II Konferencja Naukowa : Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 15-16.04.2013 r. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski The 2nd Scientific Conference : Information Science in an Age of Change, April 15-16, 2013. Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw

1. Jacek Tomaszczyk
Instytut Bibliotekoznawstwa
i Informacji Naukowej
Uniwersytet Śląski

2. Slajd 2 z 29
Wstęp - współpraca naukowa
W działalności naukowej współpraca przyjmuje różne
formy. Naukowcy wymieniają doświadczenia i dzielą
się wiedzą podczas konferencji, warsztatów, staży i
gościnnych wykładów, w prywatnej korespondencji i
publicznych dyskusjach na forach internetowych, w
nieformalnych rozmowach kuluarowych i podczas
sformalizowanej współpracy przy realizacji dużych
projektów badawczych.
Jednak najbardziej widoczną i możliwą do badania w
kategoriach ilościowych jest współpraca, której
efektem są wspólne publikacje naukowe.

3. Slajd 3 z 29
Wstęp - współautorstwo
Od XVII w. do lat dwudziestych XX w. obowiązywała
reguła: jedna publikacja – jeden autor (Greene, 2007).
W latach 1920-1950 coraz częściej łamano tę zasadę,
a prawdziwy przełom nastąpił w latach
osiemdziesiątych XX.
W niektórych dziedzinach autorstwo jednoosobowe
praktycznie przestało istnieć, a np. w genetyce,
klimatologii czy fizyce cząstek elementarnych, zaczęły
regulowanie pojawiać się publikacje mające ponad stu
autorów.

4. Slajd 4 z 29
Metodologia
Badaniem objęto wybrane polskie oraz zagraniczne
czasopisma z zakresu bibliologii i informatologii,
opublikowane w latach 2000-2009. Analizę publikacji
polskich przeprowadzono na podstawie danych
zgromadzonych w bazie CYTBIN. Do badania
wybrano czasopisma, których artykuły, opublikowane
w latach 2000-2009, zostały zarejestrowane w bazie*.
* Baza CYTBIN gromadzi informacje z ośmiu czasopism, ale tylko z
czterech z nich są zarejestrowane dane za lata 2000-2009. Te
właśnie czasopisma zostały wzięte do badania. W bazie brakuje
opisów artykułów z czasopisma „Bibliotekarz” za rok 2005

5. Slajd 5 z 29
Metodologia
Czasopisma polskie:
 „Bibliotekarz”,
 „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i
Technicznej” (PTINT),
 „Przegląd Biblioteczny”,
 „Zagadnienia Informacji Naukowej” (ZIN).

6. Slajd 6 z 29
Metodologia
Czasopisma zagraniczne (badania na podstawie bazy
Web of Science):
 „International Journal of Information
Management”,
 „Journal of Academic Librarianship”,
 „Journal of Documentation”,
 „Journal of the American Society for
Information Science and Technology”,
 „Library and Information Science Research”.

7. Slajd 7 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie
Czasopismo
Liczba autorów
1 2 3
Bibliotekarz 435 37 3
Przegląd
Biblioteczny
376 29 3
PTINT 195 36 7
ZIN 193 6 2
Liczba artykułów w badanych czasopismach

8. Slajd 8 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie
Wśród 1322 artykułów opublikowanych w badanych czasopismach
polskich
91% stanowią publikacje jednoautorskie,
8% publikacje dwuautorskie,
1% posiada trzech autorów.
Najwięcej w sumie publikacji wieloautorskich, 43, znalazło się w
czasopiśmie „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”, a
najmniej, 8, w „Zagadnieniach Informacji Naukowej”.

9. Slajd 9 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie
Wśród publikacji dwuautorskich autorzy
27% artykułów pochodzą z różnych instytucji.
Wśród publikacji z trzema autorami 16% artykułów
zostało napisanych przez autorów z dwóch
instytucji, a 11% z trzech.
Stąd wniosek, iż współautorstwo w ponad 70%
wynika ze współpracy między naukowcami tej
samej instytucji.

10. Slajd 10 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie
Poszukując tendencji zmian liczebności współautorstwa
posłużono się średnią liczbą autorów przypadającą na
jedną publikację w poszczególnych latach.
W badanych czasopismach w ciągu dziesięciu lat
średnia liczby autorów na artykuł niewiele się zmienia i
nie istnieje żadna tendencja rosnąca czy malejąca.

11. Slajd 11 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie
Czasop. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Śr.
2000-
2009
Bibl. 1,10 1,08 1,17 1,08 1,08 b.d. 1,06 1,06 1,08 1,10 1,09
PB 1,03 1,07 1,11 1,00 1,12 1,09 1,06 1,16 1,09 1,07 1,08
PTINT 1,23 1,45 1,29 1,27 1,09 1,09 1,10 1,00 1,08 1,19 1,18
ZIN 1,04 1,00 1,00 1,00 1,13 1,15 1,00 1,17 1,05 1,06 1,06
Razem 1,10 1,16 1,14 1,08 1,10 1,10 1,06 1,11 1,08 1,11 1,10

12. Slajd 12 z 29
Wyniki badań – czasopisma polskie –
podsumowanie
Biorąc za wskaźnik współautorstwo publikacji w
czasopismach można wyciągnąć wniosek, iż w
dziedzinie bibliologii i informatologii naukowcy w Polsce
zdecydowanie preferują indywidualny tryb pracy
(91%), a preferencja ta w latach 2000-2009 była
niezmienna.
Natomiast tworząc wspólne artykuły autorzy w
zdecydowanej większości (ponad 70%) ograniczają się
do współpracy z osobami z tej samej instytucji.

13. Slajd 13 z 29
Wyniki badań – czasopisma zagraniczne
Wśród 4685 artykułów opublikowanych w badanych
czasopismach zagranicznych z zakresu bibliologii i
informatologii
61% stanowią publikacje jednoautorskie,
23% – dwuautorskie,
10% publikacji posiada trzech autorów,
6% to publikacje sygnowane więcej niż trzema
nazwiskami autorów.

14. Slajd 14 z 29
Wyniki badań – czasopisma zagraniczne
Liczba
autorów
Liczba
publikacji
Procent %
1 2835 60,51
2 1062 22,67
3 487 10,39
4 177 3,78
5 73 1,56
6 30 0,64
7 11 0,23
8 2 0,04
9 4 0,09
10 1 0,02
11 2 0,04
15 1 0,02

15. Slajd 15 z 29
Wyniki badań – czasopisma zagraniczne
Wyniki zbiorczej analizy danych ze wszystkich badanych
czasopism pokazują, że zmienia się liczba artykułów
jednoautorskich, malejąc w latach 2000-2004 i rosnąc w latach
2005-2009, natomiast wśród artykułów 2 i 3-autorskich
wyraźnie widać niemal stałą tendencję rosnącą.
Wzrost liczby publikacji wieloautorskich nie następuje wskutek
zmniejszania się liczby publikacji jednoautorskich, ale wynika z
przyrostu liczby artykułów publikowanych w niektórych
czasopismach, zwłaszcza w „Journal of the American Society for
Information Science and Technology” (162 artykuły w 2000 r.,
244 w 2009 r.).

16. Slajd 16 z 29
L. aut.
Liczba publikacji
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
1 313 328 284 253 237 258 276 289 298 299
2 78 79 74 85 100 118 119 129 157 123
3 34 32 31 41 45 44 56 59 64 81
4 12 13 11 13 19 10 25 25 17 32
5 3 4 7 2 5 9 11 12 10 10
6 2 1 3 3 2 2 5 7 5
7 2 2 1 1 2 1 2
8 1 1
9 2 1 1
10 1
11 1 1
15 1
Rosnąca liczba artykułów wieloautorskich

17. Slajd 17 z 29
Wyniki badań – czasopisma zagraniczne
Tendencję wzrostu liczby publikacji wieloautorskich można
zaobserwować obliczając w poszczególnych latach
średnią liczbę autorów przypadających na jedną
publikację.
Łącznie ze wszystkich czasopism średnia na końcu
badanego okresu (2009 r.) jest większa o 0,35 od średniej
z roku 2000 i wynosi 1,84. Czasopismem o największej
średniej liczbie autorów na jedną publikację (1,98) za cały
badany okres jest „Journal of the American Society for
Information Science and Technology”.

18. Slajd 18 z 29
Wyniki badań – czasopisma zagraniczne
Czaso-
pismo
Średnia liczba autorów na jedną publikację
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
IJIM 1,63 1,60 1,94 1,80 1,69 2,00 1,87 1,61 1,91 1,87
JAL 1,25 1,24 1,23 1,20 1,42 1,42 1,48 1,51 1,28 1,44
JD 1,27 1,21 1,17 1,34 1,62 1,26 1,46 1,64 1,49 1,49
JASIST 1,73 1,72 1,94 1,77 2,02 2,05 2,05 2,06 2,11 2,17
LISR 1,38 1,49 1,44 2,15 1,63 1,55 1,75 1,54 1,52 1,63
Razem 1,49 1,44 1,54 1,60 1,73 1,69 1,79 1,79 1,76 1,84

19. Slajd 19 z 29
Hipotezy
Obserwując wzrost liczby publikacji wieloautorskich można zastanawiać się
nad przyczyną tej tendencji. Wśród hipotez można wskazać:
1. wzrost stopnia skomplikowania problemów badawczych,
2. potrzebę większych środków finansowych na badania, co może być
osiągnięte głównie dzięki współpracy między instytucjami (większa
szansa na uzyskanie grantu),
3. rozwój komunikacji elektronicznej (oprogramowanie do pracy grupowej,
telekonferencje), która ułatwia nawiązywanie kontaktów i przyspiesza
wymianę informacji,
4. dostęp do wysokospecjalistycznej aparatury badawczej, którą posiada
niewiele ośrodków (w bibliologii i informatologii rzadko jednak
wykorzystuje się taki sprzęt),
5. zwiększenie się objętości artykułów naukowych, co może być związane z
pierwszą hipotezą.

20. Slajd 20 z 29
Weryfikacja hipotezy nr 5
Na podstawie procentowego zestawienia udziału artykułów w zależności od
liczby autorów i liczby stron dostrzeżono związek między tymi wartościami.
Im większa liczba stron, tym mniejszy udział artykułów jednoautorskich i
odpowiednio rosnący udział artykułów napisanych przez 2, 3, 4, 5 i 6 autorów.
Na przykład dla publikacji 6 i 12-stronicowych:
Liczba autorów Publikacje
6-stronicowe
Publikacje
12-stronicowe
1 3,4% 2,3%
2 4,1% 6,9%
3 2,5% 8%
4 3,4% 6,8%
5 4,1% 8,2%
6 3,3% 10%

21. Slajd 21 z 29
Weryfikacja hipotezy nr 5
Zwiększony udział publikacji wieloautorskich może
wynikać ze wzrostu liczby artykułów, w tym nawet
300% wzrost liczby artykułów o objętości 6-15
stron, i korelacji między liczbą stron a liczbą
autorów.
Przyjrzyjmy się jeszcze średniej liczbie autorów
dla publikacji o tej samej liczbie stron.

22. Slajd 22 z 29
Średnia liczba autorów artykułów w zależności od
liczby stron i roku publikacji (fragment tabeli)
Liczba
stron
Średnia liczba autorów
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Różnica
2000 a
2009
5 1,23 1,50 1,31 1,20 1,40 1,46 1,64 1,75 1,88 1,77 44%
6 1,60 1,44 1,70 1,54 1,89 1,50 1,41 1,40 1,83 1,91 19%
7 1,40 1,73 1,36 1,50 1,71 1,68 1,63 1,90 1,55 1,83 31%
8 1,73 1,92 2,21 1,72 2,20 1,74 2,36 1,76 2,10 2,00 16%
9 1,95 2,18 1,90 2,56 2,19 1,80 1,81 2,37 1,98 2,16 11%
10 2,00 2,25 1,64 2,60 2,19 1,96 2,10 2,04 1,88 2,38 19%
11 1,90 1,69 2,21 2,14 1,94 2,21 2,29 1,69 2,14 2,32 22%
12 1,92 1,88 1,93 1,89 2,64 1,83 2,75 2,43 2,33 2,21 15%
13 2,00 1,88 2,19 2,14 2,00 2,16 2,23 2,42 2,80 2,25 13%
14 2,43 2,07 2,07 2,18 2,29 2,35 2,18 1,96 1,79 2,71 12%
15 1,94 1,73 1,75 2,20 2,35 2,00 2,43 2,83 2,91 2,33 20%
16 1,77 2,09 2,33 2,00 2,08 2,87 2,35 2,12 2,22 2,45 38%

23. Slajd 23 z 29
Weryfikacja hipotezy nr 5
Wzrost średniej liczby autorów na artykuł nie może
być spowodowany wyłącznie większą objętością
publikacji, ponieważ to zjawisko obserwowane jest
również dla stałej liczby stron.
Na przykład artykuły 15-stronicowe w roku 2000
miały średnio 1,94 autora, a w roku 2009 – 2,33, co
daje 20% wzrost przy tej samej liczbie stron.
Zatem aby dowiedzieć, skąd ten przyrost liczby
artykułów wieloautorskich, należy zweryfikować
postawione wcześniej hipotezy 1-4, przeprowadzając
badania jakościowe.

24. Slajd 24 z 29
Wyniki badań - podsumowanie
Przeprowadzone badania ukazały tendencję wzrostu liczby publikacji
wieloautorskich w piśmiennictwie zagranicznym w latach 2000-2009,
w których artykuły wieloautorskie stanowią 39% ogółu publikacji.
Natomiast w literaturze polskiej zaobserwowano w tym okresie stały,
9% udział publikacji wieloautorskich.
W badanych czasopismach zagranicznych regularnie pojawiają się
artykuły o trzech i większej liczbie autorów, stanowiąc 16% ogółu
publikacji, podczas gdy w czasopismach polskich publikowane są
artykuły autorstwa co najwyżej trzech osób i stanowią 1% wszystkich
publikacji.

25. Slajd 25 z 29
Wyniki badań - podsumowanie
Pytania:
1. Jakie są przyczyny wzrostu współautorstwa
publikacji w światowej literaturze
specjalistycznej i dlaczego w Polsce to
zjawisko występuję w tak niewielkim stopniu?
2. Jak współautorstwo rzeczywiście wpływa na
jakość badań i publikowanych prac?

26. Slajd 26 z 29
Współpraca a znajomość języka
angielskiego
Trudno obiektywnie zmierzyć poziom
znajomości języka angielskiego wśród
polskich bibliologów i informatologów.
Jednym ze wskaźników kompetencji
językowych może być ilość anglojęzycznej
literatury cytowanej w publikacjach.

27. Slajd 27 z 29
Współpraca a znajomość języka
angielskiego
Wykorzystanie literatury obcej w dużym stopniu zależy od
tematyki badawczej i z pewnością nie można wyciągać
wniosków, że naukowcy, którzy nie cytują obcojęzycznych
tekstów nie znają języka obcego.
Jednak w bibliologii i interdyscyplinarnej informatologii
istnieje wiele pól badawczych, którymi zajmują się naukowcy
na całym świecie i dlatego przytoczenie danych na temat
wykorzystania literatury anglojęzycznej w polskim
piśmiennictwie z tego zakresu może dać przybliżony obraz
stopnia posługiwania się językiem angielskim w celach
naukowych.

28. Slajd 28 z 29
Współpraca a znajomość języka
angielskiego - podsumowanie
Baza CYTBIN rejestruje 1152 autorów artykułów
opublikowanych w polskich czasopismach z bibliologii i
informatologii.
W ciągu 10 lat 141 autorów przynajmniej raz powołało się
na artykuł w anglojęzycznym czasopiśmie.
12 %
No comment

29. Slajd 29 z 29
Dziękuję za uwagę