1. Lesefni:
• Þroskahömlun barna
• bls. 35 – 37 ( að Flokkunarkerfi AAIDD) og bls. 41 (samantekt)
• bls. 42 - 44 (að Greindarpróf Wechslers)
• bls. 46 – 47 ( frá Mat á aðlögunarhæfni)
• http://www.greining.is
• http://www.laeknabladid.is/2001/fylgirit/1/fraedigreinar/nr/1230
• Downs heilkenni, klínísk einkenni og nýgengi á Íslandi
Inga Sigurðardóttir 1

2. þroskahömlun
 Þroskahömlun einkennist fyrst og fremst af
 frávikum í vitsmunaþroska á mörgum sviðum
 (IQ - greindarvísitala undir 70)
 og aðlögunarfærni
 hversu vel getur einstaklingurinn aðlagað sig að daglegu lífs
 hversu vel gengur honum að bjarga sér
Inga Sigurðardóttir 2

3. Þroskahömlun
• Við greiningu á þroskahömlunar á Íslandi er stuðst við
flokkunarkerfi Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar:
 ICD 10.
 Þroskahömlun er metin með stöðluðum greindarprófum
og mati á aðlögunarfærni
Inga Sigurðardóttir 3

4. Samkvæmt ICD 10 flokkunarkerfinu er
þroskahömlun skipt í fjögur stig (bls.35 – 37)
 F70 Væg þroskahömlun
 greindarvísitala 50-69
 F71 Miðlungs þroskahömlun
 greindarvísitala 35-49
 F72 Alvarleg þroskahömlun
 greindarvísitala 20-34
 F73 Djúp þroskahömlun
 greindarvísitala <20
Inga Sigurðardóttir 4

5. Þroskahömlun
 Er ein algengasta fötlun barna
 1 -2% fæddra barna
 40 til 90 börn í árgangi
 Flest eru með væga þroskahömlun
 (IQ 50 til 69)
 Ekki endilega óbreytanlegt ástand
 Alvarleikinn getur breyst
 Með markvissri þjálfun og endurhæfingu er
stundum hægt að hafa jákvæð áhrif á
þroskaframvindu.
Inga Sigurðardóttir 5

6. Einkenni þroskahömlunar
 Koma mismunandi fram eftir aldri
 Seinn hreyfiþroski
 Seinn málþroski
 Erfiðleikar í samskiptum
 Erfið hegðun
 Miklir námserfiðleikar í grunnskóla
 Mikill einstaklingsmunur
 Styrkleikar og veikleikar hjá hverju barni
Inga Sigurðardóttir 6

7. Orsakir þroskahömlunar
 Mismunandi orsakir
 Oftast ekki hægt að finna orsök
 Oft líffræðilegur vandi
 Erfðir og litningafrávik
 Afleiðing sjúkdóma eða slysa
Inga Sigurðardóttir 7

8. Fylgikvillar þroskahömlunar
 Eftir því sem þroskahömlunin er alvarlegri þeim
mun meiri líkur eru á öðrum röskunum
 Félagslegt og tilfinningalegt álag - hegðun
 erfitt að standa undir kröfum
 Seinn hreyfiþroski
 Ofvirkni
 Geðrænir erfiðleikar
 Þunglyndi og kvíðaraskanir
 Flogaveiki
 Erfiðleikar við að borða
Inga Sigurðardóttir 8

9. Horfur
 Ræðst af þroska
 Ræðst af stuðningi, kennslu og þjálfun
 Snemmtæk íhlutun
Inga Sigurðardóttir 9

10. Nám og kennsla
 Tekur lengri tíma
 Einstaklingsbundið nám
 Mæta barninu þar sem það er
Inga Sigurðardóttir 10

11. Litningagallar
 Talið er að um það bil sex af hverjum
1000 börnum fæðist með litningagalla
 nokkur hundruð gallar eru þekktir.
 Búast má við að stór hluti þessara barna
sé
 með frávik í þroska
 auk ýmissa meðfæddra galla á líffærum.
Inga Sigurðardóttir 11

12. Orsakir Downs-heilkenna
 Downs-heilkenni er algengasta afleiðing
litningagalla.
 Maðurinn hefur 46 litninga, 2 sem ákvarða
kynferði X og Y (XX og XY)
 Litningar geyma arfgerð einstaklingsins
 númeraðir frá 1-22
 Börn með Downs-heilkenni
 með 3 litninga númer 21
 einum fleira en eðlilegt er
Inga Sigurðardóttir 12

13. Orsakir litningagalla
 Litningasamsetning
 Samruni frumnanna ekki eðlilegur
 óhapp getur orðið í frumuskiptingunni
 samsetning litninga verður ekki eðlileg.
 Arfgengi – gallar í einstökum litningum
 Óeðlilegur fjöldi litninga
 fóstur eiga sér ekki lífsvon.
Inga Sigurðardóttir 13

14. Downs-heilkenni
 Fyrstu lýsingar má rekja til Esquirol (1838) og
Seguin.
 John Langdon Down 1866 – lýsing á Downs-
heilkenni – undir áhrifum Darwins – taldi heilkennið
stafa af afturhvarfi til lágþróaðs mongólsks
kynþáttar.
 Er skýring á því af hverju er talað um “mongólíta”
er á undanhaldi – upphafleg merking orðsins
niðrandi.
Inga Sigurðardóttir 14

15. Einkenni Downs-heilkenna
Sýnileg við fæðingu
 Augu skásett
 Nef lítið og flatt
 Stuttir fingur
 Stór tunga
 Á í erfiðleikum með að stjórna munn- og
tunguvöðvum.
 Lág vöðvaspenna – slakur hreyfiþroski.
 Hjartagallar-öndunarerfiðleikar og sýkingar
Inga Sigurðardóttir 15

16. Hvernig má sjá að barn er með
Downs-heilkenni
 Útlitsleg einkenni geta verið dulin í fæðingu
sérstaklega ef barn er fætt fyrir tímann
 Öruggasta greiningin – Litningarannsókn
Inga Sigurðardóttir 16

17. Einkenni
 Barn með Downs-heilkenni getur haft mörg eða fá
einkenni
 Framtíðarþroski er óháður því hvað einkennin eru mörg
 Ekki til mismunandi stig
 annað hvort ertu með Downs-heilkenni eða ekki
 Sameiginlegt einkenni - greindarskerðing
Inga Sigurðardóttir 17

18. Þroski
 Ekkert barn þroskast eins
 Yfirleitt sein til máls – sum tala ekki
 Seinni til við að skríða, tala osfrv.
 Flest með IQ 40 – 50
 Einstaka nálægt meðallagi í greind
 Framfarir miklar – bættar þjálfunaraðferðir samfara
aukinni þekkingu – betri árangur.
 Mikill munur á greindarþroska
Inga Sigurðardóttir 18

19. Þjálfun
 Lengi vel ríkti það viðhorf að tilgangslaust væri að
þjálfa börn með Downs-heilkenni.
 Breytt viðhorf
 Þjálfun mikilvægur þáttur – þarf að hefjast sem
fyrst og ná til sem flestra þátta.
 50% þessara barna læra að lesa í dag sökum
árangursríkrar þjálfunar.
Inga Sigurðardóttir 19

20. Þroski
 Félagsþroski
 Yfirleitt góður – gjarnan sagt að þau séu
kelin, glaðlynd og tónelsk.
 1% fær smábarnaeinhverfu
 2-8% sýna einhverft þráhyggjuferli.
 Grófhreyfiþroski.
 Yfirleitt góður, mörg börn læra að synda og
hjóla um 10 ára aldur.
 Mál- og boðskiptaþroski
 Er oft seinna á ferðinni – slakur skilningur á
talmáli í mögum tilvikum. Læra tákn með tali.
Inga Sigurðardóttir 20

21. Verkefni í tíma
 Farið inn á greining.is og kynnið ykkur alla kaflana
um ,,Ýmis hagnýt ráð“
 Nemendur skipta síðan á milli sín munnlegri
kynningu í tíma um öll atriðin.
 greining.is.
 Þroskahömlun – Ýmis hagnýt ráð
 http://www.greining.is/fraedsluefni/um-
throskahamlanir/
Inga Sigurðardóttir 21