-
volgt Holla. “De industrieën lig-
gen nogal verspreid. Daarnaast
hebben de grote concerns een be-
paalde arrogantie waardoor het
lastig is om tot zaken te komen.
Handelsmissies kunnen daarbij
helpen.”
Bart Leenhouts’ interesse in Rus-
land werd gewekt toen het land
in 1998 op zijn gat lag door een
zware crisis.“De economie moest
welgaangroeienenikwildemee-
deinen op die ‘boom’.” Inmiddels
heeft hij meer dan tien jaar het
taalinstituut Petrion dat in Sint
Petersburg cursussen Russisch
met accommodatie verzorgt voor
mensen uit het bedrijfsleven.Dit
zijn werknemers van zowel gro-
tere als kleinere ondernemin-
gen, en voor een groot deel ook
Nederlanders.“In Rusland liggen
veel kansen, maar het is wel een
moeilijk land om in te onderne-
men.Het is belangrijk er altijd de
sleutel in eigen hand te houden”,
tipt hij,“en om rekening te hou-
den met de bureaucratie en rela-
tief hoge opstartkosten.”
Rusland is met name interes-
sant voor leveranciers van equip-
ment en bedrijven die er produc-
tieopstarten,zoverteltLeenhouts.
“De economie converteert van im-
port naar eigen productie. Neder-
landse bedrijven denken nog wel
eensdatze‘even’eenproductkun-
nen verkopen in Rusland, maar
importeurs worden overspoeld
met aanbiedingen.Je moet er dus
echt in investeren en dat is een
kwestie van lange adem. Doe het
dusookalleenalshetlandookecht
van strategisch belang voor je is.
Maar: zit je er eenmaal,dan zijn de
margeszekerdemoeitewaard.”
Taalinstituut
in Rusland
Centrifugesenzeef-
machinesinBrazilië
Het bedrijf verdiepte zich in de
Poolse cultuur en gebruiken,maar
kon niet alles voorzien.“We inves-
teerden bijvoorbeeld veel in de-
monstraties, maar hadden niet
genoeg rekening gehouden met de
taal. Onze trainingen en handlei-
dingen voor machines waren voor-
namelijk in het Engels terwijl een
groot deel van de krachten die taal
niet machtig was. Daarnaast had-
den we meer van de overheid ver-
wacht en hebben we geleerd dat
die ook wispelturig kan zijn.Het is
dus belangrijk om altijd een plan B
te hebben. En ook: om kenbaar te
maken dat je als bedrijf van plan
bent om er te blijven voor de lange
termijn.”
Tekst: Marjolein Straatman Foto’s: Imre Engbers

6. M
onir Toutouh is enthou-
siast, als het gaat over
de mogelijkheden voor
het bedrijfsleven in Ma-
rokko. Niet verwonderlijk, gezien
zijn functie als directeur van Chaabi
Bank Nederland, dochterbedrijf van
de Marokkaanse Groupe Banque
Populaire. Maar de cijfers geven
hem geen ongelijk. Marokko maakt
de afgelopen jaren een enorme groei
door.
Nederland exportland!?
Toutouh: “Er liggen kansen voor de
Nederlandse ondernemer in Ma-
rokko: als uitvalbasis richting Afrika,
maar ook vanwege ontwikkelingen
in de interne markt. Marokko heeft
een strategische ligging; de meest
nabije grens met Spanje ligt op 14
kilometer, vanaf Amsterdam is het
3 uur vliegen en een containerschip
van Rotterdam naar Casablanca is
maar vier dagen onderweg.”
Toch bezet exportland Nederland
van alle Europese landen die expor-
teren naar Marokko slechts de neg-
ende plek. Dat kan veel beter, vindt
Toutouh. “Marokko is in opkomst
en heeft behoefte aan ondermeer
technische knowhow. Het kijkt nu
om zich heen: met wie kunnen wij
samenwerken? De contacten met
Spanje en Frankrijk zijn al goed,
maar in samenwerking met de Ma-
rokkaanse ambassade in Den Haag
en Nederlandse ambassade in Rabat
wil ik ook Nederland aan tafel kri-
jgen.”
Kansrijk
En daarvoor biedt Nederlandse
deskundigheid een uitgelezen kans.
“De Marokkaanse overheid heeft
strategische plannen gemaakt voor
kansrijke sectoren. Die passen bij
de expertise van Nederlandse bedri-
jven. Zo komt voor de uitbreiding
van de toeristische sector Neder-
landse kennis van infrastructuur en
logistiek goed van pas. Nederland
heeft een ijzersterke agrosector –
ook iets waar veel behoefte aan is in
Marokko. Net als aan technologie op
het gebied van water, zonne-energie
en ICT. Daarbij genieten buitenland-
se bedrijven allerlei fiscale voordel-
en, zijn er stimuleringsmaatregelen
en is er geïnvesteerd in een aantrek-
kelijke infrastructuur.”
Advies
Chaabi Bank heeft zich ten doel
gesteld een brug te zijn tussen Ma-
rokko en Nederland. Particulieren
kunnen er terecht voor allerlei pro-
ducten en diensten, zoals betaal-
rekeningen en internationaal betal-
ingsverkeer, maar de bank legt nu
ook de focus op het bedrijfsleven.
“Veel Nederlandse bedrijven over-
wegen zaken te doen in Marokko.
Chaabi Bank organiseert infor-
matiemiddagen, B2B-meetings en
handelsmissies. We adviseren over
de kansen en bedreigingen, maar
ook over bancaire zaken. We ge-
bruiken de deskundigheid en die
van ons hoofdkantoor op het ge-
bied van economische ontwikke-
lingen. Groupe Banque Populaire
is bovendien de grootste financiële
dienstverlener in Marokko. Inter-
nationaal betalingsverkeer van en
naar Marokko kunnen wij sneller,
tegen de beste prijs en de beste ko-
ers aanbieden.”
Nederlandse expertise past
goed bij Marokkaanse ambities
Een gemiddelde groei van 4,3 procent in de afgelopen vijf jaar. Een strategische ligging,
op slechts drie uurtjes vliegen van Amsterdam. Een land waarmee al 400 jaar betrekkingen
bestaan, en dat nu behoefte heeft aan technische knowhow, agrokennis, infrastructurele
expertise. Dit is hét moment voor Nederlandse bedrijven om zaken te doen met Marokko.
Monir Toutouh
Directeur Chaabi Bank Nederland

7. Redouan Boussaid is oprichter van adviesbureau Invest in
Morocco, en vertelt over de ervaringen van zijn klanten die
in Marokko zakendoen:
“
Ik ben elf jaar geleden begonnen met het begeleiden van
ondernemers die in Marokko zaken willen doen. Toen
waren het vooral start ups, maar sinds twee jaar adviseer
ik ook bestaande en opkomende bedrijven. Bijvoorbeeld
Nederlandse ondernemers in de agrarische sector, die
blijk geven van veel interesse in Marokko. Er is immers veel goede
grond, voldoende water, een gunstig landbouwklimaat en een lang
groeiseizoen voor hoge producties van een heel scala aan gewassen.
De Marokkaanse bankensector biedt mogelijkheden en is stabiel.
Toch hebben Nederlandse ondernemers soms te hogeverwachtingen,
bijvoorbeeld van de professionaliteit en kennis van Marokkaanse
boeren. In Nederland is de agrarische kennis van erg hoog niveau.
Het is dan belangrijk de matching goed te organiseren.Al zijn er ook
sectoren waarin juist veel hoogopgeleiden werken, bijvoorbeeld de
ICT.Ook is de energiesector nu booming: multinationals stappen in
die markt in Marokko.Die brengen kennis en ervaring mee en zetten
trajecten op om werknemers op te leiden.
Vanuit mijn ervaring met de begeleiding zijn er een paar dingen die
opvallen.Het tijdsbesef in Marokko is anders,daar zul je aan moeten
wennen, en er is meer hiërarchie. Soms kunnen dingen informeel,
maar hoe hoger je in de boom komt,hoe formeler het wordt.Met de
conciërge gaan praten, daar begrijpen Marokkanen niets van – al
kunnen ze het wel waarderen.
Als ik met bedrijven achteraf probeer te analyseren wat er beter
kon, moeten we regelmatig concluderen dat Nederlanders zich
nogal eens te star opstellen in onderhandelingen. Nederlanders
willen duidelijke stappen zetten in een gesprek en leggen alles
vast in strikte afspraken. In Marokko gaat het meer uit de losse
pols.Men kan het zeker waarderen als jij je aan de afspraken houdt,
maar er moet wel flexibiliteit mogelijk blijven. Naar mijn idee zijn
Spanjaarden en Fransen daar een stuk beter in.Maar ik denk dat een
echte ondernemer dat feilloos aanvoelt.Voor hem gaan veel deuren
open in Marokko.”
Binnenlandse hervormin-
gen, een strategische agen-
da en incentives voor inves-
teerders zijn voor Marokko
de bouwstenen op weg naar
een competitieve, sociale en
groene economie, stelt Ab-
delouahab Bellouki, ambas-
sadeur voor Marokko in Ne-
derland.
“Marokko is een stabiel land.Die sta-
biliteitwordt gevoed door de grote en
nog altijd voortdurende hervormin-
gensindsdejarennegentig,gerichtop
het verbeteren van het investerings-
klimaat,op het moderniseren van de
financiële markten en de infrastruc-
tuurenophetverzekerenvanpositie-
vemacro-economischeindicatoren.
Strategische keuzes
In een ranking van het World Econo-
mic Forum uit 2013 blijkt Marokko
de meest competitieve economie in
Noord-Afrika.Marokko’sgeografische
ligging vormt een knooppunt tussen
Europa,AfrikaendeArabischewereld.
Ditmaaktdirectetoegangtotenorme
markten mogelijk, zeker omdat Ma-
rokko met heel wat landen free trade
agreements heeft afgesloten.Tussen
MarokkoendeEUkunnenalveelpro-
ducten tariefvrij worden verhandeld
enmomenteelwordteronderhandeld
vooruitbreidingvandieafspraken.
Marokko heeft de afgelopen ja-
ren bovendien strategische keuzes
gemaakt. Om investeerders aan te
trekken zijn veel incentives in wer-
king gesteld, in sectoren als lucht-
vaart, automotive, electronica, off
shore, ICT, agri-business, textiel,
bouw, energie, water en elektrici-
teit.Door het hele land worden tax
free areas gecreëerd. Regionale in-
vesteringscentra functioneren als
one-stop-shop.Toegang tot kredie-
ten wordt makkelijker gemaakt. In
‘Doing Business 2014’ van de We-
reldbankstaatMarokkoopnummer
39 op de ranking van landen waarin
het makkelijk is om een bedrijf te
starten.
Innovatie hoog op agenda
DaarnaastisMarokkoinde‘Climate
Change Performance Index 2014’
het vijftiende land op wereldschaal
en eerste in Afrika en de Arabische
wereld. De auteurs ervan zeggen:
“Het is opmerkelijk dat Marokko
probeert sociaal-economische ont-
wikkelingen in te zetten voor een
groeneeconomieendathetlandeen
verscheidenheidaaninitiatievenen
programma’sinzetvoorditdoel.”
Het aantrekkelijk maken van in-
novatieve investeringen staat hoog
op de agenda in Marokko. Dat is de
sleutel voor groei,werkgelegenheid,
concurrentiekracht en de ontwik-
keling van nieuwe technologieën.
Zo streven we ernaar de nieuwe di-
gitale kloof te overbruggen – door
ontwikkeling van de infrastructuur,
maar ook in economisch en sociaal
opzicht. Betere toegang tot ICT en
het aanmoedigen van ICT-gebruik
zal een duurzame economische
groeistimulereneneenboostgeven
aandewelvaart.
Uitdagingen
Natuurlijk blijven er uitdagingen,ob-
stakels en te nemen hordes. Maar
Marokko is vastberaden om die te
overwinnen - door het uitbreiden
van de hervormingen,door te luiste-
ren naar investeerders en door een
betrouwbare partner te zijn voor el-
keinvesteerderdiehetpadwilvolgen
van de vele grote buitenlandse inves-
teerdersdiehemvoorgingen.”
Dit is een verkorte en bewerkte versie van de
speech van de ambassadeur tijdens de AMDI-
conferentie over investeren in Marokko,begin fe-
bruari in het Hilton Hotel inAmsterdam.
MAROKKO
MAART 2014 · 7
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
Marokko: opwegnaar
eencompetitieve,sociale
engroeneeconomie
HiërarchieisbelangrijkinMa-
rokko. Hoe hoger je in de boom
komt, hoe formeler het wordt.
Met de conciërge gaan praten
daarbegrijpenMarokkanenniets
van,al kunnen ze het best waar-
deren.
In een kennismakingsgesprek
is het ongewenst om direct over
zakentepraten.
Onderhandelingen lopen nog-
aleensstukophetfeitdatNeder-
landerszichtestaropstellen.Ben
je flexibel,dan gaan deuren eer-
der voorjeopen.
Marokkanen zullen zich nooit
negatief uitlaten over jouw idee
of product. Dat maakt bijvoor-
beeldmarktonderzoeklastig.
Je maakt indruk als je je in
de cultuur hebt verdiept en bij-
voorbeeld iets weet over de ge-
schiedenisvanderegiowaarinje
verkeert.
Marokkanenzijneentrotsvolk.
Met een houding die uitstraalt:
‘ik weet het beter’ zet je kwaad
bloed.
Zorg voor iemand die Frans
of liever nog Frans en Arabisch
spreekt.
‘Nederlandersstellen
zichnogweleenstestarop
inonderhandelingen’
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
TIPS
van Redouan Boussaid,
oprichter adviesbureau
Invest in Morocco
“Het tijdsbesef in Marokko is anders”

8. The fastest growing economy among the OECD members with an average annual
growth rate of 5.2% (OECD 2012-2017)
One of the fastest growing economies in the world and the fastest growing
economy in Europe with an average annual real GDP growth rate of 5% over
the past decade (2002-2012)
16th
largest economy in the world with over $1 trillion GDP at PPP (IMF 2012)
A population of 76 million with half under the age of 30
Access to Europe, Caucasus, Central Asia,
the Middle East and North Africa
Highly competitive investment incentives as well
as exclusive R&D support
Around 600,000 university graduates per year
“VSO gelooft in de samenwerking met
bedrijven om uiteindelijk een betere
positie te realiseren voor mensen die
in armoede leven. We doen dat al
meer dan tien jaar,” vertelt Wim de
Jong. Hij betrekt het bedrijfsleven bij
VSO. “Enerzijds werken we samen met
bedrijven als Randstad en Accenture
die niet direct een voet aan de grond
(willen) hebben in ontwikkelingslanden,
maar vanwege hun maatschappelijke
betrokkenheid en vanuit een HR-
oogpunt met ons samenwerken. Zij
willen hun medewerkers de kans geven
een bijdrage te leveren terwijl ze hun
eigen capaciteit vergroten door via VSO
hun kennis te delen.”
Daarnaast werkt VSO samen met
internationale bedrijven die wel
werkzaam zijn in ontwikkelingslanden.
Ook hier is het van belang dat vooral
diegenen die in armoede leven, de kans
krijgen te profiteren van de aanwezigheid
vandeondernemingdaar.“Wevindendat
deels een verplichting van de betreffende
multinational, zeker daar waar (jeugd)
werkloosheid één van de grootste
problemen is. Anderzijds levert dit ook
voordelen voor het bedrijf zelf op.”
Kansen door kennis
Duurzaam helpen door kennis te delen. Dat is wat de
internationale ontwikkelingsorganisatie VSO doet.
Deze werkt samen met multinationals zoals de BG Group.
Skills
Een voorbeeld van een dergelijke
samenwerking is die met de BG Group
in Tanzania, regio Mtwara en Lindi.
Recent is daar gas ontdekt en de
multinational constateerde dat om
écht succesvol te zijn deze afhankelijk
is van lokale betrokkenheid, zowel
direct als in de supply chain. Te denken
valt aan loodgieters en lassers die
nodig zijn. Toen het bedrijf lokale
mensen wilde betrekken ontdekte
het dat hun niveau niet voldeed
aan de eisen. VSO analyseerde
daarop het beoogde kennisniveau en
ontwikkelde een programma om het
beroepsonderwijs naar internationale
maatstaven te tillen. “VSO-
vakdeskundigen spelen een grote rol
in dit programma, dat we hebben op-
gezet met de Tanzaniaanse overheid en
beroepsonderwijsinstellingen. Naast
de ontwikkeling van een curriculum
trainen zij de docenten en begeleiden
zij hen minimaal één jaar ‘on the job’.
Dit is karakteristiek voor VSO’s aanpak:
inzet van vakdeskundigen die hun
kennis delen met lokale docenten. Het
is veel duurzamer dan je richten op
studenten”, aldus De Jong.
Hulp aan het mkb
Afgezien van het verhogen van het
niveau van beroepsopleidingen in de
regio en daarmee het realiseren van
beter opgeleide werknemers, staat VSO
op het punt om ook kleinere bedrijven in
Tanzania te begeleiden. De Jong vertelt:
“Zij voldoen bijvoorbeeld nog niet aan
veiligheidseisen van de BG Group of
weten überhaupt niet hoe ze zaken
kunnen doen met grote multinationals.
Ook daarvoor moet een programma
worden ontwikkeld zodat de lokale
ondernemingen ook opdrachten
kunnen uitvoeren voor bijvoorbeeld de
BG Group. Voor BG Group is dan het
voordeel dat die uiteindelijk goedkoper
kan inkopen op de lokale markt, in plaats
van afhankelijk te zijn van de inter-
nationale markt. Zo snijdt het mes aan
twee kanten. Naast voordelen voor het
bedrijf, realiseren wij namelijk ons doel
dat mensen in armoede een perspectief
krijgen op een betere toekomst.”
Voor meer informatie bezoek:
www.vso.nl

9. “Do not be late for Tur-
key”. Dat is het advies van
İlker Aycı, als hem gevraagd
wordt wat zijn gouden tip is
aan Europese investeerders.
Aycı is directeur van ISPAT
(Investment Support and
Promotion Agency of Tur-
key), het investeringsagent-
schap van Turkije. Deze tip
is ook voor Nederlandse be-
drijven, zeker als die actief
zijn in de energiesector.
Waarom is de Turkse
economie succesvol?
“Jaren geleden is Turkije begonnen
met hervormingen op het gebiedvan
publiekefinanciën,waardoordeover-
heid ruimte kreeg om te zorgen voor
fiscale aanpassingen en hervorming
vanbanken,socialezekerheidenzorg.
AanhetbeginvandezeeeuwhadTur-
kije nog een begrotingstekort van
ruim 10 procent,en een staatsschuld
vanmeerdan70procentvanhetBNP.
Inmiddels is het begrotingstekort te-
ruggebracht naar twee procent en de
schuld verlaagd naar 36 procent.Tur-
kije is veerkrachtig gebleken tijdens
de Europese schuldencrisis. Hervor-
mingen van de bankensector zorgen
voor een verdere versterking van de
Turkse economie, waardoor er geen
hulppakketten of bail-outs van de
bankennodigzijngebleken.”
Waarom is Turkije
interessant voor investeer-
ders en ondernemers?
“Wij hebben een jonge en dynami-
schebevolking;dehelftvandepopu-
latie is jonger dan 30.Gecombineerd
met de Turkse economische presta-
ties,een strategische ligging en een
liberaal investeringsklimaat zorgt
dat voor veel mogelijkheden voor in-
vesteerders. Er is een douane-unie
met de EU-landen sinds 1996 en er
zijn vrijhandelsverdragen met 23
landen,diemeestalookgetekendzijn
samen met de ons omliggende lan-
den. Investeren in Turkije betekent
dus dat het gemakkelijk is om pro-
ducten naar andere bestemmingen
teexporteren.”
Welke ontwikkelen
verwacht u
de komende twee jaar?
“Vanzelfsprekend bekijk ik econo-
mische ontwikkelingen in relatie tot
buitenlandse investeringen.Die ver-
tonen sinds 2008 in een neerwaartse
trend.Maarveelonderzoekenwijzen
uit dat de wereldeconomie zich in
2014 en 2015 zal herstellen.Men ver-
wacht dat ontwikkelde landen een
bescheiden groei zullen doormaken
en ontwikkelingslanden de motor
zullen zijn van het herstel. Chine-
se investeringen zullen toenemen
en als de Europese landen hun be-
grotingsproblemen weten op te los-
sen,zullenookdieinvesteringenweer
groeien.Dat is goed nieuws voorTur-
kije,wantzijzijnonzetraditionelein-
vesteringspartners–waaronderzeker
ook Nederland. De Turkse economie
zalmetvierofvijfprocentgroeien.Bo-
vendien zullen veel verschillende in-
vesteringsprojectenafgerondworden
de komende jaren, en daarvan ver-
wachtikeenpositieveinvloed.”
Welke sector is extra
aantrekkelijk voor het
Nederlandse bedrijfsleven,
denkt u?
“Ik kan er natuurlijk meerdere noe-
men,maar het meest geschikt is de
energiesector, gezien ook de Neder-
landse expertise op dat gebied. De
groeiende economie betekent on-
der meer dat de vraag naar elektrici-
teit de afgelopen tien jaar gemiddeld
met 6,2 procent steeg; tot 2020wordt
deze verwacht jaarlijks te groeien
met 7,5 procent. Daarom proberen
we minder afhankelijk te worden
van fossiele brandstoffen; de over-
heidstimuleertdusondernemersdie
daarininvesteren.”
TURKIJE
MAART 2014 · 9
‘StijgingTurkse
energieverbruik
iskansvoor
hetNederlandse
bedrijfsleven’
MARIE-LOUISE SCHONEWILLE
redactie@mediaplanet.com
Ufuk Arig is general manager van Ferro Steel Internati-
onal, dat al enkele jaren staal importeert vanuit Turkije
en sinds een jaar ook aldaar actief is in de staalbewer-
kingsindustrie. Hij vertelt over zijn ervaringen.
“Sinds 2009 importeren wij staal uit China, India en Turkije,voor de
export naar landen in Europa,Noord-Afrika en Latijns-Amerika.Maar
de positie van middle man heeft in onze ogen te weinig toekomst,dus
zijnwe gaan nadenken overwaardetoevoegende activiteiten.Vanwege
onze positie in de staal trading hadden we inzicht in de handel in ver-
schillendegebieden.ToenhebbenwegekozenvoorTurkije,vanwegede
groei van dat land,het investeringsklimaat en de relatieve nabijheid
ten opzichtevan Rotterdam.Rogiad,een stichtingvoor jonge onderne-
mers in Nederland,heeft ons daarbij begeleid.
Het begin
We begonnen met heel veel vragen, en zij hielpen ons aan een groot
deel van de antwoorden.Inmiddels hebben we machines gekocht,het
materiaal staat klaar en er zijn in Turkije drie technische mensen in
dienst. Voor de internationale im- en export is het niet nodig, maar
voor de lokale handel is het wel handig dat we hier in Nederland men-
sen in dienst hebben die Turks spreken, al is dat geen absolute voor-
waarde.Cultuurverschillen zijn verder niet zo heel groot,zeker niet in
het contact met internationaal opererende bedrijven.Ik heb gemerkt
dat we in Nederland wat directer zijn met onderhandelen,in Turkije
neem je daar meer tijd voor.Maar dat is absoluut geen barrière waar ik
tegenopzie.Bijlokalebedrijvenmoetjesommigeafsprakenbovendien
wat losser interpreteren.Voor ons heeft dat weinig gevolgen,we moe-
ten ons alleen soms flexibel opstellen.
Denken in oplossingen
EenzeerpositieveverrassingwashetcontactmetdeTurksebanken.Ze
zijn minder strikt in kredietverlening en denken echt met je mee,dat
is in Nederland wel anders.Bij de bank waar wij aanklopten was een
specialistvoor de staalindustrie,dat hielp.De bank stelde zich ook con-
structief op door te zoeken naar oplossingen die voor ons en voor hen
gunstig zijn.”
‘De Turkse bank
denkt echt met ons mee’
MARIE-LOUISE SCHONEWILLE
redactie@mediaplanet.com
Tips voor
ondernemen in Turkije
Bouw marges in als je zaken doet met lokale
bedrijven. Mochten zij een afspraak anders
hebben begrepen of er wat losser mee omgaan,
dan beschik je zelf ook over de nodige flexibili-
teit om daar niet te veel last van te hebben.
Gebruik Turkije als toegangspoort naar
omliggende landen.
Maak gebruik van de mogelijkheden te inves-
teren in sectoren als infrastructuur, logistiek,
mijnbouw, automotive, ict en techniek.
Schakel iemand in die je in contact kan brengen
metTurkse leveranciers,afnemers,arbeids-
krachten.Vind niet zelf het wiel uit.Het is geen
noodzaak,maar het kan handig zijn iemand aan
jouw kant te hebben dieTurks spreekt.
Neem de tijd voor een klant of voor een onder-
handeling met een zakenpartner.Thee drin-
ken, lunchen of dineren hoort erbij.
1
2
3
4
5
İlker Aycı
Directeur ISPAT

10. Bijna alleAfrikaanse landen beleven
een groei van meer dan vijf procent
en ook is hetwelvaartspeil per hoofd
van de bevolking relatief laag, zo
somt hij op.“De private sector heeft
er ruim baan gekregen van veel re-
geringenwaardoor eenvriendelijker
klimaat is ontstaan.Hoewel de over-
heden vaak nog wel een onvoldoen-
de scoren, gaan veel landen stapjes
vooruit en wordt de corruptie min-
der.Daarnaast zijn de banken er con-
servatief en hebben deze daardoor
het huishoudboekje op orde.Dankzij
de ‘boom’ in resources is bovendien
de infrastructuurverbeterd.Tel daar-
bij op datAfrika hoge geboortecijfers
kent terwijl veel landen vergrijzen,
en je ziet dat er enorme kansen lig-
gen.De vraag is alleen hoe die zijn te
vertalen naar een concreet plaatje”,
zegtVanderBijl.
Consumentenmarkt
Watophetmomenthetmeestinhet
oogspringtisdeconsumentenmarkt.
Waar Afrika nu één miljard mensen
telt, zijn dat er volgens schattingen
over 40 jaar twee miljard, haalt hij
aan.“Dat heeft impact op consump-
tieendeoptiestotproductie.Nigeria,
waar nu meer dan 170 miljoen men-
sen leven,is hiervan een goed voor-
beeld.Maar ook in Ghana en Kenia is
ereengroteopkomendemiddenklas-
se.In food and beverages en telecom
wordt nu al veel geld verdiend. Ook
voor de transport- en logistieksec-
tor zijn erveel kansen,net zoalsvoor
ondernemers in housing, health-
care en vrije tijd. In veel landen is
het bedrijfsleven nog niet zo groot
waardoor er relatief weinig concur-
rentie en hogewinstmarges te beha-
lenzijn.”
Ghana ziet hij als ‘Afrika voor be-
ginners’ vanwege zijn laagdrempe-
ligheid en relatieve stabiliteit.“Tege-
lijkertijd heeft bijvoorbeeld Nigeria
meer krachtige lokale spelers, het-
geen ook interessant kan zijn, en is
Kenia een echte powerhouse voor de
private sector met een relatief groot
bedrijfsleven.”
Afrikaanse motor
Dit alles neemt natuurlijk niet weg
dat er de nodige spelregels zijn voor
het welslagen van de zaken.Van der
Bijl tipt: “Wees niet te goed van ver-
trouwen. Een klant kan een agent
worden, misschien later een distri-
buteurenpasveellatereventueeleen
joint venturepartner. De meest suc-
cesvolleverhalenkennendewegvan
degeleidelijkheid.Zorgvooreengoed
netwerkenleervanjecollega’s.”
Tussen de voorbeelden van aldaar
actieve bedrijven die hij opnoemt
valt al snel de naam Philips.“Nadat
Nederlandse bedrijven een tijd lang
nogal terughoudend waren met be-
trekking tot Afrika, zet het concern
ernuvolopopin.DaarnaastishetNe-
derlandse Wienco in Ghana inmid-
dels het grootste agribedrijf.Eenveel
kleiner voorbeeld is de lowbudget
motorfiets van het bedrijf Koneksie,
die op de Keniaanse markt wordt ge-
bracht.”
Na dit kleine, maar diverse palet
zegt Van der Bijl lang na te moeten
denken over ondernemersactivitei-
ten die men beter níet ontplooit in
Afrika. “Belangrijk is dat onderne-
mers zich vasthouden aan hun core
business.”
AFRIKA
10 · MAART 2014
Afzet in Afrika
Bob van der Bijl
Managing DirectorThe
Netherlands-African Business Council
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
“Afrika is nog het enige continent met een gigantisch poten-
tieel”,zegt Bob van der Bijl. Ondernemers moeten nog flink
hun best doen om er niet te slagen,zo vindt de Managing
Director vanThe Netherlands-African Business Council.
Na een verblijf van acht jaar
in Nigeria met een vader die
er scheepsagent was had
Bas de Vaal wel feeling met
ondernemen overzees. In-
middels heeft hij voor het-
zelfde beroep gekozen,
maar dan in Ghana.
Zijn bedrijf Portside International
beheert daarnaast een containerde-
potindehavenvanTemaeneenwa-
rehouse,waar op het moment van
spreken overigens blikjes tonijn lig-
genopgeslagen.DeVaalwasdriejaar
geleden op zoek naar een uitdaging.
Ghanaleekhemeenmooistartland.
“Het is er nog goedkoop en relatief
stabiel.Natuurlijk,corruptie en on-
veiligheid zijn er ook.Maar als je de
verkeerdebuurtenmijdtisernietzo
heel veel aan de hand.Ons voordeel
was dat de haven inTema te klein is
voor de aanvoer en dat er hoge boe-
tes bestaanvoorwie zijn containers
daar niet binnen zeven dagen ver-
wijdert. Een depot beginnen was
duseengoedidee.”Meteenscheeps-
agentschap daarnaast probeert De
Vaalkansenenrisico’stespreiden.
Geduld
Niettemin omschrijft hij het opzet-
tenvan het bedrijf als een “klusvan
jewelste”. Voordat de benodigde li-
centiesopzakwarenwasereenjaar
verstreken. “De bureaucratie is om
moedeloos van te worden en mijn
geduld is erg op de proef gesteld.
Daarnaast is het verstandig om de
cashgoedindegatentehoudenmet
een inflatievan 20 procent.En:voor
het overmaken van de betreffende
currency zijn allerlei documenten
vereist. Het vertraagt zaken, maar
je leert ermeewerken”,zovertelt De
Vaal.
Lokale kleur
Dat hij het nog steeds zag zitten in
het land, komt doordat de onder-
nemer probeerde niet meer als een
Nederlander te denken “Het helpt
ook om aandeelhouders ter plaatse
te hebben die het bedrijf een lokale
kleur geven en kunnen adviseren.
Verdermoetjeallesgoedindegaten
houdenenafentoeeenoogjedicht-
knijpen.Degrootsteuitdagingishet
echteromgoedpersoneeltevinden.
Ghanezen zijn heel erg vriendelijke
en open mensen. Wel is het nodig
henzonuendantemotiveren.”
Ondernemen in Ghana is volgens
De Vaal wel een echte aanrader,ook
alvragen de extreme omstandighe-
den zoals de tropische temperatuur,
de armoede, corruptie en inflatie
dan wel een gedegen voorstudie.
“Ghana is een ontzettend leuk land.
Ondernemers moeten zich niet la-
ten afschrikken door horrorverha-
len, maar gewoon hun huiswerk
doen.En de samenwerking zoeken.
Ga er niet alleen zitten maar vorm
je met behulpvan een partner eerst
een beeld van wat er in Ghana ge-
beurt. Veel mensen onderschatten
dat.”
Business in Ghanese haven
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
Bas de Vaal
Directeur
Portside International
Boeren in Afrika hebben vaak een
beperkte markttoegang. Het initi-
atief 2SCALE moet die verbeteren
middels intensieve samenwer-
king. “En dat biedt eveneens
veel kansen voor het Nederlands
bedrijfsleven.”
“Nederlandse ondernemers kun-
nen bijvoorbeeld een technologische
bijdrage leveren. In clusters streven
Afrikanen en verschillende partijen
samen naar concurrerende loka-
le productie voor met name lokale
markten”, vervolgt Myrtille Danse,
directeur van BoP Innovation Center,
dat Nederlandse bedrijven de kansen
op de Afrikaanse markt leert ontdek-
ken en de behoeften ter plaatse inven-
tariseert.
Doel is om in totaal 1 miljoen boeren
markttoegang te verschaffen, wat leidt
tot inkomensverbetering en meer
werkgelegenheid. Ze worden geor-
ganiseerd en ondersteund. Een goed
voorbeeld van een lead firm die het
project een boost geeft is Friesland-
Campina, zegt Danse.
Lokale melk
“Dit bedrijf probeert met lokale boe-
ren de melkproductie ter plaatse op
gang te krijgen.” Hiervoor wordt
technologie meegebracht, maar ook
trainingen. Een werkwijze die uitein-
delijk ook in 500 andere clusters moet
gaan gelden zoals in de tuinbouw,
aardappelteelt, veevoederproductie
en visteelt.
2SCALE is een consortium van vier
partijen. Het Ministerie van Buiten-
landse Zaken, het International Fer-
tilizer Development Center, het In-
ternational Centre for development
oriented Research in Agriculture
en BoP Innovation Center. IFDC is
hierin de leidende partij, zegt pro-
jectleider Arno Maatman. “Wij voe-
ren samen met ICRA de activiteiten
in het veld uit, om lokaal onderne-
merschap te stimuleren. Samen met
BoPInc faciliteert IFDC in het leggen
van relaties en het ontwikkelen van
ondernemingsstrategieën, om een
goed product duurzaam op de markt
te brengen.”
Technologische ondersteuning
Een participant is het bedrijf Equator
Kenya Limited, dat onder meer Afri-
kaanse pepersoorten afneemt van zo’n
6000 lokale boeren. “Ze hebben meer
zekerheid, worden getraind in de teelt
en komen in contact met financiële
instituties”, zegt directeur Jan Willem
van Casteren. “Dankzij 2SCALE krij-
gen wij technische ondersteuning. Zo
is er nu bijvoorbeeld druppelirrigatie.”
Lees het hele artikel op
www.internationaalzakendoen.com
Agri & Food: kansen in Afrika

11. Afrika is onderhevig aan
stedelijke ontwikkeling. En
juist daar liggen de kansen
voor de langere termijn, zo
meent Robert van Kats van
de Dutch Alliance for Sustai-
nable Urban Development in
Africa (DASUDA).
“Als gevolg van economische groei,
bevolkingsgroei en een trek naar de
stad ligt er een enorme druk op veel
Afrikaanse steden. Een goed voor-
beeld is de stad Lagos in Nigeriawaar
inmiddels 17 miljoen mensenwonen
en er te weinig voorzieningen,zoals
huisvesting, zijn. Voor Nederlandse
ondernemers is dat gunstig omdat
in veel Afrikaanse landen expertise
ontbreekt. Niet alleen qua huisves-
ting,maarookinmobiliteit,wateren
duurzame energie-oplossingen”,zegt
VanKats.
Beeld van Afrika
Er bestaan volgens hem goede plan-
nen in Afrika. Vaak lukt het echter
nietdieterealiserendoorhetontbre-
ken van strategie en business cases.
“Bij een woningbouwproject den-
ken de makers vooraf niet na over de
drinkwatervoorziening.Er is dus ge-
noeg werk.En toch is het verbazing-
wekkendhoeweinigondernemersde
stap naarAfrika maken.De beeldvor-
mingindemediaisnegatief,terwijlje
er wel degelijk zaken kunt doen zon-
der met corruptie te maken te heb-
ben.”
VanKatsispositiefoverdedrivetot
stedelijke vernieuwing, al is hij ook
kritisch.Bijvoorbeeld over zogeheten
‘newtowns’ombestaandesteden,en
over de toekomst ervan.“De vraag is
hoerealistischzezijnmetbetrekking
totimplementatieenuitvoering.DA-
SUDA werkt in Nairobi momenteel
aan de bestaande stad,want die mag
nietvergetenworden.”
MAART 2014 · 11
MARJOLEIN STRAATMAN
redactie@mediaplanet.com
Continent in beweging
GHANA
Nigeria is een van de top­
producenten van olie, gas en
LNG maar is tegelijkertijd een
uitdagend land om zaken in te
doen. Deze uitdagingen behel­
zen een fragiele democratie
met continue onzekerheden in
het wetgevende proces en een
sociale disbalans en religieus
extremisme die levens en bezit­
tingen bedreigen. Daarnaast is
er een eeuwenoude corruptie
en een sterk haperende fysieke
en sociale infrastructuur.
Positieve ontwikkelingen
De National Content Act biedt
echter hoop. Deze heeft na­
melijk geresulteerd in actieve
participatie van Nigerianen en
Nigeriaanse ondernemingen in
de gehele industriële keten van
ontwikkeling van olie­ en gas­
bronnen. Dit creëert duurzame
werkgelegenheid en stimuleert
de lokale economie.
Nigeria heeft 99 productieve
offshore velden en ruim 150
Mogelijkheden tot
Partnership
Voor meer info: +31 6 58 83 80 47
Nigeria heeft een belangrijke positie in de olie-en gas-
industrie. Deltalift Resources Nigeria Ltd, onder meer
actief in projectmanagement in deze tak, is constant
op zoek naar internationale leveranciers en partners.
Chijioke en Etan van Deltalift Resources Nigeria Ltd
onontgonnen velden. Hiervan
ligt meer dan 50 procent in on­
diep water op het continentaal
plat. Deltalift Resources Nigeria
Ltd levert projectmanagement­
en inkoopdiensten aan de lo­
kale industrie volgens wereld­
wijde normen. Het bedrijf staat
onder leiding van CEO Chijioke
Igwe en COO Etan Ogbemi en
heeft meer dan 40 jaar lokale
en internationale ervaring in de
olie­ en gasindustrie.
Groei en waarde
Onder de huidige leiding heeft
Deltalift Resources een fenome­
nale groei doorgemaakt en uit­
zonderlijke waarde gecreëerd
voor zijn belanghebbenden.
Dankzij zijn kennis en know­
how stelt Deltalift cliënten in
staat uitmuntend te opereren.
Deze zakelijke benadering re­
sulteert in wederzijds vertrou­
wen en respect. Deltalift is op
zoek naar internationale part­
ners. In het bijzonder bedrijven
uit Nederland, waarmee Nigeria
al geruime tijd samenwerkt.
Deze strategische brug tussen
Deltalift en Nederlandse olie­
en gasleveranciers is ontstaan
door de samenwerking met
Joop van der Vinne van CAB, die
erg actief is in de zakenwereld
van Nigeria.
KENIA
NIGERIA

12. Rechtstreeks boeken bij een luchtvaartmaatschappij of de
boeking onderbrengen bij VCK Travel?
Met alleen een ticket bent u er nog niet. Er is een hotel nodig,
vervoer van en naar de luchthaven enzovoort. VCK Travel biedt
totaaloplossingen waardoor we inzichtelijker én goedkoper
reizen kunnen boeken dan wanneer u dat zelf zou doen. Bij onze
totaaloplossing hoort ook managementinformatie over alles wat met
de reis te maken heeft: wanneer, waarheen, hoe en de besparing
die het opgeleverd heeft. Met deze managementinformatie heeft
elke organisatie inzicht in hoe vaak er door wie waarheen gereisd is
en wat dat in totaal gekost heeft.
Kosten besparen
Men denkt vaak nog dat vroeg boeken goedkoper is, maar dat
gaat niet altijd op. Luchtvaartmaatschappijen hebben soms
overcapaciteit waardoor de tickets een stuk goedkoper worden
vlak voor de vlucht gepland staat. VCK Travel kan in dat geval het
ticket omboeken naar de goedkopere aanbieding. Vanzelfsprekend
hebben we prijsafspraken met hotels, autoverhuurbedrijven en
luchtvaartmaatschappijen waardoor de totaalkosten lager zijn dan
wanneer u dit zelf regelt. Tel dat op bij de tijdwinst, het gemak en de
rapportages, dan is duidelijk dat u kunt besparen door zakenreizen
over te laten aan VCK Travel.
Ontzorgen
We nemen u als zakelijk reiziger werk uit handen. Voor recht-toe-
recht aan boekingen maakt u gebruik van onze geavanceerde
online bookingstool, waarbij zelf reserveringen, optieboekingen
en low-cost airlines ingeboekt kunnen worden. Voor complexere
reisschema’s die veel uitzoekwerk kosten, is altijd één van onze
deskundige Travel Consultants beschikbaar. En omdat alle
reisbewegingen en –verblijven bij één partij zijn ondergebracht,
weet VCK Travel met één druk op de knop waar iedereen zich op
dat moment bevindt.
Onafhankelijk advies
VCK Travel werkt vanuit zeven regionale vestigingen voor overheid,
MKB en scheepvaart. Ons klantenbestand is zeer divers en we zijn er
trots op dat ze‘honkvast’zijn. Hoe dat komt? Door ons onafhankelijk
advies, omdat we goed luisteren naar de wensen en eisen van de klant
en omdat we iedereen die via ons reist, een maatwerkoplossing kunnen
bieden. Elke klant heeft een eigen contactpersoon een vast team. Ieder
team kent zijn klanten, is op de hoogte van het reisbeleid, klantspecifieke
autorisatieprocessen en persoonlijke voorkeuren van reizigers. Bij VCK
Travel houden we van een open en persoonlijke aanpak.
Eric van Denderen, Manager Corporate Accounts & Events VCK Travel
vcktravel.nl
tel: +31 20 6800 802
email: info@vcktravel.nl
twitter: @vcktravel.nl
“Ik help u graag bij het inzichtelijk maken
van de uitgaven van uw zakenreizen. Zo
kunnen we de processen beter inrichten
en daar besparen we gegarandeerd
kosten mee!”
van Eric van Denderen
Manage uw
met VCK Travel
zakenreizen
Bedrijven proberen te besparen door zelf zakenreizen
te boeken, maar dat is zeker niet goedkoper.