3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı, 20-21 Ekim 2014, YÖK Başkanlığı, Ankara YAAP Tanıtım Toplantısı

1. 3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı
Açık Erişim
Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
İlkay Holt
Kütüphane Direktörü
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

2. • Üniversitelerin
entelektüel
çık8larını
ve
üre9kleri
veriyi
yönetmek
için
açık
erişim
poli/kalarını
geliş/rmeye,
veri
yöne/m
planlarını
hazırlamaya
ih/yaçları
var.
2
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Açık
erişim
ve
veri
yöne/mi
poli/kaları
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

3. 3
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

4. • Üniversiteler,
kamu
finansmanı
ile
yapılan
araş8rmalar
4
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Kamu
kaynaklarının
verimli
kullanımı
sonucunda
üre/len,
yazarlarının
üniversitelerinde
öğre/m
üyesi
olduğu
ve
ücretsiz
yazarlık
yap8kları
yayınlar
için,
yayıncılara
kurumları
aracılığıyla
tekrar
ücret
ödememeliler.
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

5. yayıncıların
yanında,
geleneksel
yayıncılar
karma
yayıncılık
modelleri
ile
karşımıza
çıkıyor.
Hem
üniversite
yayıncılığında
bu
modelleri
izlemek
hem
de
üniversite
üyelerinin
açık
erişim
yayın
yapması
için
teşvik
gerekiyor.
5
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Açık
erişim
yayıncılık
• Açık
erişim
yayıncıları
değişime
zorladı.
Açık
erişim
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

6. 6
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

7. 7
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Kurumsal
arşivler
• Üniversiteler
üyeleri
taraGndan
yapılan
tüm
yayınları
kayıt
al8nda
tutmalı,
bu
yayınları
uluslararası
standartlarda,
uzun
dönemli
saklayacak
altyapılar
geliş/rmeli,
tümünün
tam
metnine
erişimi
sağlamalı,
hem
kurumun
hem
de
yazarlarının
görünürlüğünü
ar8rarak
yayınların
bilimsel
etkisini
yükseltmeli.
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

8. 8
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

9. tam
me/n
erişilebilirliği,
yazarın
eser
sahibi
olarak
manevi
ve
maddi
haklarının
farkında
olması,
yayıncı
ile
olan
iş
anlaşmasında
interne/n
kapasitesini
yüksek
düzeyde
kullanabilmesi
için
gözetmesi
gerekenler
ve
böylelikle
yayınların
yazar
kopyalarının
en
azından
bir
kurumsal
arşivde
depolayabilmesi
önem
taşımaktadır.
9
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Telif
haklarının
yöne/mi
• Kurumsal
entelektüel
haGzanın
kayıt
al8nda
olması
ve
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

10. 10
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Telif
haklarının
yöne/mi:
Yayıncı
poli/kaları
yayıncıların
70%’i,
dergilerin
90’ı
arşivlemeye
izin
veriyor
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Yeşil 30%
Mavi 33%
Sarı 8%
Beyaz 30

11. • İnternet
ortamında
açık
erişime
sunulan
içeriklerin
hem
yayıncı
anlaşmalarında
hem
de
kişisel
veya
kurumsal
dağı8m
sırasında
hangi
şartlarla
kullanıma
açıldığını
belirleyen
Crea/ve
Commons
lisansları
gibi
açık
lisanslar
konusunda
farkındalık
gerekiyor.
11
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Telif
haklarının
yöne/mi:
açık
lisanslar
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

12. • Ulusal
ve
kurumsal,
üre9ğimiz
bilgiye
erişebilmek
elzem
bir
ih/yaç.
Kendi
kurumlarının
üyeleri
taraGndan
üre/len
bilgiye
erişemeyen
kütüphaneler
gerçeğimizdir.
Daralan
üniversite
ve
kütüphane
bütçelerine
karşılık
katlanarak
artan
yayın
fiyatları
göz
önüne
alındığında
açık
erişime
olan
ih/yaç
bir
kez
daha
kendini
gösterir.
12
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Kütüphane
bütçeleri
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

13. 13
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

14. 14
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Kaynakların
konsolidasyonu
• Kamu
araş8rma
fonları
• Ulusal
lisanslar
• Kurumsal
ödenekler
(araş8rma
bütçeleri)
• Kütüphane
yayım
alım
bütçeleri
• Makale
işlem
ücretleri
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

15. indekslerinde
yüksek
a8f
etkisi
ile
yer
alıyor.
Açık
erişim
dergilerde
yapılan
yayınlar
için
ödüllendirmenin
yanında
kurumsal
arşivlerde
indekslenen
yayınların
da
değerlendirme
kriterleri
arasına
alınması
gerekiyor.
Makale
düzeyinde
metrikler
(altmetrics)
önem
kazanıyor.
Uluslararası
a8f
indekslerinin
tek
yükseltme
ölçütü
olması
tüm
dünyada
sorgulanıyor.
15
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Akademik
değerlendirme
kriterleri
• Açık
erişim
dergiler
de
geleneksel
dergiler
kadar
a8f
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

16. • Yayınların
varlığından
haberdar
olmak
araş8rmaların
tekrarını
önlerken,
in/hal
oranını
da
azaltmakta,
mevcut
çalışmalardan
yeni
yayınlar
üretmek
için
Grsat
yaratmaktadır.
• İlişkili
alanlarda
kimlerin
hangi
konularda
çalış8ğını
görebilmek
ulusal
ve
uluslararası
bilimsel
işbirliklerini
ar8rmakta,
yenilikçi
projeler
için
ortam
yaratmaktadır.
16
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Yayın
etkisi,
araş8rmanın
tekrarı,
işbirliği,
inovasyon
• Açık
erişim
yayınların,
olmayanlara
göre
kullanım
ve
a8f
oranlarının
konu
alanlarına
göre
değişse
de
daha
yüksek
olduğu
pek
çok
çalışmanın
sonucunda
ortaya
konmuştur.
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

17. 17
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Soru
işaretleri;
• Tüm
üniversiteler
üyelerinin
yayınlarını
kurumsal
arşivlere
koyduğunda
ar8k
yayıncılara
ücret
ödemeyecek
miyiz?
• Yayınların
yazarları
üniversiteler,
o
zaman
kendi
yayınımızı
kendimiz
yapalım.
• Açık
erişim
için
makale
işlem
ücre/ni
kim
ödeyecek?
• Yayınımı
kurumsal
arşive
koyarsam
yayıncı
ile
anlaşma
ihlali
doğurur
mu?
• Yayınlanmış
bir
makalemi
açık
lisans
ile
arşivleyebilir
miyim?
• ...
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

18. • Açık
erişimin
çıkış
noktası
bilimsel
ile/şim
döngüsünün
e/k
işleyişini
sağlamak
ve
interne/n
olanaklarından
tam
kapasite
ile
faydalanmak8r.
Bu
nedenle
bilimin
üre/ldiği
üniversitelerin,
açık
erişimin
ge/rdiği
ve
şekillendirdiği
dünyaya
hazırlıklı
olmaları
bir
yana
buna
liderlik
etmesi
beklenmektedir.
18
Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?
Son
Söz
20-21 Ekim 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

19. İlkay Holt
Kütüphane Direktörü
Özyeğin Üniversitesi
ilkay.holt@ozyegin.edu.tr
@ilkayholt
Holt, İlkay. (2014) “Açık Erişim Üniversitelerde Neleri Değiştirecek?” 3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı. 20-21 Ekim. YÖK, Ankara.