Դնթ

1. {
ԴՆԹ
Գրիգոր Հովհաննիսյան 9-1

2. Դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու բոլոր
կենդանի օրգանիզմների և
որոշ վիրուսների զարգացման և
կենսագործունեության գենետիկական
հրահանգները պարունակող նուկլեինաթթու։
Վերջինները,սպիտակուցներն ու ածխաջրերը կյա
նքի համար անհրաժեշտ երեք կարևորագույն
մակրոմոլեկուլներն են։ ԴՆԹ-ի մոլեկուլները
սովորաբար կրկնակի պարույրներ են՝ կազմված
երկու երկար կենսապոլիմերներից, որոնք էլ
իրենց հերթին կազմված եննուկլեոտիդներից։

3. Յուրաքանչյուր նուկլեոտիդ կազմված է
ազոտային հիմքից (գուանին (G, Գ), ադենին (A,
Ա), թիմին (T, Թ) և ցիտոզին (C, Ց)), ածխաջրից
(դեզօքսիռիբոզ) և ֆոսֆորական
թթվի մնացորդներից։ ԴՆԹ-ի մոլեկուլների
հիմնական դերը տեղեկատվության երկարատև
պահպանումն է։ ԴՆԹ-ի այն հատվածները,
որոնք ծածկագրում են սպիտակուցներ, կոչվում
են գեներ, իսկ ԴՆԹ-ի չծածկագրող
հատվածներն ունեն կառուցվածքային
նշանակություն կամ մասնակցում են
ծածկագրող հատվածների ակտիվության
կարգավորմանը։

4. ԴՆԹ-ի երկու շղթաներն ընթանում են միմյանց հակառակ ուղղությամբ,
որի պատճառով համարվում են հակազուգահեռ դասավորված։ ԴՆԹ-ի
որևէ ծայրում շղթաներից մեկի 3′ ծայրն է, մյուսի՝ 5′ ծայրը։
Դեզօքսիռիբոզին միանում է 4 տեսակի ազոտային հիմքերից որևէ մեկը։
Հենց այս 4 ազոտային հիմքերի հաջորդականությունն էլ ապահովում է
ինֆորմացիայի գաղտնագրումը։ Ինֆորմացիան պահպանվում
է գենետիկական ծածկագրի միջոցով, իսկ ծածկագիրը հետագայում
փոխակերպվում է ամինաթթուների հաջորդականության։ ԴՆԹ-ի
շղթաներից մեկի հիման վրա միաշղթա նուկլեինաթթվի՝ ՌՆԹ-ի
սինթեզի պրոցեսն անվանվում է տրանսկրիպցիա, իսկ ի-ՌՆԹ-ի
կաղապարի վրա ամինաթթուների հաջորդականության
սինթեզը՝ տրանսլյացիա։

5. Բջիջների ներսում ԴՆԹ-ն փաթեթավորվում
է քրոմոսոմների մեջ։ Բջջի բաժանման ժամանակ
քրոմոսոմները կրկնապատկվում են ԴՆԹ-
ի ռեպլիկացիայի (կրկնապատկման)
ժամանակ։ Էուկարիոտ օրգանիզմների մոտ
(կենդանիներ, բույսեր, սնկեր և նախակենդանիներ) ԴՆԹ-ի
հիմնական մասը պահպանվում է կորիզում, իսկ որոշ մասը՝
օրգանոիդներում
(միտոքոնդրիումներում կամ քլորոպլաստներում)։
Պրոկարիոտների մոտ (բակտերիա ևարքեա) ԴՆԹ-ն
պահպանվում է միայն ցիտոպլազմայում։ Քրոմոսոմներում
ԴՆԹ-ի փաթեթավորմանը մասնակցում են հիստոնային
սպիտակուցները։