ภาพประกอบการอภิปรายในสภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ โดย นายทวีศักดิ์ กออนันตกูล

1. ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะต่อรายงาน
เรื่อง แผนการปฏิรูประบบอุดมศึกษา
ของคณะกรรมาธิการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศด้านการศึกษา
สภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ
• ปรัชญา และ หน้าที่ ของ อุดมศึกษา
• ประเด็นความเห็นต่อรายงาน
โดย ทวีศักดิ์ กออนันตกูล (๐๖๓)
๒๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๐
(ปรับปรุงเมื่อ ๒ กรกฎาคม ๒๕๖๐)
1

2. อุดมการณ์ของมหาวิทยาลัย
๑. เพื่อความอยู่ดีกินดีของประชาชน
๒. เพื่อความมั่นคง มั่งคั่ง
และยั่งยืนของประเทศชาติ
๓. เพื่อสันติสุข และสันติภาพ
ของโลกมนุษย์
2ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

3. Academic Challenges to Thailand 4.0
1. Education: inclusive and high quality
2. Thai Citizen: quality and discipline
3. Public policy on education and research
4. Private investment on research
3ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
Excellent
Knowledge Technology Innovation
Services
and
Products

4. ล้นเกล้ารัชกาลที่ ๕
กับการศึกษาเพื่อสร้างชาติ
• ระยะแรกอาศัยผู้เชี่ยวชาญฝรั่ง
• ส่งคนไปเรียนและดูงานต่างประเทศ เพื่อ
กลับมาทํางานในกระทรวง ทบวง กรมต่างๆ
“เพราะฉะนั�น เราจึงได้ตักเตือน
นักเรียนเหล่านั�นว่า ให้พึงนึกในใจว่า
เราไม่ได้มาเรียนจะเป�นฝรั่ง
เราเรียนเพื่อจะเป�นคนไทย
ที่มีความรู้เสมอด้วยฝรั่ง”
(๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๔๐)
4ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

5. ความรู้กับคุณธรรม
จะต้องเป�นเรื่องเดียวกัน
“ให้มีความวิตกไปว่า เด็กชั�นหลังจะห่างเหินจากศาสนา
จนเลยกลายเป�นคนไม่มีธรรมในใจมากขึ�น...
คนที่ไม่มีธรรมเป�นเครื่องดําเนินตาม คงจะหันไปทางทุจริตโดยมาก
ถ้ารู้น้อยโกงไม่ใคร่คล่อง �โกงไม่สนิท
ถ้ารู้มาก ก็โกงคล่องขึ�น และโกงพิสดารมากขึ�น
(พระราชหัตถเลขา ล้นเกล้ารัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๑)
5ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

6. พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๙
ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตร
แก่นิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
๕ กรกฎาคม ๒๕๐๕
“ประเทศชาติของเราจะ
เจริญหรือเสื่อมลงนั�น
ย่อมขึ�นอยู่กับการศึกษาของ
ประชาชนแต่ละคนเป�นสําคัญ
ผลการศึกษาอบรมในวันนี�
จะเป�นเรื่องกําหนดอนาคต
ของชาติในวันข้างหน้า...”
6ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

7. ว่าด้วยการสอน และ การอบรม
“...ผู้ที่เป�นครูอาจารย์นั�น ใช่ว่าจะมีแต่ความรู้ในทางวิชาการและ
ในทางการสอนเท่านั�นก็หาไม่ จะต้องรู้จักอบรมเด็กทั�งในด้าน
ศีลธรรมจรรยา และวัฒนธรรม รวมทั�งให้มีความสํานึกรับผิดชอบ
ในหน้าที่ และในฐานะที่เป�นพลเมืองดีของชาติต่อไปข้างหน้า
การให้ความรู้หรือที่เรียกว่า การสอนนั�น ต่างกับการอบรม
การสอน คือ การให้ความรู้แก่ผู้เรียน
ส่วนการอบรม เป�นการฝึกจิตใจของผู้เรียนให้ซึมซาบติดเป�นนิสัย
ขอให้ท่านทั�งหลายจงอย่าสอนแต่อย่างเดียว ให้อบรมให้ได้รับความรู้
ดังกล่าวมาแล้วด้วย...”
7ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๙
ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่นิสิตและนักศึกษา วิทยาลัยวิชาการศึกษา
๑๕ ธันวาคม ๒๕๐๓

8. ว่าด้วยหน้าที่
“...ผู้ที่เป�นครูอาจารย์นั�น ใช่ว่าจะมีแต่ความรู้ในทางวิชาการและ
ในทางการสอนเท่านั�นก็หาไม่ จะต้องรู้จักอบรมเด็กทั�งในด้าน
ศีลธรรมจรรยา และวัฒนธรรม รวมทั�งให้มีความสํานึกรับผิดชอบ
ในหน้าที่ และในฐานะที่เป�นพลเมืองดีของชาติต่อไปข้างหน้า
การให้ความรู้หรือที่เรียกว่า การสอนนั�น ต่างกับการอบรม
การสอน คือ การให้ความรู้แก่ผู้เรียน
ส่วนการอบรม เป�นการฝึกจิตใจของผู้เรียนให้ซึมซาบติดเป�นนิสัย
ขอให้ท่านทั�งหลายจงอย่าสอนแต่อย่างเดียว ให้อบรมให้ได้รับความรู้
ดังกล่าวมาแล้วด้วย...”
8ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๙
ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่นิสิตและนักศึกษา วิทยาลัยวิชาการศึกษา
๑๕ ธันวาคม ๒๕๐๓

9. หน้าที่
พระราชกระแสของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช
กุมารี เกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙
ก. พระเจ้าอยู่หัวทรงยึดมั่นในหน้าที่
ข. หน้าที่ของพระเจ้าอยู่หัว
๑.ในฐานะพระเจ้าแผ่นดิน  ต้องดูแลราษฎร
๒.ในฐานะทรงเป�นพลเมืองดี  เห็นอะไรที่จะทําเพื่อ
บ้านเมืองได้ก็ต้องทํา
(วารสารมูลนิธิชัยพัฒนา, ธันวาคม ๒๕๕๗)
9ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

10. เด็ก – เรียน +หัดการงาน+ทําความดี
“เด็ก ๆ นอกจากจะต้องเรียนความรู้แล้ว
ยังต้องหัดทําการงานและทําความดีด้วย
เพราะการทํางานจะช่วยให้มีความ
สามารถ มีความขยัน อดทน พึ่งตนเองได้
และการทําดีนั�น จะช่วยให้มี
ความสุขความเจริญ
ทั�งป�องกันตนไว้ไม่ให้ตกตํ่า
10ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๙
พระราชทานเพื่อเชิญลงพิมพ์ในหนังสือวันเด็กประจําปี ๒๕๓๐
(จากหนังสือ “คําพ่อสอน” เล่ม ๑ หน้า ๑๖)

11. พระบรมราโชบาย
ด้านการศึกษา
ของในหลวง
รัชกาลที่ ๑๐
การศึกษาต้องมุ่งสร้างพื�นฐานให้แก่ผู้เรียน ๔ ด้าน
๑. ทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง
๒. พื�นฐานชีวิต(=อุปนิสัย) ที่มั่นคงเข้มแข็ง มีคุณธรรม
๓. มีอาชีพ – มีงานทํา
๔. เป�นพลเมืองดี
11ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐

12. ๑.
มีทัศนคติที่ถูกต้อง
ต่อบ้านเมือง
•ความรู้ ความเข้าใจต่อชาติบ้านเมือง
•ยึดมั่นในศาสนา
•มั่นคงในสถาบันพระมหากษัตริย์
•มีความเอื�ออาทรต่อครอบครัวและชุมชนของตน
12ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชบายด้านการศึกษา
ของในหลวงรัชกาลที่ ๑๐
๑. มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง
๒. พื�นฐานชีวิตที่มั่นคงเข้มแข็ง
๓. มีอาชีพ–มีงานทํา
๔. เป�นพลเมืองดี

13. ๒.
มีพื�นฐานชีวิตที่
มั่นคงเข้มแข็ง
– มีคุณธรรม
•รู้จักแยกแยะสิ่งที่ผิด–ชอบ / ชั่ว–ดี
•ปฏิบัติแต่สิ่งที่ชอบ สิ่งที่ดีงาม
•ปฏิเสธสิ่งที่ผิด สิ่งที่ชั่ว
•ช่วยกันสร้างคนดีให้แก่บ้านเมือง
13ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชบายด้านการศึกษา
ของในหลวงรัชกาลที่ ๑๐
๑. มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง
๒. พื�นฐานชีวิตที่มั่นคงเข้มแข็ง
๓. มีอาชีพ–มีงานทํา
๔. เป�นพลเมืองดี

14. ๓.
มีอาชีพ
มีงานทํา
• การเลี�ยงดูลูกหลานในครอบครัว หรือการฝึกฝนอบรมใน
รักงาน สู้งาน ทําจนงานสําเร็จสถานศึกษา ต้องมุ่งให้
เด็กและเยาวชน
• การฝึกฝนอบรมทั�งในหลักสูตรและนอกหลักสูตร ต้องมี
จุดมุ่งหมายให้ผู้เรียนทํางานเป�น และมีงานทําในที่สุด
• ต้องสนับสนุนผู้สําเร็จหลักสูตรมีอาชีพ มีงานทํา จน
สามารถเลี�ยงตัวเองและครอบครัว
14ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชบายด้านการศึกษา
ของในหลวงรัชกาลที่ ๑๐
๑. มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง
๒. พื�นฐานชีวิตที่มั่นคงเข้มแข็ง
๓. มีอาชีพ–มีงานทํา
๔. เป�นพลเมืองดี

15. ๔.
เป�นพลเมืองดี
• การเป�นพลเมืองดี เป�นหน้าที่ของทุกคน
• ครอบครัว สถานศึกษา และสถานประกอบการ
ต้องส่งเสริมให้ทุกคนมีโอกาสทําหน้าที่เป�นพลเมืองดี
• การเป�นพลเมืองดี คือ “เห็นอะไรที่จะทําเพื่อบ้านเมืองได้ก็
ต้องทํา” เช่น งานอาสาสมัคร งานบําเพ็ญประโยชน์ งานสา
ธารณกุศล ให้ทําด้วยความมีนํ�าใจและความเอื�ออาทร
15ที่มา: ศ.เกียรติคุณ นพ. เกษม วัฒนชัย องคมนตรี บรรยายใหกับผูบริหาร มหาวิทยาลัยมหิดล. วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๖๐
พระบรมราโชบายด้านการศึกษา
ของในหลวงรัชกาลที่ ๑๐
๑. มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง
๒. พื�นฐานชีวิตที่มั่นคงเข้มแข็ง
๓. มีอาชีพ–มีงานทํา
๔. เป�นพลเมืองดี

16. อาการปัญหาของสถาบันอุดมศึกษา
16
•ปัญหาหลักของประเทศ คือ หน่วยงานไม่จริงจังกับหน้าที่หลัก
ของตนเอง ไม่มีความมุ่งมั่น และเต็มไปด้วยการทํางานตาม
คําสั่งของผู้มีอํานาจ ทีมักจะไม่ตรงกับหน้าที่หลัก (และได้รับ
งบประมาณทําทุกปี)
•การจัดสรรงบประมาณแก่สถาบันเป�นการจัดตามจํานวน
นักศึกษา ทําให้มีการอนุมัติหลักสูตรใหม่ๆออกมาซํ�าซ�อนกัน
มากมาย โดยไม่สอดคล้องกับภูมิสังคม
•คุณภาพการสอนแบบ “จ่ายครบ จบแน่” แต่บริษัทหรือ
หน่วยงานต่างๆไม่รับเข้าทํางาน ยังมีอยู่ทั่วไป
•สถาบันการศึกษาไปได้เรื่อยๆ แต่ประเทศแย่ลง

17. ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะต่อรายงานฯ (๑)
17
เห็นด้วยกับรายงาน เรื่อง แผนการปฏิรูประบบการอุดมศึกษา
ทั�งนี� ขอให้พิจารณาเรื่องหน้าที่สถาบันอุดมศึกษา และปรัชญา
เห้าหมายของอุดมศึกษา ก่อนที่จะไปจัดโครงสร้าง
โดยมีข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะเพิ่มเติม ดังนี�

18. การปฏิรูประบบการอุดมศึกษาในส่วนของรัฐ
• สถาบันอุดมศึกษา ควรทําหน้าที่สร้างจุดเด่นทางวิทยาการของแต่ละ
สถาบัน มากกว่าแข่งกันเปิดหลักสูตรเหมือน ๆ กันในทุกสาขา และให้รัฐ
สนับสนุนงบประมาณด้านโครงสร้างพื�นฐานให้เพียงพอ เพื่อส่งเสริมให้
เพิ่มความสามารถในการแข่งขันกับนานาชาติได้ เช่น
o มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ด้านเกษตร
o มหาวิทยาลัยมหิดล ด้านชีววิทยาศาสตร์ เป�นต้น
• มหาวิทยาลัยเอกชนที่สามารถสร้างความโดดเด่นได้ รัฐก็ควรร่วม
สนับสนุนด้วย
18

19. การปฏิรูประบบการอุดมศึกษาในส่วนของ
สถาบันอุดมศึกษา: ประเด็นการควบรวมกระทรวง
จะรวมกระทรวงแบบไหนก็แล้วแต่ กระทรวงที่ดูแลการศึกษา
ของไทยต้องสามารถแก้ไขปัญหาที่มีอยู่ในระดับอุดมศึกษา
และให้ความสําคัญกับเรื่องเร่งด่วนที่ต้องใช�เวลาแก้ไข สาม
ประเด็น
๑. การจัดโครงสร้างหน่วยทางวิชาการในมหาวิทยาลัยที่ควร
ตอบคําถามอนาคตระยะยาวรอบด้าน
๒. การสร้างให้นิสิตนักศึกษาเป�นนวัตกรและนักปฏิบัติ และ
๓. การบริหารความรู้และการเผยแพร่ความรู้ เพื่อสร้าง
มูลค่าแก่สังคม
19

20. •กระบวนการพัฒนาบุคคลากรวิชาการ ควรเปิด
กว้างและมีความคล่องตัว ดึงดูด global talents
เข้ามาอยู่ในสถาบันอุดมศึกษาในสัดส่วนที่มากขึ�น
โดยเฉพาะสาขาวิชาการใหม่ ๆ ที่เราไม่สามารถไล่
กวดได้ทันง่าย ๆ
•ควรเพิ่มประเด็นความสามารถในระดับนานาชาติ
ออกมาเป�นอีกข้อหนึ่ง
20
การปฏิรูประบบการอุดมศึกษาในส่วนของสถาบันอุดมศึกษา

21. ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะต่อรายงานฯ
21
• ให้นํ�าหนักประเด็นปัญหาผลิตภาพและการบริหารจัดการระหว่าง สกอ.
และ สถาบันอุดมศึกษา ที่ครอบคลุมประเด็นปัจจุบัน แต่ควรเพิ่มประเด็น
การเปลี่ยนแปลงเชิงสถาบันของสถาบันอุดมศึกษาที่มีผลมาจากปัจจัย
การเปลี่ยนแปลงของโลกต่าง ๆ ในส่วน ๒.๑.๖ การสร้างความเข้มแข็ง
ของชาติ โดยเฉพาะการจําแนกประเภทสถาบันอุดมศึกษาไม่ควรแยก
สถาบันอุดมศึกษาออกมาเป�นกลุ่มเฉพาะ แต่ควรส่งเสริมให้
สถาบันอุดมศึกษาเอกชนมีส่วนเข้าไปร่วมกับสถาบันอุดมศึกษาประเภท
ต่างๆ
• ส่วนที่ ๒ ข้อ ๒.๑.๑ ประเด็นการบริหารที่กล่าวถึงปัญหาของกรรมการ
มหาวิทยาลัย ควรขยายไปถึงรูปแบบองค์กรและการได้มาซึ่งผู้บริหาร
ระดับสูงของสถาบันอุดมศึกษาที่มีความเป�นมืออาชีพ ซึ่งประเด็น
ดังกล่าวเชื่อมโยงกับหัวข้อ ๒.๑.๓ อย่างมาก