Spreker: Jürgen Vanhoutte (Stafmedewerker behoud & beheer), Anne-Cathérine Olbrechts (Depotconsulent Provincie Oost-Vlaanderen) Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?

1. Vormingsreeks Heemkunde Vlaanderen ‘Aan de slag met archief en documentatie’, GOC Mere, 13/05/2015
Jürgen Vanhoutte
Jouw collectie in goede
conditie
Bewaaromgeving en risicomanagement

2. VOORSTELLINGSRONDE (15’)
 Naam?
 Welke organisatie?
 Welke collectie? (soort, materialen)
 Waar bewaard?
 Voornaamste probleem qua bewaring collectie?

3. INLEIDENDE OEFENING (10’)
Wat is volgens jullie een goede bewaaromgeving?

4. INLEIDENDE OEFENING (20’)
 Noteer op 5 Post-its 5 mogelijke gevaren voor jouw collectie
 Plak de Post-it onder de juiste categorie

5. 10 SCHADEFACTOREN*
 Fysische krachten
 Dieven en vandalen
 Brand
 Water
 Ongedierte en schimmel
 Verontreinigingen
 Licht en straling
 Verkeerde temperatuur
 Verkeerde luchtvochtigheid
 Informatieverlies
*Agents of deterioration (S. Michalski en R. Waller, Canadian Conservation Institute)
www.depotwijzer.be

6. PRAKTISCHE OEFENING (10’)
 Bekijk de volgende stukken
 Identificeer de schade en bijhorende schadefactor(en)

7. 10 SCHADEFACTOREN: PRIORITEITEN
Kans
Effect
Zelden Af en toe Voortdurend
Catastrofaal Type 1
Ernstig Type 2
Gradueel Type 3
Hoe groot is de kans? + Wat is het effect?

8. KANS X EFFECT = RISICO
 Welke oorzaak treedt het vaakst op?
 Welke oorzaak heeft de grootste gevolgen?
bv. Schadefactor: Fysieke krachten
Type 1: aardbeving
Type 2: voorwerpen laten vallen tijdens transport
Type 3: slechte ondersteuning van een fragiel voorwerp,
constante trillingen

9. RISICO= KANS X EFFECT

10. RISICO= KANS X EFFECT

11.  Zoveel mogelijk risico op schade aan collectie vermijden
= de kans de een bepaalde schadefactor zich voordoet en/of
het effect hiervan zoveel mogelijk beperken (mitigeren)
= preventieve conservatie
COLLECTIERISICOMANAGEMENT (CRM)
Het geheel van handelingen en maatregelen dat er op
gericht is een zo optimaal mogelijke omgeving te scheppen
voor het bewaren van collecties.
Doel: de bestaande toestand van de collectie waarborgen
Hoe: door zoveel mogelijk schade te vermijden

12. Rechtstreekse ingrepen
op het object
Schoonmaken, ontzuren,
desinfecteren, object
Beleid, opleiding
en handelen
personeel
Maatregelen op gebied
van bewaring
collectie
Maatregelen i.f.v.
ideale bewaaromgeving
Object in (oorspronkelijke)
staat terugbrengen
PREVENTIEVE CONSERVATIE

13. PREVENTIEVE CONSERVATIE

14. ACTIEVE CONSERVATIE/RESTAURATIE

15. MAATREGELEN: 5 STAPPEN
1. Voorkomen
2. Blokkeren
3. Detecteren
4. Reageren
5. Remediëren
Preventief Curatief

16. MAATREGELEN: 6 NIVEAUS
 Omgeving (locatie & site)
 Gebouw
 Bewaarruimte (inrichting)
 Opslagvolume (kast/rek/vitrine)
 Collectie (verpakking, ondersteuning)
 Organisatie (beleid, procedure)

17. BEWAAROMGEVING?
Omgeving
Omgeving
Collectie
Bewaarruimte
Gebouw
Opslagvolume
Organisatie
Organisatie
Organisatie
Organisatie

18. OMGEVING
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

19. GEBOUW
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

20. BEWAARRUIMTE
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

21. OPSLAGVOLUME
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

22. COLLECTIE
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

23. WERKING
• Risico-/schadefactoren?
• Mogelijke ingrepen/maatregelen?

24. PRAKTISCHE OEFENING (50’)
 Kies een bepaalde schadefactor (10) + type (1, 2 of 3)
 Denk na over maatregelen om risico’s te beperken en plaats
ze in schema
Schadefactor………………………
Type: …………………………………
Omgeving Gebouw Bewaarruimte Opslagvolume Collectie Organisatie
Voorkomen
Blokkeren
Detecteren
Reageren
Remediëren

25. GROEPSAANKOOP VERPAKKING (10’)
http://www.oost-vlaanderen.be/public/cultuur_vrijetijd/cultuur/depotbeleid/groepsaanbod/

26. Anne-Cathérine Olbrechts
Provincie Oost-Vlaanderen
Tel. 055 33 17 33
anne-catherine.olbrechts@oost-
vlaanderen.be
Jürgen Vanhoutte
FARO Steunpunt voor Cultureel
Erfgoed
Tel. 02 213 10 70
jurgen.vanhoutte@faronet.be
VRAGEN?

27. DEPOTWIJZER
www.depotwijzer.be

28. VERZEKERDE BEWARING
http://www.faronet.be/verzekerde-bewaring