SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

Almanach pzpb 2020

•
•
G
Grupa PTWP S.A.

PZBP

Wirtschaft & Finanzen
1 von 63
Downloaden Sie, um offline zu lesen
ALMANACH Polskiego związku Pracodawców budownictwa
C M Y CM MY CY CMY K ALMANACH Polskiego związku Pracodawców budownictwa Wykorzystane szanse niespełnione nadzieje. . . . . . . . . str. 5 – 30 rola budownictwa w gospodarce 2016 – 2020 . . . . . str. 31 – 40 Członkowie PZPB. . . . . . . . . . . . . . str. 41 – 78 Jubileusze Członków PZPB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 79 – 86 inwestycje Własne Członków PZPB. . . . . . . . . . . . . . . str. 87 – 94 INFORMACJE O ZWIĄZKU OBSZARY DZIAŁAŃ, WŁADZE. . . . str. 95 – 102 społeczna odpowiedzialność Integracja, wizerunek, komunikacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 103 – 118 1 2 3 4 5 6 7 2016 – 2020
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 3ALMANACH PZPB 2016 – 20202 Szanowni Państwo Cztery lata to mało i dużo zarazem. Z perspektywy PZPB oraz mojej wła- snej, ostatnie cztery lata były niezwykle zróżnicowane oraz intensywne. Wspólnie dokonaliśmy wielu zmian, dyskutowanych i zapoczątkowa- nych na poprzednim Walnym Zgromadzeniu wiosną 2016 roku – szereg nowych aktywności, które miały prowadzić do zbudowania organizacji nowoczesnej, prężnej i stabilnej. Wiele z ówczesnych założeń wydawało się trudnych do zrealizowania, nazbyt ambitnych, ale uważaliśmy i uważamy, że cele należy stawiać odważnie. Nie chcemy postrzegać roli PZPB wyłącznie jako recenzenta i komentatora rynku. Przeciwnie, uważamy, że naszym obowiązkiem jest także, a może nawet przede wszystkim myślenie i działanie proaktywne – powinniśmy być kreatywni, opierając nasz profesjonalizm na zbiorowej mądrości członków. A tych jest z każdym rokiem coraz więcej, tworzymy sieć powiązań już blisko pół tysiąca firm budowlanych. Nie byłoby to moż- liwe bez doskonałej współpracy z organizacjami branżowymi – człon- kami PZPB. Dzięki niej mogliśmy jako rynek mówić wspólnym głosem w szeregu spraw istotnych dla budownictwa. Szczególnie ważnym dla nas obszarem była budowa dobrych relacji me- rytorycznych z rynkiem finansowym. Konsekwentnie uświadamialiśmy, że budownictwo to nie tylko klient banków, to także partner – partner nowoczesny, odpowiedzialny i doświadczony. Mamy świadomość, jak daleka droga jest jeszcze przed nami, aby budownictwo kojarzone było z szansami, a nie zagrożeniami, niemniej jesteśmy przekonani, że uczyni- liśmy wspólnie daleko więcej niż jeden krok w dobrą stronę. Bez wątpienia okres 2016-2020 to także okres wyzwań dla firm. Dyskusje, jakie toczymy w różnych miejscach czy gremiach, unaoczniają z perspektywy czasu zmiany, których jesteśmy częścią. O ile cztery, pięć lat temu konfrontowaliśmy się ze spadkiem inwestycji oraz staraliśmy się odbudowywać potencjał po niedawnym upadku setek firm, zaś trzy lata temu borykaliśmy się z wyzwaniem szalejących cen i malejącej rentowności, o tyle rok 2020 stawia wyzwania związane chociażby ze zrównoważonym rynkiem, poszanowaniem środowiska, postępującą digitalizacją oraz koniecznością bezpiecznego funkcjonowania w obliczu epidemii COVID19. W międzyczasie rynek budowlany, rynek inwestorski oraz stosunki z administracją dojrzały. Nie wszystko jest idealne, ale jesteśmy jednak w innej, w mojej ocenie korzystniejszej sytuacji niż kilka lat temu. Łatwiej nam rozmawiać i znajdować rozwiązania, udział rynku w procesach two- rzenia rozwiązań jest szerszy niż wcześniej. PZPB dzięki zaangażowanym członkom bez wątpienia był i pozostaje istotnym ogniwem dialogu. Dla mnie osobiście lata 2016-2020 były okresem intensywnej nauki jak budować wiarygodne stosunki, wsłuchiwać się w potrzeby członków PZPB i wspólnie poszukiwać ścieżek rozwoju organizacji. Chciałbym w tym miejscu szczególnie podziękować Radzie PZPB – byłym i obecnym członkom, za otwartość na dyskusję i wspieranie zarządu w wielu działaniach. Nie mniejsze podziękowania należą się wszystkim członkom PZPB oraz dziesiątkom ekspertów, profesjonali- stów, na co dzień pracującym w firmach członkowskich, którzy swoim czasem, sercem i wiedzą nadają siłę i blask naszej wspólnej organizacji. Życzę Państwu licznych sukcesów w nadchodzących latach, żywiąc nadzieję, że w bieżącej kadencji Polski Związek Pracodawców Budownictwa będzie mógł się istotnie do nich przyczynić. Jan Styliński Prezes Zarządu Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa Szanowni Państwo Obyś żył w ciekawych czasach… To chińskie przysłowie towarzyszy branży budowlanej od kilku lat, a rok 2020 oraz kolejne nie wskazują, aby miała nastąpić tzw. mała stabilizacja. Stoimy u progu nowej dekady, która równocześnie jest początkiem kolejnej perspektywy finansowej UE. Ta dotychczasowa mija pod znakiem kumulacji inwestycji związanych z renowacją, modernizacją i rozbudową infrastruktury drogowej i kolejowej. Podobną koniunkturę obserwowaliśmy w budownictwie kubaturowym. Pomimo tego dla wielu firm duża liczba realizowanych projektów nie oznaczała poprawy rentowności. Na ich wyniki oddziaływał zarówno wzrost cen materiałów, deficyt wykwalifikowanych pracowników, jak i zatory płatnicze. Za sukces należy uznać wypracowanie przez branżę w dialogu z inwestorami publicznymi zasad waloryzacji kontraktów. To istotny krok w stronę uporządkowania rynku drogowego i kolejowego, a także zrównoważenia ryzyk kontraktowych między generalnymi wykonawcami a inwestorami publicznymi.Równocześnienależymiećnadzieję,żedoświadczenietotrwale zmieni podejście wykonawców do szacowania kosztów, których rzetelność stanowi przecież o gwarancji jakości i terminowości realizowanych prac. Myśląc o przyszłości branży budowlanej należy podkreślić, że kierunek jej rozwoju determinują dziś przede wszystkim oczekiwania partnerów biznesowych i klientów. Kondycja wykonawców będzie zależeć w tym samym stopniu od sytuacji gospodarczej, w tym wysokości dofinansowania unijnego w nowej perspektywie, co skutecznego poszukiwania rozwiązań poprawiających efektywność. Budownictwo przyszłości powinno być odpowiedzią na potrzeby ludzi, co oznacza wyjście naprzeciw nowym wymaganiom dotyczącym energooszczędności, czy ekologii. Głównym trendem wpływającym na branżę budowlaną będzie właśnie zapotrzebowanie na energię, które rośnie w dużym tempie. Powinno to stanowić dla nas impuls do wdrażania technologii, które pozwolą zoptymalizować procesy i zwiększyć wydajność, której rezerwy są nadal w budownictwie znaczące. Odpowiedzią na wyzwania przyszłości będą innowacje, którym jako branża chętnie się przyglądamy, ale zbyt rzadko z nich korzystamy. Kierunek rozwoju powinna determinować digitalizacja i automatyzacja procesów, jak również zastosowanie nowoczesnych materiałów o parametrach dostosowanych do zmieniających się norm i przepisów. Równocześnie rozwój technologiczny będzie oznaczał profesjonalizację kadr oraz konieczność dostosowania systemu jej kształcenia do rzeczywistych potrzeb rynku, w tym metodyki BIM, jako podstawowego narzędzia zarządzania procesem inwestycyjnym na każdym jej etapie. Znaczący potencjał poprawy efektywności tkwi też w naszym doświadczeniu – umiejętnej analizie danych z dotychczas zrealizowanych projektów i implementacji wniosków w procesie planowania nowych. Oczywiście należy pamiętać, że cyfryzacja biznesu to z jednej strony usprawnienie, ale z drugiej ryzyka związane z bezpieczeństwem danych, których ochrona musi być priorytetem. Rozpoczynając przewodniczenie w kolejnej kadencji Rady PZPB życzę nam inspiracji w zakresie poszukiwania i wdrażania nowych technologii, wykorzystywania szans biznesowych w ramach nowej perspektywy finansowej UE oraz skutecznego pozyskiwania nowych rynków zbytu. To one wyznaczą przyszłość zarówno naszych firm, jak i całej branży. Piotr Kledzik Przewodniczący Rady Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa
1WYKORZYSTANE SZANSE NIESPEŁNIONE NADZIEJE fot.MOSTOSTALWarszawaSA
ALMANACH PZPB 2016 – 20206 fot. Budimex Dariusz Blocher Budownictwo „kołem zamachowym” Polski Związek Pracodawców Budownictwa jest profesjonalnym partnerem branży budowlanej. Aktywność Związku przełożyła się na dobry dialog z inwestorami publicznymi i samorządowymi. Polski rynek budowlany jest po czterech latach systematycznego wzro- stu stymulowanego funduszami Unii Europejskiej, dobrą koniunkturą gospodarczą oraz rządowymi i samorządowymi programami budowy dróg, kolei i hydrotechniki. W latach 2016-2019 roczna wartość rynku budowlanego wzrosła o ponad 50% – ze 157 do 224 mld zł. Dla dużych firm budowlanych był to czas wzrostu zamówień, ale nieprzekładający się korzystnie na ich rentowność. Galopujące ceny materiałów budowlanych, wzrost kosztów pracy oraz brak realnej waloryzacji kontraktów prze- łożyły się na pogorszenie wyników firm budowlanych. Według danych GUS rentowność małych i średnich firm wzrosła w tym czasie do średnio 8%, natomiast dużych firm spadła czterokrotnie, do 1%. Nauczyliśmy się w tym czasie budować szybciej, optymalniej: dla środowiska, inwestorów i otoczenia. Staramy się realizować kontrakty przed terminem, dotrzymu- jemy obietnic danych inwestorom, ale apelowaliśmy i apelujemy o równo- ważenie ryzyk po obu stronach umowy na usługi budowlane. Środowisko prawne i biurokratyczne jest cały czas dla budownictwa bardzo wyma- gające. Koszty administracyjne w budownictwie wzrosły, niestabilność przepisów utrudnia rozwój i tempo dużych procesów budowlanych. Dla całej branży budowlanej wyzwaniem jest cały czas trudny dostęp do gotówki i płynność finansowa. Wartość sprzedaży Budimeksu wzrosła w ostatnich czterech latach o bli- sko połowę – z 5,6 mld zł do 7,6 mld zł. Zwiększyliśmy także zatrudnienie z 6 do 7,5 tys. osób. Nasza rentowność jest na poziomie ok. 4%. Jest więc trochę lepsza niż średnia naszego segmentu rynkowego. Na naszych bu- dowach pracuje 50 tysięcy firm i ludzi. Segment budownictwa kolejowe- go stanowi już 1/4 naszego portfela. Jesteśmy największym wykonawcą na rynku przesyłowego budownictwa gazowego. Na rynek pracy weszło kolejne pokolenie młodych inżynierów i techników sprawniej wykorzy- stujących nowe rozwiązania jak BIM i drony, ale z innymi oczekiwaniami względem pracodawców niż ich starsi koledzy. Jest to dla pracodawców wyzwanie nie mniejsze niż te inżynierskie i budowlane. PZPB jest profesjonalnym partnerem branży budowlanej. Aktywność Związku przełożyła się na dobry dialog z inwestorami publicznymi i sa- morządowymi. Szczególnie w bardzo trudnym 2019 roku, dzięki Związ- kowi, udało się wypracować wiele dobrych rozwiązań dla każdej ze stron procesu budowlanego. Dynamika produkcji budowlanej od czerwca 2020 r. spada w związku z „koronakryzysem”. Prognozy wskazują, że będzie to spadek głównie wynikający z ograniczania inwestycji przez sektor prywatny i samorzą- dowy. W pewnej części będą go hamować inwestycje centralne, fundu- sze UE i unijne programy pomocowe przeznaczone do walki ze skutkami koronakryzysu. Mimo okresowych kłopotów, polskie budownictwo było i będzie cały czas „kołem zamachowym” polskiej gospodarki, wytwa- rzającym 7% polskiego PKB i dającym zatrudnienie ponad 1 mln ludzi. Praca tego „koła” będzie częścią rozwiązań na wychodzenie z trudności, w jakich znalazła się nasza i światowa gospodarka. Dariusz Blocher Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny Budimex SA Dyrektor Ferrovial Agroman na Europę. Absolwent Politechniki Częstochowskiej i IESE Business School w Barcelonie. Karierę zawodową rozpoczynał w Ahlstrom – Fakop. Od 1994 roku związany był z Pepsi Co. Polska jako: kierownik Oddziału Sprzedaży, dyr. ds. personalnych w Dziale Sprzedaży i Dystrybucji. Od 1998 roku był dyrektorem ds. personalnych w zakładach produkcyjnych oraz w centrali Pepsi Cola w Polsce. W 2002 roku został powołany na członka zarządu, dyrektora ds. zarządzania kadrami Budimex SA. Od 2009 roku prezes zarzą- du, dyrektor generalny Budimex SA. Od 2017 roku Budimex jest największym generalnym wykonawcą budowlanym w Polsce. 11-13 maja 2021 www.nowainfrastruktura.pl infrastrukturaDROGI KOLEJE HYFROTECHNIKA ENERGIA nowa targi budownictwa infrastrukturalnego
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 9ALMANACH PZPB 2016 – 20208 W naszej branży nigdy łatwo nie było Jan Mikołuszko Jaka będzie przyszłość branży? Jestem z natury optymistą i myślę, że polscy budowlańcy znowu poradzą sobie ze zbliżającym się spadkiem zamówień, szczególnie w budownictwie kubaturowym. W najbliższych latach łatwo jednak nie będzie i musimy być do tego przygotowani. fot. Unibep SA Z przyjemnością przyjąłem propozycję PZPB, aby podzielić się z czytel- nikami pierwszego wydania Almanachu swoją oceną mijającego pięciolecia w branży budowlanej. W ostatnich latach uczestniczę w życiu firmy Unibep SA i całej branży z innej pozycji i perspektywy – od 2014 r. jestem przewodniczącym rady nadzorczej i nie zarządzam spółką. Jestem przekonany, że taka perspektywa, uwolniona od bieżących problemów, pozwala dostrzegać nawet więcej spraw strategicznych. W budownictwie bardzo trudna sytuacja miała miejsce w latach 2017 i 2018, kiedy niezdrowa koniunktura w branży i w całej gospodarce najbardziej uderzyła w firmy zapobiegliwe, z najlepiej wypełnionymi portfelami zamówień. Bardzo duży wzrost kosztów, przy ryczałtowych kontraktach, okazał się wręcz zabójczy dla tych firm. Do inwestorów komercyjnych trzeba było wędrować z prośbami o zmianę, czyli podwyższenie, wynagrodzeń za roboty, a inwestorzy publiczni w majestacie prawa – mówiąc kolokwialnie – „wypięli się” na nas. Większość z nas przetrzymała ten okres przy minimalnych zyskach albo nawet ze stratami. Nie zwykłem narzekać, tym bardziej, że mój Unibep, pod wodzą mego następcy Leszka Gołąbieckiego, przy ogromnym wysiłku całego zarządu i kadry, w miarę bezboleśnie pokonał ten okres. Branża jednak bardzo mocno obniżyła swoją zdolność inwestycyjną. Ale dotyczy to tylko generalnych wykonawców. Podwykonawcy bardzo poprawili swoje bilanse, a ich pracownicy zarobki. Oby nie skonsumowali tych dochodów, tylko by to ich wzmocniło i przygotowało na trudniejsze czasy, które przychodzą. Niestety w tym czasie poniosłem porażkę z inicjatywą powołania Polskiego Klastra Eksporterów Budownictwa. W zamierzeniach bardzo fajnej grupy założycielskiej organizacja ta miała pomóc polskim firmom budowlanym w ekspansji zagranicznej. W pierwszych latach po bardzo przychylnym przyjęciu tej inicjatywy przez wszystkich, powtarzam wszystkich, decydentów z agend rządowych, skończyło się niestety na tzw. „poklepywaniu po ramieniu” i gołosłownym deklarowaniu zainteresowania. Nie tylko nasze wielkie firmy przemysłowe, przeważnie państwowe, ale i prywatne, nie zaprosiły polskich firm budowlanych do swych zagranicznych inwestycji, ale ostatecznie nie uzyskaliśmy jako PKEB statusu krajowego klastra kluczowego, pomimo wypełnienia wszystkich formalnych i nieformalnych wymogów. Przykro to mówić, ale chyba znowu uwidoczniła się polska przywara narodowa, że nie umiemy i nie chcemy pomagać swoim. Trochę żal, ale moim zdaniem jest to głównie problem całego polskiego sektora budowlanego, gdzie obecnie nie ma żadnej mocy sprawczej do ekspansji polskich firm budowlanych na rynki europejskie i światowe. Szkoda, eksport pomaga rozwijać dobre firmy i gospodarkę. Zupełnie inną sytuację na polskim rynku pokazują inne nacje i kraje. Jako przykład podam tylko egzotycznych Japończyków, którzy zaprosili na swoje budowy w Polsce japoński koncern budowlany Kajima, który dzięki temu stał się jednym z głównych rozgrywających w Polsce na rynku budownictwa przemysłowego. Dzisiaj nasze państwo „zaprosiło” do budowania polskiej infrastruktury firmy z krajów spoza Unii, takich jak np. Turcja i Chiny. Stwierdzam to oczywiście z nieukrywanym zirytowaniem. Z przykrością muszę skonstatować, że polski eksport usług budowlanych praktycznie nie istnieje. Grupa Unibep z około 30% udziałem eksportu w sprzedaży jako przysłowiowa jaskółka też „wiosny nie czyni” w całokształcie branży. Należą się natomiast słowa uznania dwóm instytucjom, tj. Bankowi Gospodarstwa Krajowego i Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, ale one potrzebują „przyniesienia” przez nasze firmy dobrych kontraktów zagranicznych, aby potem nam pomóc. Trzymam też kciuki za PZPB i prezesa Stylińskiego, który zdecydował się dać parasol dla Klastra Eksporterów i próbuje utrzymać tę inicjatywę. Wielkie dzięki. Ale dosyć malkontenctwa. Jako senior w branży jestem pod ogromnym wrażeniem zastosowania w ostatnich latach technologii informatycznych w naszych firmach z konserwatywnej branży budowlanej. To nie tylko ogromne usprawnienie w zarządzaniu firmami, ale też obsługa przez internet klientów kupujących mieszkania w firmach deweloperskich, no i najwyższa jakość w postaci systemu BIM w projektowaniu i zarządzaniu budowami. W Unibepie mamy przyjemnośćrealizowaćrozbudowęCentrumNaukiKopernikcałkowicie zaprojektowaną w systemie BIM. Mamy też takie doświadczenia na innych budowach i w naszym budownictwie modułowym. Budowlańcy jednak potrafią i nie nadają się tylko do przysłowiowej kielni, łopaty i taczki! Z wielką przyjemnością obserwuję młodą – i nie tylko – kadrę, otwartą na nowe usprawnienia pracy poprzez informatyzację. A jaka będzie przyszłość branży? Jestem z natury optymistą i myślę, że polscy budowlańcy znowu poradzą sobie ze zbliżającym się spadkiem zamówień, szczególnie w budownictwie kubaturowym. Wygląda na to, że tym razem polski rząd wyciąga do nas pomocną dłoń z finansowaniem budownictwa infrastruktury komunikacyjnej. To jest bardzo potrzebne i dziękujemy decydentom, tylko na litość boską bez tych egzotycznych generalnych wykonawców. Grupa Unibep ze zmniejszeniem rynku inwestycyjnego zamierza sobie poradzić racjonalnie, dywersyfikując swoją działalność w kraju i za granicą, m.in. podpisaliśmy pierwszy kontrakt na budownictwo modułowe w Niemczech i otworzyliśmy rynek szwedzki. W najbliższych latach łatwo jednak nie będzie i musimy być do tego przygotowani. W minionym pięcioleciu Zarząd i Rada Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa wypracowali pozycję profesjonalnego partnera i reprezentanta całej branży budowlanej w rozmowach z agendami rządowymi, sejmowymi i mediami. Wielka sprawa i gratulacje dla prezesa Jana Stylińskiego oraz przewodniczącego Piotra Kledzika. Jan Mikołuszko Absolwent Politechniki Białostockiej. Posiada tytuł inżyniera budownictwa lądowego. W latach 1991-2002 pełnił kolejno funkcję Prezesa Zarządu UNIBUD S.A. oraz Budimex Unibud S.A., następnie w okresie 2002-2003 objął stanowisko Wiceprezesa Zarządu Budimex Dromex S.A. W latach 2003-2014 sprawował funkcję Prezesa Zarządu UNIBEP S.A., a od 2014 roku pełni funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej UNIBEP S.A. Jeden z głównych udziałowców UNIBEP S.A. – wraz z żoną posiada pakiet ponad 25 proc. akcji spółki. Był pomysłodawcą powołania do życia stowarzyszenia Polski Klaster Eksporterów Budownictwa, był jego prezesem od września 2015 do czerwca 2019 roku. Ambasador Województwa Podlaskiego i Honorowy Obywatel Bielska Podlaskiego.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 11ALMANACH PZPB 2016 – 202010 Czas inwestycji Józef Zubelewicz Ostatnie cztery lata charakteryzowały się wysokim poziomem inwestycji – głównie publicznych, w nieco mniejszym stopniu prywatnych. Była to najwyższa koniunktura od 2008 roku. Powinno to oznaczać dobre czasy dla branży budowlanej. Nic bardziej mylnego. W latach 2017 i 2018 nastąpił skokowy wzrost cen robocizny i ma- teriałów budowlanych, co poskutkowało problemami finansowymi na realizowanych projektach, które były kalkulowane na bazie cen z 2016 roku. Szczególnie dotknęło to generalnych wykonawców. Braki kadro- we również miały bezpośredni negatywny wpływ na jakość i terminy realizowanych prac. Projekty kalkulowane w 2019 roku, uwzględniające ówczesny poziom kosztów, stawały się nieatrakcyjne dla wielu inwestorów prywatnych, których skłonność do inwestowania drastycznie zmalała. Inwestorzy publiczni coraz częściej odwoływali przetargi, ponieważ składane przez wykonawców oferty przekraczały ich planowane budżety. Poważnym problemem w drugiej połowie 2019 roku stały się więc zatory płatnicze. Zeszły rok był ostatnim rokiem spiętrzenia inwestycji miejskich i gminnych, dodatkowo wspieranych przez inwestycje deweloperskie. Nabywcami byli głównie inwestujący w nieruchomości, a nie kupujący je do użytku prywatnego. W najbliższych latach inwestycje będą lepiej rozłożone w czasie, bo będzie ich po prostu mniej. Mimo występujących trudności, pod koniec 2019 roku nastąpiła stabili- zacja. Pozwoliła ona podmiotom gospodarczym podejmować racjonalne decyzje. Niestety na początku 2020 roku rozpoczęła się trwająca do dziś pandemia, która w zdecydowanie negatywny sposób wpłynęła na całą polską gospodarkę. Nie oszczędziła także branży budowlanej. Wprawdzie firmy od marca nauczyły się już funkcjonować w pandemii, ale nastąpiło właściwie całkowite wstrzymanie przetargów prywatnych na realizacje projektów hotelowych, biurowych, handlowych, jak również mieszkaniowych (w tym budownictwa jednorodzinnego) oraz z zakresu ochrony środowiska. Będzie to miało negatywny wpływ na portfel za- mówień firm budowlanych w następnych latach. Pozytywny wpływ mogą mieć jedynie zapowiadane i ogłaszane przetargi w zamówieniach publicz- nych, na których realizację liczą biura projektowe i wykonawcy. W paź- dzierniku 2020 roku, z powodu rosnącej liczby przypadków zakażenia COVID-19, całą Polskę objęto tzw. czerwoną strefą, co nie napawa opty- mizmem. Wprawdzie nie wstrzymano realizacji projektów budowlanych, ale pojawia się niepewność i brak możliwości właściwego zaplanowania najbliższej przyszłości. W grupie Erbud, która zatrudnia ponad 2500 pracowników i osiąga rocz- ne przeroby ponad 2,3 mld zł, niezbędny jest rentowny i stabilny portfel zamówień na rok bieżący i kolejne lata. Aktualnie, mimo perturbacji zwią- zanych z koronawirusem, jest on o 7% większy niż w analogicznym okre- sie roku ubiegłego. Grupa Erbud w ciągu ostatnich 30 lat stała się piątą największą firmą budowlaną w Polsce, a największą niebędącą częścią międzynarodowego holdingu. Od początku naszej działalności zakładali- śmy dywersyfikację segmentową i terytorialną, tworząc oddziały i spół- ki-córki na terenach Polski i Europy Zachodniej. Oprócz kubaturówki i dróg budujemy także obiekty przemysłowe takie jak elektrociepłownie, farmy wiatrowe i fotowoltaiczne. Staramy się, aby każdy z budowanych przez nas obiektów był efektywny energetycznie. Coraz więcej czasu poświęcamy na rozbudowę naszego potencjału w segmencie serwisów technicznych w zakładach przemysłowych w Polsce i w Niemczech. Tak zdywersyfikowana segmentowo działalność okazała się źródłem naszych sukcesów i najlepszym „panaceum” na koronawirusowe bóle. Myślę, że istotna okazała się także solidarność branżowa. Na najbliższe dwa lata powierzono Erbudowi prezydencję w Porozumieniu dla Bezpie- czeństwa w Budownictwie, które zrzesza 13 największych generalnych wykonawców w Polsce. Organizacja udoskonala i ujednolica zasady BHP, znacznie wykraczające poza wymogi obowiązującego prawa. To pokazu- je, że mimo konkurowania ze sobą o przetargi, bezpieczeństwo pracowni- ków stawiamy ponad podziałami. Podziały od lat zakopuje także PZPB. Początkowo był on Izbą Ekspor- terów Budownictwa utworzoną na początku lat dziewięćdziesiątych. Już wówczas starałem się aktywnie uczestniczyć w pracach Związku jako członek jej rady. Ostatnia 4-letnia kadencja władz PZPB to okres merytorycznej pracy Związku praktycznie we wszystkich obszarach dotyczących polskiego rynku budowlanego. Cieszy mnie, że staliśmy się merytorycznym partnerem w rozmowach ze stroną rządową. Zrzeszając wśród swoich członków również podmioty samorządu gospo- darczego z branży budowlanej, PZPB stał się ważnym partnerem w roz- mowach i pracach z Narodowym Forum Kontraktowym, Radą Ekspertów przy MIB, Sektorową Radą ds. Kompetencji w Budownictwie, Projektu „BIM Standard PL”, MEN, Radą Zamówień Publicznych, GIP, Komitetem ITB ds. Certyfikacji i wieloma innymi grupami eksperckimi, które mają bezpośredni wpływ na uregulowania i wzorce obowiązujące na polskim rynku budowlanym. PZPB uczestniczy i przedstawia swoje stanowisko we wszystkich konsultacjach społecznych przeprowadzanych przez ad- ministrację rządową, związanych bezpośrednio lub pośrednio z branżą budowlaną. Bardzo wysoko oceniam prace zarządu Związku, przewodni- czącego i członków rady na rzecz firm zrzeszonych w PZPB. Znacznie wzrosło zaangażowanie firm członkowskich poprzez ich uczestnictwo w powołanych w ramach związku 5-ciu grupach eksperckich zajmują- cych się nie tylko sprawami systemowymi, ale również rozwiązywaniem doraźnych problemów zgłaszanych przez poszczególne firmy. Budownictwo, tak jak i wiele innych branż, musi w najbliższych latach uporać się z wieloma wyzwaniami wynikającymi z sytuacji na rynku pracy, rosnącymi cenami materiałów budowlanych, kosztami energii oraz zmia- ną oczekiwań i świadomości społeczeństwa, które mają ogromny wpływ na to co i w jakich technologiach będzie budowane w najbliższych latach. W opinii wielu uczestników rynku budowlanego w Polsce, którą podzie- lam, budownictwo przyszłości zostanie zdominowane przez ekologię, roz- wój nowoczesnych technik materiałowych, digitalizację i automatyzację procesów budowlanych między wszystkimi podmiotami realizującymi poszczególne etapy inwestycji. Aby to osiągnąć, niezbędna jest silniejsza współpraca pomiędzy inwestorami, wykonawcami, producentami ma- teriałów budowlanych i urządzeń, a przede wszystkim tych podmiotów z ośrodkami badawczo-rozwojowymi i Uczelniami Technicznymi. Ostatnie lata nie należały do najlepszych, jeśli chodzi o współpracę między tzw. nauką a przemysłem. Dla branży budowlanej niezbędna będzie dalsza profesjonalizacja kadr, wymagająca poważnych zmian w zakresie systemów szkolenia – zarówno zawodowego, jak i wyższego. Edukacja powinna być ściślej powiązana z aktualnymi potrzebami rynku. Erbud, od lat patronując klasom o pro- filach budowlanych w szkołach średnich, stara się wdrażać w ramach przedmiotów zawodowych zmiany podyktowane oczekiwaniami uczest- ników rynku budowlanego w Polsce. Nieodwracalnym zjawiskiem jest eliminacja papierowej dokumentacji. Automatyzacja procesów wspierających projektowanie i realizację inwe- stycji będzie miała bezpośredni wpływ na ich wydajność i jakość. Łatwa dostępność tzw. danych powykonawczych pozwoli je lepiej analizować, a przede wszystkim umożliwi wyciąganie wniosków na przyszłość. Ułatwi również planowanie, które jest niezbędne i decyduje w ostatecz- nym rozrachunku o sukcesie lub porażce realizowanej inwestycji. Branża budowlana jest sektorem, gdzie nie można całkowicie zastąpić pracy ludzkiej automatyzacją. Jednak przez postęp w oprogramowaniu, nowoczesnym sprzęcie i materiałach budowlanych osiągana będzie lep- sza jakość i szybsze tempo realizacji poszczególnych robót. Niedobory siły roboczej i coraz mniejsza chęć pracowników do pracy poza miejscem zamieszkania, rodzi potrzebę stosowania prefabrykacji w stopniu więk- szym niż dotychczas. Wymagana będzie w tym zakresie zmiana men- talności i konserwatywnego podejścia do wdrażania innowacji nie tylko u wykonawców, ale przede wszystkim u inwestorów i w instytucjach nadzoru budowlanego. Józef Zubelewicz Doradca Zarządu Grupy ERBUD, od października 1999 roku do grudnia 2019 zajmował stanowisko Członka Zarządu ERBUD S.A. Wcześniej pełnił funkcję prezydenta VdPD – Związku Polskich Firm Usługowych w Niemczech, przez 8 lat był jednocześnie prokurentem w spółce Polservice oraz dyrektorem oddziału Polservice w Niemczech. Od 1999 roku czynnie zaangażowany w pracę i działalność Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa (PZPB), w którym pełnił funkcję Wiceprezesa, a później Wiceprzewodniczącego Rady PZPB. Aaa We wrześniu 2020 r. obchodziliśmy 5-lecie działalności Fundacji Erbud „Wspólne Wyzwania” im. Eryka Grzeszczaka, założyciela firmy. Pomaga ona wychowankom Domów Dziecka w trudnym procesie usamodzielniania się. Mentorami wychowanków są pracownicy Grupy Erbud. Jesteśmy dumni z pracy i dużych osiągnięć naszej fundacji!
MASZYNY ROLNICZE MASZYNY BUDOWLANE MASZYNY DO PRZEŁADUNKU I TRANSPORTU pracowników doradców handlowych specjalistów ds. serwisu i cz ci samochodów serwisowych oddzia ów handlowo-serwisowych czas reakcji serwisu MaszyMaszyny zast pcze www.interhandler.pl
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 15ALMANACH PZPB 2016 – 202014 Zmiany w prawie nie nadążają za zmianami rynkowymi prof. Przemysław Drapała Spoglądając w przyszłość, istotna dla branży budowlanej będzie odpowiedź na pytanie, jak będą interpretowane i stosowane w praktyce przepisy tzw. tarczy 1.0 i tarczy 4.0 dotyczące zawierania z wykonawcami aneksów do umów (w tym zmieniających wysokość wynagrodzenia, terminy lub sposób wykonania prac) w związku z wpływem pandemii COVID-19 na realizację danej inwestycji. W okresie 2016-2020 rola sektora budowlanego w krajowej gospodarce nadal rosła. Wzrastała też liczba i stopień skomplikowania dużych inwestycji infrastrukturalnych (zwłaszcza drogowych, kolejowych i energetycznych), w których realizację włączeni byli członkowie PZPB. Dopiero początek 2020 r. przyniósł nowe wyzwania związane z epi- demią COVID-19. Wspomniany okres rozwoju inwestycji budowlanych powinien wiązać się z wprowadzaniem zmian w systemie prawnym usprawniających proces inwestycyjny, czyniących go jeszcze bardziej przewidywalnym i transparentnym. Co istotne, zmiany legislacyjne powinny być wprowadzane proaktywnie, a zatem z wyprzedzeniem eliminować negatywne zjawiska zanim staną się one realnymi barierami w sprawnej realizacji inwestycji oraz stymulować dalszy rozwój rynku budowlanego. Niestety we wspomnianym okresie, podobnie jak w latach wcześniejszych, mieliśmy do czynienia głównie ze zmianami w systemie prawnym dokonywanymi reaktywnie, które stanowiły próbę rozwiązania post factum sygnalizowanych od dłuższego czasu poważnych problemów i sporów związanych z pozyskiwaniem lub realizacją inwestycji budowlanych. Zmiany te w wielu przypadkach nie nadążały za rozwojem rynku budowlanego, nie uwzględniały dynamicznych zmian rynkowych, a tym bardziej nie stanowiły w dostatecznym stopniu czynnika stymulacyjnego dalszy rozwój. Aby jednak nie popadać w nadmierny pesymizm, wypada rozpocząć od podsumowania pozytywnych zjawisk w sferze prawnej towarzyszących inwestycjom infrastrukturalnym w latach 2016-2020. Niewątpliwie wzrasta świadomość prawna wykonawców, zwłaszcza z sektora dużych i średnich przedsiębiorstw. Wykonawcy przekonali się, iż bieżące wsparcie specjalistycznych prawników współpracujących z zespołami realizującymi złożone inwestycje budowlane istotnie przyczynia się do zapewniania stabilnego przebiegu realizacji kontraktu, umożliwia wypracowanie z inwestorem lub zamawiającym publicznym kompromisowych rozwiązań oraz chroni wykonawcę przed nadmiernymi ryzykami, a także potencjalnymi stratami finansowymi. Pozytywnie ocenić należy zmiany w prawie budowlanym, w tym zwłaszcza obszerną nowelizację, która weszła w życie 19 września tego roku. Przyczyni się ona do usprawnienia zarówno etapu projektowania, jak i realizacji inwestycji budowlanych w zakresie czynności administracyjnych. Istotne nadzieje sektor budowlany wiąże z wejściem w życie od 1 stycznia 2021 r. nowego Prawa zamówień publicznych. Oczekuje się, że uczyni ono bardziej przewidywalnym dla wykonawców plany udzielania zamówień przez sektor publiczny oraz szerzej otworzy dostęp do rynku małym i średnim przedsiębiorstwom budowlanym. Dalszej dyskusji z zamawiającymi wymaga jednak zbyt wąsko ujęty w nowym Pzp katalog klauzul niedozwolonych. Powinien on obejmować również postanowienia przenoszące na wykonawców ryzyka niemożliwe do przewidzenia i skalkulowania na etapie oferty. Niepokój budzi również zgłoszony ostatnio sprzeciw wobec planowanego wprowadzenia do nowego Pzp ograniczenia sumy kar umownych do 20% wartości kontraktu. Również to ważne zagadnienie powinno być przedmiotem dialogu między wykonawcami i stroną publiczną. Po 2016 r. na rynku inwestycji infrastrukturalnych doszło do bardzo istotnego wzrostu kosztów materiałów, pracy i sprzętu, a tym samym także wynagrodzeń podwykonawców. W wielu przypadkach wzrost ten nie był dla wykonawców przewidywalny w chwili kalkulowania ofert i zawierania umów. Powstał w związku z tym istotny problem waloryzacji tzw. kontraktów historycznych, zawieranych we wspomnianym okresie. Szacuje się, że straty wykonawców wynikające z gwałtownego wzrostu cen i kosztów po zawarciu kontraktów z lat 2016-2017 w sektorze drogowym, kolejowym i energetycznym wynoszą 2,5-3,0 mld zł. PZPB podjął aktywne działania w celu wypracowania systemowego rozwiązania tego problemu, przygotowując projekt tzw. ścieżki ugodowej oraz podejmując w tym zakresie dialog z Ministerstwem Infrastruktury oraz przedstawicielami głównych zamawiających. Niestety żadne z proponowanych rozwiązań, mimo iż nie były oparte na regule „automatycznej” waloryzacji wszystkich umów, lecz badaniu każdego kontraktu oddzielnie w celu zawarcia ugody, nie uzyskało akceptacji strony publicznej. Wobec odrzucenia tych propozycji wielu wykonawców zdecydowało się lub aktualnie decyduje się na skierowanie przysługujących im na podstawie kodeksu cywilnego roszczeń o waloryzację wynagrodzenia z tzw. historycznych kontraktów na ścieżkę sądową. Jest to niestety negatywny przykład, w którym nawet reaktywne podejście do zmian w prawie nie pozwoliło na skuteczne rozwiązanie ważnego problemu. W okresie 2016-2020 r. nie udało się doprowadzić do zrównoważenia rozkładu ryzyk oraz sankcji kontraktowych (np. kar umownych) pomiędzy wykonawców i zamawiających w umowach o zmówienie publiczne w sektorze budowlanym. W tym zakresie niezbędne jest rozwiązanie prawne o charakterze systemowym. Pewne nadzieje na częściowe złagodzenie wspomnianych dysproporcji wiążą się z prowadzonymi obecnie, przy aktywnym udziale PZPB, rozmowami na temat nowych warunków kontraktowych dla inwestycji drogowych i kolejowych. Spoglądając w przyszłość, istotna dla branży budowlanej będzie odpowiedź na pytanie, jak będą interpretowane i stosowane w praktyce przepisy tzw. tarczy 1.0 i tarczy 4.0, dotyczące zawierania z wykonawcami aneksów do umów (w tym zmieniających wysokość wynagrodzenia, terminy lub sposób wykonania prac) w związku z wpływem pandemii COVID-19 na realizację danej inwestycji. Według niektórych interpretacji po stronie zamawiających powstaje obowią- zek zawarcia aneksów do umów, o ile wspomniany wpływ zostanie przez wykonawcę udowodniony. Zamawiający niejednokrotnie skła- niają się ku wykładni, zgodnie z którą zawarcie aneksu lub odmowa są ich uznaniową decyzją. prof. nadzw. dr hab. Przemysław Drapała Przewodniczący Grupy Eksperckiej ds. Prawa i Legislacji Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa (PZPB), kierownik Katedry Prawa Cywilnego w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Partner w kancelarii JDP. Kieruje ponad 20-osobowym Zespołem Postępowań Sądowych i Arbitrażowych oraz Zespołem Infrastruktury kancelarii JDP DRAPAŁA PARTNERS. Ma ponad 20-letnie doświadczenie w reprezentowaniu wiodących polskich i zagranicznych wykonawców oraz inwestorów prywatnych w złożonych postępowaniach sądowych i arbitrażowych dotyczących inwestycji budowlanych oraz infrastrukturalnych. Uznany w międzynarodowym rankingu The LEGAL 500 (2018 i 2019) za „Leading Individual in Poland” w dziedzinie Construction/Construction Disputes (2018, 2019, 2020). Wyróżniony w tej kategorii także w międzynarodowym rankingu Chambers Europe.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 17ALMANACH PZPB 2016 – 202016 BIM w Polsce Anna Anger BIM w Polsce nadal przez wielu mylony jest (z powodu podobnego brzmienia) z BREEAM. Tym, którzy mniej więcej się orientują kojarzy się głównie z 3D, a nadal zwolenników ma teoria, że „to się nie przyjmie”. „Nuda... Nic się nie dzieje, proszę pana. Nic.” [Rejs] Pierwszym większym wydarzeniem BIM’owym w Polsce były targi BUDMA w 2012 r. zorganizowane pod hasłem „Budownictwo przy- szłości – uwolnij wyobraźnię”. Dwa lata później, w styczniu 2014 r. Parlament Europejski zatwierdził dyrektywę w sprawie zamówień publicznych rekomendującą m.in. stosowanie BIM w robotach budow- lanych, dając państwom członkowskim dwa lata na jej implementację. Dyrektywa uruchomiła szereg działań zwolenników wprowadzenia tej metodyki do polskiej rzeczywistości. Wyglądało na to, że zmiana jest tuż za rogiem… W grudniu 2015 r. Urząd Zamówień Publicznych zorganizował konferen- cję „Innowacyjne zamówienia publiczne na roboty budowlane – stosowa- nie technologii/procesów BIM w przygotowaniu i realizacji inwestycji publicznych”. Była to pierwsza konferencja poświęcona metodyce BIM w zamówieniach publicznych. Rok później, w maju 2016 r. przyjęto nowe- lizację prawa zamówień publicznych. W temacie BIM wprowadzono zapis: „W przypadku zamówień na roboty budowlane lub konkursów zamawiają- cy może wymagać użycia narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub podobnych narzędzi”. W zapisie nie uwzględniono wnio- sków zgłoszonych podczas konsultacji społecznych, ale mimo wszystko był to krok w dobrym kierunku. Kolejne dwa lata pełne były konferencji i deklaracji, jednak dopiero rok 2018 przyniósł dwa istotne wydarzenia w kwestii przyspieszenia perspektyw rozwoju BIM w Polsce. Były to: podpisanie porozumienia BIM Standard PL przez największe firmy bu- dowlane w kraju oraz przetarg ogłoszony przez GDDKiA na realizację obwodnicy miasta Zator, które to zamówienie było częścią programu pilotażowych wdrożeń BIM. W 2019 r. pojawiło się sporo przetargów z wymogiem BIM, specyfikowa- nym w coraz bardziej zaawansowany sposób, nadal jest to jednak ułamek procenta wszystkich zamówień, w których metodyka ta mogłaby być wykorzystywana. Nadal brakuje krajowych standardów, co jest często przywoływanym argumentem na „nie”. Patrząc na ostatnie lata postęp nie jest mocno odczuwalny, a branża budowlana okazała się bardzo odporna na digitalizację, transformację cyfrową i jej potencjalne efekty. Nie ma również założeń odnośnie planów wprowadzania BIM do prawa polskiego, jak to miało miejsce w innych krajach. Nadal pozostajemy w stanie świadomości narzuconej przy przy- jęciu dyrektywy, czyli: „zamawiający może wymagać”, a skoro może, to znaczy, że nie musi. Gdzie jesteśmy? W ostatnich latach obserwujemy wzrost świadomości BIM w Polsce i możliwości wykorzystania metodyki na różnych etapach planowania, re- alizacji oraz zarządzania. Wiąże się to z powoli rosnącą dojrzałością rynku budowlanego do stosowania nowoczesnych metod oraz pracy na jednej i wspólnej bazie danych. Jak wynika z cyklicznie publikowanych raportów, nadal kontakt z BIM deklarują w największym stopniu firmy projektowe. Według opinii firm projektowych poziom wiedzy znacznie wzrósł wśród inwestorów, a dostępność coraz większej palety narzędzi spowodowała, że projektanci branżowi również coraz chętniej korzystają z BIM. Z opublikowanego w 2016 r. przez KPMG raportu zrealizowanego na zle- cenie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa wynika m.in. że najwięk- szymi barierami według ankietowanych są koszty wdrożenia, brak stan- daryzacji oraz nieznajomość procesów i narzędzi wśród zamawiających. Respondenci zgadzają się w większości, że stosowanie metodyki prowadzi do oszczędności (prawie połowa wskazuje, że może to być nawet 15-30%), natomiast co trzeci uważa, że sama dokumentacja powinna być droższa. Do wdrożenia BIM skłoniłaby 18-40% ankietowanych zmiana wymogów prawnych. Autorzy opracowania zaznaczają, że najczęściej stosowanym rozwiązaniem w zamówieniach publicznych jest ryczałt, co w ograniczo- nym stopniu umożliwia zmianę ustalonej ceny kontraktowej, a co za tym idzie – wykorzystanie BIM i wykazanie płynących z niego korzyści. Z kolei w przeprowadzonym przez Antal badaniu w roku 2017, znajomość podstawowych informacji o BIM deklarowało aż 80% badanych, natomiast za ekspertów uznało się jedynie 8%. Ciekawe jest, że 78% respondentów planowało go wdrożyć podając jako główny powód poprawę efektywno- ści, jednak 17 i 10% oczekiwało uzyskania modelu 3D i jego wizualizacji. Nawi do raportu Autodesk, który porównuje dane z 2015 i 2019 r., może- my obserwować zmianę w dostrzeganiu korzyści, na co wpływ ma także obecna zmiana na rynku pracy, ponieważ obok odpowiedzi o tworzeniu projektów lepszej jakości, poprawie koordynacji i komunikacji, redukcji liczby błędów i ograniczeniu kosztów pojawiają się odpowiedzi o ciekaw- szej pracy architektów i projektantów. Respondenci oceniają również, że najwięcej korzyści w kontekście etapów inwestycji wynika z BIM w pro- jekcie wykonawczym (84%) i przy współpracy międzybranżowej (76%). Blisko 70% ocenia, że stosowanie BIM ma pozytywny wpływ na konku- rencyjność firmy na rynku. Jeśli chodzi o bariery związane z wdrożeniem BIM to prawie wszystkie uległy znacznemu spadkowi poza niskim poziomem wiedzy o BIM, który był wymieniany częściej niż 4 lata temu. Może to wynikać ze wzrostu świadomości oraz większej ilości wdrożeń, a co za tym idzie większymi potrzebami edukacji wśród kadr. Jako główne kierunki działań badani wskazują budowanie świadomo- ści inwestorów na temat możliwości wykorzystania danych zawartych w modelach BIM (ponad 55%), opracowanie polskich standardów (51%), zmiany w przepisach prawnych (42%) i edukacja (36%). Czynniki, które będą wpływały na polską branżę architektoniczno-bu- dowlaną to przede wszystkim dostępność funduszy z UE (73%), dostęp- ność wykwalifikowanych kadr (62%) i nowe technologie (59%). Te same czynniki były wymieniane również jako decydujące dla branży w 2015 r., choć obecnie są wskazywane nieznacznie częściej. Szczególnie duża zmiana dotyczy ustawodawstwa w zakresie parametrów energetycz- nych. Można natomiast zauważyć, że w 2015 r. większe niż obecnie zna- czenie przypisywano ustawodawstwu w zakresie BIM. Jako zupełnie nowe pytanie w raporcie pojawiło się stosowanie chmury w polskim budownictwie. Przetwarzanie w chmurze zależy również od zasięgu firm – w firmach lokalnych stosowanie jest najrzadziej (12%), naj- więcej w firmach o zasięgu światowym (55%). Co ciekawe firmy nie sto- sują tego rozwiązania systemowo, a raczej na wybranych projektach i to nie większości. Jako główne atuty stosowania to łatwiejsza komunikacja, swobodny dostęp do danych z dowolnego miejsca, lepszy dostęp do infor- macji na każdym etapie projektu, szybsza realizacja i lepsza koordynacja. W ciągu ostatnich lat obserwujemy coraz więcej pojawiających się postępo- wań publicznych z wymogiem BIM zarówno dla budownictwa kubaturowe- go (pierwsze polskie postępowanie z wymogiem BIM w 2014 r. – Budowa Muzeum im. J. Piłsudskiego w Sulejówku), jak również infrastrukturalnego (np. przetarg na projekt obwodnicy Zatora lub postępowania PSE czy PKP PLK S.A.). BIM pojawił się jako jedno z kryteriów pozacenowych w wielu prze- targach i jako wymóg oferowane miało być zarówno doświadczenie osób, jak i dokładność wykorzystania modeli, ale też stosowanie platform CDE. W chwili obecnej w branży nieustannie trwa dyskusja na temat krajowej standaryzacji. Inicjatywy podejmowane są głównie oddolnie przez wie- le funkcjonujących na rynku polskim stowarzyszeń i fundacji (Fundacja Europejskie Centrum Certyfikacji BIM, Stowarzyszenie building SMART Polska, Stowarzyszenie Klaster Technologii Informacyjnych w Budownic- twie – BIM Klaster, Stowarzyszenie BIM dla Polskiego Budownictwa) we współpracy z działającymi w branży instytucjami. Takim przykładem jest inicjatywa Projekt BIM Standard PL. Artykuł jest fragmentem książki „BIM dla Managerów”, wyd. PWN (aut. A. Anger, P. Łaguna, B. Zamara), która zostanie wydana w 2020 r. Anna Anger Absolwentka Politechniki Wrocławskiej, specjalistka inżynierii środowiska, od lat odpowiedzialna za projektowanie i wdrażanie systemów BMS. Wnikliwy, innowacyjny, pragmatyczny agent zmian, który konsekwentnie kwestionuje status quo i prowadzi zespoły do wyjątkowych rezultatów. Pasjonuje się tworzeniem kultury ciągłej poprawy jakości światowych sług BIM. Wyjątkowy lider, który umiejętnie zarządza relacjami ze wszystkimi klientami i decydentami. Współzałożycielka i właścicielka Graph’it (PL), i Graph’it Studio (AZ-USA). Autorka, współautorka i recenzentka wielu prac i artykułów dotyczących BIM. Współzałożycielka stowarzyszenia „BIM dla polskiego Budownictwa”, Fundator i Członek Rady Programowej Fundacji ECCBIM – Europejskie Centrum Certyfikacji BIM, członek WIREP – Stowarzyszenia Kobiet w Nieruchomościach w Polsce. fot. Piotr Furman
Kompleksowe rozwiązania dla ochrony przeciwpożarowej Instalacje pianowe dla profesjonalnego zabezpieczenia m.in.: - Hal logistycznych - Hangarów lotniczych - Sortowni odpadów - Zakładów petrochemicznych - Baz paliw - Obiektów wojskowych FOAMAX Kamil Marjanek Biuro: Warszawa, ul. Aluzyjna 17/48 +48 22 732 04 68 instalacje@foamax.com.pl www.foamax.com.pl Instalacje tryskaczowe dla profesjonalnego zabezpieczenia m.in.: - Galerii handlowych - Hal magazynowych - Tuneli - Chłodni - Pompowni - Systemy detekcji Ponad 100 zrealizowanych strategicznych inwestycji przemysłowych i wojsko- wych w Polsce oraz Europie Centralnej, między innymi: centra logistyczne firmy Raben Group Polska, Terminal Naftowy PERN Gdańsk, Elektrownia Opole. Hangary: Balice, Dęblin, Powidz, Jasionka, Latkowo. Spalarnie i Zakłady Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych: Białystok, Kraków. Nasze rozwiązania to sprawdzone systemy w oparciu o w pełni certyfikowane urządzenia największych producentów na świecie: Johnson Controls, Tyco, Zettler, Williams Fire Hazard Control, Temper Technology, ANSUL, SKUM, Grinnell, InfraTec.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 21ALMANACH PZPB 2016 – 202020 Polskie drogi mogą być bezpieczniejsze Grzegorz Bagiński Aby w pełni wykorzystać nadarzającą się szansę budowy dróg należy stale dążyć do poprawy bezpieczeństwa. Wyposażając nowe drogi w urządzenia BRD kształtujemy ich bezpieczeństwo na minimum 15-20 lat. Przy takiej perspektywie należy patrzeć do przodu i dążyć do zapewnienia jak najlepszych standardów. Ostatnie lata rynku drogowego były zdominowane przez duże inwestycje realizowane w ramach Programu Budowy Dróg Krajowych, który po- strzegany jest jako ogromna szansa rozwoju branży BRD i utrzymania dróg. Nakłady inwestycyjne w latach 2016-2020 pozwoliły na utrzyma- nie tempa rozwoju rynku BRD i wzrost rynku utrzymania dróg. Był to nie tylko rozwój ilościowy, ale i jakościowy. Szczególnie transformacja modelu utrzymania dróg z obmiarowego do wskaźnikowego pozwoliła na rozwój wyspecjalizowanych firm utrzymaniowych, świadczących usługi kompleksowego utrzymania dróg krajowych. Model wskaźnikowy szcze- gólnie dobrze sprawdził się na kontraktach utrzymaniowych liniowych, czyli ograniczonych do utrzymania wyłącznie określonego odcinka au- tostrady lub drogi ekspresowej, gdzie wykonawca zobowiązany jest do utrzymania standardu funkcjonalnego, bez określenia kontraktowego wolumenu robót za zryczałtowane wynagrodzenie. Mimo że kontrakty posiadają stosunkowo wysoką barierę wejścia w po- staci oczekiwanych przez zamawiającego nakładów inwestycyjnych na nowoczesny sprzęt utrzymaniowy oraz wymagają stosunkowo wysokie- go zabezpieczenia finansowego, tego typu kontrakty cieszą się dużym zainteresowaniem wśród firm. Przez ostatnie lata rynek utrzymaniowy stał się bardzo konkurencyj- ny i dzięki temu obserwowaliśmy spadek cen ofertowych na tego typu kontraktach. Z uwagi na czas trwania kontraktu, zwykle 4-5 lat, GDDKiA może dziś ze spokojem obserwować stabilizację i liczyć na dalszy roz- wój rynku usług utrzymaniowych. Jedną z nowości ze strony GDDKiA w ostatnim czasie było wprowadzenie formuły utrzymania wskaźnikowe- go na kontraktach obszarowych, gdzie wynagrodzenie ryczałtowe obej- mowało kompleksowe utrzymanie i drobne remonty na określonej sieci dróg w danym rejonie. Pierwsze tego typu kontrakty zostały podpisane w 2015 roku i już niedługo będzie można podsumować funkcjonowanie tego modelu. Niestety wdrażany nowy model utrzymania ma też swoje wady. Z uwagi na różny stan techniczny dróg oraz trudności z określeniem wolumenu prac w okresie 4-5 lat, branża ostatnio zgłaszała zamawiającemu sporo uwag odnośnie nierównego podziału ryzyka kontraktowego i zbyt ogólnego opisu przedmiotu zamówienia. Nagły i dynamiczny wzrost kosztów produktów i usług budowlanych w latach 2017-2019 spowodował, że sporo firm utrzymaniowych borykało się z rentownością wieloletnich kontraktów zawieranych w latach 2015-2016. Koniecznym stało się więc szybkie wypracowanie z branżą utrzymaniowego koszyka waloryzacyjnego, aby zapewnić właściwą indeksację długotermino- wych kontraktów. Największym wyzwaniem branży w najbliższym czasie będzie również wypracowanie z GDDKiA zbalansowanego ryzyka kontraktowego, popra- wy inwentaryzacji stanu dróg oraz doprecyzowanie standardów utrzy- maniowych. Powinno to pozytywnie wpłynąć na bezpieczeństwo reali- zacji kontraktów oraz utrzymanie „zdrowej konkurencji” kompleksowych usług utrzymaniowych. Wygląda na to, że ambitne plany rozwoju sieci dróg krajowych szybkiego ruchu w dalszym ciągu będą największym impulsem rozwoju branży utrzymaniowej. Duży wpływ na kształt rynku BRD oraz rozwój produktów miała, i do dziś ma, przyjęta przez GDDKiA formuła „Projektuj i Buduj” przy realizacji kontraktów budowy dróg klasy A i S. W tym modelu realizacji inwesty- cji dobór parametrów oraz typów urządzeń BRD spoczywa na Gene- ralnym Wykonawcy oraz zatrudnionych przez niego projektantach. Dodatkowo, zryczałtowana forma kalkulacji kontraktu i presja na cenę przy wyborze oferentów prowadzi do wyboru najtańszych dostawców i podwykonawców, przy spełnieniu minimalnych wymagań określonych przez warunki techniczne, ogólne wytyczne GDDKiA oraz PFU dane- go kontraktu. W takim otoczeniu rynkowym rozwój produktów i usług BRD zorientowany był głównie na optymalizację kosztów, przy zacho- waniu określonych poziomów bezpieczeństwa, ale niestety bez premii dla innowacyjnych produktów i usług, podnoszących bezpieczeństwo użytkowników dróg. Pojawiają się oczywiście na rynku nowe urządze- nia, które obniżają koszty i podwyższają bezpieczeństwo, takie jak osłony energochłonne SafeEnd czy bezpieczne konstrukcje wsporcze znaków i słupów oświetleniowych, ale są to raczej wyjątki od reguły preferującej najniższą cenę. Wyposażając nowe drogi w urządzenia BRD, kształtujemy ich bezpie- czeństwo na najbliższe minimum 15-20 lat. Przy takiej perspektywie należy patrzeć do przodu i dążyć do zapewnienia jak najlepszego dostępnego w danej chwili standardu BRD, ponieważ zwiększające się natężenie ruchu i gęstość ruchu będzie zwiększać ryzyko wystąpienia wypadków. Dzisiejsze nakłady inwestycyjne na wyposażenie BRD nowo budowanych dróg są nie większe niż 1,5-2% wartości kosztorysowej całej inwestycji. To zdecydowanie mniej, niż w innych krajach europejskich. Aby w pełni wykorzystać nadarzającą się szansę budowy nowych dróg, należy stale dążyć do poprawy standardu bezpieczeństwa, mię- dzy innymi przez podwyższanie parametrów bezpieczeństwa wypo- sażenia BRD. Szczególnie interesujące są wyniki przeprowadzonych przez GDDKiA programów badawczych w ramach programu „Rozwój Innowacji w Drogownictwie” w programach 3A i 3B. Dobrze by było, aby wnioski i rekomendacje z badań zmaterializowały się w postaci nowych wytycznych do projektowania, jak również stosowania w praktyce inżynierii wartości. Jednym z palących problemów branży BRD i utrzymania, który uwidocz- nił się w ostatnich latach jest duża liczba zdarzeń drogowych w trakcie prowadzenia robót pod ruchem oraz podczas prac utrzymaniowych. Ilość poszkodowanych i ofiar śmiertelnych wśród pracowników firm drogo- wych i utrzymaniowych jest alarmująca i wprowadzenie nowych wytycz- nych, podwyższających bezpieczeństwo w obszarze czasowej organizacji ruchu, jest wręcz niezbędne. Trudno oczekiwać, że konkurujące ze sobą firmy, przy jedynym kryterium wyboru oferty, jakim jest cena, stać bę- dzie na zapewnienie zabezpieczenia wyższego niż minimum ustanowione przez specyfikację przetargową. Liczba wypadków i ofiar wypadków jest w Polsce ciągle na zbyt wysokim poziomie, co powinno skutkować większą presją społeczną na polityków i w konsekwencji podwyższonymi nakładami na BRD. Może to w przy- szłości stanowić impuls do dalszego rozwoju branży BRD. Grzegorz Bagiński Dyrektor Generalny Saferoad, Region Europy Północno-Wschodniej. Absolwent Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Gdańskiej w specjalizacji projektowania i budowy dróg. Członek grup eksperckich PZPB i OIGD ds. utrzymania dróg i BRD. Przez wiele lat uczestniczył w pracach grupy roboczej WG2/TC226 przy CEN zajmującej się harmonizacją norm w zakresie oznakowania poziomego dróg. Od 12 lat pełni funkcje kierownicze w skandynawskim holdingu Saferoad. Od 2011 roku pełni funkcje Prezesa Zarządu i Dyrektora Generalnego Saferoad w Polsce i regionie Europy Północno-Wschodniej, będąc odpowiedzialnym za działalność operacyjną spółek grupy w Polsce, Czechach, Słowacji i krajach bałtyckich. Współtwórca inicjatywy Polska Wizja Zero. Stale współpracuje z Instytutem Badawczym Dróg i Mostów i Politechniką Gdańską w obszarze badań i rozwoju pasywnych urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz technologii oznakowania dróg.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 23ALMANACH PZPB 2016 – 202022 Apetyt na ryzyko? Krzysztof Mleczak Doświadczenia rynku gwarancji ubezpieczeniowych z poprzednich okresów nie są pasmem sukcesów. Mieliśmy spektakularne zerwania kontraktów, dramatyczne problemy i upadłości. Oznacza to, że rynek ubezpieczeniowy i reasekuracyjny utraciły początkowy apetyt na ryzyko gwarancyjne. Branża finansowa, w tym ubezpieczeniowa, patrząca jednak cały czas wstecz, nie otrząsnęła się jeszcze z kryzysu lat 2008-2012, a już musiała przystąpić do nowej rzeczywistości w drugiej transzy funduszy unijnych. Ponieważ rynek gwarancyjny oparty jest mocno o dane historyczne, na bazie których zbudowana jest szkodowość portfela długoterminowych gwarancji, a także związanych z nimi jeszcze bardziej długotermino- wymi konsekwencjami, odpowiedź rynku na zapotrzebowanie w latach 2016-2020 była zdecydowanie poniżej oczekiwań. Rynek gwarancji ubezpieczeniowych tłumaczył to stale wysokim zaangażowaniem swoich pojemności przy kumulującym się ryzyku. Co ciekawe, ryzyko to nie było ograniczone jedynie do wykonawców kontraktów, ale także związane było z nieprzewidywalnymi postawami zamawiających na już realizowanych kontraktach. Dalekie odejście od standardów FIDIC w polskiej rzeczywistości, całość ryzyk realizacji przeniosło na dłużników z gwarancji, a tym samym na gwarantów. Brak porozumienia w kwestii waloryzacji już realizowanych kontraktów i wid- mo ich zrywania lub strat przy kontynuacji, było kolejnym argumentem do nadzwyczajnej ostrożności. Biorąc pod uwagę kolejne ryzyko jakim jest skuteczność regresowa, trudno dziwić się zachowawczej postawie rynku gwarancyjnego. Bez wątpienia pozytywnym sygnałem było podjęcie konstruktywne- go dialogu stron kontraktów realizowanych i tych, które miały pojawić się w nowej perspektywie. Dialog oparty o doświadczenia z pierwszej transzy, modyfikacje ustawy zamówień publicznych i determinacja do wprowadzenia akceptowalnych zmian po obu stronach, pozwalały ro- kować pozytywnie na rynek nowych zamówień w branży budownictwa infrastrukturalnego. Co bardzo pozytywne i należy to odnotować, to aktywne włączenie, dzięki staraniom Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa, środo- wisk bankowych i ubezpieczeniowych reprezentowanych przez Związek Banków Polskich i Polską Izbę Ubezpieczeń do wspólnego wypracowa- nia standardów i procedur postępowania. Ta nowa formuła aktywnego uczestnictwa rynku gwarantów w dialogu ma kolosalne znaczenia dla budowania wzajemnego zaufania, opartego o wiarygodne partnerstwo i poszanowanie racji. Należy mieć nadzieję, że stała współpraca pozwoli na bezpieczne i spo- kojne przejście przez kontrakty kolejnego etapu polityki spójności w la- tach 2021-2027. Jak wspomniałem wyżej, doświadczenia rynku gwarancji ubezpieczenio- wych z poprzednich okresów nie są pasmem sukcesów. Mieliśmy spek- takularne zerwania kontraktów, dramatyczne problemy, w tym upadłości wcale niemałych wykonawców. Oznacza to, że rynek ubezpieczeniowy i reasekuracyjny wytraciły początkowy apetyt na ryzyko gwarancyjne. Są zakłady ubezpieczeń, które jeszcze w pierwszej transzy wzięły ak- tywny udział w oferowaniu pojemności gwarancyjnych, dziś trudno ich szukać w awangardzie gwarantów. Zdecydowały po prostu, że gwarancja jako instrument finansowy a nie ubezpieczenie, nie musi, a często nie powinna znajdować się w ofercie, a już na pewno wysoka ekspozycja nie zawsze jest uzasadniona, zważyw- szy na presję cenową na składkę, poziom możliwego zabezpieczenia, sku- teczność regresową i nagminną nieterminowość w rozliczeniu kontraktu i tym samym konieczność przedłużania gwarancji. Grupa podmiotów ubezpieczeniowych wyspecjalizowanych w ofercie produktów finansowych z pozycji lidera stała się zaś z czasem srogim recenzentem zamawiających, wykonawców i samych kontraktów branży budownictwa infrastrukturalnego. Poprzez prognozy i raporty mocno wpłynęła na zachowania rynku gwarancyjnego i jego coraz mniejszą chęć angażowania się w gwarancje. Zresztą oni sami przeżywają trudny czas związany już nie tylko z zaangażowanymi pojemnościami w gwaran- cje kontraktowe, ale także jeśli nie przede wszystkim w zaangażowanie w ubezpieczenie należności, potocznie zwane ubezpieczeniem kredytu kupieckiego. Zmianę w tym zakresie odczuli, nieraz boleśnie ci wszyscy, którzy na w końcu dobrej partnerskiej ofercie zbudowali bufor finansowy oparty o przedłużone terminy płatności faktur. Pozwoliło to (jak się miało wyda- wać) na takie zarządzanie przepływami i pozycjami gotówkowymi, które dawało poczucie bezpieczeństwa finansowego i płynnościowego. Niestety w dość dramatycznych okolicznościach czasowych, ta „bańka” prysła i nagle wiele przedsiębiorstw stanęło w obliczu depresji gotów- kowej, spowodowanej nagłym, dramatycznym i co gorsza arbitralnym obniżeniem limitów handlowych. Nie wszyscy byli na to przygotowani i nie wszyscy poradzili sobie z takim kłopotem. Konsekwencją tego było naturalne ograniczenie zaufania i konieczność zbudowania awaryjnych, finansowych „bypass’ów”. Stały się one w wielu przedsiębiorstwach bazą zmodyfikowanej formuły zarządzania finansami i powrót do zaufania i oparcia się całkowicie na modelu ubezpieczenia należności może okazać się długoterminowy i mozolny. Trzeba też wziąć pod uwagę, że sytuacja ubezpieczycieli w ryzykach ubezpieczenia należności wydaje się trudna, a może być jeszcze trud- niejsza z uwagi na pandemię COVID-19 i związany z nią lockdown, który wielu przedsiębiorców postawił w jeszcze trudniejszej sytuacji. Wyniki III i IV kwartału, a także zapowiadana i nadciągająca druga fala wzrostu zakażeń mogą jeszcze bardziej wpłynąć na stan rynku gwarancyjnego i ubezpieczenia należności. Jak zatem może wyglądać najbliższa przyszłość? Konia z rzędem temu, kto będzie wiedział jak będzie wyglądał świat A.D. czerwiec 2021, a co dopiero rynek kontraktów infrastrukturalnych w Polsce i szanse na jego gwarantowanie przez banki i ubezpieczycieli. Początek lockdownu miał miejsce w marcu, miesiącu, w którym budownictwo nabiera tempa po zimowym spowolnieniu. Jaka będzie zima, jak będzie wyglądało bezpie- czeństwo epidemiologiczne na budowach i możliwość realizacji kontrak- tów naprawdę trudno jest przewidzieć, tym bardziej, że jesteśmy zaska- kiwani decyzjami rządu w kwestii obostrzeń około-covidowych, które z dnia na dzień zmuszają do często dramatycznych weryfikacji planów. Tak więc w nowej strategii zapotrzebowania na gwarancje, dwie determi- nanty (gotówka i wolne aktywa) wydają się najważniejsze. Poza dotychczasowymi standardami oceny ryzyka i warunkami uzyski- wania pojemności gwarancyjnych i samych gwarancji, to jakie zabezpie- czenia dla gwarancji będzie mógł postawić wnioskujący, wydaje się być w obecnej i najbliższej przyszłości decydujące. Krzysztof Mleczak Prezes Zarządu EXITO BROKER Sp. z o.o. Studiował zarządzanie w Wyższej Szkole Zarządzania i Prawa im. H. Chodkowskiej w Warszawie. Absolwent Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Z rynkiem ubezpieczeniowym związany od 1993 roku. W tym czasie przeszedł wszystkie szczeble kariery zawodowej, poczynając od agenta ubezpieczeniowego w jednej z największych korporacji agencyjnych w Polsce, poprzez Dyrektora Departamentu Sprzedaży w GERLING Polska, do funkcji Wiceprezesa Zarząd WARTA ŻYCIE S.A., którą sprawował w latach 1998-2005. W latach 2000-2005 był także doradcą Prezesa Zarządu TUiR WARTA S.A. Pełnił funkcje członka rad nadzorczych wielu instytucji finansowych. Był delegatem POLSKIEJ IZBY UBEZPIECZEŃ do Europejskiej Komisji Ubezpieczeń w Paryżu jako koordynator ds. integracji polskiego rynku ubezpieczeń z Unią Europejską. Ukończył kurs dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek z udziałem skarbu państwa. Jest założycielem i głównym udziałowcem firm zajmujących się zarządzaniem ryzykiem ubezpieczeniowym przedsiębiorstw, doradztwem i pośrednictwem ubezpieczeniowym (broker). Specjalizuje się w budowie i restrukturyzacji strategii zarządzania ryzykiem ubezpieczeniowym i optymalizacji kosztów ubezpieczenia przedsiębiorstw i grup kapitałowych w zakresie AUDIT RISK, RISK CONTROL i LOSS CONTROL. Inicjator i moderator komunikacji rynku ubezpieczeniowego z branżą budownictwa. Jest szefem Zespołu ds. ubezpieczeń Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 25ALMANACH PZPB 2016 – 202024 Okiem użytkownika Ktoś wydał ciężkie pieniądze na remont torów prowadzących z mojej podwarszawskiej miejscowości do stacji Warszawa Śródmieście. Jeż- dżą po nich zmodernizowane pociągi. Ale ponieważ zaprojektowano linię po modernizacji na prędkość 160 kilometrów na godzinę, to przy okazji przebudowy zlikwidowano wszystkie przejścia przez tory. Moja wieś po- dzielona została na pół i nikt nie spytał mieszkańców co oni na ten temat sądzą. Dojście na właściwy peron jest teraz dłuższe o jakieś trzysta me- trów. Na dodatek te trzysta metrów pokonuje się w błocie, między byle jak zaparkowanymi samochodami w otoczeniu graffiti, którego nikt nie zamalowuje. Nie da się kupić biletu papierowego bo biletomatu nie ma, a kasa nie działa. Zakup biletu przez komórkę wymaga dużej dyscypliny umysłowej, miedzy innymi pamiętania numeru dokumentu tożsamości na który się powołamy. Na pewno są ważne powody, że jest jak jest. Ponieważ nie mam siły walczyć z systemem decyduję się odstać dziesięć minut w kolejce do konduktora. Pociąg dojeżdża na stację Śródmieście pachnącą kebabem, potem i lizolem. Jeszcze tylko przecisnę się pomię- dzy sprzedawcami pączków, żebrakami i aktywistami i dostanę się do metra. Moja podróż do pracy door-to-door trwa dokładnie tyle samo, co przed wydaniem tego miliarda złotych, zapewniając takie sobie wrażenia klientowi. To jest ten postęp? Na drugi dzień pojadę autem. Wybudowaliśmy autostradę z Warszawy do Łodzi, więc od czasu do czasu nią jeżdżę. Mam taką obserwację, że niezależnie od tego jak szybko jadę próbując jakoś ominąć ciężarówki, prędzej czy później z tyłu na odległość jakichś 5 centymetrów dojeżdża do mnie ktoś bez mózgu i światłami lub trąbieniem domaga się, żebym go przepuścił. Projektowałem posterunek policji autostradowej w Strykowie – o ile pamiętam, na Postęp? Michał Skorupski Mam mieszane uczucia co do minionych lat w branży infrastruktury. Z różnych perspektyw widać, że niekiedy można robiąc wiele kroków pozostawać w miejscu. 40funkcjonariuszy–aniewidziałemodlatżadnego.Miałobyćinteligentne sterowanie ruchem, też nie ma. Za to są wypadki i agresja drogowa na skalę trudną do zaakceptowania. Rozwiązaniem ma być… dobudowanie trzeciego pasa, żeby można było jeszcze agresywniej jeździć. To jest ten postęp? A dlaczego nie ograniczenie do 100 km na godzinę, skrupulatnie egzekwowane, które pozwoliłoby zwiększyć zdolność przewozową drogi przy zwiększeniu komfortu i bezpieczeństwa? W projektach transportowych powinno jednak chodzić o to, żeby zwiększyć szeroko rozumianą atrakcyjność podróży, a nie prędkość na drodze czy prędkość pociągu. Ja póki co wybieram drogi lokalne, przynajmniej nie dojeżdżam na miejsce zlany potem. Czytam, że Warszawa musi przesunąć na przyszłość inwestycje w linie tramwajowe na Gocław, Tarchomin i Wilanów. Mają mniejsze wpływy z po- datków, na co składa się zarówno COVID, jak i decyzje rządowe. W zasięgu oddziaływania tramwaju znalazłoby się sto kilkadziesiąt tysięcy mieszkań- ców Warszawy. W tym samym dniu czytam, że ogłoszono kolejne przetargi na S19 z Białegostoku do Białej Podlaskiej. Średni dobowy ruch roczny pojazdów silnikowych wynosił tam w 2015 roku, według źródeł GDDKiA, od 5 do 12 tysięcy (dostępne na stronie www.gddkia.gov.pl) – czyli kilka- naście razy mniej niż ruch po Trasie Łazienkowskiej. Notabene przebudowa wiaduktów Trasy Łazienkowskiej przy Agrykoli też musi zostać odroczona, aż w końcu konstrukcja się zawali, zginą ludzie i powołamy komisję śled- czą. Ale za to będziemy mogli pojechać wyszaleć się na drodze ekspreso- wej na Podlasiu. Nie wiem tylko czy to jest ten postęp, o który chodziło. Ekonomia uczy, że środki publiczne powinno się inwestować najpierw tam, gdzie jest największa potrzeba. To w miastach generuje się lwia część PKB dzięki wymianie myśli, innowacjom, nauce, biznesowi, finan- som, kulturze. To miasta najbardziej ucierpią z powodu pandemii, i to miasta wymagać będą największej pomocy. Ale nadal kraj pochyla się z troską nad prowincją. Proponuję pojechać na wieś i dać się zaskoczyć – internetem szybszym niż w Warszawie, nowymi drogami, placami za- baw, nową infrastrukturą komunalną. Skończmy z tą narracją o biednych dzieciach ze wsi, które brną zimą godzinami w zaspach i ciemnościach do szkoły, w której wali się dach. To warszawskie licea potrzebują dofi- nansowania i remontów. To Warszawa nie ma przyzwoitego ratusza, sali koncertowej ani spalarni. Przekonanie, że środki należy transferować z wielkich miast na prowincję jest szkodliwe i niebezpieczne, zwłaszcza w czasach zarazy. Przykłady nieefektywnego alokowania środków można mnożyć. Nie da się ukryć, że w ostatnich latach nie udało się wypracować mechanizmów, które prowadziłyby do wzrostu użyteczności i jakości infrastruktury. Okiem uczestnika W latach 2017-2019 mieliśmy bezprecedensową koniunkturę w bran- ży dróg, mostów i kolei. Dziesiątki nowych projektów skarbu państwa. Pierwszy raz po 1989 roku mieliśmy do czynienia z sytuacją, kiedy to inwestorzy publiczni musieli konkurować o wykonawców. Historia uczy, że w takich momentach wykonawcy przejmowali inicjatywę i zmuszali wręcz zamawiających do przyjęcia wzorów umów korzystnych dla branży. W Polsce to nie nastąpiło. Skarbowi Państwa udało się przeczekać sytu- ację, przeciągnąć rozmowy tak, by problem małej konkurencji i wzrostu cen uzdrowił się sam. Nie wiem czy to celowa i przemyślana strategia ze strony Skarbu Państwa, ale na pewno to ta strona jest wygrana w ostat- nich miesiącach. Branży nie udało się zjednoczyć wokół istotnych spraw. Nie udało się położyć na stole polskiego kontraktu infrastrukturalnego. Nie udało się doprowadzić do opracowania standardów, wzorców umów, wzorców SIWZ czy wzorców dokumentów przetargowych, które ułoży- łyby się w systemową całość. Rada ekspertów, której ciągle formalnie jestem członkiem, działa w całości pod dyktando zamawiających. Jak są- dzę głównym powodem tego stanu rzeczy jest wewnętrzna konkurencja środowiska wykonawców i koncentracja na sprawach bieżących. Nieste- ty nie ma też konsekwencji w działaniach. Podczas gdy przedstawiciele jednej organizacji branżowej wykazywali pogorszenie wyników branży w wyniku wzrostu kosztów budowy od roku 2018, przedstawiciele in- nej organizacji przygotowali raport wskazujący świetną kondycję i wy- soką rentowność przedsiębiorstw budowlanych – w tymże roku 2018. Więc z przykrością stwierdzam, że branża nie odrobiła lekcji z zapaści po kryzysie finansowym roku 2008 i właściwie jesteśmy w tym samym miejscu co dawniej. Zamawiający są dominującą stroną umowy i mogą nadal narzucić niemal dowolne postanowienia. Wykonawcy nadal przeko- nują sami siebie, jak to uda im się w przyszłości rozstrzygnąć roszczenia na swoją korzyść. Podejrzewam, że sami nawet wierzą w to, co mówią. Okiem inżyniera Nie wiem, kiedy to się stało, ale wytycznych i zasad działania naszej branży nie tworzą inżynierowie. Istotę tego jak działamy, na jakich wa- runkach i według jakich reguł tworzy środowisko prawników. To praw- nicy – nadal – decydują choćby o roszczeniach covidowych. Spotkałem się ostatnio z przypadkiem jak to zażądano udowodnienia tego, że nało- żono kwarantannę na firmę, której szef w ciężkim stanie leżał w szpi- talu. Nieważne, że sanepid jest kompletnie niewydolny i nawet nie jest w stanie już przeprowadzać śledztw epidemiologicznych. Nie możemy uznać waszego roszczenia, bo nie ma dowodu. Inżynierowie dają się wmanewrować w te gierki – tak samo jak podczas kryzysu w latach 2001-2003, i tak samo jak w latach 2008-2011. Harmonogramy na bu- dowach infrastrukturalnych tworzy się nie po to, aby planować działania i móc wykazywać ewentualne opóźnienia, tylko po to, żeby zamawiający kontrolował postęp budowy. Wykonawcy, tak jak wcześniej, godzą się na słynne 'dokończcie, to się dogadamy' i pozbywają się jedynego skutecz- nego narzędzia wywierania wpływu na zamawiającego. Kończą budowy i dziwią się, że jednak trzeba iść do sądu, w którym 90% nic nie uzyska, bo nie umieli zgromadzić dowodów. Prawnicy przekonali inżynierów, że są im niezbędni do walki o lepszy wynik budów. Inżynierowie sami teraz chętnie przekazują swoje sprawy prawnikom. Pamiętam zdziwienie, jak zorientowałem się, że prawie 30% składu SIDiR to prawnicy. Prawnicy aktywnie działają w organizacjach branżowych inżynierów, prawnik jest p.o. Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, prawnik jest głównym geologiem kraju. Żeby było jasne – nie można mieć pretensji do prawni- ków o to, że tak dobrze sobie radzą. Mam natomiast pretensje do środowi- ska inżynierów, jak bardzo jest słabe. Dopóki inżynierowie budownictwa nie wywalczą faktycznie istotnej pozycji w systemie budowania, dopóty będziemy konsumentem regulacji wymyślanych przez innych. Michał Skorupski Inżynier budowlany i ekonomista z 22-letnią praktyką w organizacji i prowadzeniu inwestycji oraz rozstrzyganiu sporów, wyliczaniu roszczeń, doprowadzaniu do ugód. Jest członkiem Rady Ekspertów przy Ministrze Infrastruktury i Budownictwa. Autor wielu publikacji z zakresu inwestycji publicznych, autor książki „Kontraktowanie w budownictwie”. Przewodniczący Komisji Standaryzacji w SIDiR. Dyrektor w firmie doradczej KPMG odpowiedzialny za zarządzanie i doradztwo w projektach budowlanych.
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 27ALMANACH PZPB 2016 – 202026 ALMANACH PZPB 2016 – 202026 Budować wciąż się uczymy Tomasz Elżbieciak Gdybyśmy na budownictwo patrzyli wyłącznie przez pryzmat wybranych statystyk, to branży pozostałoby tylko z dumą wypinać pierś, gdyż bilans ostatniego pięciolecia bez wątpienia budzi szacunek. Warto jednak spojrzeć na ostatnie lata pod kątem zjawisk – sukcesów i porażek – mogących pomóc określić to, jak bardzo dojrzałym rynkiem budowlanym jesteśmy. fot. PTWP Setki tysięcy nowych mieszkań oddanych do użytku, tysiące kilometrów nowych dróg szybkiego ruchu i zmodernizowanych linii kolejowych, ro- snąca rokrocznie wartość rynku budowlanego. Do dużych liczb i pnących się ku górze statystyk zdążyliśmy przywyknąć. Patrząc jednak na ostatnią pięciolatkę warto przypomnieć, że rozpoczy- nający ją rok 2016 zakończył się spadkiem produkcji budowlano-monta- żowej o ponad 14 proc. W kolejnych dwóch latach sinusoida, bo do takiej falującej tendencji w bu- downictwie też zdążyliśmy się przyzwyczaić, wypiętrzyła się na dodat- nie, kilkunastoprocentowe poziomy. Rok 2019 to już stabilizacja, z niespełna trzyprocentowym wzrostem. Natomiast rok 2020, ostatni w ramach bieżącej pięciolatki, rynek zakoń- czy najpewniej kilkuprocentowym spadkiem. Znaki zapytania Czy będzie to tylko jednoroczne, delikatne hamowanie, a może ponowne zderzenie się z trudną rzeczywistością? Wciąż trudno to przewidywać, gdyż gospodarcze, długoterminowe skutki pandemii COVID-19 to obec- nie najważniejsze pytanie, które pozostaje bez odpowiedzi. Kluczowe będzie również to, jak sprawnie będą wykorzystywane środki unijne – zarówno te, które mamy do dyspozycji jeszcze z bieżącej per- spektywy, jak i te mające popłynąć do nas w ramach budżetu UE na lata 2021-2027 oraz z Funduszu Odbudowy unijnych gospodarek po lockdownie. Najwięksi publiczni inwestorzy, czyli Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz PKP Polskie Linie Kolejowe, już od dawna zapewniają, że sytuacja związana z „pustymi szufladami” się nie powtórzy. Mają oni być przygotowani do kierowania na rynek nowych projektów, gdy tylko będą dostępne środki finansowe na ich realizację. Zatem w sytuacji luki w podaży nowych zamówień ze strony osłabionych finansowo samorządów, a także zniechęconych mglistymi perspektywami inwestorów prywatnych, to właśnie od GDDKiA, PKP PLK – i szerzej sprawności rządu – będzie zależała kondycja budownictwa. Lekcje z placu budowy Trzecia perspektywa unijnego budżetu dla Polski, u progu której stoimy, będzie testem dla wszystkich uczestników rynku. Zastrzyk w postaci ogromnych funduszy UE dla branży był dotychczas katalizatorem zarów- no pozytywnych, jak i negatywnych zjawisk. Te drugie były efektem przede wszystkim braku doświadczenia, współ- pracy czy odpowiedzialności – na każdym szczeblu inwestycyjnej drabiny. Nie należy mieć jednak złudzeń, że próba zważenia wzajemnych win przez poszczególne strony sporu wyglądałaby inaczej niż biblijne szukanie źdźbła w oku oponenta, przy jednoczesnym ignorowaniu belki w oku własnym. Za nami ponad 30 lat gospodarki rynkowej, z czego przeszło połowa przy- pada na obecność w strukturach Unii Europejskiej. Dlatego na powielanie tych samych błędów nie możemy sobie pozwalać, a istniejące szanse mu- szą być przekuwane w sukces. To konieczne, jeśli systematycznie mamy skracać dystans dzielący Polskę od wysoko rozwiniętych państw Europy. Budownictwo, które bezpośrednio i pośrednio może odpowiadać nawet za 1,5 mln miejsc pracy i generować kilkunastoprocentowy wkład do pol- skiego PKB, ma w tym wyścigu do odegrania kluczową rolę. Spójrzmy jednak w tej krótkiej analizie na pięć „sukcesów” i tyle samo „porażek”, których świadkami byliśmy w ostatnich latach. Jeśli będzie- my pielęgnować te pierwsze, a z tych drugich wyciągniemy odpowiednie wnioski, to za kolejne pięć lat budowlany „egzamin dojrzałości” powinien zakończyć się wyłącznie pozytywnym wynikiem. Dialog w końcu realny Rozpoczynając subiektywny wybór „sukcesów” trudno nie wskazać na pierwszym miejscu – po wielu latach jałowych sporów, animozji oraz złych emocji – stworzenia realnej płaszczyzny dialogu i współpracy po- między branżą budowlaną a GDDKiA i PKP PLK. Pokazał to czas pandemii, gdy przy wsparciu Ministerstwa Infrastruktury szybko udało się ustalić reguły funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Budowy nie zatrzymały się nawet na chwilę, a choć tradycyjną, biurowo- -administracyjną pracę trzeba było często przenieść na internetowe łącza, to paradoksalnie – mimo braku bezpośredniego kontaktu – dystans pomię- dzy wykonawcami i zamawiającymi stał się bliższy i mniej problematyczny. Prawo na europejskim poziomie Wspomniany wcześniej dialog to już nie tylko wzajemny koncert życzeń, ale wdrażane w praktykę zmiany w procedurach przetargowych, a także w prowadzeniu i rozliczaniu kontraktów. Sztandarowym przykładem jest działający od początku 2019 r. nowy system waloryzacji kontraktów GDDKiA i PKP PLK. Choć branży z pewnością nie może on w pełni satysfakcjonować, to me- chanizm ten jest wynikiem kompromisu i przede wszystkim daje szansę realnego działania. Doczekaliśmy się też nowego Prawa zamówień publicznych, które wej- dzie w życie od 2021 r. Według jego zapisów waloryzacja będzie obliga- toryjna. W połączeniu z wieloma innymi rozwiązaniami, postulowanymi od lat przez rynek, nowa ustawa daje nadzieje na dalsze „ucywilizowanie” polskiego sektora zamówień publicznych. Eksportowy potencjał O tym, że Polacy i krajowe firmy budowlane mają potencjał do ekspansji za- granicznej nikogo nie trzeba przekonywać. Świadectw można szukać w dal- szej przeszłości, jeszcze w czasach PRL, gdy polskie kompetencje były szeroko wykorzystywane w „braterskich i przyjacielskich” państwach. Choć „hiszpańskiego scenariusza” ekspansji z pewnością nie doświad- czymy, to współcześnie nie mamy się czego wstydzić. Nasze firmy na zagranicznych rynkach występują coraz częściej w roli generalnego wy- konawcy, a nie tylko podwykonawcy prostych robót. Rosnąca świadomość krajowych podmiotów, dotycząca ekspansji zagra- nicznej jako długoterminowej strategii rozwoju, to także efekt działania takich inicjatyw jak Polski Klaster Eksporterów Budownictwa. Z podwykonawcy w generalnego Cieszy również rosnący zasób polskich firm, które z roli podwykonawców krajowych inwestycji infrastrukturalnych lub realizatorów mniejszych projektów, przesunęły się do grona generalnych wykonawców dużych przedsięwzięć – wartych setki, a nawet miliardy złotych. Pozytywnych przykładów takiego rozwoju, wspomaganego często inwestycjami współfinansowanymi przez UE, nie brakuje. Coraz bardziej zieloni Często powtarzane jest, że budownictwo to konserwatywna branża, przez co czasem trudno implementować jej nowe technologie, czy podda- wać ją procesom cyfryzacji. Wydaje się jednak, że ten trend zaczyna się zmieniać, a jednocześnie coraz większą świadomość sektora obserwuje- my w kwestiach ochrony środowiska, redukcji emisji CO2 , zwiększania efektywności energetycznej czy gospodarki obiegu zamkniętego. Budownictwo będzie miało ważną rolę do odegrania w unijnej strategii Europejskiego Zielonego Ładu, więc taka świadomość jest konieczna i staje się warunkiem koniecznym do prowadzenia biznesu. Sito nadal zbyt dziurawe Przechodząc do listy „porażek” trzeba w pierwszej kolejności wskazać na wciąż istotną lukę w postaci braku sprawnego systemu weryfikacji potencjału i kompetencji wykonawców, ubiegających się o duże zamó- wienia publiczne. Właśnie tę bolączkę można uznać za praprzyczynę wielu innych problemów. Zapowiedzi GDDKiA, dotyczące prac nad systemem certyfikacji, są pozy- tywne, ale do realnych, sprawdzonych w działaniu powszechnych rozwią- zań wciąż jeszcze daleko. Stąd krajowe firmy, z doświadczeniem i poten- cjałem, wciąż mogą być wypychane z rynku przez firmy „teczkowe”, albo obce podmioty wchodzące do Polski bez odpowiedniego przygotowania. Kontraktowe tsunami Z powyższego wynika natomiast to, że w ostatnich latach nadal mieliśmy do czynienia z masowo zrywanymi kontraktami drogowymi i kolejowymi. Co prawda, nie powodowało to już takich szkód dla rynku jak w dobie kry- zysu po Euro 2012, gdyż podwykonawcy zyskali lepszą ochronę, a grono działających na rynku egzotycznych podmiotów oraz „ryzykantów” się uszczupliło. Jednak skutki wielomiesięcznych opóźnień inwestycji oraz wzrost kosztów ich realizacji ponosimy wszyscy. „Budować, jak to łatwo powiedzieć” Miało być ich budowane docelowo nawet 100 tys. rocznie. Takich obiet- nic ze strony rządu już nie słyszymy. Dotychczasowe starania państwa, związane z programem „Mieszkanie Plus” i rozwojem rynku tanich mieszkań na wynajem brutalnie zderzyły się z rzeczywistością. Poziom trudności administracyjnych, organizacyjnych oraz ekonomicz- nych, z którymi deweloperzy i budowlańcy zmagają się na co dzień, okazał się nie do pokonania przez rząd. W czasie, gdy państwu nie udało się rozpędzić sztandarowego programu, deweloperzy notowali natomiast rekordowe wyniki.
ALMANACH PZPB 2016 – 202028 ALMANACH PZPB 2016 – 202028 Energetyka nie dodała mocy Wielomiliardowe projekty publiczne w energetyce oraz przemyśle nie pozwoliły na wzmocnienie rynku wykonawców działających w tym sek- torze, a wielu z nich przyniosła dotkliwe straty. Sztywne warunki kon- traktów czy brak waloryzacji umów rozwiały plany stworzenia „polskich czempionów” budownictwa przemysłowego. Z drugiej strony sytuacje związane z licznymi przetargami anulowanymi w trakcie ich trwania, czy też przedsięwzięciami wstrzymywanymi nie- długo po rozpoczęciu realizacji, jak Elektrownia Ostrołęka C, nie stawiają państwa w roli przewidywalnego i odpowiedzialnego inwestora. Publiczno-prywatna porażka Listę porażek zamyka wciąż po macoszemu traktowane partnerstwo publiczno-prywatne w segmencie infrastruktury drogowej. Symboliczne było tegoroczne zarzucenie mocno zaawansowanych przygotowań do budowy drogi S6 – Obwodnicy Metropolii Trójmiejskiej w ferworze pre- zydenckiej kampanii wyborczej na rzecz tradycyjnego modelu realizacji. To sprawia, że w perspektywie nieuchronnego w przyszłości mniejszego dopływu środków unijnych będziemy mieć coraz mniej czasu na zdobycie doświadczeń w realizacji dużych projektów PPP. Nie mówiąc już o po- ważnym postrzeganiu naszego kraju przez podmioty i fundusze wyspe- cjalizowane w realizacji tego typu przedsięwzięć. Razem można więcej Przed nami kolejne wyzwania. Wciąż musimy zmagać się z realiami pande- mii COVID-19, które w mniejszy lub większy sposób oddziałują na chyba każdy aspekt naszego życia: prywatnego, społecznego i gospodarczego. Projekty drogowe, kolejowe i hydrotechniczne, Centralny Port Komunika- cyjny, Europejski Zielony Ład oraz transformacja energetyczna – to tylko część z planowanej, długiej listy zadań. Od poziomu i jakości współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, na każdym etapie przygoto- wania i realizacji inwestycji, będzie zależał ich sukces. Cieszy to, że coraz ważniejszy głos i wpływ na kreowanie pozytywnych zmian posiadają organizacje branżowe, na czele z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa. Generalni wykonawcy nie są w stanie sprawnie działać bez znajdującego się w dobrej kondycji rynku podwykonawczego. I odwrotnie – ci drudzy wraz dostawcami oraz usługodawcami nie są w stanie stabilnie funkcjo- nować bez przewidywalnego rynku generalnego wykonawstwa. Natomiast bez nich wszystkich nie poradzą sobie inwestorzy. Nie zapo- minajmy o tym nigdy – zarówno w czasach pędzącej koniunktury oraz dotkliwego kryzysu, jak i w krótkich okresach „małej stabilizacji”. Tomasz Elżbieciak Od 10 lat dziennikarz portalu WNP.PL oraz magazynu Nowy Przemysł. Wcześniej współpracownik m.in. Polskiej Agencji Prasowej oraz Gazety Wyborczej. Absolwent politologii – dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Śląskim. Specjalizuje się w szeroko pojętej tematyce rynku budowlanego oraz infrastruktury: transportowej, energetycznej i przemysłowej. Wśród dziesięciu największych firm budowlanych w Polsce w roku 2019 aż dziewięć to Członkowie Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa. Gratulujemy naszym Członkom i życzymy dalszego rozwoju. przychody 2019 (w tys. zł) 1. Grupa BUDIMEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 569 663 2. Grupa STRABAG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 606 091 3. Grupa PORR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 332 341 4. Grupa ERBUD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 313 363 5. SKANSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 066 624 6. Grupa UNIBEP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 659 658 7. WARBUD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 641 026 8. Grupa Torpol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 604 420 9. Grupa Polimex Mostostal . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 589 430 10. Grupa Trakcja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 525 657 Źródło: Deloitte Polska, na podstawie sprawozdań finansowych spółek Liderzy polskiego budownictwa TOP 10 największych spółek budowlanych w Polsce Zakres usług budowlanych: Design, DesignBuild, Build Profesjonalny Generalny Wykonawca Budownictwo proekologiczne Terminowość i rzetelność realizowanych inwestycji Fachowy serwis gwarancyjny Młody i ambitny zespół wysoko wyspecjalizowanych pracowników Realizacja kontraktów w Polsce oraz na rynkach: skandynawskim, azjatyckim, afrykańskim i na Bliskim Wschodzie Pion Naukowo-Badawczy odnoszący sukcesy, w tym patenty klasyA Wysokie standardy BHP Profesjonalne metody zarządzania procesami budowlanymi Fabryka modułów i prefabrykatów Łączenie świata nauki z biznesem I N T E R N A T I O N A L G R O U P BAZUJĄC NA DOŚWIADCZENIU BUDUJEMY STABILNĄ PRZYSZŁOŚĆ
2ROLA BUDOWNICTWA W GOSPODARCE 2016 – 2020 fot.PORR
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 33 Znaczenie sektora budownictwa dla krajowej gospodarki. Perspektywa 2016-2020 dr Damian Kaźmierczak Pierwsze oznaki spowolnienia w branży budowlanej pojawiły się już na początku trzeciego kwartału 2020 roku. Wiele wskazuje na to, że stan ten może utrzymywać się przez cały 2021 rok. Nie wszystkie firmy doświadczą jednak negatywnych konsekwencji pogorszenia klimatu inwestycyjnego wywołanego epidemią COVID-19 w tym samym stopniu. Budownictwo jest postrzegane jako kluczowy sektor każdej rozwiniętej gospodarki. Dzieje się tak, ponieważ inwestycje realizowane przez firmy budowlane na zlecenie prywatnych i publicznych inwestorów wpływają pozytywnie na wzrost gospodarczy kraju i wspierają jego długofalo- wy i zrównoważony rozwój. Jednocześnie koniunktura w budownictwie w sposób bezpośredni oddziałuje na sytuację w branżach pokrewnych: przemyśle metalowym i chemicznym, transporcie, handlu, usługach i sektorze finansowym. Biorąc pod uwagę ścisłe powiązania sektora budownictwa z innymi gałęziami gospodarki, całkowitą wartość rynku budowlanego można szacować na około 13-14 proc. produktu krajowego brutto (PKB) (wyk. 1). Dodatkowo, według szacunków EY, budownictwo generuje ponad 10 proc. dochodów sektora finansów publicznych z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, licencji i koncesji. To dla- tego kondycja branży budowlanej jest uważnie monitorowana i szeroko komentowana przez ekspertów i inwestorów oraz jest obszarem szcze- gólnej troski polityków i właściwych resortów gospodarczych. Podmioty budowlane oferują szeroki zakres usług obejmujący budowę obiektów infrastruktury transportowej (drogi i koleje) i energetycznej (gazociągi, rurociągi i sieć elektroenergetyczna), budownictwa kubatu- rowego (obiekty przemysłowe, mieszkania, nieruchomości komercyjne, centra logistyczne, budynki użyteczności publicznej) oraz obiektów hy- drotechnicznych. Powyższe zestawienie wskazuje na duże znaczenie in- westycji publicznych w rozwoju sektora budownictwa. Ocenia się, że ich udział w krajowej produkcji budowlano-montażowej wynosi prawie 50 proc., a roboty budowlane stanowią przeciętnie ok. 35-45 proc. wartości udzielonych zamówień publicznych w poszczególnych latach (wyk. 2). Na podstawie wyliczeń Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), każde 1 euro zainwestowane w rozwój infrastruktury przynosi w krótkim terminie zysk na poziomie 0,5-0,8 euro, który w dłuższej perspektywie wzrasta do 1,7-2,5 euro, dlatego przyspieszenie inwestycji infrastruktu- ralnych jest pożądane w okresach dekoniunktury gospodarczej i pomaga gospodarkom w wychodzeniu z kryzysu. Wykres 1. Wartość produkcji budowlano-montażowej zrealizowanej na terytorium kraju [mld PLN] Uwaga: rok 2020 obejmuje prognozę PMR. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i PMR. 170,2 191,3 177,4 167,0 175,4 181,8 177,4 197,4 229,9 243,1 228,0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020* www.grupatrakcja.com Niepołomice | Budowa węzła drogowego w ciągu autostrady A4 Realizujemy złożone kontrakty budowy linii kolejowych, tramwajowych i trolejbusowych. Specjalizujemy się w budowie dróg, mostów, obiektów inżynieryjnych i kubaturowych oraz z obszaru inżynierii środowiska. W branży elektroenergetycznej, działamy jako wykonawca sieci dystrybucyjnych i przesyłowych oraz producent urządzeń na potrzeby układów zasilania linii kolejowych i tramwajowych. Kompleksowo realizujemy kontrakty, świadcząc również usługi projektowe. Wizję zmieniamy w rzeczywistość
ALMANACH PZPB 2016 – 202034 Sektor budownictwa funkcjonuje w oparciu o sieć połączonych ze sobą łańcuchów budowlanych złożonych z firm wykonawczych, podwykonaw- ców, producentów materiałów, dostawców, poddostawców i hurtowni- ków, w których mniejsze podmioty świadczą usługi na zlecenie większych przedsiębiorstw. Ta specyficzna struktura branży budowlanej wpływa na wysoki poziom rozdrobnienia sektora budownictwa. Oznacza to, że udział mikro- i małych przedsiębiorstw jest w nim relatywnie wyższy niż w innych segmentach gospodarki. Fundament krajowego ekosyste- mu budowlanego stanowi ponad 600 tys. mniejszych podmiotów, które z powodzeniem kooperują z ok. 1,6 tys. średnich i ponad 150 dużych firm. Jednocześnie sektor budownictwa cechuje wysoka cykliczność i wraż- liwość na zmiany w otoczeniu politycznym i prawnym, czego naturalną konsekwencją są duże wahania kondycji finansowej funkcjonujących w nim podmiotów. Wpływa to na wyjątkowo ostrożny i wysoce selek- tywny sposób prowadzenia polityki kredytowej i gwarancyjnej przez instytucje finansowe, które udzielają firmom budowlanym gwarancji i zapewniają dostęp do finansowania obrotowego i inwestycyjnego. Według danych Polskiej Izby Ubezpieczeń (PIU) towarzystwa ubezpie- czeniowe zabezpieczają obecnie kontrakty budowlane o wartości ponad 20 mld zł, a szacunki Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) wskazują, że ekspozycja banków na branżę budowlaną przekroczyła w ostatnich latach 30 mld zł (wyk. 4). Wykres 2. Udział robót budowlanych w wartości udzielonych zamówień publicznych [mld PLN] Wykres 3. Przeciętne zatrudnienie w budownictwie na podstawie BAEL [tys.] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UZP. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Budownictwo ma również fundamentalne znaczenie dla krajowego rynku pracy. Według najszerszej miary zatrudnienia, w budownictwie pracuje prawie 1,3 mln osób, czyli ok. 7-8 proc. wszystkich zatrudnionych w go- spodarce (wyk. 3). Co ciekawe, w wielu obszarach rynku budowlanego poziom wynagrodzeń jest wyższy niż w całym sektorze przedsiębiorstw, a wiele firm oferuje bardzo atrakcyjne warunki zatrudnienia dla pracowni- ków różnych specjalizacji: od inżynierów przez ekonomistów i prawników po marketingowców. Nieustającym problemem dla firm pozostaje deficyt pracowników wykwalifikowanych, do czego przyczyniły się wieloletnie zaniedbania w obszarze krajowego szkolnictwa zawodowego, silna kon- kurencja o fachowy personel ze strony krajów ościennych, brak spójnej polityki migracyjnej państwa oraz mało efektywny system zatrudniania osób z zagranicy. Można także przypuszczać, że wysoki popyt na pra- cowników będzie utrzymywał się w kolejnych latach, a problematyczny deficyt rąk do pracy będzie nasilał się z każdą kolejną kumulacją prac na rynku budowlanym, których w najbliższej przyszłości nie zabraknie. 1206 1204 1227 1285 1288 2016 2017 2018 2019 2020 71,8 56,2 59,7 54,4 53,3 38,4 36,5 71,8 93,0 71,6 95,2 87,9 73,0 88,8 79,9 77,9 70,9 91,4 109,1 127,3 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Wydatki na roboty budowlane Pozostałe zamówienia
2016 – 2020 ALMANACH PZPB 37ALMANACH PZPB 2016 – 202036 Ostatnie lata były dla branży budowlanej wyjątkowo trudne i usłane wieloma przeciwnościami (wyk. 5). Po okresie dynamicznego wzrostu na początku dekady, lata 2012-2013 zakończyły się bankructwem setek firm budowlanych, do czego przyczyniła się m.in. realizacja nierentow- nych kontraktów infrastrukturalnych na EURO 2012. Lata 2014-2015 przyniosły umiarkowaną poprawę koniunktury na skutek finalizacji pro- jektów współfinansowanych z budżetu UE na lata 2007-2014. Rok 2016 to całkowity zastój w inwestycjach publicznych z powodu opieszałości w wydatkowaniu funduszy unijnych z nowej perspektywy budżetowej UE na lata 2014-2020. Wykres 4. Wielkość ekspozycji sektora bankowego na branże według sekcji PKD w 2019 r. [mld PLN] Wykres 6. Rentowność obrotu netto przedsiębiorstw budowlanych [%] Wykres 5. Dynamika produkcji budowlano-montażowej w latach 2010-2020 [%] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 0,8 1,5 2,5 3,9 4,2 5,1 9,8 12,4 16,5 17,1 17,6 20,9 29,6 31,9 58,4 74,3 97,8 Edukacja Pozostała działalność usługowa Rozrywka i rekreacja Dostawa wody Opieka zdrowotna Górnictwo i wydobywanie Administracja Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Rolnictwo Transport i gospodarka magazynowa Energia elektryczna Działalność profesjonalna Budownictwo Obsługa nieruchomości Handel Przetwórstwo przemysłowe Wyczekiwane od wielu miesięcy przetargi na realizację projektów infra- strukturalnych ruszyły dopiero na przełomie 2016/2017. Zbiegło się to z okresem prosperity w segmencie mieszkaniowym i biurowym, dlatego w stosunkowo krótkim czasie doszło do kumulacji prac na budowach. W efekcie, lata 2017-2019 upłynęły pod znakiem rekordowego wzrostu cen materiałów, surowców i usług oraz wysokiej dynamiki wynagrodzeń. Niesprzyjające warunki rynkowe poskutkowały pogorszeniem kondycji branży budowlanej, przede wszystkim dużych przedsiębiorstw. Odnoto- wywały one kilkukrotnie niższą rentowność od małych i średnich firm, która niebezpiecznie zbliżała się w okolice zera (wyk. 6). W pierwszej połowie 2019 r. doszło do schłodzenia koniunktury budowlanej z powodu wyhamowania prac w segmencie infrastruktury transportowej i osłabienia dynamiki inwestycji samorządowych. Doprowadziło to do wyczekiwanej stabilizacji cen materiałów, usług i wynagrodzeń, a stopniowa finalizacja nierentownych kontraktów infrastrukturalnych pozyskanych w latach 2015-2017 poskutkowała systematyczną poprawą kondycji finansowej dużych firm wykonawczych. Niestety, niespodziewany wybuch epidemii COVID-19 wymusił na przedsiębiorstwach dokonanie rewizji swoich dotychczasowych planów i modyfikację realizowanych strategii biznesowych, aby przygotować się do prowadzenia działań w warunkach dekoniunktury gospodarczej i przewidywanego spadku inwestycji w wielu segmentach rynku budowlanego. Brak odgórnej decyzji rządu o wstrzymaniu robót budowlanych na terenie kraju umożliwił firmom kontynuowanie prac w warunkach zaostrzonego reżimu sanitarnego. Pomimo ogromnych trudności natury operacyjnej przedsiębiorstwom udało się utrzymać zadowalający poziom wydajności. W początkowej fazie epidemii (marzec-czerwiec 2020 r.) budownictwo zaliczało się do nielicznych sektorów, które wykazywały relatywnie dużą odporność na utrudnienia w funkcjonowaniu gospodarki wdrożone w celu zapobieżenia rozprze- strzeniania się koronawirusa. Zewzględunafakt,żebudownictwoodczuwaspadekaktywnościinwesty- cyjnej zawsze z pewnym opóźnieniem, to zgodnie z przewidywaniami, pierwsze oznaki spowolnienia w branży budowlanej pojawiły się już na początku trzeciego kwartału 2020 r. Wiele wskazuje na to, że stan ten może utrzymywać się przez cały 2021 r., ponieważ uderzenie drugiej fali epidemii (październik-grudzień 2020 r.) najprawdopodobniej utrudni szybkie wychodzenie gospodarki z kryzysu. Coraz więcej przypadków zachorowań wśród pracowników fizycznych, kadry technicznej i persone- lu biurowego nie ułatwia firmom prowadzenia prac budowlanych. Utrzy- mująca się wysoka dynamika zachorowań może doprowadzić do pewnych opóźnień w realizacji kontraktów, ale trudno jednoznacznie stwierdzić, jaka będzie ich skala. Firmy wykonawcze ponownie wdrożyły restrykcyj- ne procedury sanitarne, aby ograniczyć negatywny wpływ koronawirusa na realizację inwestycji i są zdeterminowane, by zachować ciągłość pro- cesu budowlanego. Nie wszystkie firmy doświadczą jednak negatywnych konsekwencji pogorszenia klimatu inwestycyjnego wywołanego epidemią COVID-19 w tym samym stopniu. Ich wyniki finansowe będą ściśle uzależnione od wielkości danego podmiotu, struktury portfela zleceń i rodzaju prowadzonej działalności. W najbliższych latach wysoce prawdopodobne wydaje się utrzymanie nakładów na inwestycje publiczne realizowane na poziomie centralnym (w segmencie drogowym, kolejowym, energetycznym i hydrotechnicznym), przy okresowym spadku nowych inwestycji w segmencie samorządowym i prywatnym (zwłaszcza biurowym, hotelowym i powierzchni handlowych). Remedium na brak funduszy w samorządach mogłyby stanowić inwestycje realizowane w formule partnerstwa publiczno-prywatnego, ale popularność takiego modelu współpracy sektora prywatnego i publicznego pozostaje w naszym kraju stosunkowo niska. Można jednak przewidywać, że stopniowe ograniczanie napływu środków unijnych o charakterze bezzwrotnym wpłynie pozytywnie na rozwój tej formy finansowania inwestycji publicznych w kolejnych latach i będzie ona sukcesywnie zyskiwać na znaczeniu (wyk. 7). -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 sty 10 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 sty 15 sty 16 sty 17 sty 18 sty 19 sty 20 sty 21
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020
Almanach pzpb 2020

Empfohlen

1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacji1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacjiМаксим Бородуха
 
Portfel Należności polskich przedsiębiorstw
Portfel Należności polskich przedsiębiorstwPortfel Należności polskich przedsiębiorstw
Portfel Należności polskich przedsiębiorstwWojciech Boczoń
 
70 sekund
70 sekund70 sekund
70 sekundStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRE
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRERynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRE
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRECEO Magazyn Polska
 
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Katalog Grupa Murapol
Katalog Grupa MurapolKatalog Grupa Murapol
Katalog Grupa MurapolMurapol
 
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firm
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firmRaport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firm
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firmGrant Thornton
 
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwa
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwaJak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwa
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwaTobiasz Maliński
 

Empfohlen

1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacji1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacjiМаксим Бородуха
 
Portfel Należności polskich przedsiębiorstw
Portfel Należności polskich przedsiębiorstwPortfel Należności polskich przedsiębiorstw
Portfel Należności polskich przedsiębiorstwWojciech Boczoń
 
70 sekund
70 sekund70 sekund
70 sekundStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRE
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRERynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRE
Rynek mieszkaniowy w Polsce - raport firmy doradczej CBRECEO Magazyn Polska
 
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?
Jak zbudować potencjał przemyślnej rywalizacji?Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
Katalog Grupa Murapol
Katalog Grupa MurapolKatalog Grupa Murapol
Katalog Grupa MurapolMurapol
 
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firm
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firmRaport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firm
Raport Catalyst - Obligacje szansą na rozwój polskich firmGrant Thornton
 
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwa
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwaJak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwa
Jak przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwaTobiasz Maliński
 
Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015Grupa PTWP S.A.
 
PKG | Biała Księga
PKG | Biała KsięgaPKG | Biała Księga
PKG | Biała KsięgaGrant Thornton
 
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...Grant Thornton
 
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiegoRanking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiegoGrant Thornton
 
MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016Justyna Banaszek
 
Prezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania PrzyszłościPrezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania PrzyszłościSzymon Sikorski
 
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBREPlany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRECEO Magazyn Polska
 
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019Grupa PTWP S.A.
 
Publikacja zmp 15-05-2016.
Publikacja zmp 15-05-2016.Publikacja zmp 15-05-2016.
Publikacja zmp 15-05-2016.Fundacja "Merkury"
 
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020Grupa PTWP S.A.
 
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015Bartlomiej Rozmus
 
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raportBranzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raportArtur Trzebiński
 
Ewa Kumorek Fedor – wywiad
Ewa Kumorek Fedor – wywiadEwa Kumorek Fedor – wywiad
Ewa Kumorek Fedor – wywiadvaluecommunication
 
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...SW Research, Warsaw
 
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliSPIUG
 
ABSL-2022-PL.pdf
ABSL-2022-PL.pdfABSL-2022-PL.pdf
ABSL-2022-PL.pdfJarosawRatajczak
 
Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa Grzegorz Mandziuk
 
Raport Forum ZPP 2019
Raport Forum ZPP 2019Raport Forum ZPP 2019
Raport Forum ZPP 2019Grupa PTWP S.A.
 
broszura-Bancassurance
broszura-Bancassurancebroszura-Bancassurance
broszura-BancassuranceKatarzyna Kasztelan Przybylska
 
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuPolska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuGrant Thornton
 
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)Cracow University of Economic
 
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Business Insider Polska
 

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015Grupa PTWP S.A.
 
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...Grant Thornton
 
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiegoRanking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiegoGrant Thornton
 
Prezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania PrzyszłościPrezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania PrzyszłościSzymon Sikorski
 

Was ist angesagt? (6)

Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015Polskie spolki budowalne-2015
Polskie spolki budowalne-2015
 
PKG | Biała Księga
PKG | Biała KsięgaPKG | Biała Księga
PKG | Biała Księga
 
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
Analiza rentowności spółek budowlanych funkcjonujących na rynku polskim w lat...
 
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiegoRanking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
Ranking spółek z indeksu sektora deweloperskiego
 
MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016
 
Prezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania PrzyszłościPrezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
Prezentacja Foresight Mieszkania Przyszłości
 

Ähnlich wie Almanach pzpb 2020

Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBREPlany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRECEO Magazyn Polska
 
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019Grupa PTWP S.A.
 
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020Grupa PTWP S.A.
 
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015Bartlomiej Rozmus
 
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raportBranzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raportArtur Trzebiński
 
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...SW Research, Warsaw
 
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliSPIUG
 
Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa Grzegorz Mandziuk
 
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuPolska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuGrant Thornton
 
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)Cracow University of Economic
 
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Business Insider Polska
 
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016Strefa PMI
 
Wrocławski sektor IT 2019
Wrocławski sektor IT 2019Wrocławski sektor IT 2019
Wrocławski sektor IT 2019Wroclaw
 
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_web
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_webRaport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_web
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_webWroclaw
 

Ähnlich wie Almanach pzpb 2020 (20)

Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBREPlany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
 
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
Raport budownictwo polskie_w_latach_2009-2019
 
Publikacja zmp 15-05-2016.
Publikacja zmp 15-05-2016.Publikacja zmp 15-05-2016.
Publikacja zmp 15-05-2016.
 
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
Cas raport o_sporach_budowlanych_w_polsce_2020
 
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
Adecco Poland_Raport Płacowy_2015
 
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raportBranzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
Branzowy bilans kapitau ludzkieg o w sektorze finansowym raport
 
Ewa Kumorek Fedor – wywiad
Ewa Kumorek Fedor – wywiadEwa Kumorek Fedor – wywiad
Ewa Kumorek Fedor – wywiad
 
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
Rola community relations w procesie inwestycyjnym. Raport SW Research & On Bo...
 
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateliASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
ASM rynek budowlany w Polsce w kontekście gospodarki i obywateli
 
ABSL-2022-PL.pdf
ABSL-2022-PL.pdfABSL-2022-PL.pdf
ABSL-2022-PL.pdf
 
Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa Skuteczna windykacja terenowa
Skuteczna windykacja terenowa
 
Raport Forum ZPP 2019
Raport Forum ZPP 2019Raport Forum ZPP 2019
Raport Forum ZPP 2019
 
broszura-Bancassurance
broszura-Bancassurancebroszura-Bancassurance
broszura-Bancassurance
 
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuPolska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
 
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
Wpływ ekonomiczny przemysłu spotkań na gospdarkę miasta (PL)
 
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
 
BRE-CASE Seminarium 105 - Nowe Wyzwania w Zarządzaniu Bankami w Czasie Kryzysu
BRE-CASE Seminarium 105 - Nowe Wyzwania w Zarządzaniu Bankami w Czasie KryzysuBRE-CASE Seminarium 105 - Nowe Wyzwania w Zarządzaniu Bankami w Czasie Kryzysu
BRE-CASE Seminarium 105 - Nowe Wyzwania w Zarządzaniu Bankami w Czasie Kryzysu
 
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016
Strefa PMI nr 14, wrzesień 2016
 
Wrocławski sektor IT 2019
Wrocławski sektor IT 2019Wrocławski sektor IT 2019
Wrocławski sektor IT 2019
 
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_web
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_webRaport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_web
Raport araw 10-10-2019_wroclawski_sektro_it_web
 

Mehr von Grupa PTWP S.A.

Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdf
Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdfRaport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdf
Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdfGrupa PTWP S.A.
 
inFolen prezentacja produktowa
inFolen prezentacja produktowa inFolen prezentacja produktowa
inFolen prezentacja produktowa Grupa PTWP S.A.
 
Prezentacja inwestorska-web.pdf
Prezentacja inwestorska-web.pdfPrezentacja inwestorska-web.pdf
Prezentacja inwestorska-web.pdfGrupa PTWP S.A.
 
System Kverneland Pudama
System Kverneland PudamaSystem Kverneland Pudama
System Kverneland PudamaGrupa PTWP S.A.
 
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdf
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdfAneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdf
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdf
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdfProjekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdf
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...Grupa PTWP S.A.
 
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdf
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdfOFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdf
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdf
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdfProjekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdf
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdfGrupa PTWP S.A.
 
ranking firm_zajawka.pdf
ranking firm_zajawka.pdfranking firm_zajawka.pdf
ranking firm_zajawka.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdf
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdfDo_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdf
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022 Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022 Grupa PTWP S.A.
 
Projekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfProjekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfGrupa PTWP S.A.
 
Projekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfProjekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfGrupa PTWP S.A.
 

Mehr von Grupa PTWP S.A. (20)

Raport ING i EEC
Raport ING i EECRaport ING i EEC
Raport ING i EEC
 
Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdf
Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdfRaport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdf
Raport-z-badania-stacji-zlewnych-skompresowany.pdf
 
inFolen prezentacja produktowa
inFolen prezentacja produktowa inFolen prezentacja produktowa
inFolen prezentacja produktowa
 
Prezentacja inwestorska-web.pdf
Prezentacja inwestorska-web.pdfPrezentacja inwestorska-web.pdf
Prezentacja inwestorska-web.pdf
 
Prezentacja inwestorska
Prezentacja inwestorskaPrezentacja inwestorska
Prezentacja inwestorska
 
System Kverneland Pudama
System Kverneland PudamaSystem Kverneland Pudama
System Kverneland Pudama
 
Optima SX PUDAMA
Optima SX PUDAMAOptima SX PUDAMA
Optima SX PUDAMA
 
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdf
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdfAneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdf
Aneks_EM_Komunikat_o_egzaminie_ustnym_z_języka_polskiego_Formuła 2023.pdf
 
Rozporządzenie.pdf
Rozporządzenie.pdfRozporządzenie.pdf
Rozporządzenie.pdf
 
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdf
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdfProjekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdf
Projekt ustawy kaucja - 14.01.2022.pdf
 
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania eg...
 
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdf
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdfOFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdf
OFERTA-WAZNA-OD-23-01-DO-25-01-GAZETKA-OD-25-01-04.pdf
 
apel-1674132880.pdf
apel-1674132880.pdfapel-1674132880.pdf
apel-1674132880.pdf
 
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdf
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdfProjekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdf
Projekt rozporządzenia z uzasadnieniem.pdf
 
ranking firm_zajawka.pdf
ranking firm_zajawka.pdfranking firm_zajawka.pdf
ranking firm_zajawka.pdf
 
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdf
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdfDo_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdf
Do_MSWiA_Ukraina_uchodzcy_ustawa_nowelizacja_29.11.2022.pdf
 
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022 Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022
Raport Specjalny Nowego Przemysłu 2022
 
Pismo do RPO.pdf
Pismo do RPO.pdfPismo do RPO.pdf
Pismo do RPO.pdf
 
Projekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfProjekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdf
 
Projekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdfProjekt z uzasadnieniem.pdf
Projekt z uzasadnieniem.pdf
 

Almanach pzpb 2020

  • 2. C M Y CM MY CY CMY K ALMANACH Polskiego związku Pracodawców budownictwa Wykorzystane szanse niespełnione nadzieje. . . . . . . . . str. 5 – 30 rola budownictwa w gospodarce 2016 – 2020 . . . . . str. 31 – 40 Członkowie PZPB. . . . . . . . . . . . . . str. 41 – 78 Jubileusze Członków PZPB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 79 – 86 inwestycje Własne Członków PZPB. . . . . . . . . . . . . . . str. 87 – 94 INFORMACJE O ZWIĄZKU OBSZARY DZIAŁAŃ, WŁADZE. . . . str. 95 – 102 społeczna odpowiedzialność Integracja, wizerunek, komunikacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 103 – 118 1 2 3 4 5 6 7 2016 – 2020
  • 3. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 3ALMANACH PZPB 2016 – 20202 Szanowni Państwo Cztery lata to mało i dużo zarazem. Z perspektywy PZPB oraz mojej wła- snej, ostatnie cztery lata były niezwykle zróżnicowane oraz intensywne. Wspólnie dokonaliśmy wielu zmian, dyskutowanych i zapoczątkowa- nych na poprzednim Walnym Zgromadzeniu wiosną 2016 roku – szereg nowych aktywności, które miały prowadzić do zbudowania organizacji nowoczesnej, prężnej i stabilnej. Wiele z ówczesnych założeń wydawało się trudnych do zrealizowania, nazbyt ambitnych, ale uważaliśmy i uważamy, że cele należy stawiać odważnie. Nie chcemy postrzegać roli PZPB wyłącznie jako recenzenta i komentatora rynku. Przeciwnie, uważamy, że naszym obowiązkiem jest także, a może nawet przede wszystkim myślenie i działanie proaktywne – powinniśmy być kreatywni, opierając nasz profesjonalizm na zbiorowej mądrości członków. A tych jest z każdym rokiem coraz więcej, tworzymy sieć powiązań już blisko pół tysiąca firm budowlanych. Nie byłoby to moż- liwe bez doskonałej współpracy z organizacjami branżowymi – człon- kami PZPB. Dzięki niej mogliśmy jako rynek mówić wspólnym głosem w szeregu spraw istotnych dla budownictwa. Szczególnie ważnym dla nas obszarem była budowa dobrych relacji me- rytorycznych z rynkiem finansowym. Konsekwentnie uświadamialiśmy, że budownictwo to nie tylko klient banków, to także partner – partner nowoczesny, odpowiedzialny i doświadczony. Mamy świadomość, jak daleka droga jest jeszcze przed nami, aby budownictwo kojarzone było z szansami, a nie zagrożeniami, niemniej jesteśmy przekonani, że uczyni- liśmy wspólnie daleko więcej niż jeden krok w dobrą stronę. Bez wątpienia okres 2016-2020 to także okres wyzwań dla firm. Dyskusje, jakie toczymy w różnych miejscach czy gremiach, unaoczniają z perspektywy czasu zmiany, których jesteśmy częścią. O ile cztery, pięć lat temu konfrontowaliśmy się ze spadkiem inwestycji oraz staraliśmy się odbudowywać potencjał po niedawnym upadku setek firm, zaś trzy lata temu borykaliśmy się z wyzwaniem szalejących cen i malejącej rentowności, o tyle rok 2020 stawia wyzwania związane chociażby ze zrównoważonym rynkiem, poszanowaniem środowiska, postępującą digitalizacją oraz koniecznością bezpiecznego funkcjonowania w obliczu epidemii COVID19. W międzyczasie rynek budowlany, rynek inwestorski oraz stosunki z administracją dojrzały. Nie wszystko jest idealne, ale jesteśmy jednak w innej, w mojej ocenie korzystniejszej sytuacji niż kilka lat temu. Łatwiej nam rozmawiać i znajdować rozwiązania, udział rynku w procesach two- rzenia rozwiązań jest szerszy niż wcześniej. PZPB dzięki zaangażowanym członkom bez wątpienia był i pozostaje istotnym ogniwem dialogu. Dla mnie osobiście lata 2016-2020 były okresem intensywnej nauki jak budować wiarygodne stosunki, wsłuchiwać się w potrzeby członków PZPB i wspólnie poszukiwać ścieżek rozwoju organizacji. Chciałbym w tym miejscu szczególnie podziękować Radzie PZPB – byłym i obecnym członkom, za otwartość na dyskusję i wspieranie zarządu w wielu działaniach. Nie mniejsze podziękowania należą się wszystkim członkom PZPB oraz dziesiątkom ekspertów, profesjonali- stów, na co dzień pracującym w firmach członkowskich, którzy swoim czasem, sercem i wiedzą nadają siłę i blask naszej wspólnej organizacji. Życzę Państwu licznych sukcesów w nadchodzących latach, żywiąc nadzieję, że w bieżącej kadencji Polski Związek Pracodawców Budownictwa będzie mógł się istotnie do nich przyczynić. Jan Styliński Prezes Zarządu Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa Szanowni Państwo Obyś żył w ciekawych czasach… To chińskie przysłowie towarzyszy branży budowlanej od kilku lat, a rok 2020 oraz kolejne nie wskazują, aby miała nastąpić tzw. mała stabilizacja. Stoimy u progu nowej dekady, która równocześnie jest początkiem kolejnej perspektywy finansowej UE. Ta dotychczasowa mija pod znakiem kumulacji inwestycji związanych z renowacją, modernizacją i rozbudową infrastruktury drogowej i kolejowej. Podobną koniunkturę obserwowaliśmy w budownictwie kubaturowym. Pomimo tego dla wielu firm duża liczba realizowanych projektów nie oznaczała poprawy rentowności. Na ich wyniki oddziaływał zarówno wzrost cen materiałów, deficyt wykwalifikowanych pracowników, jak i zatory płatnicze. Za sukces należy uznać wypracowanie przez branżę w dialogu z inwestorami publicznymi zasad waloryzacji kontraktów. To istotny krok w stronę uporządkowania rynku drogowego i kolejowego, a także zrównoważenia ryzyk kontraktowych między generalnymi wykonawcami a inwestorami publicznymi.Równocześnienależymiećnadzieję,żedoświadczenietotrwale zmieni podejście wykonawców do szacowania kosztów, których rzetelność stanowi przecież o gwarancji jakości i terminowości realizowanych prac. Myśląc o przyszłości branży budowlanej należy podkreślić, że kierunek jej rozwoju determinują dziś przede wszystkim oczekiwania partnerów biznesowych i klientów. Kondycja wykonawców będzie zależeć w tym samym stopniu od sytuacji gospodarczej, w tym wysokości dofinansowania unijnego w nowej perspektywie, co skutecznego poszukiwania rozwiązań poprawiających efektywność. Budownictwo przyszłości powinno być odpowiedzią na potrzeby ludzi, co oznacza wyjście naprzeciw nowym wymaganiom dotyczącym energooszczędności, czy ekologii. Głównym trendem wpływającym na branżę budowlaną będzie właśnie zapotrzebowanie na energię, które rośnie w dużym tempie. Powinno to stanowić dla nas impuls do wdrażania technologii, które pozwolą zoptymalizować procesy i zwiększyć wydajność, której rezerwy są nadal w budownictwie znaczące. Odpowiedzią na wyzwania przyszłości będą innowacje, którym jako branża chętnie się przyglądamy, ale zbyt rzadko z nich korzystamy. Kierunek rozwoju powinna determinować digitalizacja i automatyzacja procesów, jak również zastosowanie nowoczesnych materiałów o parametrach dostosowanych do zmieniających się norm i przepisów. Równocześnie rozwój technologiczny będzie oznaczał profesjonalizację kadr oraz konieczność dostosowania systemu jej kształcenia do rzeczywistych potrzeb rynku, w tym metodyki BIM, jako podstawowego narzędzia zarządzania procesem inwestycyjnym na każdym jej etapie. Znaczący potencjał poprawy efektywności tkwi też w naszym doświadczeniu – umiejętnej analizie danych z dotychczas zrealizowanych projektów i implementacji wniosków w procesie planowania nowych. Oczywiście należy pamiętać, że cyfryzacja biznesu to z jednej strony usprawnienie, ale z drugiej ryzyka związane z bezpieczeństwem danych, których ochrona musi być priorytetem. Rozpoczynając przewodniczenie w kolejnej kadencji Rady PZPB życzę nam inspiracji w zakresie poszukiwania i wdrażania nowych technologii, wykorzystywania szans biznesowych w ramach nowej perspektywy finansowej UE oraz skutecznego pozyskiwania nowych rynków zbytu. To one wyznaczą przyszłość zarówno naszych firm, jak i całej branży. Piotr Kledzik Przewodniczący Rady Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa
  • 5. ALMANACH PZPB 2016 – 20206 fot. Budimex Dariusz Blocher Budownictwo „kołem zamachowym” Polski Związek Pracodawców Budownictwa jest profesjonalnym partnerem branży budowlanej. Aktywność Związku przełożyła się na dobry dialog z inwestorami publicznymi i samorządowymi. Polski rynek budowlany jest po czterech latach systematycznego wzro- stu stymulowanego funduszami Unii Europejskiej, dobrą koniunkturą gospodarczą oraz rządowymi i samorządowymi programami budowy dróg, kolei i hydrotechniki. W latach 2016-2019 roczna wartość rynku budowlanego wzrosła o ponad 50% – ze 157 do 224 mld zł. Dla dużych firm budowlanych był to czas wzrostu zamówień, ale nieprzekładający się korzystnie na ich rentowność. Galopujące ceny materiałów budowlanych, wzrost kosztów pracy oraz brak realnej waloryzacji kontraktów prze- łożyły się na pogorszenie wyników firm budowlanych. Według danych GUS rentowność małych i średnich firm wzrosła w tym czasie do średnio 8%, natomiast dużych firm spadła czterokrotnie, do 1%. Nauczyliśmy się w tym czasie budować szybciej, optymalniej: dla środowiska, inwestorów i otoczenia. Staramy się realizować kontrakty przed terminem, dotrzymu- jemy obietnic danych inwestorom, ale apelowaliśmy i apelujemy o równo- ważenie ryzyk po obu stronach umowy na usługi budowlane. Środowisko prawne i biurokratyczne jest cały czas dla budownictwa bardzo wyma- gające. Koszty administracyjne w budownictwie wzrosły, niestabilność przepisów utrudnia rozwój i tempo dużych procesów budowlanych. Dla całej branży budowlanej wyzwaniem jest cały czas trudny dostęp do gotówki i płynność finansowa. Wartość sprzedaży Budimeksu wzrosła w ostatnich czterech latach o bli- sko połowę – z 5,6 mld zł do 7,6 mld zł. Zwiększyliśmy także zatrudnienie z 6 do 7,5 tys. osób. Nasza rentowność jest na poziomie ok. 4%. Jest więc trochę lepsza niż średnia naszego segmentu rynkowego. Na naszych bu- dowach pracuje 50 tysięcy firm i ludzi. Segment budownictwa kolejowe- go stanowi już 1/4 naszego portfela. Jesteśmy największym wykonawcą na rynku przesyłowego budownictwa gazowego. Na rynek pracy weszło kolejne pokolenie młodych inżynierów i techników sprawniej wykorzy- stujących nowe rozwiązania jak BIM i drony, ale z innymi oczekiwaniami względem pracodawców niż ich starsi koledzy. Jest to dla pracodawców wyzwanie nie mniejsze niż te inżynierskie i budowlane. PZPB jest profesjonalnym partnerem branży budowlanej. Aktywność Związku przełożyła się na dobry dialog z inwestorami publicznymi i sa- morządowymi. Szczególnie w bardzo trudnym 2019 roku, dzięki Związ- kowi, udało się wypracować wiele dobrych rozwiązań dla każdej ze stron procesu budowlanego. Dynamika produkcji budowlanej od czerwca 2020 r. spada w związku z „koronakryzysem”. Prognozy wskazują, że będzie to spadek głównie wynikający z ograniczania inwestycji przez sektor prywatny i samorzą- dowy. W pewnej części będą go hamować inwestycje centralne, fundu- sze UE i unijne programy pomocowe przeznaczone do walki ze skutkami koronakryzysu. Mimo okresowych kłopotów, polskie budownictwo było i będzie cały czas „kołem zamachowym” polskiej gospodarki, wytwa- rzającym 7% polskiego PKB i dającym zatrudnienie ponad 1 mln ludzi. Praca tego „koła” będzie częścią rozwiązań na wychodzenie z trudności, w jakich znalazła się nasza i światowa gospodarka. Dariusz Blocher Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny Budimex SA Dyrektor Ferrovial Agroman na Europę. Absolwent Politechniki Częstochowskiej i IESE Business School w Barcelonie. Karierę zawodową rozpoczynał w Ahlstrom – Fakop. Od 1994 roku związany był z Pepsi Co. Polska jako: kierownik Oddziału Sprzedaży, dyr. ds. personalnych w Dziale Sprzedaży i Dystrybucji. Od 1998 roku był dyrektorem ds. personalnych w zakładach produkcyjnych oraz w centrali Pepsi Cola w Polsce. W 2002 roku został powołany na członka zarządu, dyrektora ds. zarządzania kadrami Budimex SA. Od 2009 roku prezes zarzą- du, dyrektor generalny Budimex SA. Od 2017 roku Budimex jest największym generalnym wykonawcą budowlanym w Polsce. 11-13 maja 2021 www.nowainfrastruktura.pl infrastrukturaDROGI KOLEJE HYFROTECHNIKA ENERGIA nowa targi budownictwa infrastrukturalnego
  • 6. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 9ALMANACH PZPB 2016 – 20208 W naszej branży nigdy łatwo nie było Jan Mikołuszko Jaka będzie przyszłość branży? Jestem z natury optymistą i myślę, że polscy budowlańcy znowu poradzą sobie ze zbliżającym się spadkiem zamówień, szczególnie w budownictwie kubaturowym. W najbliższych latach łatwo jednak nie będzie i musimy być do tego przygotowani. fot. Unibep SA Z przyjemnością przyjąłem propozycję PZPB, aby podzielić się z czytel- nikami pierwszego wydania Almanachu swoją oceną mijającego pięciolecia w branży budowlanej. W ostatnich latach uczestniczę w życiu firmy Unibep SA i całej branży z innej pozycji i perspektywy – od 2014 r. jestem przewodniczącym rady nadzorczej i nie zarządzam spółką. Jestem przekonany, że taka perspektywa, uwolniona od bieżących problemów, pozwala dostrzegać nawet więcej spraw strategicznych. W budownictwie bardzo trudna sytuacja miała miejsce w latach 2017 i 2018, kiedy niezdrowa koniunktura w branży i w całej gospodarce najbardziej uderzyła w firmy zapobiegliwe, z najlepiej wypełnionymi portfelami zamówień. Bardzo duży wzrost kosztów, przy ryczałtowych kontraktach, okazał się wręcz zabójczy dla tych firm. Do inwestorów komercyjnych trzeba było wędrować z prośbami o zmianę, czyli podwyższenie, wynagrodzeń za roboty, a inwestorzy publiczni w majestacie prawa – mówiąc kolokwialnie – „wypięli się” na nas. Większość z nas przetrzymała ten okres przy minimalnych zyskach albo nawet ze stratami. Nie zwykłem narzekać, tym bardziej, że mój Unibep, pod wodzą mego następcy Leszka Gołąbieckiego, przy ogromnym wysiłku całego zarządu i kadry, w miarę bezboleśnie pokonał ten okres. Branża jednak bardzo mocno obniżyła swoją zdolność inwestycyjną. Ale dotyczy to tylko generalnych wykonawców. Podwykonawcy bardzo poprawili swoje bilanse, a ich pracownicy zarobki. Oby nie skonsumowali tych dochodów, tylko by to ich wzmocniło i przygotowało na trudniejsze czasy, które przychodzą. Niestety w tym czasie poniosłem porażkę z inicjatywą powołania Polskiego Klastra Eksporterów Budownictwa. W zamierzeniach bardzo fajnej grupy założycielskiej organizacja ta miała pomóc polskim firmom budowlanym w ekspansji zagranicznej. W pierwszych latach po bardzo przychylnym przyjęciu tej inicjatywy przez wszystkich, powtarzam wszystkich, decydentów z agend rządowych, skończyło się niestety na tzw. „poklepywaniu po ramieniu” i gołosłownym deklarowaniu zainteresowania. Nie tylko nasze wielkie firmy przemysłowe, przeważnie państwowe, ale i prywatne, nie zaprosiły polskich firm budowlanych do swych zagranicznych inwestycji, ale ostatecznie nie uzyskaliśmy jako PKEB statusu krajowego klastra kluczowego, pomimo wypełnienia wszystkich formalnych i nieformalnych wymogów. Przykro to mówić, ale chyba znowu uwidoczniła się polska przywara narodowa, że nie umiemy i nie chcemy pomagać swoim. Trochę żal, ale moim zdaniem jest to głównie problem całego polskiego sektora budowlanego, gdzie obecnie nie ma żadnej mocy sprawczej do ekspansji polskich firm budowlanych na rynki europejskie i światowe. Szkoda, eksport pomaga rozwijać dobre firmy i gospodarkę. Zupełnie inną sytuację na polskim rynku pokazują inne nacje i kraje. Jako przykład podam tylko egzotycznych Japończyków, którzy zaprosili na swoje budowy w Polsce japoński koncern budowlany Kajima, który dzięki temu stał się jednym z głównych rozgrywających w Polsce na rynku budownictwa przemysłowego. Dzisiaj nasze państwo „zaprosiło” do budowania polskiej infrastruktury firmy z krajów spoza Unii, takich jak np. Turcja i Chiny. Stwierdzam to oczywiście z nieukrywanym zirytowaniem. Z przykrością muszę skonstatować, że polski eksport usług budowlanych praktycznie nie istnieje. Grupa Unibep z około 30% udziałem eksportu w sprzedaży jako przysłowiowa jaskółka też „wiosny nie czyni” w całokształcie branży. Należą się natomiast słowa uznania dwóm instytucjom, tj. Bankowi Gospodarstwa Krajowego i Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, ale one potrzebują „przyniesienia” przez nasze firmy dobrych kontraktów zagranicznych, aby potem nam pomóc. Trzymam też kciuki za PZPB i prezesa Stylińskiego, który zdecydował się dać parasol dla Klastra Eksporterów i próbuje utrzymać tę inicjatywę. Wielkie dzięki. Ale dosyć malkontenctwa. Jako senior w branży jestem pod ogromnym wrażeniem zastosowania w ostatnich latach technologii informatycznych w naszych firmach z konserwatywnej branży budowlanej. To nie tylko ogromne usprawnienie w zarządzaniu firmami, ale też obsługa przez internet klientów kupujących mieszkania w firmach deweloperskich, no i najwyższa jakość w postaci systemu BIM w projektowaniu i zarządzaniu budowami. W Unibepie mamy przyjemnośćrealizowaćrozbudowęCentrumNaukiKopernikcałkowicie zaprojektowaną w systemie BIM. Mamy też takie doświadczenia na innych budowach i w naszym budownictwie modułowym. Budowlańcy jednak potrafią i nie nadają się tylko do przysłowiowej kielni, łopaty i taczki! Z wielką przyjemnością obserwuję młodą – i nie tylko – kadrę, otwartą na nowe usprawnienia pracy poprzez informatyzację. A jaka będzie przyszłość branży? Jestem z natury optymistą i myślę, że polscy budowlańcy znowu poradzą sobie ze zbliżającym się spadkiem zamówień, szczególnie w budownictwie kubaturowym. Wygląda na to, że tym razem polski rząd wyciąga do nas pomocną dłoń z finansowaniem budownictwa infrastruktury komunikacyjnej. To jest bardzo potrzebne i dziękujemy decydentom, tylko na litość boską bez tych egzotycznych generalnych wykonawców. Grupa Unibep ze zmniejszeniem rynku inwestycyjnego zamierza sobie poradzić racjonalnie, dywersyfikując swoją działalność w kraju i za granicą, m.in. podpisaliśmy pierwszy kontrakt na budownictwo modułowe w Niemczech i otworzyliśmy rynek szwedzki. W najbliższych latach łatwo jednak nie będzie i musimy być do tego przygotowani. W minionym pięcioleciu Zarząd i Rada Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa wypracowali pozycję profesjonalnego partnera i reprezentanta całej branży budowlanej w rozmowach z agendami rządowymi, sejmowymi i mediami. Wielka sprawa i gratulacje dla prezesa Jana Stylińskiego oraz przewodniczącego Piotra Kledzika. Jan Mikołuszko Absolwent Politechniki Białostockiej. Posiada tytuł inżyniera budownictwa lądowego. W latach 1991-2002 pełnił kolejno funkcję Prezesa Zarządu UNIBUD S.A. oraz Budimex Unibud S.A., następnie w okresie 2002-2003 objął stanowisko Wiceprezesa Zarządu Budimex Dromex S.A. W latach 2003-2014 sprawował funkcję Prezesa Zarządu UNIBEP S.A., a od 2014 roku pełni funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej UNIBEP S.A. Jeden z głównych udziałowców UNIBEP S.A. – wraz z żoną posiada pakiet ponad 25 proc. akcji spółki. Był pomysłodawcą powołania do życia stowarzyszenia Polski Klaster Eksporterów Budownictwa, był jego prezesem od września 2015 do czerwca 2019 roku. Ambasador Województwa Podlaskiego i Honorowy Obywatel Bielska Podlaskiego.
  • 7. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 11ALMANACH PZPB 2016 – 202010 Czas inwestycji Józef Zubelewicz Ostatnie cztery lata charakteryzowały się wysokim poziomem inwestycji – głównie publicznych, w nieco mniejszym stopniu prywatnych. Była to najwyższa koniunktura od 2008 roku. Powinno to oznaczać dobre czasy dla branży budowlanej. Nic bardziej mylnego. W latach 2017 i 2018 nastąpił skokowy wzrost cen robocizny i ma- teriałów budowlanych, co poskutkowało problemami finansowymi na realizowanych projektach, które były kalkulowane na bazie cen z 2016 roku. Szczególnie dotknęło to generalnych wykonawców. Braki kadro- we również miały bezpośredni negatywny wpływ na jakość i terminy realizowanych prac. Projekty kalkulowane w 2019 roku, uwzględniające ówczesny poziom kosztów, stawały się nieatrakcyjne dla wielu inwestorów prywatnych, których skłonność do inwestowania drastycznie zmalała. Inwestorzy publiczni coraz częściej odwoływali przetargi, ponieważ składane przez wykonawców oferty przekraczały ich planowane budżety. Poważnym problemem w drugiej połowie 2019 roku stały się więc zatory płatnicze. Zeszły rok był ostatnim rokiem spiętrzenia inwestycji miejskich i gminnych, dodatkowo wspieranych przez inwestycje deweloperskie. Nabywcami byli głównie inwestujący w nieruchomości, a nie kupujący je do użytku prywatnego. W najbliższych latach inwestycje będą lepiej rozłożone w czasie, bo będzie ich po prostu mniej. Mimo występujących trudności, pod koniec 2019 roku nastąpiła stabili- zacja. Pozwoliła ona podmiotom gospodarczym podejmować racjonalne decyzje. Niestety na początku 2020 roku rozpoczęła się trwająca do dziś pandemia, która w zdecydowanie negatywny sposób wpłynęła na całą polską gospodarkę. Nie oszczędziła także branży budowlanej. Wprawdzie firmy od marca nauczyły się już funkcjonować w pandemii, ale nastąpiło właściwie całkowite wstrzymanie przetargów prywatnych na realizacje projektów hotelowych, biurowych, handlowych, jak również mieszkaniowych (w tym budownictwa jednorodzinnego) oraz z zakresu ochrony środowiska. Będzie to miało negatywny wpływ na portfel za- mówień firm budowlanych w następnych latach. Pozytywny wpływ mogą mieć jedynie zapowiadane i ogłaszane przetargi w zamówieniach publicz- nych, na których realizację liczą biura projektowe i wykonawcy. W paź- dzierniku 2020 roku, z powodu rosnącej liczby przypadków zakażenia COVID-19, całą Polskę objęto tzw. czerwoną strefą, co nie napawa opty- mizmem. Wprawdzie nie wstrzymano realizacji projektów budowlanych, ale pojawia się niepewność i brak możliwości właściwego zaplanowania najbliższej przyszłości. W grupie Erbud, która zatrudnia ponad 2500 pracowników i osiąga rocz- ne przeroby ponad 2,3 mld zł, niezbędny jest rentowny i stabilny portfel zamówień na rok bieżący i kolejne lata. Aktualnie, mimo perturbacji zwią- zanych z koronawirusem, jest on o 7% większy niż w analogicznym okre- sie roku ubiegłego. Grupa Erbud w ciągu ostatnich 30 lat stała się piątą największą firmą budowlaną w Polsce, a największą niebędącą częścią międzynarodowego holdingu. Od początku naszej działalności zakładali- śmy dywersyfikację segmentową i terytorialną, tworząc oddziały i spół- ki-córki na terenach Polski i Europy Zachodniej. Oprócz kubaturówki i dróg budujemy także obiekty przemysłowe takie jak elektrociepłownie, farmy wiatrowe i fotowoltaiczne. Staramy się, aby każdy z budowanych przez nas obiektów był efektywny energetycznie. Coraz więcej czasu poświęcamy na rozbudowę naszego potencjału w segmencie serwisów technicznych w zakładach przemysłowych w Polsce i w Niemczech. Tak zdywersyfikowana segmentowo działalność okazała się źródłem naszych sukcesów i najlepszym „panaceum” na koronawirusowe bóle. Myślę, że istotna okazała się także solidarność branżowa. Na najbliższe dwa lata powierzono Erbudowi prezydencję w Porozumieniu dla Bezpie- czeństwa w Budownictwie, które zrzesza 13 największych generalnych wykonawców w Polsce. Organizacja udoskonala i ujednolica zasady BHP, znacznie wykraczające poza wymogi obowiązującego prawa. To pokazu- je, że mimo konkurowania ze sobą o przetargi, bezpieczeństwo pracowni- ków stawiamy ponad podziałami. Podziały od lat zakopuje także PZPB. Początkowo był on Izbą Ekspor- terów Budownictwa utworzoną na początku lat dziewięćdziesiątych. Już wówczas starałem się aktywnie uczestniczyć w pracach Związku jako członek jej rady. Ostatnia 4-letnia kadencja władz PZPB to okres merytorycznej pracy Związku praktycznie we wszystkich obszarach dotyczących polskiego rynku budowlanego. Cieszy mnie, że staliśmy się merytorycznym partnerem w rozmowach ze stroną rządową. Zrzeszając wśród swoich członków również podmioty samorządu gospo- darczego z branży budowlanej, PZPB stał się ważnym partnerem w roz- mowach i pracach z Narodowym Forum Kontraktowym, Radą Ekspertów przy MIB, Sektorową Radą ds. Kompetencji w Budownictwie, Projektu „BIM Standard PL”, MEN, Radą Zamówień Publicznych, GIP, Komitetem ITB ds. Certyfikacji i wieloma innymi grupami eksperckimi, które mają bezpośredni wpływ na uregulowania i wzorce obowiązujące na polskim rynku budowlanym. PZPB uczestniczy i przedstawia swoje stanowisko we wszystkich konsultacjach społecznych przeprowadzanych przez ad- ministrację rządową, związanych bezpośrednio lub pośrednio z branżą budowlaną. Bardzo wysoko oceniam prace zarządu Związku, przewodni- czącego i członków rady na rzecz firm zrzeszonych w PZPB. Znacznie wzrosło zaangażowanie firm członkowskich poprzez ich uczestnictwo w powołanych w ramach związku 5-ciu grupach eksperckich zajmują- cych się nie tylko sprawami systemowymi, ale również rozwiązywaniem doraźnych problemów zgłaszanych przez poszczególne firmy. Budownictwo, tak jak i wiele innych branż, musi w najbliższych latach uporać się z wieloma wyzwaniami wynikającymi z sytuacji na rynku pracy, rosnącymi cenami materiałów budowlanych, kosztami energii oraz zmia- ną oczekiwań i świadomości społeczeństwa, które mają ogromny wpływ na to co i w jakich technologiach będzie budowane w najbliższych latach. W opinii wielu uczestników rynku budowlanego w Polsce, którą podzie- lam, budownictwo przyszłości zostanie zdominowane przez ekologię, roz- wój nowoczesnych technik materiałowych, digitalizację i automatyzację procesów budowlanych między wszystkimi podmiotami realizującymi poszczególne etapy inwestycji. Aby to osiągnąć, niezbędna jest silniejsza współpraca pomiędzy inwestorami, wykonawcami, producentami ma- teriałów budowlanych i urządzeń, a przede wszystkim tych podmiotów z ośrodkami badawczo-rozwojowymi i Uczelniami Technicznymi. Ostatnie lata nie należały do najlepszych, jeśli chodzi o współpracę między tzw. nauką a przemysłem. Dla branży budowlanej niezbędna będzie dalsza profesjonalizacja kadr, wymagająca poważnych zmian w zakresie systemów szkolenia – zarówno zawodowego, jak i wyższego. Edukacja powinna być ściślej powiązana z aktualnymi potrzebami rynku. Erbud, od lat patronując klasom o pro- filach budowlanych w szkołach średnich, stara się wdrażać w ramach przedmiotów zawodowych zmiany podyktowane oczekiwaniami uczest- ników rynku budowlanego w Polsce. Nieodwracalnym zjawiskiem jest eliminacja papierowej dokumentacji. Automatyzacja procesów wspierających projektowanie i realizację inwe- stycji będzie miała bezpośredni wpływ na ich wydajność i jakość. Łatwa dostępność tzw. danych powykonawczych pozwoli je lepiej analizować, a przede wszystkim umożliwi wyciąganie wniosków na przyszłość. Ułatwi również planowanie, które jest niezbędne i decyduje w ostatecz- nym rozrachunku o sukcesie lub porażce realizowanej inwestycji. Branża budowlana jest sektorem, gdzie nie można całkowicie zastąpić pracy ludzkiej automatyzacją. Jednak przez postęp w oprogramowaniu, nowoczesnym sprzęcie i materiałach budowlanych osiągana będzie lep- sza jakość i szybsze tempo realizacji poszczególnych robót. Niedobory siły roboczej i coraz mniejsza chęć pracowników do pracy poza miejscem zamieszkania, rodzi potrzebę stosowania prefabrykacji w stopniu więk- szym niż dotychczas. Wymagana będzie w tym zakresie zmiana men- talności i konserwatywnego podejścia do wdrażania innowacji nie tylko u wykonawców, ale przede wszystkim u inwestorów i w instytucjach nadzoru budowlanego. Józef Zubelewicz Doradca Zarządu Grupy ERBUD, od października 1999 roku do grudnia 2019 zajmował stanowisko Członka Zarządu ERBUD S.A. Wcześniej pełnił funkcję prezydenta VdPD – Związku Polskich Firm Usługowych w Niemczech, przez 8 lat był jednocześnie prokurentem w spółce Polservice oraz dyrektorem oddziału Polservice w Niemczech. Od 1999 roku czynnie zaangażowany w pracę i działalność Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa (PZPB), w którym pełnił funkcję Wiceprezesa, a później Wiceprzewodniczącego Rady PZPB. Aaa We wrześniu 2020 r. obchodziliśmy 5-lecie działalności Fundacji Erbud „Wspólne Wyzwania” im. Eryka Grzeszczaka, założyciela firmy. Pomaga ona wychowankom Domów Dziecka w trudnym procesie usamodzielniania się. Mentorami wychowanków są pracownicy Grupy Erbud. Jesteśmy dumni z pracy i dużych osiągnięć naszej fundacji!
  • 8. MASZYNY ROLNICZE MASZYNY BUDOWLANE MASZYNY DO PRZEŁADUNKU I TRANSPORTU pracowników doradców handlowych specjalistów ds. serwisu i cz ci samochodów serwisowych oddzia ów handlowo-serwisowych czas reakcji serwisu MaszyMaszyny zast pcze www.interhandler.pl
  • 9. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 15ALMANACH PZPB 2016 – 202014 Zmiany w prawie nie nadążają za zmianami rynkowymi prof. Przemysław Drapała Spoglądając w przyszłość, istotna dla branży budowlanej będzie odpowiedź na pytanie, jak będą interpretowane i stosowane w praktyce przepisy tzw. tarczy 1.0 i tarczy 4.0 dotyczące zawierania z wykonawcami aneksów do umów (w tym zmieniających wysokość wynagrodzenia, terminy lub sposób wykonania prac) w związku z wpływem pandemii COVID-19 na realizację danej inwestycji. W okresie 2016-2020 rola sektora budowlanego w krajowej gospodarce nadal rosła. Wzrastała też liczba i stopień skomplikowania dużych inwestycji infrastrukturalnych (zwłaszcza drogowych, kolejowych i energetycznych), w których realizację włączeni byli członkowie PZPB. Dopiero początek 2020 r. przyniósł nowe wyzwania związane z epi- demią COVID-19. Wspomniany okres rozwoju inwestycji budowlanych powinien wiązać się z wprowadzaniem zmian w systemie prawnym usprawniających proces inwestycyjny, czyniących go jeszcze bardziej przewidywalnym i transparentnym. Co istotne, zmiany legislacyjne powinny być wprowadzane proaktywnie, a zatem z wyprzedzeniem eliminować negatywne zjawiska zanim staną się one realnymi barierami w sprawnej realizacji inwestycji oraz stymulować dalszy rozwój rynku budowlanego. Niestety we wspomnianym okresie, podobnie jak w latach wcześniejszych, mieliśmy do czynienia głównie ze zmianami w systemie prawnym dokonywanymi reaktywnie, które stanowiły próbę rozwiązania post factum sygnalizowanych od dłuższego czasu poważnych problemów i sporów związanych z pozyskiwaniem lub realizacją inwestycji budowlanych. Zmiany te w wielu przypadkach nie nadążały za rozwojem rynku budowlanego, nie uwzględniały dynamicznych zmian rynkowych, a tym bardziej nie stanowiły w dostatecznym stopniu czynnika stymulacyjnego dalszy rozwój. Aby jednak nie popadać w nadmierny pesymizm, wypada rozpocząć od podsumowania pozytywnych zjawisk w sferze prawnej towarzyszących inwestycjom infrastrukturalnym w latach 2016-2020. Niewątpliwie wzrasta świadomość prawna wykonawców, zwłaszcza z sektora dużych i średnich przedsiębiorstw. Wykonawcy przekonali się, iż bieżące wsparcie specjalistycznych prawników współpracujących z zespołami realizującymi złożone inwestycje budowlane istotnie przyczynia się do zapewniania stabilnego przebiegu realizacji kontraktu, umożliwia wypracowanie z inwestorem lub zamawiającym publicznym kompromisowych rozwiązań oraz chroni wykonawcę przed nadmiernymi ryzykami, a także potencjalnymi stratami finansowymi. Pozytywnie ocenić należy zmiany w prawie budowlanym, w tym zwłaszcza obszerną nowelizację, która weszła w życie 19 września tego roku. Przyczyni się ona do usprawnienia zarówno etapu projektowania, jak i realizacji inwestycji budowlanych w zakresie czynności administracyjnych. Istotne nadzieje sektor budowlany wiąże z wejściem w życie od 1 stycznia 2021 r. nowego Prawa zamówień publicznych. Oczekuje się, że uczyni ono bardziej przewidywalnym dla wykonawców plany udzielania zamówień przez sektor publiczny oraz szerzej otworzy dostęp do rynku małym i średnim przedsiębiorstwom budowlanym. Dalszej dyskusji z zamawiającymi wymaga jednak zbyt wąsko ujęty w nowym Pzp katalog klauzul niedozwolonych. Powinien on obejmować również postanowienia przenoszące na wykonawców ryzyka niemożliwe do przewidzenia i skalkulowania na etapie oferty. Niepokój budzi również zgłoszony ostatnio sprzeciw wobec planowanego wprowadzenia do nowego Pzp ograniczenia sumy kar umownych do 20% wartości kontraktu. Również to ważne zagadnienie powinno być przedmiotem dialogu między wykonawcami i stroną publiczną. Po 2016 r. na rynku inwestycji infrastrukturalnych doszło do bardzo istotnego wzrostu kosztów materiałów, pracy i sprzętu, a tym samym także wynagrodzeń podwykonawców. W wielu przypadkach wzrost ten nie był dla wykonawców przewidywalny w chwili kalkulowania ofert i zawierania umów. Powstał w związku z tym istotny problem waloryzacji tzw. kontraktów historycznych, zawieranych we wspomnianym okresie. Szacuje się, że straty wykonawców wynikające z gwałtownego wzrostu cen i kosztów po zawarciu kontraktów z lat 2016-2017 w sektorze drogowym, kolejowym i energetycznym wynoszą 2,5-3,0 mld zł. PZPB podjął aktywne działania w celu wypracowania systemowego rozwiązania tego problemu, przygotowując projekt tzw. ścieżki ugodowej oraz podejmując w tym zakresie dialog z Ministerstwem Infrastruktury oraz przedstawicielami głównych zamawiających. Niestety żadne z proponowanych rozwiązań, mimo iż nie były oparte na regule „automatycznej” waloryzacji wszystkich umów, lecz badaniu każdego kontraktu oddzielnie w celu zawarcia ugody, nie uzyskało akceptacji strony publicznej. Wobec odrzucenia tych propozycji wielu wykonawców zdecydowało się lub aktualnie decyduje się na skierowanie przysługujących im na podstawie kodeksu cywilnego roszczeń o waloryzację wynagrodzenia z tzw. historycznych kontraktów na ścieżkę sądową. Jest to niestety negatywny przykład, w którym nawet reaktywne podejście do zmian w prawie nie pozwoliło na skuteczne rozwiązanie ważnego problemu. W okresie 2016-2020 r. nie udało się doprowadzić do zrównoważenia rozkładu ryzyk oraz sankcji kontraktowych (np. kar umownych) pomiędzy wykonawców i zamawiających w umowach o zmówienie publiczne w sektorze budowlanym. W tym zakresie niezbędne jest rozwiązanie prawne o charakterze systemowym. Pewne nadzieje na częściowe złagodzenie wspomnianych dysproporcji wiążą się z prowadzonymi obecnie, przy aktywnym udziale PZPB, rozmowami na temat nowych warunków kontraktowych dla inwestycji drogowych i kolejowych. Spoglądając w przyszłość, istotna dla branży budowlanej będzie odpowiedź na pytanie, jak będą interpretowane i stosowane w praktyce przepisy tzw. tarczy 1.0 i tarczy 4.0, dotyczące zawierania z wykonawcami aneksów do umów (w tym zmieniających wysokość wynagrodzenia, terminy lub sposób wykonania prac) w związku z wpływem pandemii COVID-19 na realizację danej inwestycji. Według niektórych interpretacji po stronie zamawiających powstaje obowią- zek zawarcia aneksów do umów, o ile wspomniany wpływ zostanie przez wykonawcę udowodniony. Zamawiający niejednokrotnie skła- niają się ku wykładni, zgodnie z którą zawarcie aneksu lub odmowa są ich uznaniową decyzją. prof. nadzw. dr hab. Przemysław Drapała Przewodniczący Grupy Eksperckiej ds. Prawa i Legislacji Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa (PZPB), kierownik Katedry Prawa Cywilnego w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Partner w kancelarii JDP. Kieruje ponad 20-osobowym Zespołem Postępowań Sądowych i Arbitrażowych oraz Zespołem Infrastruktury kancelarii JDP DRAPAŁA PARTNERS. Ma ponad 20-letnie doświadczenie w reprezentowaniu wiodących polskich i zagranicznych wykonawców oraz inwestorów prywatnych w złożonych postępowaniach sądowych i arbitrażowych dotyczących inwestycji budowlanych oraz infrastrukturalnych. Uznany w międzynarodowym rankingu The LEGAL 500 (2018 i 2019) za „Leading Individual in Poland” w dziedzinie Construction/Construction Disputes (2018, 2019, 2020). Wyróżniony w tej kategorii także w międzynarodowym rankingu Chambers Europe.
  • 10. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 17ALMANACH PZPB 2016 – 202016 BIM w Polsce Anna Anger BIM w Polsce nadal przez wielu mylony jest (z powodu podobnego brzmienia) z BREEAM. Tym, którzy mniej więcej się orientują kojarzy się głównie z 3D, a nadal zwolenników ma teoria, że „to się nie przyjmie”. „Nuda... Nic się nie dzieje, proszę pana. Nic.” [Rejs] Pierwszym większym wydarzeniem BIM’owym w Polsce były targi BUDMA w 2012 r. zorganizowane pod hasłem „Budownictwo przy- szłości – uwolnij wyobraźnię”. Dwa lata później, w styczniu 2014 r. Parlament Europejski zatwierdził dyrektywę w sprawie zamówień publicznych rekomendującą m.in. stosowanie BIM w robotach budow- lanych, dając państwom członkowskim dwa lata na jej implementację. Dyrektywa uruchomiła szereg działań zwolenników wprowadzenia tej metodyki do polskiej rzeczywistości. Wyglądało na to, że zmiana jest tuż za rogiem… W grudniu 2015 r. Urząd Zamówień Publicznych zorganizował konferen- cję „Innowacyjne zamówienia publiczne na roboty budowlane – stosowa- nie technologii/procesów BIM w przygotowaniu i realizacji inwestycji publicznych”. Była to pierwsza konferencja poświęcona metodyce BIM w zamówieniach publicznych. Rok później, w maju 2016 r. przyjęto nowe- lizację prawa zamówień publicznych. W temacie BIM wprowadzono zapis: „W przypadku zamówień na roboty budowlane lub konkursów zamawiają- cy może wymagać użycia narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub podobnych narzędzi”. W zapisie nie uwzględniono wnio- sków zgłoszonych podczas konsultacji społecznych, ale mimo wszystko był to krok w dobrym kierunku. Kolejne dwa lata pełne były konferencji i deklaracji, jednak dopiero rok 2018 przyniósł dwa istotne wydarzenia w kwestii przyspieszenia perspektyw rozwoju BIM w Polsce. Były to: podpisanie porozumienia BIM Standard PL przez największe firmy bu- dowlane w kraju oraz przetarg ogłoszony przez GDDKiA na realizację obwodnicy miasta Zator, które to zamówienie było częścią programu pilotażowych wdrożeń BIM. W 2019 r. pojawiło się sporo przetargów z wymogiem BIM, specyfikowa- nym w coraz bardziej zaawansowany sposób, nadal jest to jednak ułamek procenta wszystkich zamówień, w których metodyka ta mogłaby być wykorzystywana. Nadal brakuje krajowych standardów, co jest często przywoływanym argumentem na „nie”. Patrząc na ostatnie lata postęp nie jest mocno odczuwalny, a branża budowlana okazała się bardzo odporna na digitalizację, transformację cyfrową i jej potencjalne efekty. Nie ma również założeń odnośnie planów wprowadzania BIM do prawa polskiego, jak to miało miejsce w innych krajach. Nadal pozostajemy w stanie świadomości narzuconej przy przy- jęciu dyrektywy, czyli: „zamawiający może wymagać”, a skoro może, to znaczy, że nie musi. Gdzie jesteśmy? W ostatnich latach obserwujemy wzrost świadomości BIM w Polsce i możliwości wykorzystania metodyki na różnych etapach planowania, re- alizacji oraz zarządzania. Wiąże się to z powoli rosnącą dojrzałością rynku budowlanego do stosowania nowoczesnych metod oraz pracy na jednej i wspólnej bazie danych. Jak wynika z cyklicznie publikowanych raportów, nadal kontakt z BIM deklarują w największym stopniu firmy projektowe. Według opinii firm projektowych poziom wiedzy znacznie wzrósł wśród inwestorów, a dostępność coraz większej palety narzędzi spowodowała, że projektanci branżowi również coraz chętniej korzystają z BIM. Z opublikowanego w 2016 r. przez KPMG raportu zrealizowanego na zle- cenie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa wynika m.in. że najwięk- szymi barierami według ankietowanych są koszty wdrożenia, brak stan- daryzacji oraz nieznajomość procesów i narzędzi wśród zamawiających. Respondenci zgadzają się w większości, że stosowanie metodyki prowadzi do oszczędności (prawie połowa wskazuje, że może to być nawet 15-30%), natomiast co trzeci uważa, że sama dokumentacja powinna być droższa. Do wdrożenia BIM skłoniłaby 18-40% ankietowanych zmiana wymogów prawnych. Autorzy opracowania zaznaczają, że najczęściej stosowanym rozwiązaniem w zamówieniach publicznych jest ryczałt, co w ograniczo- nym stopniu umożliwia zmianę ustalonej ceny kontraktowej, a co za tym idzie – wykorzystanie BIM i wykazanie płynących z niego korzyści. Z kolei w przeprowadzonym przez Antal badaniu w roku 2017, znajomość podstawowych informacji o BIM deklarowało aż 80% badanych, natomiast za ekspertów uznało się jedynie 8%. Ciekawe jest, że 78% respondentów planowało go wdrożyć podając jako główny powód poprawę efektywno- ści, jednak 17 i 10% oczekiwało uzyskania modelu 3D i jego wizualizacji. Nawi do raportu Autodesk, który porównuje dane z 2015 i 2019 r., może- my obserwować zmianę w dostrzeganiu korzyści, na co wpływ ma także obecna zmiana na rynku pracy, ponieważ obok odpowiedzi o tworzeniu projektów lepszej jakości, poprawie koordynacji i komunikacji, redukcji liczby błędów i ograniczeniu kosztów pojawiają się odpowiedzi o ciekaw- szej pracy architektów i projektantów. Respondenci oceniają również, że najwięcej korzyści w kontekście etapów inwestycji wynika z BIM w pro- jekcie wykonawczym (84%) i przy współpracy międzybranżowej (76%). Blisko 70% ocenia, że stosowanie BIM ma pozytywny wpływ na konku- rencyjność firmy na rynku. Jeśli chodzi o bariery związane z wdrożeniem BIM to prawie wszystkie uległy znacznemu spadkowi poza niskim poziomem wiedzy o BIM, który był wymieniany częściej niż 4 lata temu. Może to wynikać ze wzrostu świadomości oraz większej ilości wdrożeń, a co za tym idzie większymi potrzebami edukacji wśród kadr. Jako główne kierunki działań badani wskazują budowanie świadomo- ści inwestorów na temat możliwości wykorzystania danych zawartych w modelach BIM (ponad 55%), opracowanie polskich standardów (51%), zmiany w przepisach prawnych (42%) i edukacja (36%). Czynniki, które będą wpływały na polską branżę architektoniczno-bu- dowlaną to przede wszystkim dostępność funduszy z UE (73%), dostęp- ność wykwalifikowanych kadr (62%) i nowe technologie (59%). Te same czynniki były wymieniane również jako decydujące dla branży w 2015 r., choć obecnie są wskazywane nieznacznie częściej. Szczególnie duża zmiana dotyczy ustawodawstwa w zakresie parametrów energetycz- nych. Można natomiast zauważyć, że w 2015 r. większe niż obecnie zna- czenie przypisywano ustawodawstwu w zakresie BIM. Jako zupełnie nowe pytanie w raporcie pojawiło się stosowanie chmury w polskim budownictwie. Przetwarzanie w chmurze zależy również od zasięgu firm – w firmach lokalnych stosowanie jest najrzadziej (12%), naj- więcej w firmach o zasięgu światowym (55%). Co ciekawe firmy nie sto- sują tego rozwiązania systemowo, a raczej na wybranych projektach i to nie większości. Jako główne atuty stosowania to łatwiejsza komunikacja, swobodny dostęp do danych z dowolnego miejsca, lepszy dostęp do infor- macji na każdym etapie projektu, szybsza realizacja i lepsza koordynacja. W ciągu ostatnich lat obserwujemy coraz więcej pojawiających się postępo- wań publicznych z wymogiem BIM zarówno dla budownictwa kubaturowe- go (pierwsze polskie postępowanie z wymogiem BIM w 2014 r. – Budowa Muzeum im. J. Piłsudskiego w Sulejówku), jak również infrastrukturalnego (np. przetarg na projekt obwodnicy Zatora lub postępowania PSE czy PKP PLK S.A.). BIM pojawił się jako jedno z kryteriów pozacenowych w wielu prze- targach i jako wymóg oferowane miało być zarówno doświadczenie osób, jak i dokładność wykorzystania modeli, ale też stosowanie platform CDE. W chwili obecnej w branży nieustannie trwa dyskusja na temat krajowej standaryzacji. Inicjatywy podejmowane są głównie oddolnie przez wie- le funkcjonujących na rynku polskim stowarzyszeń i fundacji (Fundacja Europejskie Centrum Certyfikacji BIM, Stowarzyszenie building SMART Polska, Stowarzyszenie Klaster Technologii Informacyjnych w Budownic- twie – BIM Klaster, Stowarzyszenie BIM dla Polskiego Budownictwa) we współpracy z działającymi w branży instytucjami. Takim przykładem jest inicjatywa Projekt BIM Standard PL. Artykuł jest fragmentem książki „BIM dla Managerów”, wyd. PWN (aut. A. Anger, P. Łaguna, B. Zamara), która zostanie wydana w 2020 r. Anna Anger Absolwentka Politechniki Wrocławskiej, specjalistka inżynierii środowiska, od lat odpowiedzialna za projektowanie i wdrażanie systemów BMS. Wnikliwy, innowacyjny, pragmatyczny agent zmian, który konsekwentnie kwestionuje status quo i prowadzi zespoły do wyjątkowych rezultatów. Pasjonuje się tworzeniem kultury ciągłej poprawy jakości światowych sług BIM. Wyjątkowy lider, który umiejętnie zarządza relacjami ze wszystkimi klientami i decydentami. Współzałożycielka i właścicielka Graph’it (PL), i Graph’it Studio (AZ-USA). Autorka, współautorka i recenzentka wielu prac i artykułów dotyczących BIM. Współzałożycielka stowarzyszenia „BIM dla polskiego Budownictwa”, Fundator i Członek Rady Programowej Fundacji ECCBIM – Europejskie Centrum Certyfikacji BIM, członek WIREP – Stowarzyszenia Kobiet w Nieruchomościach w Polsce. fot. Piotr Furman
  • 11. Kompleksowe rozwiązania dla ochrony przeciwpożarowej Instalacje pianowe dla profesjonalnego zabezpieczenia m.in.: - Hal logistycznych - Hangarów lotniczych - Sortowni odpadów - Zakładów petrochemicznych - Baz paliw - Obiektów wojskowych FOAMAX Kamil Marjanek Biuro: Warszawa, ul. Aluzyjna 17/48 +48 22 732 04 68 instalacje@foamax.com.pl www.foamax.com.pl Instalacje tryskaczowe dla profesjonalnego zabezpieczenia m.in.: - Galerii handlowych - Hal magazynowych - Tuneli - Chłodni - Pompowni - Systemy detekcji Ponad 100 zrealizowanych strategicznych inwestycji przemysłowych i wojsko- wych w Polsce oraz Europie Centralnej, między innymi: centra logistyczne firmy Raben Group Polska, Terminal Naftowy PERN Gdańsk, Elektrownia Opole. Hangary: Balice, Dęblin, Powidz, Jasionka, Latkowo. Spalarnie i Zakłady Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych: Białystok, Kraków. Nasze rozwiązania to sprawdzone systemy w oparciu o w pełni certyfikowane urządzenia największych producentów na świecie: Johnson Controls, Tyco, Zettler, Williams Fire Hazard Control, Temper Technology, ANSUL, SKUM, Grinnell, InfraTec.
  • 12. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 21ALMANACH PZPB 2016 – 202020 Polskie drogi mogą być bezpieczniejsze Grzegorz Bagiński Aby w pełni wykorzystać nadarzającą się szansę budowy dróg należy stale dążyć do poprawy bezpieczeństwa. Wyposażając nowe drogi w urządzenia BRD kształtujemy ich bezpieczeństwo na minimum 15-20 lat. Przy takiej perspektywie należy patrzeć do przodu i dążyć do zapewnienia jak najlepszych standardów. Ostatnie lata rynku drogowego były zdominowane przez duże inwestycje realizowane w ramach Programu Budowy Dróg Krajowych, który po- strzegany jest jako ogromna szansa rozwoju branży BRD i utrzymania dróg. Nakłady inwestycyjne w latach 2016-2020 pozwoliły na utrzyma- nie tempa rozwoju rynku BRD i wzrost rynku utrzymania dróg. Był to nie tylko rozwój ilościowy, ale i jakościowy. Szczególnie transformacja modelu utrzymania dróg z obmiarowego do wskaźnikowego pozwoliła na rozwój wyspecjalizowanych firm utrzymaniowych, świadczących usługi kompleksowego utrzymania dróg krajowych. Model wskaźnikowy szcze- gólnie dobrze sprawdził się na kontraktach utrzymaniowych liniowych, czyli ograniczonych do utrzymania wyłącznie określonego odcinka au- tostrady lub drogi ekspresowej, gdzie wykonawca zobowiązany jest do utrzymania standardu funkcjonalnego, bez określenia kontraktowego wolumenu robót za zryczałtowane wynagrodzenie. Mimo że kontrakty posiadają stosunkowo wysoką barierę wejścia w po- staci oczekiwanych przez zamawiającego nakładów inwestycyjnych na nowoczesny sprzęt utrzymaniowy oraz wymagają stosunkowo wysokie- go zabezpieczenia finansowego, tego typu kontrakty cieszą się dużym zainteresowaniem wśród firm. Przez ostatnie lata rynek utrzymaniowy stał się bardzo konkurencyj- ny i dzięki temu obserwowaliśmy spadek cen ofertowych na tego typu kontraktach. Z uwagi na czas trwania kontraktu, zwykle 4-5 lat, GDDKiA może dziś ze spokojem obserwować stabilizację i liczyć na dalszy roz- wój rynku usług utrzymaniowych. Jedną z nowości ze strony GDDKiA w ostatnim czasie było wprowadzenie formuły utrzymania wskaźnikowe- go na kontraktach obszarowych, gdzie wynagrodzenie ryczałtowe obej- mowało kompleksowe utrzymanie i drobne remonty na określonej sieci dróg w danym rejonie. Pierwsze tego typu kontrakty zostały podpisane w 2015 roku i już niedługo będzie można podsumować funkcjonowanie tego modelu. Niestety wdrażany nowy model utrzymania ma też swoje wady. Z uwagi na różny stan techniczny dróg oraz trudności z określeniem wolumenu prac w okresie 4-5 lat, branża ostatnio zgłaszała zamawiającemu sporo uwag odnośnie nierównego podziału ryzyka kontraktowego i zbyt ogólnego opisu przedmiotu zamówienia. Nagły i dynamiczny wzrost kosztów produktów i usług budowlanych w latach 2017-2019 spowodował, że sporo firm utrzymaniowych borykało się z rentownością wieloletnich kontraktów zawieranych w latach 2015-2016. Koniecznym stało się więc szybkie wypracowanie z branżą utrzymaniowego koszyka waloryzacyjnego, aby zapewnić właściwą indeksację długotermino- wych kontraktów. Największym wyzwaniem branży w najbliższym czasie będzie również wypracowanie z GDDKiA zbalansowanego ryzyka kontraktowego, popra- wy inwentaryzacji stanu dróg oraz doprecyzowanie standardów utrzy- maniowych. Powinno to pozytywnie wpłynąć na bezpieczeństwo reali- zacji kontraktów oraz utrzymanie „zdrowej konkurencji” kompleksowych usług utrzymaniowych. Wygląda na to, że ambitne plany rozwoju sieci dróg krajowych szybkiego ruchu w dalszym ciągu będą największym impulsem rozwoju branży utrzymaniowej. Duży wpływ na kształt rynku BRD oraz rozwój produktów miała, i do dziś ma, przyjęta przez GDDKiA formuła „Projektuj i Buduj” przy realizacji kontraktów budowy dróg klasy A i S. W tym modelu realizacji inwesty- cji dobór parametrów oraz typów urządzeń BRD spoczywa na Gene- ralnym Wykonawcy oraz zatrudnionych przez niego projektantach. Dodatkowo, zryczałtowana forma kalkulacji kontraktu i presja na cenę przy wyborze oferentów prowadzi do wyboru najtańszych dostawców i podwykonawców, przy spełnieniu minimalnych wymagań określonych przez warunki techniczne, ogólne wytyczne GDDKiA oraz PFU dane- go kontraktu. W takim otoczeniu rynkowym rozwój produktów i usług BRD zorientowany był głównie na optymalizację kosztów, przy zacho- waniu określonych poziomów bezpieczeństwa, ale niestety bez premii dla innowacyjnych produktów i usług, podnoszących bezpieczeństwo użytkowników dróg. Pojawiają się oczywiście na rynku nowe urządze- nia, które obniżają koszty i podwyższają bezpieczeństwo, takie jak osłony energochłonne SafeEnd czy bezpieczne konstrukcje wsporcze znaków i słupów oświetleniowych, ale są to raczej wyjątki od reguły preferującej najniższą cenę. Wyposażając nowe drogi w urządzenia BRD, kształtujemy ich bezpie- czeństwo na najbliższe minimum 15-20 lat. Przy takiej perspektywie należy patrzeć do przodu i dążyć do zapewnienia jak najlepszego dostępnego w danej chwili standardu BRD, ponieważ zwiększające się natężenie ruchu i gęstość ruchu będzie zwiększać ryzyko wystąpienia wypadków. Dzisiejsze nakłady inwestycyjne na wyposażenie BRD nowo budowanych dróg są nie większe niż 1,5-2% wartości kosztorysowej całej inwestycji. To zdecydowanie mniej, niż w innych krajach europejskich. Aby w pełni wykorzystać nadarzającą się szansę budowy nowych dróg, należy stale dążyć do poprawy standardu bezpieczeństwa, mię- dzy innymi przez podwyższanie parametrów bezpieczeństwa wypo- sażenia BRD. Szczególnie interesujące są wyniki przeprowadzonych przez GDDKiA programów badawczych w ramach programu „Rozwój Innowacji w Drogownictwie” w programach 3A i 3B. Dobrze by było, aby wnioski i rekomendacje z badań zmaterializowały się w postaci nowych wytycznych do projektowania, jak również stosowania w praktyce inżynierii wartości. Jednym z palących problemów branży BRD i utrzymania, który uwidocz- nił się w ostatnich latach jest duża liczba zdarzeń drogowych w trakcie prowadzenia robót pod ruchem oraz podczas prac utrzymaniowych. Ilość poszkodowanych i ofiar śmiertelnych wśród pracowników firm drogo- wych i utrzymaniowych jest alarmująca i wprowadzenie nowych wytycz- nych, podwyższających bezpieczeństwo w obszarze czasowej organizacji ruchu, jest wręcz niezbędne. Trudno oczekiwać, że konkurujące ze sobą firmy, przy jedynym kryterium wyboru oferty, jakim jest cena, stać bę- dzie na zapewnienie zabezpieczenia wyższego niż minimum ustanowione przez specyfikację przetargową. Liczba wypadków i ofiar wypadków jest w Polsce ciągle na zbyt wysokim poziomie, co powinno skutkować większą presją społeczną na polityków i w konsekwencji podwyższonymi nakładami na BRD. Może to w przy- szłości stanowić impuls do dalszego rozwoju branży BRD. Grzegorz Bagiński Dyrektor Generalny Saferoad, Region Europy Północno-Wschodniej. Absolwent Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Gdańskiej w specjalizacji projektowania i budowy dróg. Członek grup eksperckich PZPB i OIGD ds. utrzymania dróg i BRD. Przez wiele lat uczestniczył w pracach grupy roboczej WG2/TC226 przy CEN zajmującej się harmonizacją norm w zakresie oznakowania poziomego dróg. Od 12 lat pełni funkcje kierownicze w skandynawskim holdingu Saferoad. Od 2011 roku pełni funkcje Prezesa Zarządu i Dyrektora Generalnego Saferoad w Polsce i regionie Europy Północno-Wschodniej, będąc odpowiedzialnym za działalność operacyjną spółek grupy w Polsce, Czechach, Słowacji i krajach bałtyckich. Współtwórca inicjatywy Polska Wizja Zero. Stale współpracuje z Instytutem Badawczym Dróg i Mostów i Politechniką Gdańską w obszarze badań i rozwoju pasywnych urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz technologii oznakowania dróg.
  • 13. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 23ALMANACH PZPB 2016 – 202022 Apetyt na ryzyko? Krzysztof Mleczak Doświadczenia rynku gwarancji ubezpieczeniowych z poprzednich okresów nie są pasmem sukcesów. Mieliśmy spektakularne zerwania kontraktów, dramatyczne problemy i upadłości. Oznacza to, że rynek ubezpieczeniowy i reasekuracyjny utraciły początkowy apetyt na ryzyko gwarancyjne. Branża finansowa, w tym ubezpieczeniowa, patrząca jednak cały czas wstecz, nie otrząsnęła się jeszcze z kryzysu lat 2008-2012, a już musiała przystąpić do nowej rzeczywistości w drugiej transzy funduszy unijnych. Ponieważ rynek gwarancyjny oparty jest mocno o dane historyczne, na bazie których zbudowana jest szkodowość portfela długoterminowych gwarancji, a także związanych z nimi jeszcze bardziej długotermino- wymi konsekwencjami, odpowiedź rynku na zapotrzebowanie w latach 2016-2020 była zdecydowanie poniżej oczekiwań. Rynek gwarancji ubezpieczeniowych tłumaczył to stale wysokim zaangażowaniem swoich pojemności przy kumulującym się ryzyku. Co ciekawe, ryzyko to nie było ograniczone jedynie do wykonawców kontraktów, ale także związane było z nieprzewidywalnymi postawami zamawiających na już realizowanych kontraktach. Dalekie odejście od standardów FIDIC w polskiej rzeczywistości, całość ryzyk realizacji przeniosło na dłużników z gwarancji, a tym samym na gwarantów. Brak porozumienia w kwestii waloryzacji już realizowanych kontraktów i wid- mo ich zrywania lub strat przy kontynuacji, było kolejnym argumentem do nadzwyczajnej ostrożności. Biorąc pod uwagę kolejne ryzyko jakim jest skuteczność regresowa, trudno dziwić się zachowawczej postawie rynku gwarancyjnego. Bez wątpienia pozytywnym sygnałem było podjęcie konstruktywne- go dialogu stron kontraktów realizowanych i tych, które miały pojawić się w nowej perspektywie. Dialog oparty o doświadczenia z pierwszej transzy, modyfikacje ustawy zamówień publicznych i determinacja do wprowadzenia akceptowalnych zmian po obu stronach, pozwalały ro- kować pozytywnie na rynek nowych zamówień w branży budownictwa infrastrukturalnego. Co bardzo pozytywne i należy to odnotować, to aktywne włączenie, dzięki staraniom Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa, środo- wisk bankowych i ubezpieczeniowych reprezentowanych przez Związek Banków Polskich i Polską Izbę Ubezpieczeń do wspólnego wypracowa- nia standardów i procedur postępowania. Ta nowa formuła aktywnego uczestnictwa rynku gwarantów w dialogu ma kolosalne znaczenia dla budowania wzajemnego zaufania, opartego o wiarygodne partnerstwo i poszanowanie racji. Należy mieć nadzieję, że stała współpraca pozwoli na bezpieczne i spo- kojne przejście przez kontrakty kolejnego etapu polityki spójności w la- tach 2021-2027. Jak wspomniałem wyżej, doświadczenia rynku gwarancji ubezpieczenio- wych z poprzednich okresów nie są pasmem sukcesów. Mieliśmy spek- takularne zerwania kontraktów, dramatyczne problemy, w tym upadłości wcale niemałych wykonawców. Oznacza to, że rynek ubezpieczeniowy i reasekuracyjny wytraciły początkowy apetyt na ryzyko gwarancyjne. Są zakłady ubezpieczeń, które jeszcze w pierwszej transzy wzięły ak- tywny udział w oferowaniu pojemności gwarancyjnych, dziś trudno ich szukać w awangardzie gwarantów. Zdecydowały po prostu, że gwarancja jako instrument finansowy a nie ubezpieczenie, nie musi, a często nie powinna znajdować się w ofercie, a już na pewno wysoka ekspozycja nie zawsze jest uzasadniona, zważyw- szy na presję cenową na składkę, poziom możliwego zabezpieczenia, sku- teczność regresową i nagminną nieterminowość w rozliczeniu kontraktu i tym samym konieczność przedłużania gwarancji. Grupa podmiotów ubezpieczeniowych wyspecjalizowanych w ofercie produktów finansowych z pozycji lidera stała się zaś z czasem srogim recenzentem zamawiających, wykonawców i samych kontraktów branży budownictwa infrastrukturalnego. Poprzez prognozy i raporty mocno wpłynęła na zachowania rynku gwarancyjnego i jego coraz mniejszą chęć angażowania się w gwarancje. Zresztą oni sami przeżywają trudny czas związany już nie tylko z zaangażowanymi pojemnościami w gwaran- cje kontraktowe, ale także jeśli nie przede wszystkim w zaangażowanie w ubezpieczenie należności, potocznie zwane ubezpieczeniem kredytu kupieckiego. Zmianę w tym zakresie odczuli, nieraz boleśnie ci wszyscy, którzy na w końcu dobrej partnerskiej ofercie zbudowali bufor finansowy oparty o przedłużone terminy płatności faktur. Pozwoliło to (jak się miało wyda- wać) na takie zarządzanie przepływami i pozycjami gotówkowymi, które dawało poczucie bezpieczeństwa finansowego i płynnościowego. Niestety w dość dramatycznych okolicznościach czasowych, ta „bańka” prysła i nagle wiele przedsiębiorstw stanęło w obliczu depresji gotów- kowej, spowodowanej nagłym, dramatycznym i co gorsza arbitralnym obniżeniem limitów handlowych. Nie wszyscy byli na to przygotowani i nie wszyscy poradzili sobie z takim kłopotem. Konsekwencją tego było naturalne ograniczenie zaufania i konieczność zbudowania awaryjnych, finansowych „bypass’ów”. Stały się one w wielu przedsiębiorstwach bazą zmodyfikowanej formuły zarządzania finansami i powrót do zaufania i oparcia się całkowicie na modelu ubezpieczenia należności może okazać się długoterminowy i mozolny. Trzeba też wziąć pod uwagę, że sytuacja ubezpieczycieli w ryzykach ubezpieczenia należności wydaje się trudna, a może być jeszcze trud- niejsza z uwagi na pandemię COVID-19 i związany z nią lockdown, który wielu przedsiębiorców postawił w jeszcze trudniejszej sytuacji. Wyniki III i IV kwartału, a także zapowiadana i nadciągająca druga fala wzrostu zakażeń mogą jeszcze bardziej wpłynąć na stan rynku gwarancyjnego i ubezpieczenia należności. Jak zatem może wyglądać najbliższa przyszłość? Konia z rzędem temu, kto będzie wiedział jak będzie wyglądał świat A.D. czerwiec 2021, a co dopiero rynek kontraktów infrastrukturalnych w Polsce i szanse na jego gwarantowanie przez banki i ubezpieczycieli. Początek lockdownu miał miejsce w marcu, miesiącu, w którym budownictwo nabiera tempa po zimowym spowolnieniu. Jaka będzie zima, jak będzie wyglądało bezpie- czeństwo epidemiologiczne na budowach i możliwość realizacji kontrak- tów naprawdę trudno jest przewidzieć, tym bardziej, że jesteśmy zaska- kiwani decyzjami rządu w kwestii obostrzeń około-covidowych, które z dnia na dzień zmuszają do często dramatycznych weryfikacji planów. Tak więc w nowej strategii zapotrzebowania na gwarancje, dwie determi- nanty (gotówka i wolne aktywa) wydają się najważniejsze. Poza dotychczasowymi standardami oceny ryzyka i warunkami uzyski- wania pojemności gwarancyjnych i samych gwarancji, to jakie zabezpie- czenia dla gwarancji będzie mógł postawić wnioskujący, wydaje się być w obecnej i najbliższej przyszłości decydujące. Krzysztof Mleczak Prezes Zarządu EXITO BROKER Sp. z o.o. Studiował zarządzanie w Wyższej Szkole Zarządzania i Prawa im. H. Chodkowskiej w Warszawie. Absolwent Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Z rynkiem ubezpieczeniowym związany od 1993 roku. W tym czasie przeszedł wszystkie szczeble kariery zawodowej, poczynając od agenta ubezpieczeniowego w jednej z największych korporacji agencyjnych w Polsce, poprzez Dyrektora Departamentu Sprzedaży w GERLING Polska, do funkcji Wiceprezesa Zarząd WARTA ŻYCIE S.A., którą sprawował w latach 1998-2005. W latach 2000-2005 był także doradcą Prezesa Zarządu TUiR WARTA S.A. Pełnił funkcje członka rad nadzorczych wielu instytucji finansowych. Był delegatem POLSKIEJ IZBY UBEZPIECZEŃ do Europejskiej Komisji Ubezpieczeń w Paryżu jako koordynator ds. integracji polskiego rynku ubezpieczeń z Unią Europejską. Ukończył kurs dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek z udziałem skarbu państwa. Jest założycielem i głównym udziałowcem firm zajmujących się zarządzaniem ryzykiem ubezpieczeniowym przedsiębiorstw, doradztwem i pośrednictwem ubezpieczeniowym (broker). Specjalizuje się w budowie i restrukturyzacji strategii zarządzania ryzykiem ubezpieczeniowym i optymalizacji kosztów ubezpieczenia przedsiębiorstw i grup kapitałowych w zakresie AUDIT RISK, RISK CONTROL i LOSS CONTROL. Inicjator i moderator komunikacji rynku ubezpieczeniowego z branżą budownictwa. Jest szefem Zespołu ds. ubezpieczeń Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa.
  • 14. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 25ALMANACH PZPB 2016 – 202024 Okiem użytkownika Ktoś wydał ciężkie pieniądze na remont torów prowadzących z mojej podwarszawskiej miejscowości do stacji Warszawa Śródmieście. Jeż- dżą po nich zmodernizowane pociągi. Ale ponieważ zaprojektowano linię po modernizacji na prędkość 160 kilometrów na godzinę, to przy okazji przebudowy zlikwidowano wszystkie przejścia przez tory. Moja wieś po- dzielona została na pół i nikt nie spytał mieszkańców co oni na ten temat sądzą. Dojście na właściwy peron jest teraz dłuższe o jakieś trzysta me- trów. Na dodatek te trzysta metrów pokonuje się w błocie, między byle jak zaparkowanymi samochodami w otoczeniu graffiti, którego nikt nie zamalowuje. Nie da się kupić biletu papierowego bo biletomatu nie ma, a kasa nie działa. Zakup biletu przez komórkę wymaga dużej dyscypliny umysłowej, miedzy innymi pamiętania numeru dokumentu tożsamości na który się powołamy. Na pewno są ważne powody, że jest jak jest. Ponieważ nie mam siły walczyć z systemem decyduję się odstać dziesięć minut w kolejce do konduktora. Pociąg dojeżdża na stację Śródmieście pachnącą kebabem, potem i lizolem. Jeszcze tylko przecisnę się pomię- dzy sprzedawcami pączków, żebrakami i aktywistami i dostanę się do metra. Moja podróż do pracy door-to-door trwa dokładnie tyle samo, co przed wydaniem tego miliarda złotych, zapewniając takie sobie wrażenia klientowi. To jest ten postęp? Na drugi dzień pojadę autem. Wybudowaliśmy autostradę z Warszawy do Łodzi, więc od czasu do czasu nią jeżdżę. Mam taką obserwację, że niezależnie od tego jak szybko jadę próbując jakoś ominąć ciężarówki, prędzej czy później z tyłu na odległość jakichś 5 centymetrów dojeżdża do mnie ktoś bez mózgu i światłami lub trąbieniem domaga się, żebym go przepuścił. Projektowałem posterunek policji autostradowej w Strykowie – o ile pamiętam, na Postęp? Michał Skorupski Mam mieszane uczucia co do minionych lat w branży infrastruktury. Z różnych perspektyw widać, że niekiedy można robiąc wiele kroków pozostawać w miejscu. 40funkcjonariuszy–aniewidziałemodlatżadnego.Miałobyćinteligentne sterowanie ruchem, też nie ma. Za to są wypadki i agresja drogowa na skalę trudną do zaakceptowania. Rozwiązaniem ma być… dobudowanie trzeciego pasa, żeby można było jeszcze agresywniej jeździć. To jest ten postęp? A dlaczego nie ograniczenie do 100 km na godzinę, skrupulatnie egzekwowane, które pozwoliłoby zwiększyć zdolność przewozową drogi przy zwiększeniu komfortu i bezpieczeństwa? W projektach transportowych powinno jednak chodzić o to, żeby zwiększyć szeroko rozumianą atrakcyjność podróży, a nie prędkość na drodze czy prędkość pociągu. Ja póki co wybieram drogi lokalne, przynajmniej nie dojeżdżam na miejsce zlany potem. Czytam, że Warszawa musi przesunąć na przyszłość inwestycje w linie tramwajowe na Gocław, Tarchomin i Wilanów. Mają mniejsze wpływy z po- datków, na co składa się zarówno COVID, jak i decyzje rządowe. W zasięgu oddziaływania tramwaju znalazłoby się sto kilkadziesiąt tysięcy mieszkań- ców Warszawy. W tym samym dniu czytam, że ogłoszono kolejne przetargi na S19 z Białegostoku do Białej Podlaskiej. Średni dobowy ruch roczny pojazdów silnikowych wynosił tam w 2015 roku, według źródeł GDDKiA, od 5 do 12 tysięcy (dostępne na stronie www.gddkia.gov.pl) – czyli kilka- naście razy mniej niż ruch po Trasie Łazienkowskiej. Notabene przebudowa wiaduktów Trasy Łazienkowskiej przy Agrykoli też musi zostać odroczona, aż w końcu konstrukcja się zawali, zginą ludzie i powołamy komisję śled- czą. Ale za to będziemy mogli pojechać wyszaleć się na drodze ekspreso- wej na Podlasiu. Nie wiem tylko czy to jest ten postęp, o który chodziło. Ekonomia uczy, że środki publiczne powinno się inwestować najpierw tam, gdzie jest największa potrzeba. To w miastach generuje się lwia część PKB dzięki wymianie myśli, innowacjom, nauce, biznesowi, finan- som, kulturze. To miasta najbardziej ucierpią z powodu pandemii, i to miasta wymagać będą największej pomocy. Ale nadal kraj pochyla się z troską nad prowincją. Proponuję pojechać na wieś i dać się zaskoczyć – internetem szybszym niż w Warszawie, nowymi drogami, placami za- baw, nową infrastrukturą komunalną. Skończmy z tą narracją o biednych dzieciach ze wsi, które brną zimą godzinami w zaspach i ciemnościach do szkoły, w której wali się dach. To warszawskie licea potrzebują dofi- nansowania i remontów. To Warszawa nie ma przyzwoitego ratusza, sali koncertowej ani spalarni. Przekonanie, że środki należy transferować z wielkich miast na prowincję jest szkodliwe i niebezpieczne, zwłaszcza w czasach zarazy. Przykłady nieefektywnego alokowania środków można mnożyć. Nie da się ukryć, że w ostatnich latach nie udało się wypracować mechanizmów, które prowadziłyby do wzrostu użyteczności i jakości infrastruktury. Okiem uczestnika W latach 2017-2019 mieliśmy bezprecedensową koniunkturę w bran- ży dróg, mostów i kolei. Dziesiątki nowych projektów skarbu państwa. Pierwszy raz po 1989 roku mieliśmy do czynienia z sytuacją, kiedy to inwestorzy publiczni musieli konkurować o wykonawców. Historia uczy, że w takich momentach wykonawcy przejmowali inicjatywę i zmuszali wręcz zamawiających do przyjęcia wzorów umów korzystnych dla branży. W Polsce to nie nastąpiło. Skarbowi Państwa udało się przeczekać sytu- ację, przeciągnąć rozmowy tak, by problem małej konkurencji i wzrostu cen uzdrowił się sam. Nie wiem czy to celowa i przemyślana strategia ze strony Skarbu Państwa, ale na pewno to ta strona jest wygrana w ostat- nich miesiącach. Branży nie udało się zjednoczyć wokół istotnych spraw. Nie udało się położyć na stole polskiego kontraktu infrastrukturalnego. Nie udało się doprowadzić do opracowania standardów, wzorców umów, wzorców SIWZ czy wzorców dokumentów przetargowych, które ułoży- łyby się w systemową całość. Rada ekspertów, której ciągle formalnie jestem członkiem, działa w całości pod dyktando zamawiających. Jak są- dzę głównym powodem tego stanu rzeczy jest wewnętrzna konkurencja środowiska wykonawców i koncentracja na sprawach bieżących. Nieste- ty nie ma też konsekwencji w działaniach. Podczas gdy przedstawiciele jednej organizacji branżowej wykazywali pogorszenie wyników branży w wyniku wzrostu kosztów budowy od roku 2018, przedstawiciele in- nej organizacji przygotowali raport wskazujący świetną kondycję i wy- soką rentowność przedsiębiorstw budowlanych – w tymże roku 2018. Więc z przykrością stwierdzam, że branża nie odrobiła lekcji z zapaści po kryzysie finansowym roku 2008 i właściwie jesteśmy w tym samym miejscu co dawniej. Zamawiający są dominującą stroną umowy i mogą nadal narzucić niemal dowolne postanowienia. Wykonawcy nadal przeko- nują sami siebie, jak to uda im się w przyszłości rozstrzygnąć roszczenia na swoją korzyść. Podejrzewam, że sami nawet wierzą w to, co mówią. Okiem inżyniera Nie wiem, kiedy to się stało, ale wytycznych i zasad działania naszej branży nie tworzą inżynierowie. Istotę tego jak działamy, na jakich wa- runkach i według jakich reguł tworzy środowisko prawników. To praw- nicy – nadal – decydują choćby o roszczeniach covidowych. Spotkałem się ostatnio z przypadkiem jak to zażądano udowodnienia tego, że nało- żono kwarantannę na firmę, której szef w ciężkim stanie leżał w szpi- talu. Nieważne, że sanepid jest kompletnie niewydolny i nawet nie jest w stanie już przeprowadzać śledztw epidemiologicznych. Nie możemy uznać waszego roszczenia, bo nie ma dowodu. Inżynierowie dają się wmanewrować w te gierki – tak samo jak podczas kryzysu w latach 2001-2003, i tak samo jak w latach 2008-2011. Harmonogramy na bu- dowach infrastrukturalnych tworzy się nie po to, aby planować działania i móc wykazywać ewentualne opóźnienia, tylko po to, żeby zamawiający kontrolował postęp budowy. Wykonawcy, tak jak wcześniej, godzą się na słynne 'dokończcie, to się dogadamy' i pozbywają się jedynego skutecz- nego narzędzia wywierania wpływu na zamawiającego. Kończą budowy i dziwią się, że jednak trzeba iść do sądu, w którym 90% nic nie uzyska, bo nie umieli zgromadzić dowodów. Prawnicy przekonali inżynierów, że są im niezbędni do walki o lepszy wynik budów. Inżynierowie sami teraz chętnie przekazują swoje sprawy prawnikom. Pamiętam zdziwienie, jak zorientowałem się, że prawie 30% składu SIDiR to prawnicy. Prawnicy aktywnie działają w organizacjach branżowych inżynierów, prawnik jest p.o. Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, prawnik jest głównym geologiem kraju. Żeby było jasne – nie można mieć pretensji do prawni- ków o to, że tak dobrze sobie radzą. Mam natomiast pretensje do środowi- ska inżynierów, jak bardzo jest słabe. Dopóki inżynierowie budownictwa nie wywalczą faktycznie istotnej pozycji w systemie budowania, dopóty będziemy konsumentem regulacji wymyślanych przez innych. Michał Skorupski Inżynier budowlany i ekonomista z 22-letnią praktyką w organizacji i prowadzeniu inwestycji oraz rozstrzyganiu sporów, wyliczaniu roszczeń, doprowadzaniu do ugód. Jest członkiem Rady Ekspertów przy Ministrze Infrastruktury i Budownictwa. Autor wielu publikacji z zakresu inwestycji publicznych, autor książki „Kontraktowanie w budownictwie”. Przewodniczący Komisji Standaryzacji w SIDiR. Dyrektor w firmie doradczej KPMG odpowiedzialny za zarządzanie i doradztwo w projektach budowlanych.
  • 15. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 27ALMANACH PZPB 2016 – 202026 ALMANACH PZPB 2016 – 202026 Budować wciąż się uczymy Tomasz Elżbieciak Gdybyśmy na budownictwo patrzyli wyłącznie przez pryzmat wybranych statystyk, to branży pozostałoby tylko z dumą wypinać pierś, gdyż bilans ostatniego pięciolecia bez wątpienia budzi szacunek. Warto jednak spojrzeć na ostatnie lata pod kątem zjawisk – sukcesów i porażek – mogących pomóc określić to, jak bardzo dojrzałym rynkiem budowlanym jesteśmy. fot. PTWP Setki tysięcy nowych mieszkań oddanych do użytku, tysiące kilometrów nowych dróg szybkiego ruchu i zmodernizowanych linii kolejowych, ro- snąca rokrocznie wartość rynku budowlanego. Do dużych liczb i pnących się ku górze statystyk zdążyliśmy przywyknąć. Patrząc jednak na ostatnią pięciolatkę warto przypomnieć, że rozpoczy- nający ją rok 2016 zakończył się spadkiem produkcji budowlano-monta- żowej o ponad 14 proc. W kolejnych dwóch latach sinusoida, bo do takiej falującej tendencji w bu- downictwie też zdążyliśmy się przyzwyczaić, wypiętrzyła się na dodat- nie, kilkunastoprocentowe poziomy. Rok 2019 to już stabilizacja, z niespełna trzyprocentowym wzrostem. Natomiast rok 2020, ostatni w ramach bieżącej pięciolatki, rynek zakoń- czy najpewniej kilkuprocentowym spadkiem. Znaki zapytania Czy będzie to tylko jednoroczne, delikatne hamowanie, a może ponowne zderzenie się z trudną rzeczywistością? Wciąż trudno to przewidywać, gdyż gospodarcze, długoterminowe skutki pandemii COVID-19 to obec- nie najważniejsze pytanie, które pozostaje bez odpowiedzi. Kluczowe będzie również to, jak sprawnie będą wykorzystywane środki unijne – zarówno te, które mamy do dyspozycji jeszcze z bieżącej per- spektywy, jak i te mające popłynąć do nas w ramach budżetu UE na lata 2021-2027 oraz z Funduszu Odbudowy unijnych gospodarek po lockdownie. Najwięksi publiczni inwestorzy, czyli Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz PKP Polskie Linie Kolejowe, już od dawna zapewniają, że sytuacja związana z „pustymi szufladami” się nie powtórzy. Mają oni być przygotowani do kierowania na rynek nowych projektów, gdy tylko będą dostępne środki finansowe na ich realizację. Zatem w sytuacji luki w podaży nowych zamówień ze strony osłabionych finansowo samorządów, a także zniechęconych mglistymi perspektywami inwestorów prywatnych, to właśnie od GDDKiA, PKP PLK – i szerzej sprawności rządu – będzie zależała kondycja budownictwa. Lekcje z placu budowy Trzecia perspektywa unijnego budżetu dla Polski, u progu której stoimy, będzie testem dla wszystkich uczestników rynku. Zastrzyk w postaci ogromnych funduszy UE dla branży był dotychczas katalizatorem zarów- no pozytywnych, jak i negatywnych zjawisk. Te drugie były efektem przede wszystkim braku doświadczenia, współ- pracy czy odpowiedzialności – na każdym szczeblu inwestycyjnej drabiny. Nie należy mieć jednak złudzeń, że próba zważenia wzajemnych win przez poszczególne strony sporu wyglądałaby inaczej niż biblijne szukanie źdźbła w oku oponenta, przy jednoczesnym ignorowaniu belki w oku własnym. Za nami ponad 30 lat gospodarki rynkowej, z czego przeszło połowa przy- pada na obecność w strukturach Unii Europejskiej. Dlatego na powielanie tych samych błędów nie możemy sobie pozwalać, a istniejące szanse mu- szą być przekuwane w sukces. To konieczne, jeśli systematycznie mamy skracać dystans dzielący Polskę od wysoko rozwiniętych państw Europy. Budownictwo, które bezpośrednio i pośrednio może odpowiadać nawet za 1,5 mln miejsc pracy i generować kilkunastoprocentowy wkład do pol- skiego PKB, ma w tym wyścigu do odegrania kluczową rolę. Spójrzmy jednak w tej krótkiej analizie na pięć „sukcesów” i tyle samo „porażek”, których świadkami byliśmy w ostatnich latach. Jeśli będzie- my pielęgnować te pierwsze, a z tych drugich wyciągniemy odpowiednie wnioski, to za kolejne pięć lat budowlany „egzamin dojrzałości” powinien zakończyć się wyłącznie pozytywnym wynikiem. Dialog w końcu realny Rozpoczynając subiektywny wybór „sukcesów” trudno nie wskazać na pierwszym miejscu – po wielu latach jałowych sporów, animozji oraz złych emocji – stworzenia realnej płaszczyzny dialogu i współpracy po- między branżą budowlaną a GDDKiA i PKP PLK. Pokazał to czas pandemii, gdy przy wsparciu Ministerstwa Infrastruktury szybko udało się ustalić reguły funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Budowy nie zatrzymały się nawet na chwilę, a choć tradycyjną, biurowo- -administracyjną pracę trzeba było często przenieść na internetowe łącza, to paradoksalnie – mimo braku bezpośredniego kontaktu – dystans pomię- dzy wykonawcami i zamawiającymi stał się bliższy i mniej problematyczny. Prawo na europejskim poziomie Wspomniany wcześniej dialog to już nie tylko wzajemny koncert życzeń, ale wdrażane w praktykę zmiany w procedurach przetargowych, a także w prowadzeniu i rozliczaniu kontraktów. Sztandarowym przykładem jest działający od początku 2019 r. nowy system waloryzacji kontraktów GDDKiA i PKP PLK. Choć branży z pewnością nie może on w pełni satysfakcjonować, to me- chanizm ten jest wynikiem kompromisu i przede wszystkim daje szansę realnego działania. Doczekaliśmy się też nowego Prawa zamówień publicznych, które wej- dzie w życie od 2021 r. Według jego zapisów waloryzacja będzie obliga- toryjna. W połączeniu z wieloma innymi rozwiązaniami, postulowanymi od lat przez rynek, nowa ustawa daje nadzieje na dalsze „ucywilizowanie” polskiego sektora zamówień publicznych. Eksportowy potencjał O tym, że Polacy i krajowe firmy budowlane mają potencjał do ekspansji za- granicznej nikogo nie trzeba przekonywać. Świadectw można szukać w dal- szej przeszłości, jeszcze w czasach PRL, gdy polskie kompetencje były szeroko wykorzystywane w „braterskich i przyjacielskich” państwach. Choć „hiszpańskiego scenariusza” ekspansji z pewnością nie doświad- czymy, to współcześnie nie mamy się czego wstydzić. Nasze firmy na zagranicznych rynkach występują coraz częściej w roli generalnego wy- konawcy, a nie tylko podwykonawcy prostych robót. Rosnąca świadomość krajowych podmiotów, dotycząca ekspansji zagra- nicznej jako długoterminowej strategii rozwoju, to także efekt działania takich inicjatyw jak Polski Klaster Eksporterów Budownictwa. Z podwykonawcy w generalnego Cieszy również rosnący zasób polskich firm, które z roli podwykonawców krajowych inwestycji infrastrukturalnych lub realizatorów mniejszych projektów, przesunęły się do grona generalnych wykonawców dużych przedsięwzięć – wartych setki, a nawet miliardy złotych. Pozytywnych przykładów takiego rozwoju, wspomaganego często inwestycjami współfinansowanymi przez UE, nie brakuje. Coraz bardziej zieloni Często powtarzane jest, że budownictwo to konserwatywna branża, przez co czasem trudno implementować jej nowe technologie, czy podda- wać ją procesom cyfryzacji. Wydaje się jednak, że ten trend zaczyna się zmieniać, a jednocześnie coraz większą świadomość sektora obserwuje- my w kwestiach ochrony środowiska, redukcji emisji CO2 , zwiększania efektywności energetycznej czy gospodarki obiegu zamkniętego. Budownictwo będzie miało ważną rolę do odegrania w unijnej strategii Europejskiego Zielonego Ładu, więc taka świadomość jest konieczna i staje się warunkiem koniecznym do prowadzenia biznesu. Sito nadal zbyt dziurawe Przechodząc do listy „porażek” trzeba w pierwszej kolejności wskazać na wciąż istotną lukę w postaci braku sprawnego systemu weryfikacji potencjału i kompetencji wykonawców, ubiegających się o duże zamó- wienia publiczne. Właśnie tę bolączkę można uznać za praprzyczynę wielu innych problemów. Zapowiedzi GDDKiA, dotyczące prac nad systemem certyfikacji, są pozy- tywne, ale do realnych, sprawdzonych w działaniu powszechnych rozwią- zań wciąż jeszcze daleko. Stąd krajowe firmy, z doświadczeniem i poten- cjałem, wciąż mogą być wypychane z rynku przez firmy „teczkowe”, albo obce podmioty wchodzące do Polski bez odpowiedniego przygotowania. Kontraktowe tsunami Z powyższego wynika natomiast to, że w ostatnich latach nadal mieliśmy do czynienia z masowo zrywanymi kontraktami drogowymi i kolejowymi. Co prawda, nie powodowało to już takich szkód dla rynku jak w dobie kry- zysu po Euro 2012, gdyż podwykonawcy zyskali lepszą ochronę, a grono działających na rynku egzotycznych podmiotów oraz „ryzykantów” się uszczupliło. Jednak skutki wielomiesięcznych opóźnień inwestycji oraz wzrost kosztów ich realizacji ponosimy wszyscy. „Budować, jak to łatwo powiedzieć” Miało być ich budowane docelowo nawet 100 tys. rocznie. Takich obiet- nic ze strony rządu już nie słyszymy. Dotychczasowe starania państwa, związane z programem „Mieszkanie Plus” i rozwojem rynku tanich mieszkań na wynajem brutalnie zderzyły się z rzeczywistością. Poziom trudności administracyjnych, organizacyjnych oraz ekonomicz- nych, z którymi deweloperzy i budowlańcy zmagają się na co dzień, okazał się nie do pokonania przez rząd. W czasie, gdy państwu nie udało się rozpędzić sztandarowego programu, deweloperzy notowali natomiast rekordowe wyniki.
  • 16. ALMANACH PZPB 2016 – 202028 ALMANACH PZPB 2016 – 202028 Energetyka nie dodała mocy Wielomiliardowe projekty publiczne w energetyce oraz przemyśle nie pozwoliły na wzmocnienie rynku wykonawców działających w tym sek- torze, a wielu z nich przyniosła dotkliwe straty. Sztywne warunki kon- traktów czy brak waloryzacji umów rozwiały plany stworzenia „polskich czempionów” budownictwa przemysłowego. Z drugiej strony sytuacje związane z licznymi przetargami anulowanymi w trakcie ich trwania, czy też przedsięwzięciami wstrzymywanymi nie- długo po rozpoczęciu realizacji, jak Elektrownia Ostrołęka C, nie stawiają państwa w roli przewidywalnego i odpowiedzialnego inwestora. Publiczno-prywatna porażka Listę porażek zamyka wciąż po macoszemu traktowane partnerstwo publiczno-prywatne w segmencie infrastruktury drogowej. Symboliczne było tegoroczne zarzucenie mocno zaawansowanych przygotowań do budowy drogi S6 – Obwodnicy Metropolii Trójmiejskiej w ferworze pre- zydenckiej kampanii wyborczej na rzecz tradycyjnego modelu realizacji. To sprawia, że w perspektywie nieuchronnego w przyszłości mniejszego dopływu środków unijnych będziemy mieć coraz mniej czasu na zdobycie doświadczeń w realizacji dużych projektów PPP. Nie mówiąc już o po- ważnym postrzeganiu naszego kraju przez podmioty i fundusze wyspe- cjalizowane w realizacji tego typu przedsięwzięć. Razem można więcej Przed nami kolejne wyzwania. Wciąż musimy zmagać się z realiami pande- mii COVID-19, które w mniejszy lub większy sposób oddziałują na chyba każdy aspekt naszego życia: prywatnego, społecznego i gospodarczego. Projekty drogowe, kolejowe i hydrotechniczne, Centralny Port Komunika- cyjny, Europejski Zielony Ład oraz transformacja energetyczna – to tylko część z planowanej, długiej listy zadań. Od poziomu i jakości współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, na każdym etapie przygoto- wania i realizacji inwestycji, będzie zależał ich sukces. Cieszy to, że coraz ważniejszy głos i wpływ na kreowanie pozytywnych zmian posiadają organizacje branżowe, na czele z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa. Generalni wykonawcy nie są w stanie sprawnie działać bez znajdującego się w dobrej kondycji rynku podwykonawczego. I odwrotnie – ci drudzy wraz dostawcami oraz usługodawcami nie są w stanie stabilnie funkcjo- nować bez przewidywalnego rynku generalnego wykonawstwa. Natomiast bez nich wszystkich nie poradzą sobie inwestorzy. Nie zapo- minajmy o tym nigdy – zarówno w czasach pędzącej koniunktury oraz dotkliwego kryzysu, jak i w krótkich okresach „małej stabilizacji”. Tomasz Elżbieciak Od 10 lat dziennikarz portalu WNP.PL oraz magazynu Nowy Przemysł. Wcześniej współpracownik m.in. Polskiej Agencji Prasowej oraz Gazety Wyborczej. Absolwent politologii – dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Śląskim. Specjalizuje się w szeroko pojętej tematyce rynku budowlanego oraz infrastruktury: transportowej, energetycznej i przemysłowej. Wśród dziesięciu największych firm budowlanych w Polsce w roku 2019 aż dziewięć to Członkowie Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa. Gratulujemy naszym Członkom i życzymy dalszego rozwoju. przychody 2019 (w tys. zł) 1. Grupa BUDIMEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 569 663 2. Grupa STRABAG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 606 091 3. Grupa PORR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 332 341 4. Grupa ERBUD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 313 363 5. SKANSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 066 624 6. Grupa UNIBEP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 659 658 7. WARBUD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 641 026 8. Grupa Torpol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 604 420 9. Grupa Polimex Mostostal . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 589 430 10. Grupa Trakcja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 525 657 Źródło: Deloitte Polska, na podstawie sprawozdań finansowych spółek Liderzy polskiego budownictwa TOP 10 największych spółek budowlanych w Polsce Zakres usług budowlanych: Design, DesignBuild, Build Profesjonalny Generalny Wykonawca Budownictwo proekologiczne Terminowość i rzetelność realizowanych inwestycji Fachowy serwis gwarancyjny Młody i ambitny zespół wysoko wyspecjalizowanych pracowników Realizacja kontraktów w Polsce oraz na rynkach: skandynawskim, azjatyckim, afrykańskim i na Bliskim Wschodzie Pion Naukowo-Badawczy odnoszący sukcesy, w tym patenty klasyA Wysokie standardy BHP Profesjonalne metody zarządzania procesami budowlanymi Fabryka modułów i prefabrykatów Łączenie świata nauki z biznesem I N T E R N A T I O N A L G R O U P BAZUJĄC NA DOŚWIADCZENIU BUDUJEMY STABILNĄ PRZYSZŁOŚĆ
  • 18. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 33 Znaczenie sektora budownictwa dla krajowej gospodarki. Perspektywa 2016-2020 dr Damian Kaźmierczak Pierwsze oznaki spowolnienia w branży budowlanej pojawiły się już na początku trzeciego kwartału 2020 roku. Wiele wskazuje na to, że stan ten może utrzymywać się przez cały 2021 rok. Nie wszystkie firmy doświadczą jednak negatywnych konsekwencji pogorszenia klimatu inwestycyjnego wywołanego epidemią COVID-19 w tym samym stopniu. Budownictwo jest postrzegane jako kluczowy sektor każdej rozwiniętej gospodarki. Dzieje się tak, ponieważ inwestycje realizowane przez firmy budowlane na zlecenie prywatnych i publicznych inwestorów wpływają pozytywnie na wzrost gospodarczy kraju i wspierają jego długofalo- wy i zrównoważony rozwój. Jednocześnie koniunktura w budownictwie w sposób bezpośredni oddziałuje na sytuację w branżach pokrewnych: przemyśle metalowym i chemicznym, transporcie, handlu, usługach i sektorze finansowym. Biorąc pod uwagę ścisłe powiązania sektora budownictwa z innymi gałęziami gospodarki, całkowitą wartość rynku budowlanego można szacować na około 13-14 proc. produktu krajowego brutto (PKB) (wyk. 1). Dodatkowo, według szacunków EY, budownictwo generuje ponad 10 proc. dochodów sektora finansów publicznych z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, licencji i koncesji. To dla- tego kondycja branży budowlanej jest uważnie monitorowana i szeroko komentowana przez ekspertów i inwestorów oraz jest obszarem szcze- gólnej troski polityków i właściwych resortów gospodarczych. Podmioty budowlane oferują szeroki zakres usług obejmujący budowę obiektów infrastruktury transportowej (drogi i koleje) i energetycznej (gazociągi, rurociągi i sieć elektroenergetyczna), budownictwa kubatu- rowego (obiekty przemysłowe, mieszkania, nieruchomości komercyjne, centra logistyczne, budynki użyteczności publicznej) oraz obiektów hy- drotechnicznych. Powyższe zestawienie wskazuje na duże znaczenie in- westycji publicznych w rozwoju sektora budownictwa. Ocenia się, że ich udział w krajowej produkcji budowlano-montażowej wynosi prawie 50 proc., a roboty budowlane stanowią przeciętnie ok. 35-45 proc. wartości udzielonych zamówień publicznych w poszczególnych latach (wyk. 2). Na podstawie wyliczeń Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), każde 1 euro zainwestowane w rozwój infrastruktury przynosi w krótkim terminie zysk na poziomie 0,5-0,8 euro, który w dłuższej perspektywie wzrasta do 1,7-2,5 euro, dlatego przyspieszenie inwestycji infrastruktu- ralnych jest pożądane w okresach dekoniunktury gospodarczej i pomaga gospodarkom w wychodzeniu z kryzysu. Wykres 1. Wartość produkcji budowlano-montażowej zrealizowanej na terytorium kraju [mld PLN] Uwaga: rok 2020 obejmuje prognozę PMR. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i PMR. 170,2 191,3 177,4 167,0 175,4 181,8 177,4 197,4 229,9 243,1 228,0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020* www.grupatrakcja.com Niepołomice | Budowa węzła drogowego w ciągu autostrady A4 Realizujemy złożone kontrakty budowy linii kolejowych, tramwajowych i trolejbusowych. Specjalizujemy się w budowie dróg, mostów, obiektów inżynieryjnych i kubaturowych oraz z obszaru inżynierii środowiska. W branży elektroenergetycznej, działamy jako wykonawca sieci dystrybucyjnych i przesyłowych oraz producent urządzeń na potrzeby układów zasilania linii kolejowych i tramwajowych. Kompleksowo realizujemy kontrakty, świadcząc również usługi projektowe. Wizję zmieniamy w rzeczywistość
  • 19. ALMANACH PZPB 2016 – 202034 Sektor budownictwa funkcjonuje w oparciu o sieć połączonych ze sobą łańcuchów budowlanych złożonych z firm wykonawczych, podwykonaw- ców, producentów materiałów, dostawców, poddostawców i hurtowni- ków, w których mniejsze podmioty świadczą usługi na zlecenie większych przedsiębiorstw. Ta specyficzna struktura branży budowlanej wpływa na wysoki poziom rozdrobnienia sektora budownictwa. Oznacza to, że udział mikro- i małych przedsiębiorstw jest w nim relatywnie wyższy niż w innych segmentach gospodarki. Fundament krajowego ekosyste- mu budowlanego stanowi ponad 600 tys. mniejszych podmiotów, które z powodzeniem kooperują z ok. 1,6 tys. średnich i ponad 150 dużych firm. Jednocześnie sektor budownictwa cechuje wysoka cykliczność i wraż- liwość na zmiany w otoczeniu politycznym i prawnym, czego naturalną konsekwencją są duże wahania kondycji finansowej funkcjonujących w nim podmiotów. Wpływa to na wyjątkowo ostrożny i wysoce selek- tywny sposób prowadzenia polityki kredytowej i gwarancyjnej przez instytucje finansowe, które udzielają firmom budowlanym gwarancji i zapewniają dostęp do finansowania obrotowego i inwestycyjnego. Według danych Polskiej Izby Ubezpieczeń (PIU) towarzystwa ubezpie- czeniowe zabezpieczają obecnie kontrakty budowlane o wartości ponad 20 mld zł, a szacunki Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) wskazują, że ekspozycja banków na branżę budowlaną przekroczyła w ostatnich latach 30 mld zł (wyk. 4). Wykres 2. Udział robót budowlanych w wartości udzielonych zamówień publicznych [mld PLN] Wykres 3. Przeciętne zatrudnienie w budownictwie na podstawie BAEL [tys.] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UZP. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Budownictwo ma również fundamentalne znaczenie dla krajowego rynku pracy. Według najszerszej miary zatrudnienia, w budownictwie pracuje prawie 1,3 mln osób, czyli ok. 7-8 proc. wszystkich zatrudnionych w go- spodarce (wyk. 3). Co ciekawe, w wielu obszarach rynku budowlanego poziom wynagrodzeń jest wyższy niż w całym sektorze przedsiębiorstw, a wiele firm oferuje bardzo atrakcyjne warunki zatrudnienia dla pracowni- ków różnych specjalizacji: od inżynierów przez ekonomistów i prawników po marketingowców. Nieustającym problemem dla firm pozostaje deficyt pracowników wykwalifikowanych, do czego przyczyniły się wieloletnie zaniedbania w obszarze krajowego szkolnictwa zawodowego, silna kon- kurencja o fachowy personel ze strony krajów ościennych, brak spójnej polityki migracyjnej państwa oraz mało efektywny system zatrudniania osób z zagranicy. Można także przypuszczać, że wysoki popyt na pra- cowników będzie utrzymywał się w kolejnych latach, a problematyczny deficyt rąk do pracy będzie nasilał się z każdą kolejną kumulacją prac na rynku budowlanym, których w najbliższej przyszłości nie zabraknie. 1206 1204 1227 1285 1288 2016 2017 2018 2019 2020 71,8 56,2 59,7 54,4 53,3 38,4 36,5 71,8 93,0 71,6 95,2 87,9 73,0 88,8 79,9 77,9 70,9 91,4 109,1 127,3 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Wydatki na roboty budowlane Pozostałe zamówienia
  • 20. 2016 – 2020 ALMANACH PZPB 37ALMANACH PZPB 2016 – 202036 Ostatnie lata były dla branży budowlanej wyjątkowo trudne i usłane wieloma przeciwnościami (wyk. 5). Po okresie dynamicznego wzrostu na początku dekady, lata 2012-2013 zakończyły się bankructwem setek firm budowlanych, do czego przyczyniła się m.in. realizacja nierentow- nych kontraktów infrastrukturalnych na EURO 2012. Lata 2014-2015 przyniosły umiarkowaną poprawę koniunktury na skutek finalizacji pro- jektów współfinansowanych z budżetu UE na lata 2007-2014. Rok 2016 to całkowity zastój w inwestycjach publicznych z powodu opieszałości w wydatkowaniu funduszy unijnych z nowej perspektywy budżetowej UE na lata 2014-2020. Wykres 4. Wielkość ekspozycji sektora bankowego na branże według sekcji PKD w 2019 r. [mld PLN] Wykres 6. Rentowność obrotu netto przedsiębiorstw budowlanych [%] Wykres 5. Dynamika produkcji budowlano-montażowej w latach 2010-2020 [%] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 0,8 1,5 2,5 3,9 4,2 5,1 9,8 12,4 16,5 17,1 17,6 20,9 29,6 31,9 58,4 74,3 97,8 Edukacja Pozostała działalność usługowa Rozrywka i rekreacja Dostawa wody Opieka zdrowotna Górnictwo i wydobywanie Administracja Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Rolnictwo Transport i gospodarka magazynowa Energia elektryczna Działalność profesjonalna Budownictwo Obsługa nieruchomości Handel Przetwórstwo przemysłowe Wyczekiwane od wielu miesięcy przetargi na realizację projektów infra- strukturalnych ruszyły dopiero na przełomie 2016/2017. Zbiegło się to z okresem prosperity w segmencie mieszkaniowym i biurowym, dlatego w stosunkowo krótkim czasie doszło do kumulacji prac na budowach. W efekcie, lata 2017-2019 upłynęły pod znakiem rekordowego wzrostu cen materiałów, surowców i usług oraz wysokiej dynamiki wynagrodzeń. Niesprzyjające warunki rynkowe poskutkowały pogorszeniem kondycji branży budowlanej, przede wszystkim dużych przedsiębiorstw. Odnoto- wywały one kilkukrotnie niższą rentowność od małych i średnich firm, która niebezpiecznie zbliżała się w okolice zera (wyk. 6). W pierwszej połowie 2019 r. doszło do schłodzenia koniunktury budowlanej z powodu wyhamowania prac w segmencie infrastruktury transportowej i osłabienia dynamiki inwestycji samorządowych. Doprowadziło to do wyczekiwanej stabilizacji cen materiałów, usług i wynagrodzeń, a stopniowa finalizacja nierentownych kontraktów infrastrukturalnych pozyskanych w latach 2015-2017 poskutkowała systematyczną poprawą kondycji finansowej dużych firm wykonawczych. Niestety, niespodziewany wybuch epidemii COVID-19 wymusił na przedsiębiorstwach dokonanie rewizji swoich dotychczasowych planów i modyfikację realizowanych strategii biznesowych, aby przygotować się do prowadzenia działań w warunkach dekoniunktury gospodarczej i przewidywanego spadku inwestycji w wielu segmentach rynku budowlanego. Brak odgórnej decyzji rządu o wstrzymaniu robót budowlanych na terenie kraju umożliwił firmom kontynuowanie prac w warunkach zaostrzonego reżimu sanitarnego. Pomimo ogromnych trudności natury operacyjnej przedsiębiorstwom udało się utrzymać zadowalający poziom wydajności. W początkowej fazie epidemii (marzec-czerwiec 2020 r.) budownictwo zaliczało się do nielicznych sektorów, które wykazywały relatywnie dużą odporność na utrudnienia w funkcjonowaniu gospodarki wdrożone w celu zapobieżenia rozprze- strzeniania się koronawirusa. Zewzględunafakt,żebudownictwoodczuwaspadekaktywnościinwesty- cyjnej zawsze z pewnym opóźnieniem, to zgodnie z przewidywaniami, pierwsze oznaki spowolnienia w branży budowlanej pojawiły się już na początku trzeciego kwartału 2020 r. Wiele wskazuje na to, że stan ten może utrzymywać się przez cały 2021 r., ponieważ uderzenie drugiej fali epidemii (październik-grudzień 2020 r.) najprawdopodobniej utrudni szybkie wychodzenie gospodarki z kryzysu. Coraz więcej przypadków zachorowań wśród pracowników fizycznych, kadry technicznej i persone- lu biurowego nie ułatwia firmom prowadzenia prac budowlanych. Utrzy- mująca się wysoka dynamika zachorowań może doprowadzić do pewnych opóźnień w realizacji kontraktów, ale trudno jednoznacznie stwierdzić, jaka będzie ich skala. Firmy wykonawcze ponownie wdrożyły restrykcyj- ne procedury sanitarne, aby ograniczyć negatywny wpływ koronawirusa na realizację inwestycji i są zdeterminowane, by zachować ciągłość pro- cesu budowlanego. Nie wszystkie firmy doświadczą jednak negatywnych konsekwencji pogorszenia klimatu inwestycyjnego wywołanego epidemią COVID-19 w tym samym stopniu. Ich wyniki finansowe będą ściśle uzależnione od wielkości danego podmiotu, struktury portfela zleceń i rodzaju prowadzonej działalności. W najbliższych latach wysoce prawdopodobne wydaje się utrzymanie nakładów na inwestycje publiczne realizowane na poziomie centralnym (w segmencie drogowym, kolejowym, energetycznym i hydrotechnicznym), przy okresowym spadku nowych inwestycji w segmencie samorządowym i prywatnym (zwłaszcza biurowym, hotelowym i powierzchni handlowych). Remedium na brak funduszy w samorządach mogłyby stanowić inwestycje realizowane w formule partnerstwa publiczno-prywatnego, ale popularność takiego modelu współpracy sektora prywatnego i publicznego pozostaje w naszym kraju stosunkowo niska. Można jednak przewidywać, że stopniowe ograniczanie napływu środków unijnych o charakterze bezzwrotnym wpłynie pozytywnie na rozwój tej formy finansowania inwestycji publicznych w kolejnych latach i będzie ona sukcesywnie zyskiwać na znaczeniu (wyk. 7). -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 sty 10 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 sty 15 sty 16 sty 17 sty 18 sty 19 sty 20 sty 21