Εισήγηση "Πλαστικές σακούλες" από την Τηλε-ημερίδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Δ.Δ.Ε. Β΄Αθήνας, για τα αίτια και τις επιπτώσεις της ρύπανσης από πλαστικό στις θάλασσες, Τρίτη 23 Ιουνίου 2020

1. Δρ Κώστας Νικολάου
Χημικός Περιβαλλοντολόγος,
Επισκέπτης Καθηγητής Οικολογίας και Κοινωνικής
Αλληλέγγυας Οικονομίας στο ΑΠΘ,
Πρόεδρος του Λαϊκού Πανεπιστημίου Κ.ΑΛ.Ο. "UnivSSE Coop"

2. 2

3. 1.
Ο καθένας μας
πετάει περίπου
300 πλαστικές
σακούλες κάθε
χρόνο και πάνω
από 22.000
πλαστικές
σακούλες στη
διάρκεια της
ζωής, που
καταλήγουν στο
περιβάλλον.
1.
Ο καθένας μας
πετάει περίπου
300 πλαστικές
σακούλες κάθε
χρόνο και πάνω
από 22.000
πλαστικές
σακούλες στη
διάρκεια της
ζωής, που
καταλήγουν στο
περιβάλλον.
3

4. 2.
Πάνω από 60.000
τόνοι πλαστικού
στην Ελλάδα,
καταλήγουν
διαμέσου της
πλαστικής
σακούλας σε
χώρους ταφής
απορριμμάτων ή
στις θάλασσες,
στις ακτές, στις
λίμνες και στα
ποτάμια.
2.
Πάνω από 60.000
τόνοι πλαστικού
στην Ελλάδα,
καταλήγουν
διαμέσου της
πλαστικής
σακούλας σε
χώρους ταφής
απορριμμάτων ή
στις θάλασσες,
στις ακτές, στις
λίμνες και στα
ποτάμια.
4

5. 3.
Κάθε τετραμελές
νοικοκυριό
πετάει στη
διάρκεια της
ζωής 0,5 τόνο
πλαστικές
σακούλες, για τις
οποίες πληρώνει
1.500 € για να τις
αγοράσει.
3.
Κάθε τετραμελές
νοικοκυριό
πετάει στη
διάρκεια της
ζωής 0,5 τόνο
πλαστικές
σακούλες, για τις
οποίες πληρώνει
1.500 € για να τις
αγοράσει.
5

6. 4.
Κάθε τετραμελές
νοικοκυριό στη
διάρκεια της ζωής,
θα πρέπει να
πληρώσει επιπλέον
2.000 € για να
ανακυκλωθούν οι
πλαστικές
σακούλες του, ενώ
αυτές οι
ανακυκλωμένες θα
πουληθούν στο
ράφι μόνο 15 €!
4.
Κάθε τετραμελές
νοικοκυριό στη
διάρκεια της ζωής,
θα πρέπει να
πληρώσει επιπλέον
2.000 € για να
ανακυκλωθούν οι
πλαστικές
σακούλες του, ενώ
αυτές οι
ανακυκλωμένες θα
πουληθούν στο
ράφι μόνο 15 €!
6

7. 5.
Η πλαστική
σακούλα
κατασκευάζεται σε
1 δευτερόλεπτο,
χρησιμοποιείται
για 20 λεπτά και
«λιώνει» σε 400
χρόνια!
5.
Η πλαστική
σακούλα
κατασκευάζεται σε
1 δευτερόλεπτο,
χρησιμοποιείται
για 20 λεπτά και
«λιώνει» σε 400
χρόνια!
7

8. 6.
Οι ελληνικές
παραλίες ακόμα
και οι πιο
απομακρυσμένες
κατακλύζονται
από κάθε
μεγέθους και
είδους πλαστικά,
φαινόμενο που
ονομάζεται
«σούπα
πλαστικών».
6.
Οι ελληνικές
παραλίες ακόμα
και οι πιο
απομακρυσμένες
κατακλύζονται
από κάθε
μεγέθους και
είδους πλαστικά,
φαινόμενο που
ονομάζεται
«σούπα
πλαστικών».
8

9. 7.
Το αλλοιωμένο
πλαστικό στη
θάλασσα γίνεται
τροφή του
πλαγκτόν, των
ψαριών και
τελικά του
ανθρώπου
διαμέσου της
τροφικής
αλυσίδας.
7.
Το αλλοιωμένο
πλαστικό στη
θάλασσα γίνεται
τροφή του
πλαγκτόν, των
ψαριών και
τελικά του
ανθρώπου
διαμέσου της
τροφικής
αλυσίδας.
9

10. 8.
Πολλά είδη στη
θάλασσα
παγιδεύονται στις
πλαστικές
σακούλες ή
καταπίνουν
κομμάτια τους και
τραυματίζονται ή
βρίσκουν
μαρτυρικό θάνατο
από ασφυξία.
8.
Πολλά είδη στη
θάλασσα
παγιδεύονται στις
πλαστικές
σακούλες ή
καταπίνουν
κομμάτια τους και
τραυματίζονται ή
βρίσκουν
μαρτυρικό θάνατο
από ασφυξία.
10

11. 9.
Οι πλαστικές
σακούλες για τα
ψώνια
κατασκευάζονται
από προϊόντα του
πετρελαίου. Η
μείωση τους θα
μειώσει και την
εξάρτηση από το
εισαγόμενο
πετρέλαιο.
9.
Οι πλαστικές
σακούλες για τα
ψώνια
κατασκευάζονται
από προϊόντα του
πετρελαίου. Η
μείωση τους θα
μειώσει και την
εξάρτηση από το
εισαγόμενο
πετρέλαιο.
11

12. 10.
Το κόστος των
πλαστικών
σακουλών
περνάει μέσα
από τα προϊόντα
στον
καταναλωτή και
τελικά στον
οικογενειακό
προϋπολογισμό.
10.
Το κόστος των
πλαστικών
σακουλών
περνάει μέσα
από τα προϊόντα
στον
καταναλωτή και
τελικά στον
οικογενειακό
προϋπολογισμό.
12

13. 13

14. Τα μέτρα για τις
πλαστικές
σακούλες
μεταφοράς δεν
είναι κυβερνητική
ιδέα, αλλά
υποχρεωτική
προσαρμογή στην
Οδηγία EE
2015/720,
29.4.2015
Τα μέτρα για τις
πλαστικές
σακούλες
μεταφοράς δεν
είναι κυβερνητική
ιδέα, αλλά
υποχρεωτική
προσαρμογή στην
Οδηγία EE
2015/720,
29.4.2015
14

15. Η πολιτική κατά των
σακουλών είναι
πολιτική πρόληψης-
μείωσης των
αποβλήτων, η
οποία είναι Νο 1
στην ιεραρχία
περιβαλλοντικής
διαχείρισης των
αποβλήτων:
προηγείται και της
επαναχρησιμοποίη
σης και της
ανακύκλωσης
Η πολιτική κατά των
σακουλών είναι
πολιτική πρόληψης-
μείωσης των
αποβλήτων, η
οποία είναι Νο 1
στην ιεραρχία
περιβαλλοντικής
διαχείρισης των
αποβλήτων:
προηγείται και της
επαναχρησιμοποίη
σης και της
ανακύκλωσης
15

16. Η οδηγία δίνει
τη δυνατότητα
είτε της
επιβολής
φόρων, τελών
κλπ είτε
πλήρους
κατάργησης των
σακουλών
Η οδηγία δίνει
τη δυνατότητα
είτε της
επιβολής
φόρων, τελών
κλπ είτε
πλήρους
κατάργησης των
σακουλών
16

17. Στην Ιρλανδία,
που επιβλήθηκε
φόρος,
σημειώθηκε
μείωση 90% (από
τις 328 σακούλες
κατά κεφαλήν το
χρόνο στις 21
σακούλες), μέσα
σε 5 μήνες
Στην Ιρλανδία,
που επιβλήθηκε
φόρος,
σημειώθηκε
μείωση 90% (από
τις 328 σακούλες
κατά κεφαλήν το
χρόνο στις 21
σακούλες), μέσα
σε 5 μήνες
17

18. Στην Γαλλία,
Ιταλία κλπ, που
επιβλήθηκε
κατάργηση, τα
αποτελέσματα
ήταν προφανώς
θεαματικότερα. Η
κατάργηση είναι
σαφώς
συνεπέστερη
πολιτική
Στην Γαλλία,
Ιταλία κλπ, που
επιβλήθηκε
κατάργηση, τα
αποτελέσματα
ήταν προφανώς
θεαματικότερα. Η
κατάργηση είναι
σαφώς
συνεπέστερη
πολιτική
18

19. Παρουσιάζεται ότι
"αγοράζουμε" τις
σακούλες.
Τις αγοράζουμε ήδη:
το κόστος τους είναι
προϋπολογισμένο και
ενσωματωμένο στις
τιμές των προϊόντων,
που αγοράζουμε.
Αυτό που
πληρώνουμε πλέον
για τις σακούλες είναι
στην πραγματικότητα
"penalty", είναι
φόρος
Παρουσιάζεται ότι
"αγοράζουμε" τις
σακούλες.
Τις αγοράζουμε ήδη:
το κόστος τους είναι
προϋπολογισμένο και
ενσωματωμένο στις
τιμές των προϊόντων,
που αγοράζουμε.
Αυτό που
πληρώνουμε πλέον
για τις σακούλες είναι
στην πραγματικότητα
"penalty", είναι
φόρος
19

20. Το να εφαρμόζεις
την αρχή "ο
ρυπαίνων
πληρώνει" είναι
σωστό μόνον κατά
το ήμισυ.
Δεν μπορεί αυτό
να οδηγεί στο
"όποιος πληρώνει
μπορεί και να
ρυπαίνει"
Το να εφαρμόζεις
την αρχή "ο
ρυπαίνων
πληρώνει" είναι
σωστό μόνον κατά
το ήμισυ.
Δεν μπορεί αυτό
να οδηγεί στο
"όποιος πληρώνει
μπορεί και να
ρυπαίνει"
20

21. Επειδή το
συγκεκριμένο
μέτρο αφορά
μόνον τις πλαστικές
σακούλες
μεταφοράς και όχι
όλα τα πλαστικά,
δεν σημαίνει ότι
δεν πρέπει να
εφαρμοσθεί.
Επειδή το
συγκεκριμένο
μέτρο αφορά
μόνον τις πλαστικές
σακούλες
μεταφοράς και όχι
όλα τα πλαστικά,
δεν σημαίνει ότι
δεν πρέπει να
εφαρμοσθεί.
21

22. 22

23. Πρώτος μήνας εφαρμογής
(Ιανουάριος 2018)
Δεδομένα του Ινστιτούτου Έρευνας
Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών
(ΙΕΛΚΑ)
Πρώτος μήνας εφαρμογής
(Ιανουάριος 2018)
Δεδομένα του Ινστιτούτου Έρευνας
Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών
(ΙΕΛΚΑ)
23

24. 65-70% μειώθηκαν
συνολικά οι
πλαστικές σακούλες
μεταφοράς.
Περισσότερα από 2
στα 3 νοικοκυριά
επιλέγουν να
χρησιμοποιούν
τσάντες πολλαπλών
χρήσεων αντί της
πλαστικής σακούλας.
65-70% μειώθηκαν
συνολικά οι
πλαστικές σακούλες
μεταφοράς.
Περισσότερα από 2
στα 3 νοικοκυριά
επιλέγουν να
χρησιμοποιούν
τσάντες πολλαπλών
χρήσεων αντί της
πλαστικής σακούλας.
24

25. Δύο χρόνια εφαρμογής
(Φεβ. 2018 – Φεβ. 2020)
Δεδομένα του Ινστιτούτου Έρευνας
Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών
(ΙΕΛΚΑ)
Δύο χρόνια εφαρμογής
(Φεβ. 2018 – Φεβ. 2020)
Δεδομένα του Ινστιτούτου Έρευνας
Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών
(ΙΕΛΚΑ)
25

26. 99% μείωση της
χρήσης λεπτής
πλαστικής σακούλας
μεταφοράς στα
σουπερμάρκετ το
2019 σε σχέση με το
2017.
Πάνω από 17 εκατ.
επαναχρησιμοποιού
μενες τσάντες έχουν
προμηθευτεί τα
ελληνικά νοικοκυριά
την τελευταία 3ετια.
99% μείωση της
χρήσης λεπτής
πλαστικής σακούλας
μεταφοράς στα
σουπερμάρκετ το
2019 σε σχέση με το
2017.
Πάνω από 17 εκατ.
επαναχρησιμοποιού
μενες τσάντες έχουν
προμηθευτεί τα
ελληνικά νοικοκυριά
την τελευταία 3ετια.
26

27. 27
Τα στοιχεία αφορούν την πλαστική σακούλα μεταφοράς πάχους
15-50 μm στην οποία επιβάλλεται από 1.1.2019 περιβαλλοντικό
τέλος 0,07€ συν ΦΠΑ.

28. Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης
καταγράφονται ανάμεικτες τάσεις, καθώς ναι μεν η
αύξηση του περιβαλλοντικού τέλους από 0,03€ συν ΦΠΑ
σε 0,07€ συν ΦΠΑ επέφερε πτωτικές τάσεις, αλλά η
έλλειψη ελέγχων από την πολιτεία επέφερε αυξητικές
τάσεις.
28
Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης
καταγράφονται ανάμεικτες τάσεις, καθώς ναι μεν η
αύξηση του περιβαλλοντικού τέλους από 0,03€ συν ΦΠΑ
σε 0,07€ συν ΦΠΑ επέφερε πτωτικές τάσεις, αλλά η
έλλειψη ελέγχων από την πολιτεία επέφερε αυξητικές
τάσεις.

29. Συγκεκριμένα:
•Σημειώνεται η εξαίρεση των υπαίθριων λαϊκών αγορών και των
περιπτέρων από την εφαρμογή της νομοθεσίας.
•Ενώ καταγράφεται εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου, αλλά με
διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο και την περιοχή.
Εκτεταμένη εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ.
αρτοποιία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες
καταστημάτων.
Σε άλλους κλάδους (π.χ. είδη ένδυσης) κατάργηση και
αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου
σακούλες όπως χάρτινες.
Πλημμελής εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης
με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.
Μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα
συγκριτικά με την επαρχία.
29
Συγκεκριμένα:
•Σημειώνεται η εξαίρεση των υπαίθριων λαϊκών αγορών και των
περιπτέρων από την εφαρμογή της νομοθεσίας.
•Ενώ καταγράφεται εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου, αλλά με
διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο και την περιοχή.
Εκτεταμένη εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ.
αρτοποιία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες
καταστημάτων.
Σε άλλους κλάδους (π.χ. είδη ένδυσης) κατάργηση και
αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου
σακούλες όπως χάρτινες.
Πλημμελής εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης
με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.
Μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα
συγκριτικά με την επαρχία.

30. Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποσοστιαία
μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στα κανάλια
του λιανεμπορίου είναι μικρότερη αυτής στα
σουπερμάρκετ.
Με δεδομένο ότι το κανάλι του σουπερμάρκετ
αντιπροσωπεύει μόνο το 50% των πωλήσεων του
λιανεμπορίου τροφίμων και ακόμα λιγότερο από το
σύνολο του λιανεμπορίου και τη μαζική εστίαση
εκτιμάται ότι η συνολική ποσοστιαία μείωση της
πλαστικής σακούλας μεταφοράς είναι σημαντικά
μικρότερη.
30
Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποσοστιαία
μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στα κανάλια
του λιανεμπορίου είναι μικρότερη αυτής στα
σουπερμάρκετ.
Με δεδομένο ότι το κανάλι του σουπερμάρκετ
αντιπροσωπεύει μόνο το 50% των πωλήσεων του
λιανεμπορίου τροφίμων και ακόμα λιγότερο από το
σύνολο του λιανεμπορίου και τη μαζική εστίαση
εκτιμάται ότι η συνολική ποσοστιαία μείωση της
πλαστικής σακούλας μεταφοράς είναι σημαντικά
μικρότερη.

31. Καταγράφεται μία αύξηση της τάξης του 40% στις σακούλες
απορριμμάτων που πωλήθηκαν το 2019 σε σχέση με το
2017, κάτι που σημαίνει ότι ναι μεν οι καταναλωτές
στρέφονται περισσότερο στις σακούλες αυτές, παρά στις
σακούλες από τις αγορές τους στα καταστήματα, αφετέρου
δεν αντισταθμίζεται η θετική επίδραση των παραπάνω
ευρημάτων.
31
Καταγράφεται μία αύξηση της τάξης του 40% στις σακούλες
απορριμμάτων που πωλήθηκαν το 2019 σε σχέση με το
2017, κάτι που σημαίνει ότι ναι μεν οι καταναλωτές
στρέφονται περισσότερο στις σακούλες αυτές, παρά στις
σακούλες από τις αγορές τους στα καταστήματα, αφετέρου
δεν αντισταθμίζεται η θετική επίδραση των παραπάνω
ευρημάτων.

32. Συγκριτικά με τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς, οι
πλαστικές σακούλες απορριμμάτων είναι φιλικότερος
προς το περιβάλλον τρόπος για την αποκομιδή των
απορριμμάτων, καθώς έχουν διαφορετικό σχήμα και
βάρος (π.χ. μία σακούλα απορριμμάτων έχει
πολλαπλάσια χωρητικότητα από μία σακούλα μεταφοράς)
και κατά κανόνα καταλήγουν στο σύστημα διαχείρισης
απορριμμάτων και όχι στην θάλασσα.
32
Συγκριτικά με τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς, οι
πλαστικές σακούλες απορριμμάτων είναι φιλικότερος
προς το περιβάλλον τρόπος για την αποκομιδή των
απορριμμάτων, καθώς έχουν διαφορετικό σχήμα και
βάρος (π.χ. μία σακούλα απορριμμάτων έχει
πολλαπλάσια χωρητικότητα από μία σακούλα μεταφοράς)
και κατά κανόνα καταλήγουν στο σύστημα διαχείρισης
απορριμμάτων και όχι στην θάλασσα.

33. Η τάση αυτή δείχνει ότι η μείωση στην χρήση
πλαστικής σακούλας μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο
σε μείωση των τεμαχίων, αλλά ακόμα και σε
μείωση συνολικά του χρησιμοποιούμενου
πλαστικού.
33
Η τάση αυτή δείχνει ότι η μείωση στην χρήση
πλαστικής σακούλας μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο
σε μείωση των τεμαχίων, αλλά ακόμα και σε
μείωση συνολικά του χρησιμοποιούμενου
πλαστικού.

34. 34