คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่อง

คู่มือจำแนกชนิดแมงกะพรุนกล่อง
ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนล่าง

ที่ปรึกษา
วรรณเกียรติ ทับทิมแสง
สมชาย มั่นอนันต์ทรัพย์
ผู้เขียน
ถนอมพงศ์ บัวบรรจง
สุภาพร องสารา
โสพิศ แก้วนพรัตน์
ถ่ายภาพ
ถนอมพงศ์ บัวบรรจง
เอื้อเฟื้อภาพ
Lisa-Ann Gershwin
จรัสศรี อ๋างตันญา
สุเทพ เจือละออง
สนใจเรื่องราวเกี่ยวกับการแพร่กระจายของแมงกะพรุนพิษเพิ่มเติม
สามารถติดต่อมาได้ที่ กลุ่มพิพิธภัณฑ์และสถานแสดงพันธุ์สัตว์และพืชทะเล
สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเลชายฝั่งทะเลและป่าชายเลน
โทรศัพท์ 076 391128, 076 391438
http://www.pmbc.go.th

คำนำ

แมงกะพรุนกล่องสามารถพบได้บริเวณทะเลเขตร้อนในประเทศออสเตรเลีย
อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และไทย แมงกะพรุนกล่องบางชนิดมีพิษที่รุนแรงและเป็นอันตราย
ต่อคนสามารถทำให้เสียชีวิตได้ (Fenner and Lippmann, 2009) โดยทั่วไปสามารถพบ
ได้ตั้งแต่ขณะที่ยังเป็นวัยอ่อน 3-4 ซม.และตัวเต็มวัยขนาดประมาณ 4-5 นิ้ว เนื่องจาก
วงจรชีวิตของแมงกระพรุนกล่องเกี่ยวข้องกับพื้นที่ในเขตน้ำกร่อย และป่าชายเลนที่อยู่
ใกล้บริเวณชายหาด แมงกะพรุนกล่องเป็นสัตว์ทะเลที่มีพิษร้ายแรงมาก โดยพิษจะเข้าสู่
ระบบประสาท หัวใจและเซลล์ผิวหนัง ทำให้หัวใจล้มเหลว และเจ็บปวดจากบาดแผล
อย่างมาก เพราะมีเข็มพิษกว่าล้านเซลล์ตามหนวดที่ยืดออกมาได้ไกล 2-3 เมตร
นอกจากนี้ แมงกะพรุนกล่องยังมีความพิเศษคือมีอวัยวะคล้ายตา ซึ่งสามารถพุ่งตัวเข้า
มายังอาหารที่ต้องการเองได้ ต่างจากแมงกะพรุนชนิดอื่นๆ ซึ่งมักจะลอยไปตามกระแส
น้ำ และด้วยลักษณะลำตัวที่ค่อนข้างใสทำให้มองเห็นได้ยาก จนกว่าจะถูกประชิดตัว
ระยะใกล้
ที่ผ่านมาประเทศไทยไม่เคยมีการรายงานว่ามีแมงกะพรุนกล่องระบาดมาก่อน แต่
ในช่วง 2-3 ปี ที่ผ่านมา เริ่มมีการพบเห็นของแมงกะพรุนกล่องในเขตทะเลอ่าวไทยและ
อันดามันบ้าง รวมถึงมีรายงานการพบผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตของชาวต่างชาติที่เดินทาง
มาท่องเที่ยวในประเทศไทย อันมีสาเหตุจากการได้รับพิษของแมงกระพรุนกล่องซึ่งอาจ
ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของประเทศ ในขณะที่การพบ
แมงกระพรุนกล่องในประเทศไทยยังเป็นความรู้ใหม่ในวงการชีววิทยาทางทะเล และยัง
ไม่มีมาตรการในการป้องกันการบาดเจ็บ และเสียชีวิตที่เหมาะสม
1

คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่องจึงเป็นเครื่องมือที่สำคัญและจำเป็น
สำหรับการสำรวจในแต่ละพื้นที่ การทำความเข้าใจในเบื้องต้นของหลักการจำแนก เพื่อ
นำไปใช้ในการแยกระดับความรุนแรงจากพิษของแมงกระพรุนกล่องในแต่ละสายพันธุ์ที่มี
ระดับความรุนแรงที่แตกต่างกัน เพื่อเป็นข้อมูลเบื้องต้นในการหาแนวทางการจัดการ
ป้องกัน เฝ้าระวัง และแก้ไข อันตรายหรือผลกระทบต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นได้กับผู้ใช้
ประโยชน์ในบริเวณพื้นที่ชายฝั่งต่อไป รวมทั้งเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาความก้าวหน้า
ด้านการจัดการองค์ความรู้เกี่ยวกับแมงกระพรุนพิษของกรมทรัพยากรทางทะเลและ
ชายฝั่ง เพื่อนำไปสู่การพัฒนาระบบการเฝ้าระวัง การดูแลรักษา และการวางแนวทางการ
ป้องกันการบาดเจ็บจากการสัมผัสแมงกระพรุนพิษ รวมทั้งการสร้างเครือข่ายความ
ร่วมมือระหว่างหน่วยงานและการมีส่วนร่วมของคนในพื้นที่ตามแนวชายฝั่งทะเล

ผู้เขียน
กันยายน 2554

2

แมงกะพรุนกล่อง มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ตัวต่อทะเล หรือนักพ่นพิษแห่งท้อง
ทะเล เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังจัดอยู่ในไฟลัม Cnidaria กลุ่ม Cubozoa ซึ่งจัดเป็น
สัตว์ที่มีพิษร้ายแรงที่สุดในโลก (พจมาน, 2553) แมงกะพรุนกล่องมีลำตัวคล้ายร่มหรือ
ระฆังคว่ำ มีขนาดแตกต่างกัน โดยที่ขนาดของแต่ละด้านสามารถกว้างได้ถึง 20
เซนติเมตร แต่ละมุมของรูปสี่เหลี่ยมจะมีลักษณะคล้ายขายื่นออกมาแล้วแยกเป็นสาย
หนวดโดยที่แต่ละมุมอาจมีหนวดมากถึง 15 เส้น แต่ละเส้นยาวได้ถึง 3 เมตร หนวด
แต่ละเส้นมีเซลล์พิษอยู่ประมาณ 5,000 เซลล์ แมงกะพรุนกล่องมีลักษณะโปร่งใส อาจมี
สีฟ้าอ่อน น้ำตาล เหลือง ชมพู หรือไม่มีสี จึงสังเกตเห็นได้ยากแม้แต่ในน้ำทะเลที่ค่อน
ข้างใส เป็นแมงกะพรุนที่สามารถเคลื่อนที่ได้ด้วยตัวเองโดยสามารถพุ่งขึ้นสู่ด้านบนได้
อย่างรวดเร็ว และว่ายน้ำได้เร็วถึง 5 ฟุตต่อวินาที จึงสามารถจับปลาและสัตว์น้ำที่มีขนาด
เล็กกว่ากินเป็นอาหารได้อย่างง่ายดาย มักอาศัยอยู่ในทะเลเขตร้อนและเขตอบอุ่น เช่น
ตามชายฝั่งของประเทศออสเตรเลีย ตอนเหนือ ปาปัวนิวกินี ฟิลิปปินส์ หมู่เกาะฮาวาย
ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีรายงานว่าพบในประเทศไทยที่เกาะหมาก จังหวัดตราดและ
เกาะลันตา จังหวัดกระบี่ แมงกะพรุนกล่องไม่ได้มีอันตรายต่อร่างกายมนุษย์ทุกชนิด ซึ่ง
ในบางชนิดอาจจะทำให้มีอาการเจ็บๆ คันๆ เพียงเล็กน้อย แต่บางชนิดอาจมีอันตราย
ต่อมนุษย์ถึงชีวิตได้ในเวลาอันรวดเร็ว (พจมาน, 2553) ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับปริมาณพิษ และ
ภูมิต้านทานของผู้ได้รับพิษด้วย

แมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish)
3

แมงกะพรุนกล่องจำแนกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่
โดยพิจารณาจากลักษณะเด่นที่หนวด (tentacle) ได้แก่
Order Carybdeida Gegenbaur, 1857
(Werner, 1984)
Order Chirodropida Haeckel, 1880
(Werner, 1984)
มีหนวดเส้นเดียวในแต่ละมุม
(Single-tentacle box Jellyfish)
มีหนวดหลายเส้นในแต่ละมุม
(Multi-tentacles box Jellyfish)
บางชนิดทำให้เกิดกลุ่มอาการที่
เรียกว่า Irukandji
ไม่ค่อยเป็นสาเหตุของการเสียชีวิต
เป็นกลุ่มที่มีพิษร้ายแรง บางชนิด
ทำให้เสียชีวิตอย่างรวดเร็ว
(พจมาน, www.thaiseafrog.com เข้าถึงเมื่อ 20 กรกฎาคม 2554)
กลไกการออกฤทธิ์ และพิษของแมงกะพรุนกล่อง
แมงกะพรุนมีหนวด (tentacle) ใช้ในการป้องกันตัว และจับเหยื่อ ภายในกระ
เปาะจะมีเข็มพิษ (Nematocyst) ขดอยู่ เมื่อหนวดของแมงกะพรุนสัมผัสกับผิวหนังจะ
กระตุ้นให้กระเปาะปล่อยเข็มพิษออกมา พร้อมกับปล่อยพิษออกมาด้วย พิษของ
แมงกะพรุนเป็นพิษในกลุ่ม proteolytic enzyme ซึ่งมีพิษต่อผิวหนัง ระบบประสาท และ
หัวใจ (เอกสารเผยแพร่ : ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยฝั่งตะวันออก)

4

(ภาพจาก...www.dnr.sc.gov เข้าถึงเมื่อ 13 กรกฎาคม 2554)
ลักษณะการออกฤทธิ์ของพิษแมงกะพรุนกล่อง
(เอกสารเผยแพร่ : ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยฝั่งตะวันออก)
1. ผลต่อผิวหนัง ทำให้เซลล์ผิวหนังบริเวณที่สัมผัสตายได้
2. ผลต่อเซลล์เม็ดเลือดแดง ทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงแตกจากพิษที่ซึมเข้า
สู่กระแสเลือด ผลที่ตามมาคือเกิดภาวะไตวายเฉียบพลัน
3. ผลต่อหัวใจ ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือหัวใจหยุดเต้น และกดระบบ
ประสาททำให้หยุดหายใจได้
อาการและอาการแสดงจากพิษของแมงกะพรุนกล่องชนิดที่มีหนวดเส้นเดียว
(Single-tentacle box Jellyfish)
- ทิ้งช่วงประมาณ 5-40 นาที
- อาการปวดไม่ชัดเจน อาจไม่ปวดเลยหรือปวดแล่นเข้าสู่หัวใจ
- อาจไม่พบลายสายหนวดของแมงกะพรุน
- เหงื่อออกมาก คลื่นไส้/อาเจียน ความดันโลหิตสูงมาก ปวดเกร็งท้อง หายใจ
ลำบาก ซึมเศร้า
- อาจเสียชีวิตจากภาวะเลือดออกในสมอง

5

อาการและอาการแสดงจากพิษของแมงกะพรุนกล่องชนิดที่มีหนวดหลายเส้น
(Multi-tentacles box Jellyfish)
- ปวดอย่างรุนแรง
- หมดสติ หยุดหายใจ หัวใจหยุดเต้น ภายในเวลาไม่กี่วินาที
- พบรอยสายหนวดแมงกะพรุนบนผิวหนัง

แนวทางการป้องกันการบาดเจ็บจากแมงกะพรุนกล่อง (พจมาน, 2553)
ในบริเวณที่มีแมงกะพรุน รวมถึงวิธีปฏิบัติตัวเมื่อโดนพิษจาก
แมงกะพรุน โดยเน้นในฤดูที่พบแมงกะพรุนบ่อย
4. การจัดเตรียมน้ำส้มสายชู ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นในการ
ปฐมพยาบาลเบื้องต้น ผู้ที่ได้รับพิษจากแมงกะพรุนกล่อง ให้
ราดน้ำส้มสายชูให้ทั่วบริเวณที่สัมผัสหนวดแมงกะพรุนเป็น
เวลาอย่างน้อย 30 วินาที
5. การจัดอบรมผู้เกี่ยวข้อง เช่น เจ้าหน้าที่รักษาความ
ปลอดภัยบริเวณชายหาด เจ้าหน้าที่ของโรงแรมชายฝั่งทะเลที่มี
พื้นที่เสี่ยง และประชาชนที่อาศัยบริเวณชายฝั่งทะเล เกี่ยวกับ
วิธีการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

1. การใช้ตาข่ายกั้น (stinger
net) ในทะเล บริเวณชายหาดที่
พบแมงกะพรุนกล่อง ในฤดูที่พบ
แมงกะพรุนมาก
2. การสวมเสื้อผ้ามิดชิดเมื่อ
ลงเล่นน้ำทะเลเพื่อลดโอกาสสัมผัส
กับแมงกะพรุน
3. ติดป้ายเตือนนักท่องเที่ยว
(ภาพจาก : www.health.qld.gov.augoodhealthintnqtopicsjellyfish.asp)
(ภาพจาก : www.honolulu.gov)
6

ขั้นตอนการปฐมพยาบาลผู้ที่สงสัยว่าสัมผัสแมงกะพรุน
1. ผู้ช่วยเหลือต้องแน่ใจว่าตัวเองปลอดภัยจากแมงกะพรุน
2. นำผู้บาดเจ็บขึ้นจากน้ำ หรือไปยังบริเวณที่ปลอดภัย
3. ให้ผู้บาดเจ็บอยู่นิ่งๆ เพื่อลดการแพร่กระจายของพิษจาก
แมงกะพรุน
4. ห้ามขัดถูบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุน
5. เรียกให้คนช่วย หรือเรียกรถพยาบาล
ผู้บาดเจ็บหมดสติ
(ไม่หายใจหรือชีพจรไม่เต้น)
ผู้บาดเจ็บรู้สึกตัวดี
(หายใจปกติหรือชีพจรปกติ)
1. ช่วยฟื้นคืนชีพเบื้องต้น
- เปิดทางเดินหายใจโดยการเชยคางขึ้น
- ถ้าหยุดหายใจให้ช่วยโดยวิธีเป่าปาก
- ถ้าไม่มีการเต้นของชีพจรให้ทำการ
ปั๊มหัวใจ โดยการกดหน้าอกบริเวณ
เหนือลิ้นปี่เล็กน้อย

1. ราดบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุนด้วย
น้ำส้มสายชูอย่างทั่วถึง 30 วินาที (ห้าม
ราดด้วยน้ำจืด)
2. นำหนวดแมงกะพรุนที่ติดตามร่างกาย
ออกอย่างรวดเร็ว โดยหลีกเลี่ยงการขัดถู
หรือขยี้บริเวณแผล
3. ถ้าปวดมากให้ใช้น้ำแข็งประคบบริเวณที่
สัมผัสแมงกะพรุน
2. ราดบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุน
ด้วยน้ำส้มสายชูอย่างทั่วถึง 30
วินาที (ห้ามราดด้วยน้ำจืด)
3. ช่วยฟื้นคืนชีพต่อจนกว่าอาการจะ
ดีขึ้น

รีบนำส่ง
โรงพยาบาล
สังเกตอาการอย่างน้อย 45 นาที หากมีอาการ
อย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น
- ปวดมากบริเวณแผล หลัง ลำตัว หรือศีรษะ
- กระสับกระส่ายหรือสับสน
- เหงื่อออกมาก ขนลุก คลื่นไส้ อาเจียน
- ใจสั่น เจ็บหน้าอกหรือแน่นหน้าอก
- หายใจลำบาก หายใจเร็ว หรือหอบเหนื่อย
- มือสั่น หน้าซีด หรือปลายมือ ปลายเท้าเขียว

(ดัดแปลงจาก: พจมาน, 2553)
7

ลำดับอนุกรมวิธานแมงกะพรุนกล่อง
ของประเทศไทย
Phylum Cnidaria Verrill, 1865 (Hatschek, 1888)
Subphylum Medusozoa Petersen, 1979
Class Cubozoa Werner, 1973
Order Carybdeida Gegenbaur, 1857 (Werner, 1984)
Superfamily Carybdeoidea Gegenbaur, 1857
Family Carybdeidae Gegenbaur, 1857
Genus Carybdea Peron and Lesueur, 1810
Carybdea sivickisi Stiasny, 1926
Family Tripedaliidae Conant, 1897
Genus Tripedalia Conant, 1897
Tripedalia cystophora Conant, 1897
Superfamily Tamoyoidea Haeckel, 1880
Family Tamoyidae Haeckel, 1880
Genus Tamoya F. Muller, 1859
Tamoya haplonema F. Muller, 1859
Genus Morbakka Gershwin, 2008
Morbakka fenneri Gershwin, 2008

8

Order Chirodropida Haeckel, 1880 (Werner, 1984)
Family Chirodropidae Haeckel, 1880
Genus Chironex Southcott, 1956
Chironex fleckeri Southcott, 1956
Family Chiropsalmidae Thiel, 1936
Genus Chiropsalmus L. Agassiz, 1862
Chiropsalmus quadrumanus (Muller, 1859)
Genus Chiropsella Gershwin, 2006
Chiropsella spp.
Genus Chiropsoides Southcott, 1956
Chiropsoides buitendijki (Horst, 1907)

ลำดับอนุกรมวิธานแมงกะพรุนกล่อง
ของประเทศไทย (ต่อ)
9

คู่มือจำแนกชนิดแมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish)
ของประเทศไทย
1a รูปร่างส่วนหัวคล้ายลูกบาศก์, ลำตัวค่อนข้างใส หรือโปร่งแสง, มีหนวด
(Tentacles) หรือกลุ่มหนวดออกมาจากมุม 4 มุม (Box jellyfish,
Class Cubozoa)............................................................................2
10

1b รูปร่างส่วนหัวค่อนข้างกลม หรือกลม มักมีสีหรือแต้มสี, มีหนวด
(Tentacles) ออกมาจากขอบของส่วนหัว หรือไม่มี........................
........................................................... Jellyfish, Class Scyphozoa

11

2a มีหนวด (Tentacle) 1 เส้น ออกมาจากฐานหนวด (Pedalia) 1 ฐาน ใน
แต่ละมุม ทั้ง 4 มุม (Single-tentacle)...............................................3
2b มีกลุ่มของหนวด (Tentacles) มากกว่า 1 เส้น ออกมาจากฐานหนวด
(Pedalia) 1 ฐาน ในแต่ละมุมทั้ง 4 มุม (Multi-tentacle).....................6
12

3a ส่วนหัวมีขนาดเล็ก สูงประมาณ 1 ซม..................................................4

3b ส่วนหัวมีขนาดกลางถึงใหญ่ สูงประมาณ 4-10 ซม. หรือมากกว่า .........5
13

4a ส่วนหัวกว้างมากกว่าสูงโดยทั่วไปส่วนหัวสูงประมาณ 1 ซม., ใน
แต่ละมุมมีหนวด (Tentacles) 3 เส้นออกมาจากฐานหนวด
(Pedalia) 3 ฐาน ทั้ง 4 มุม รวมมีหนวด (Tentacles) 12 เส้น
..................................................................Tripedalia cystophora
14

4b มี Gastric cirri, Rhopalia niche ostium เป็นรูปคล้ายรูกุญแจ, หนวด
(Tentacles) มีลักษณะเป็นปล้องสีน้ำตาลและส้มสลับกัน, Pedalia
canal โค้ง และ Gonad มีลักษณะเป็นพูอยู่บริเวณส่วนบนของลำตัว
........................................................................ Carybdea sivickisi
15

5a ส่วนหัวค่อนข้างใหญ่ ผิวด้านนอกของส่วนหัว (Exumbrella) มีกลุ่ม
ของ Nematocyst Warts (Fig.1), หนวด (Tentacles) มีรูปร่างแบน
คล้ายริบบิ้น (Ribbon-shaped; Fig.2), Pedalia canal เป็นแบบยก
แหลม (Upward-pointing thorn; Fig.3), ไม่มี Gastric cirri (Fig.4)
และ Rhopaliar niche ostium มองคล้ายดัมเบล ส่วน Rhopalial
horns เห็นเป็นรูปคล้ายหูกระต่าย (Fig.5 และ Fig.6).......................
.......................................................................... Morbakka fenneri
16

5b รูปร่างส่วนหัวค่อนข้างใหญ่ ผิวด้านนอกของส่วนหัว (Exumbrella) มีกลุ่ม
ของ Nematocyst warts และมี Gastric cirri..........................................
...........................................................................Tamoya haplonema
17

6a ผิวด้านนอกของส่วนหัว (Exumbrella) มีกลุ่มของ Nematocyst
warts กระจายอยู่ดูคล้ายเป็นตุ่มหรือกระ……………….........................7
6b ผิวด้านนอกของส่วนหัว (Exumbrella) ไม่มี Nematocyst warts ............8
18

7a Gastric saccules มีลักษณะกลม ไม่แตกแขนง และฐานหนวด
(Pedalia) แตกแขนงออกสองข้างแบบสลับตำแหน่งกัน (Branching
alternate).......................................... Chiropsalmus quadrumanus
7b Gastric saccules มีลักษณะกลม ไม่แตกแขนง........................
...........................................................................Chiropsalmus sp.
19

8a Gastric saccules มีลักษณะกลม แข็ง (Sessile, Solid)......................
................................................................................ Chiropsella spp.
20


8b Gastric saccules แตกแขนงคล้ายหงอนไก่ (Cockscomb-like) หรือ
มีลักษณะเรียวยาวคล้ายนิ้วมือ และ Pedalia canals ยกแหลม
(Upward-pointing thorn ).............................................................9
21

9a ฐานหนวด (Pedalia) แตกแขนงออกทางเดียว (Unilateral branching)
................................................................... Chiropsoides buitendijki
22

9b ฐานหนวด (Pedalia) แตกแขนงออกสองข้างแบบตรงกันข้ามกัน
(Branching opposite), มีหนวด (Tentacles) ได้มากถึง 15 เส้นใน 1 มุม,
หนวด (Tentacles) มีลักษณะแบน และส่วนหัวสามารถมีขนาดได้ถึง 38
ซม........................................................................... Chironex fleckeri
23

รูปภาพประกอบจาก

PMBC กลุ่มพิพิธภัณฑ์และสถานแสดงพันธุ์สัตว์และพืชทะเล
สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝั่งทะเล
และป่าชายเลน
SMCRRC ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนล่าง
EMCOR ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยฝั่งตะวันออก
เอกสารอ้างอิง

พจมาน ศิริอารยาภรณ์. 2553. พิษจากแมงกะพรุน การรักษาเบื้องต้นและการป้องกัน.
เอกสารสำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค เรื่องการเฝ้าระวังและสอบสวน
การบาดเจ็บและเสียชีวิตจากแมงกะพรุนพิษ. หน้า 21-34.
Cornelius, P.F.S. 1995. Workshop on the Classification, Biology and
Ecology of Jellfish. In Cooperative Programme of The Institue of
Marine Science, Burapha University, Chonburi, Thailand and The
Natural History Museum, London, England.
Gershwin, L. 2005.Taxonomy and phylogeny of Australian Cubozoa.
Ph.D. Thesis. School of Marine Biology and Aquaculture. James Cook
University.Townsville, Queensland: 221 pp.
Gershwin, L. 2006. Comments on Chiropsalmus (Cnidaria: Cubozoa:
Chirodropida): a preliminary revision of the Chiropsalmidae, with
descriptions of two new genera and two new species. Zootaxa.
1231: 1-42.
Wernner, B. 1984. Klasse Cubozoa. Lehrbuch der Speziellen Zoologie.
Stuttgart, Gustav Fischer Verlag. 2: 106-133 [In German].

24

ออกแบบ/จัดพิมพ์กราฟิคโกล์ด08-9735-9564

คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่อง

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (15)

Ähnlich wie คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่อง

Ähnlich wie คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่อง (20)

Mehr von NoiRr DaRk

Mehr von NoiRr DaRk (15)

คู่มือการจำแนกชนิดแมงกระพรุนกล่อง