Budowa i organizacja płatów skroniowych oraz konsekwencje ich udzkodzenia

1. PŁATY SKRONIOWE
ANATOMIA I ORGANIZACJA FUNKCJONALNA
Ilona Kotlewska-Waś, Katedra Kognitywistyki UMK, 26-04-2019

2. ORGANIZACJA FUNKCJONALNA
• Bardzo złożona
• Układy zmysłów węchu i słuchu
• Pierwszorzędowe okolice projekcyjne tych układów
• Integracja informacji wzrokowej (dopiero wtedy rozumiemy,
co widzimy!)
• Pamięć
• Najważniejsza funkcja: integracja informacji pochodzących
właściwie ze wszystkich układów sensorycznych

3. PERCEPCJA SŁUCHOWA
• Kora słuchowa:
• Pierwszorzędowe pola projekcyjne (rzutowe)
• Pola drugorzędowe (słuchowa kora kojarzeniowa -
asocjacyjna)
Fot. Binaural Hearing

4. UKŁAD SŁUCHOWY
• Informacje słuchowe przesyłane są drogami
słuchowymi z receptorów w ślimaku (narząd
Cortiego) do ucha wewnętrzenego.
• Po przejściu przez kilka stacji przekaźnikowych,
docierają do ciała kolankowatego
przyśrodkowego u podstawy podwzgórza.
• Skąd dalej przechodzą do pierwszorzędowego
pola projekcyjnego w zakręcie Heschla.

5. ORGANIZACJA TONOTOPOWA
• Włókna przewodzące
impulsy wywołane przez
dźwięki o wysokiej
częstotliwości docierają do
przyśrodkowych części kory
słuchowej
• Włókna przewodzące
pobudzenie wywołane przez
dźwięki o niskiej
częstotliwości mają
zakończenia na bocznej
powierzchni kory słuchowej.
Fot. University of Minnesota Duluth

6. NIERÓWNA REPREZENTACJA W
PÓŁKULACH
• Włókna z receptora (narządu Cortiego) z każdego ucha
docierają do pierwszorzędowej kory słuchowej w
obydwu półkulach.
• Reprezentacja ta nie jest równa - każde ucho ma
silniejszą reprezentację w półkuli przeciwległej.
• Np. jednostronne uszkodzenia pierwszorzędowych
okolic słuchowych w korze nie mają większego wpływu
na ostrość słuchu, ale badania wykrywają podwyższenie
progów słuchowych w uchu przeciwległym!

7. JAK BADAĆ PRÓG SŁUCHU?
I co to jest rywalizacja międzyuszna?
Badania nad słuchaniem rozdzielnousznym
Meaningful Sounds Identification Test
Meaningless Sounds Discrimination Test
Online Audiogram Hearing Test: https://www.audiocheck.net/
testtones_hearingtestaudiogram.php

8. ASOCJACYJNE POLA SŁUCHOWE
• Kora półkuli dominującej dla mowy zajmuje się
przede wszystkim analizą dźwięków mowy
• Półkula niedominująca w większym stopniu
zajmuje się analizą materiału niewerbalnego (w
tym muzyki)

9. PERCEPCJA WZROKOWA
• Płaty skroniowe nie zajmują
się odbiorem informacji
wzrokowych, ani ich
przetwarzaniem w całości.
• Zajmują się integracją
doznań wzrokowych z
wszelkiego rodzaju
informacjami
sensorycznymi -
umożliwiają rozumienie
świata.

10. • Płaty skroniowe obejmują część szlaków wzrokowych, które
wychodzą wprost z ciał kolankowatych bocznych i biegną
łukiem (zataczając pętlę) przez płaty skroniowe (nazywa się to
promienistością wzrokową).
• Dlatego uszkodzenia w płatach skroniowych wywołują
charakterystyczne ubytki w polu widzenia (górna część pola
widzenia).
• Związek z rozumieniem? Uszkodzenie prawej półkuli
powoduje deficyty w rozpoznawaniu nonsensów w obrazkach
oraz trudności w rozwiązywaniu skali Historyjek Wechslera.

11. FUNKCJE WĘCHOWE
• Wrażenia węchowe odbierane są w haku i przyległym do
niego obszarze zakrętu przyhipokampowego.
• Uszkodzenie tych okolic: anosmia!
• Halucynacje
węchowe (napady
hakowe) często
bywają sygnałem,
że w tej okolicy
znajduje się
ognisko
padaczkowe.
Występują jako
aura padaczkowa.

12. USZKODZENIA PŁATA SKRONIOWEGO
I ICH KONSEKWENCJE

13. HALUCYNACJE I ZŁUDZENIA PRZY
USZKODZENIACH SKRONIOWYCH
• Złudzenia wzrokowe i halucynacje
(omamy) są częścią
symptomatologii padaczkowej.
• Inne zaburzenia wzrokowe: obiekty
mogą wydawać się większe lub
mniejsze (makropsja, mikropsja).
• Często: poczucie oderwania od
własnego ciała (depersonalizacja)
lub poczucie nierzeczywistości
przedmiotów (derealizacja) - oba
przy uszkodzeniach głębszych (w
bliskości wyspy)
• Występują też omamy węchowe!

14. PADACZKA SKRONIOWA
• Padaczka skroniowa z ogniskiem w półkuli dominującej
predysponuje do psychozy (schizofrenopodobnej).
• Uszkodzenia w półkuli niedominującej mają charakter
maniakalno-depresyjny.
• Skąd aż takie konsekwencje? Połączenia między korą
czuciową a układem limbicznym znajdują się w płatach
skroniowych. Układ limbiczny w dużej mierze
odpowiada za odczuwanie niepokoju, lęku oraz jest
bogaty w połączenia dopaminergiczne.

15. ELEKTROSTYMULACJA
• Drażnienie prądem okolic skroniowych może
wywoływać:
• lęk, niepokój
• omamy złożone i zmienioną percepcję
rzeczywistości z poczuciem deja vu
• amnezję

16. • Uszkodzenia pierwszorzędowych okolic
projekcyjnych i otaczających je okolic
asocjacyjnych powodują zaburzenia specyficzne
dla danej modalności (deficyty ograniczone tylko
do jednego układu sensorycznego)
• Lezje zakrętu nadbrzeżnego i kątowego niszczą
ślady pamięciowe (engramy), na których opiera się
rozumienie i interpretacja sygnałów
sensorycznych ze wszystkich modalności

17. USZKODZENIA SŁUCHU
• Uszkodzenie receptorów obwodowych lub nerwu słuchowego
powoduje głuchotę tylko po jednej stronie (po stronie
uszkodzenia).
• Uszkodzenie głównej drogi słuchowej w pniu mózgu prowadzi
do częściowej głuchoty, ponieważ obejmuje zarówno szlaki
skrzyżowane, jak i nieskrzyżowane.
• Z powodu obustronnej reprezentacji każdego narządu słuchu,
całkowita głuchota korowa czy mózgowa wymagałaby
obustronnego uszkodzenia zakrętów poprzecznych Heschla -
zdarza się niezwykle rzadko.

19. USZKODZENIA KORY
SŁUCHOWEJ
• Uszkodzenia asocjacyjnej kory słuchowej po
stronie lewej prowadzą do afazji czuciowej
(sensorycznej) - trudności powstają tylko wtedy, gdy
pacjent ma rozróżnić dźwięki mowy.
• Uszkodzenia w obrębie górnego zakrętu
skroniowego (w okolicy przylegającej do
pierwszorzędowej kory słuchowej lewej półkuli)
powodują zaburzenie słuchu fonematycznego
(nieumiejętność rozróżniania fonemów).

20. USZKODZENIA DALSZYCH
CZĘŚCI PŁATA SKRONIOWEGO
• Uszkodzenie zakrętu skroniowego środkowego
powoduje zaburzenia pamięci słuchowo-werbalnej -
afazja akustyczno-amnestyczna:
• np. niezdolność powtórzenia serii słów (pacjent jest w
stanie powtórzyć tylko jedno słowo na raz).
• Uszkodzenie tylnej części płata skroniowego
powoduje afazję nominacyjną - trudności w nazywaniu
przedmiotów (choć pacjent rozumie, czym są i do czego
służą).

21. USZKODZENIA DALSZYCH CZĘŚCI
PŁATA SKRONIOWEGO C.D.
• Uszkodzenie styku płata skroniowego i
potylicznego - zaburzenia koordynacji wzroku i
słuchu. Pacjent nie jest zdolny do narysowania
przedmiotów na polecenie słowne (np. „proszę
narysować zegar”).
• Uwaga: to nie to samo co zaburzenia planowania
(np. przy Figurze Reya) - pacjent będzie w stanie
odrysować zegar z pokazanego wzoru.

22. DEJA VU I JAMAIS VU -
ZŁUDZENIA INTERPRETACYJNE
• Deja vu - jeśli porównanie napływających informacji z
zapisem wcześniejszego doświadczenia wywołuje
reakcję zbieżności, to obecna sytuacja będzie się
wydawała znajoma, nawet jeśli w dotychczasowym
doświadczeniu badanego nie zdarzyło się nic
podobnego…
• Jamais vu - „nigdy nie widziane” - odczucie
nieznajomości bodźca, z którym mieliśmy już
styczność wiele razy.