byynbh

1. MUNDUKO
EKONOMIA ETA
GLOBALIZAZIOA

2. EKONOMIA JARDUERA
EKONOMIAREN HELBURUA:
Gizakien premiak eta nahiak ondasunen eta zerbitsuen
bidez asetzea eta horien truke irabaziren bat lortzea
EKONOMIA JARDUEREN FASEAK:
1. Ekoizpena:
Ekoizleek precio jakin batean merkatuak eskaintzen
duten ondasun edo serbitsu baten guztizko
kantitatea, produktuen horren eskaintza da.
2. Banaketa:
Garraio enpresek eta saltokiek egiten dute;
banaketaren bidez kontsumitzaileen eskura jartzen
dituzte produktuak
3. Kontsumoa:
Kontsumitzaileak precio jakin batean erosteko prest
dauden ondasun edo zerbitzu baten guztizko kantitatea
produktu horren eskaria da

3. KONTSUMOA
Ekonomiaren eragilea da, kontsumoa hazten denean, eskariak gora egiten du eta ekoizpenak ere bai
KONTSUMOA HAZTEN DA ESKARIAK GORA EGITEN DU EKOIZPENAK GORA EGITEN DU
BARNE PRODUKTU GORDINA (BPGd)
Lurralde batean urtebetean ekoizten diren ondasun eta zerbitzu guztien diru-balioa da. Lurralde horrek
osotasunean duen aberastasuna adierazten du

4. EKONOMIA-JARDUERAK SEKTORETAN BILTZEN DIRA
Hiru sektore handietan multzokatzen dira ekonomia-
jarduerak:
• LEHEN SEKTOREA: Nekazaritza, abeltzaintza eta
basogintza.
• BIGARREN SEKTOREA: Industria, meatzaritza, energía-
iturrien ustiapena eta eraikuntza.
• HIRUGARREN SEKTOREA: Zerbitzuak
EKONOMIA TERTZIATUAK: Herialde garatuetan, hirugarren
sektoreak enplegatzen du okupatutako biztanleen
gehiengoa. Aberastasun mailak gora egin ahala jendeak
gehiago gastatzen du zerbitzuetan.
Ekonomiaren tertziarizazio-prozesua hedatu da industria
eta nekazaritza kaltetuz.

5. ZEINEK EGITEN DUTE EKONOMIA-JARDUERAK?
Hiru eragile egiten dituzte ekonomia-jarduerak:
pertsonek, enpresek eta estatuak.
ESTATUAK:
• Ekonomia-arloko politika egiten du,
ekonomiaren esparruan ezartzen diren arauak.
• Helburua da ekonomiaren funtzionamendu
egokia bermatzea.
• Ekonomiaren egonkortasuna eta hazkundea
eustea.
• Administrazio eta empresa publikoetan
emplegua sortzea.
• Ondasunak eta serbitzuak eskaintzea herrialde
ongizatea lortzeko.

6. ENPRESAK
• Ondasunak eta zerbitzuak ekoizten eta
banatzen dituzte, diru-etekin baten
truke. Etekinaren zati bat zergak
ordaintzeko erabiltzen dute.

7. PERTSONAK
• Bere lana ematen diete enpresei edo
estatuari soldata baten truke eskainitako
ondasunak eta zerbitzuak eskuratzeko.
Gainera zergak ordaintzen dituzte.

8. ZER BEHAR DUTE ENPRESEK EKOIZTEKO
NATURA BALIABIDEAK:
• Naturan eskura dauden
elementuak dira, eta lehengai
edo energía-iturri gisa
baliatzen dira.
• Baliabideak izan daitezke
berriztagarriak, erabili ahala
ez badira agortzen eta ez-
berriztagarriak agortzen
direnak adibidez, mineralak
eta petrolioa.

9. KAPITALA
Ekoizpenean erabiltzen diren baliabide ez-
naturalen multzoa da:
• Langileak, prestakuntza eta esperientzia
daukaten langileak. Giza-kapitala
• Dirua edo finantza-kapitala. Enpresa sortzeko
eta haren jarduerari eusteko behar da
• Elementu materialak, eraikinak, makinak,
equipo informatikoak, ibilgailuak, etab.
Kapital-ondasunak deritzenak dira.
GIZA-KAPITALA
DIRUA EDO FINANTZA-KAPITALA
• KAPITAL-ONDASUNAK

10. TEKNOLOGIA ETA JAKINTZA
• Ekoizpenean aplikatzen diren teknikak dira. Probetxua
ateratzen zaio jakintza zientifikoari.
• Erabakigarriak dira hazkunde ekonomikorako
• Ekoizpena eta produktibitatea handitu daiteke
• Eskulanaren kostuak aurreztu daiteke
• Modu eraginkorragoan antola daiteke ekoizpena.
Teknologia aurrerapena lortzeko, inbertitu egin behar da
ikerketan, garapenean eta berrikuntzan; hau da, I+G+b

11. PERTSONEN LANA
• Egindako pertsonen lana da,
fisikoa nahiz intelektuala.
• Lanaren emaitza pertsonaren
kualifikazioaren edo
prestakuntzaren araberakoa
da.

12. TEKNOLOGIAREN ETA JAKINAREN KONTROLA
• Historian zehar, munduko herrialde batzuk
garapen teknologikoaren lidergoa izan dute
eta haien artean lehia izan dute, adibidez
Estatu batuek eta Txinak beste herrialde baino
teknologia altuagoa dute.
• Bi potentziek mundo mailako erraldoi
teknologikoak dituzte: AEBen aldetik, Google,
Facebook, Microsoft, Amazon, Apple eta Intel.
Txinaren aldetik, Tencel, Huawei, Alibaba eta
Baidu.
• Datuak balio handikoak bihurtu dira. IKTen
ekonomia mugitzeko motorra dira, bezeroak
hobeto ezagutzeko eta datuak azkar
prozesatzeko.

13. LAN-MERKATUAREN FUNTZIONAMENDUA

14. ZER PORTAERA DU LAN-MERKATUA
LAN-MERKATUA: BIZTANLERIA AKTIBOA (Lan eskaria )+ ENPLEGATZAILEAK (Lan-eskaintza)
Lan-eskaintzaren eta eskariaren arteko desorekak
ondorio hauek sortzen ditu:
1. Bere burua lanerako eskaintzen dutenak gehiago
badira enpresek eskatzen duten baino langabeziak
gora egiten du. (langile asko-lanpostu gutxi)
Langabezia kaltegarria da langileentzat eta estatuentzat
ere. (gastu handiak diru-laguntzak ordaintzeako,
hazkunde ekonomikoa arrizkuan, kontsumoak behera
egiten du, ekozpena gelditzen da)
2. Enpresek lanerako persona gehiago behar badituzte
merkatuan dauden baino, kanpoan beste eskulan
batzuk bilatuan esku hartzen dute gonernuek. behar
dira.
Herri garatuetan, lan merkatuaren erregularizazioan esku
hartzen dute gobernuek

15. SISTEMA EKONOMIKOAK MUNDUAN

16. ZER DA SISTEMA EKONOMIKO BAT?
Gizarte baten ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko eta etekinak biztanleen artean banatzeko moduari sistema ekonomikoa
esaten diogu.
Gaur egun hiru sistema ekonomiko daude: biziraupenerak, kapitalista eta komunista.
BIZIRAUPENEKO SISTEMA
 Lehen sektorea da ekonomiaren oinarri Nagusia
 Familiek modu tradizionalean egiten dute ekoizpena
 Ez dute etekin handia lortzen.
 Ekoizten dutena autokontsumorako erabiltzen dute.
 Soberakin tokiko merkatuetan saltzen edo trukatzrn dute.
 Industria iraultzaren aurreko gizartean berezko sistema daukate.
 Gaur egun bakarrik oso gutxi garatutako gizarteetan ezarrita dago
sistema hau.

17. SISTEMA KOMUNISTA
• Estatuak kontrolatzen ditu ekonomiaren alderdi guztiak
• Estatuak empresen jabeak dira
• Zer eta zenbat ekoizten den erabakitzen dute.
• Salgaien prezioak finkatzen ditu eta etekinak nola
banatzen diren ere bai.
• Gaur egun herrialde gutxi batzuetan baino ez dago
indarrean. Kuban, Laosen, Ipar Korean, Vietnamen eta
Txinan.
• Txinako sistema berezia da zenbait erreforma ekonomiko
jarri zituen martzan eta ateak ireki zizkio zektore
pribatuari. Komunismo eta kapitalismoaren erdibidean
dago.

18. SISTEMA KAPITALISTA
• Ekoizpen-bitartekoak(lurrak, makinak, teknologia,
enpresak…) jabetza pribatukoak dira.
• Etekina lortzea da ekonomia-jardueraren eragile
nagusia.
• Eskaintzaren eta eskariaren legearen bidez
arautzen dira enpresak. Lege horren arabera,
produktu baten eskaria handitzen bada
produktuaren ekoizpena eta prezioa ere handitu
egingo dira eta eskariak behera egiten badu, gutxitu.
• Lehia askea da. Horren arabera, edozein enpresak
egin dezake nahi duen ekonomia-jarduera legea
betetzen badu eta kontsumitzaileek askatasunez
erabaki dezakete zer produktu erosi eta zer
preziotan.

19. MONOPOLIO ETA OLIGOPOLIO
Herrialde kapitalistetan bi egoera
hauek sortzen dira
MONOPOLIOAK:
Esan nahi du empresa bakar batek
kontrolatzen duela produktu baten
ekoizpena eta banaketa.
OLIGOPOLIOAK.
Enpresa gutxi batzuek dute kontrola,
eta komeni zaizkien prezioak eta
baldintzak adosten dituzte.

20. GLOBALIZAZIO EKONOMIKOA
Globalizazio ekonomikoa prozesu ekonomiko eta
sozial bati deritzo, eta prozesu horren bidez
munduko eskualde guztien artean gero eta erlazio
ekonomiko handiagoa dagoela ulertzen da.
Produkzioa, kontsumoa eta zirkulazioa eta
beronen osagaiak eskala globalean daude
antolatuta.
Ekonomia elkarren artean integratuago daude,
eta batzuen eta besteen arteko mendakotasun
handiagoa sortu da, bereziki munduko potentzia
ekonomiko handiena.

21. MERKATARITZA LIBRERAKO OZTOPO NAGUSIAK
1. MUGA-ZERGAK:
Inportatutako produktuak jomugako herrialdera iristean ordaindu
behar dituzten zergak dira. Garestitu egiten dute haien prezioa.
2. DIRU-LAGUNTZA:
Gobernuek empresa nazionaleei ematen dizkieten laguntza
ekonomikoak dira. Lehiarako abantaila dute herrialdedeko bertako
enpresek bere produktuak merkeago sal ditzaketelako.
3. INPORTATUTAKO SALGAI KOPURUA MUGATZEA.
4. KALITATE-ARAUDIA:
Arau horiek betetzen ez dituzten atzerriko produktuen sarrea
zailtzen du.

22. GLOBALIZAZIOAREN ERAGINAK
Mundu mailako globalizazio-prozesuak eragin
handia izan du, batez ere merkatuan,
ekoizpenean eta hazkunde ekonomikoan.
• Merkataritzaren hazkundea eta ekonomiaren
integrazio handiagoa.
• Ekoizpenaren deslokalizazioa.
Deslokalizazioa da empresa batek jatorrizko
herrialdean fabrikak edo sukurtsalak ixtea eta
beste estatu batzuetan ezartzea, zenbait
abantailak lortzeko, (soldata bajuagoak, zergak
txikiagoak…)
• Garatzen ari diren herrialdeen hazkunde
ekonomikoa deslokalizazioagatik.

24. POTENTZIA EKONOMIKO TRADIZIONALAK
POTENTZIA HANDIAK XX. MENDEAREN BUKAERARA ARTE
Aurreko mendera arte, munduko potentzia ekonomikoak
AEB, Europar Batasuna eta Japonia ziren hainbat faktoreri
esker:
• Maila teknologiko altua dute, I+G+d arloan eginiko
inbertsioei esker. Hirugarren Industria Iraultzaren buru
izan ziren ( informazioaren eta komunikazioaren
teknologia berrietan oinarritu zen iraultza hori)
• Oso kalitate altuko hezkuntza eta osasun sistemak
dituzte.
• Garraio eta telekomunikazio-azpiegituren sare oso
eraginkorrak dituzte
• Biztanleen batez bestekoa aberatza da eta aberastasun
hau kontsumoan oinarritzen da.

25. POTENTZIA TRADIZIONALAK GAUR EGUN
Munduko ranking-aren lehen postuetan jarraitzen dute, baina
azken urteotan hazkunde txikiagoa izan dute garatzen ari diren
beste herri batzuek baino. Hauek dira horren arrazoiak:
• Ekoizpenaren deslokalizazioa eta informazioaren eta
telekomunikazioen zirkulazio librea dela eta, askoz zailagoa da
hegemonía teknologikoari eustea.
• Garatzen ari diren herrialde askotan hobetu egin da hezkuntza-
maila.
• Munduko merkataritza liberalizatu egin da.
• Gizarteak zahartu egin dira eta hazkunde demografikoa oso
txikia da.
• Biztanleen bizitza-mailari eusteko oso zorpetuta daude eta
horrek egoera ahulagoan jartzen ditu.

26. XXI. MENDEKO POTENTZIA BERRIAK
TXINA ETA INDIA, POTENTZIA TRADIZIONALEN LEHIAKIDE.
Globalizazioaren garapenarekin, Txinak eta Indiak hartu dituzte
ekonomien zerrendan lehen postuak: potentzia tradizionalen baino
askoz hazkunde ekonomiko handiagoa izan dute.
Eskulan ugaria dute: Ekonomikoki oso lehiakorra dira, kualifikazio
handia daukate hezkuntza sistema onei esker.
TXINA
Funtsezko sektoretan (teknologikoan) abangoardian dago.
AEBek, Japoniak eta EBko herrialde denek batera baino ekarpen
handiagoa egiten dio hazkunde ekonomiko globalari.
Salgaien lehen esportatzailea da, atzerriko inbertsio gehien hartzen
duen bigarren herrialdea.

27. INDIA
• Ekonomia handien artean hazkunde azkarrena
izan zuena bihurtu da.
• India oso industria indartsua du. Ehungintza
bigarren ekoizle nagusia da eta munduko
altzairu-fabrika handiena du.
• Zerbitzuen sektorean du Indiak indar eta
ahalmen handiena. Bereziki IKTekin eta
informatikarekin loturiko sektoreetan.
• Indiako hezkuntza-sistema kalitate handikoa da
batez ere ingenieritzan eta teknologian.

28. ESKUALDE MAILAKO POTENTZIAK
Herrialde batzuek garrantzi ekonomiko
handiago dute ingurukoek baino. Eskualde
mailako potentzia ekonomikotzat hartzen
dira.
Errusiako Federazioa, Indonesia, Brasil,
Turkiaa, Hegoafrika, Mexiko edo Saudi
Arabia dira eskualde mailak potentzia
adibide batzuk.
Askotan eskualde mailako hitzarmenak
zuzentzen dituzte
Eskualdeko merkataritza-antolakunde
horietako bi dira Hego-Ekialdeko Asiako
Tratatuaren Erakundea (ASEAN) eta
Pazifikoko Aliantza, Mexiko, Txile, Peru eta
Kolombiak osatuta.

29. G20 EDO HOGEI TALDEA
1976an, Kanada, AEB, Alemania, Frantzia,
Erresuma Batua, Japonia eta Italia G7a edo
Zazpien Taldea sortu zen.
Gaur egun G7aren gainetik dago G20a; azken
hau da mundo mailako erabaki ekonomikoak
hartzen dituen organismo Nagusia. Hauek
dira kideak: G7 herrialdeak eta Europar
Batasuna, Txina, India, Brasil, Mexiko,
Argentina, Errusiako Federazioa, Korea
Errepublika, Saudi Arabia, Hegoafrika,
Australia, Indonesia, eta Turkia. EspainiaK
“gonbidatu iraunkorraren estatusa du G20n