2. Տեսության մասին
Առաջին հայացքից դժվար է պատկերացնել,
թե ինչ կապ ունեն հին հունական
աստվածները ժամանակակից մարդու հետ:
Սակայն` ավելի խորը դիտարկելով` կարելի է
նկատել, որ հին հունական
դիցաբանությունում նկարագրվում են
մարդկային հիմնական տիպերը, նրանց
պահելաձևը, որոնք այսօր էլ չեն կորցնում
իրենց արդիականությունը:
3. Այսպիսով` լավ ուսումնասիրելով հին
հունական դիցաբանությունը` կարելի է
ավելի լավ ճանաչել ինքդ քեզ և քո կյանքի
շարժառիթները:
Յուրաքանչյուր մարդու կյանքում կան
ներքին ենթագիտակցական հզոր ուժեր և
ազդակներ, որոնք հոգեբանության մեջ
կոչվում են արխետիպեր: Այդ կերպարները
կարելի է տեսնել տարբեր ժողովուրդների
լեգենդներում, հեքիաթներում և
դիցաբանությունում:
4. Կերպարների ամենաընդգրկուն
հավաքականը համարվում է հին հունական
դիցաբանությունը: Իհարկե, շատ քչերը կարող
են տիպիկ արխետիպ լինել, շատերի մոտ
դրանք հիմնականում խառնված են կամ էլ
երկրորդական դերեր, ինչպես օրինակ
Հեկատան կամ Տիքեն: Սակայն այսօր մենք
կուսումնասիրենք հիմնական 13 տիպերը`
Զևս, Հերա, Հեփեստոս, Դիոնիսոս, Աֆրոդիտե,
Արտեմիս, Ապոլլոն, Դեմետրա, Արես, Հադես,
Պոսեյդոն, Պերսեփոնե, Աթենաս:
5. Զևս
Հին հունական առասպելաբանությունում երկնքի,
ամպրոպի և կայծակի աստված, աշխարհի
տիրակալ: Օլիմպոսի աստվածներից գլխավորը,
Քրոնոսի և Ռեյայի երրորդ որդին, Հադեսի,
Հեստիայի, Դեմետրայի և Պոսերդոնի եղբայրը:
Զևսի կինը Հերա աստվածուհին է:
Զևսն Օլիմպոսը բավականին հաջող է
կառավարում, նրա հիմնական ուղենիշներն են
ձգտումներն ու իշխանությունը, սոցիալական
դիրքը և կանայք:
6. Զևսը ավտորիտար հայր է, որը թելադրում է
իր երեխաներին իր կամքը:
Այլ կերպ ասած` Զևսը դասական ալֆա
տղամարդ է, առաջնորդ: Նա գրավում է
կանանց իր իշխանությամբ և հաջողությամբ:
Սովորաբար Զևսի արխետիպ ունեցող
տղամարդիկ շուտ են ամուսնանում`
հիմնականում գեղեցիկ կանանց հետ`
ամուսնանալուց հետո, սակայն,
շարունակելով դավաճանել նրանց:
Ավելին կարդացեք այստեղ.
7. Հերա
Հերան Օլիմպոսի գլխավոր աստվածուհին է, Զևսի
կինը, սակայն նրա ամուսնությունը երջանիկ չէ`
Զևսի բազմաթիվ դավաճանությունների պատճառով:
Հերան գտնում է իր հակառակորդուհիներին և
խանդի հողի վրա ոչնչացնում նրանց: Հերան հաճախ
առարկում է Զևսին, վիճում հետը աստվածների
խորհրդի ժամանակ։
8. Շատ հակասական արխետիպ է: Լինելով շատ
փոփոխական` նա միաժամանակ նաև շատ
խանդոտ և բռնկուն է:
Տղամարդու մեջ Հերան փնտրում է
վստահություն և ուժ` հիմք ընդունելով
վերջինիս սոցիալական դիրքը: Նա
հիմնականում ընտրում է հաջողակ
տղամարդկանց, որոնք, սակայն հոգեպես ոչ
հասուն են, ավտորիտար, անտարբեր
ուրիշների զգացմունքների նկատմամբ: Հերայի
կյանքը գլխավոր իմաստն ամուսնությունն է:
Ավելին` այստեղ
9. Պոսեյդոն
Պոսեյդոնը հին հունական դիցաբանության մեջ
ծովերի աստվածն է, Քրոնոսի և Ռեայի երկրոդ
որդին, Զևսի, Հերայի, Դեմետրայի, Հեստիայի և
Հադեսի եղբայրը: Աշխարհի բաժանման ժամանակ
նրան բաժին ընկան ծովերը: Պոսեյդոնն իր կնոջ՝
Ամփիտրիտայի և որդու՝ Տրիտոնի հետ բնակվում է
շքեղ դղյակում ծովի հատակում: Զևսի
նմանությամբ` նա նույնպես ունի իշխելու հակում,
սակայն ճնշված է, քանի որ առաջնային դերը
Զևսինն է, իսկ ինքը չունի վերջինիս
հաշվենկատությունն ու սառնասրտությունը:
10. Պոսեյդոնը շատ զգացմունքային է, սակայն
զգացմունքները փակված են և անազատ: Նա
ժամանակ առ ժամանակ բռնկվում է`
քանդելով և վրեժ լուծելով: Կանանց հետ
շփվելիս առաջնորդվում է հայրիշխանական
տեսակետով` փորձելով կառավարել իր կնոջը:
Գրավում են հանգիստ, քնքուշ և
համբերատար կանայք: Նման տղամարդկանց
համար դժվար է լավ կարիերա ստեղծել
ժամանակակից հասարակության մեջ:
Մանրամասն` այստեղ
11. Հադես
Հադես ` ըստ հին հունական
դիցաբանության՝ ստորերկրյա
աշխարհի՝ դժոխքի աստված, որտեղ
խղճուկ գոյություն էին քարշ տալիս
մեռյալների ստվերները։ Քրոնոսի և
Ռեայի ավագ որդին, Զևսի,Պոսեյդոնի,
Հերայի, Հեստիայի և Դեմետրայի
եղբայրը։ Պերսեփոնեի ամուսինը:
12. Այս արխետիպն ապրում է ներփակ
աշխարհում: Այս արխետիպի կրող տղամարդը
հիմնականում ներքաշված է իր մեջ, իր
աշխարհ` արհամարհելով արտաքին
աշխարհը: Որպես կանոն` մնացած
տղամարդիկ նրա մեջ ուժեղ հակառակորդ չեն
տեսնում, քանի որ վերջինս ինտրովերտ է,
ուշադրություն չի դարձնում իր արտաքինին,
ակտիվ չէ կանանց հետ շփվելիս: Քանի որ այս
տղամարդու համար դժվար է ոճ ստեղծելը, նա
չի փնտրում ընկերուհիների, այլ
առաջնորդվում է հոգու ձայնով: Նրա կյանքում
քիչ կանայք են լինում: Շարունակությունը
13. Պերսեփոնե
Ընդերքի, ծլարձակման, պտղաբերության
աստվածուհի, Զևսի և Դեմետրայի դուստրը,
Հադեսի կինը, ստորերկրյա աշխարհի
թագուհին։ Առևանգվել է Հադեսի կողմից:
Պերսեփոնեն խելոք և ճնշված կնոջ կերպարն
է: Մեր մշակույթում, որպես կանացի
հատկանիշ, խրախուսվում է Պերսեփոնե
կերպարի պասիվությունը և կախվածությունը`
14. ակամայից դառնալով շատ կանանց
արմատական խնդիր: Այնուամենայնիվ
Պերսեփոնե կերպարը ընկալվում է որպես
որակ, որը անհապաղ պետք է զարգացնել:
Պերսեփոնեն ընդունակ է լինել բաց և միևնույն
ժամանակ ճկուն, ինչը և անհրաժեշտ է
զարգացնել նաև Դեմետրայի և Հերայի
արխետիպերին:
Մնացածը` այստեղ
15. Արտեմիս
Որսորդության և Լուսնի աստվածուհի:
Լետոյի և Զևսի աղջիկը, Ապոլլոնի քույրը,
հմուտ նետաձիգ: Կնոջ հոգեբանությունում
Արտեմիսը մարմնավորում է այնպիսի
հատկանիշներ, ինչպիսիք են
նպատակասլացությունը, անկախությունը,
ձգտումը նորանոր տպավորությունների և
պայքարի ոգու:
Ավելին…
16. Աթենաս
Աթենասը բոլոր արհեստների
հովանավորն է, իմաստության և
պատերազմի աստվածուհին: Նա չի
ունեցել մանկություն, այլ ծնվել է Զևսի
գլխից` միանգամից մեծ և խելացի:
17. Ի տարբերություն Արտեմիսի` Աթենասը չի
թաքնվում տղամարդկանցից, այլ պայքարում է
կյանքում իր տեղի համար` ցուցաբերելով
սառնասրտություն, խելք, հաշվենկատություն:
Նրան գրավում են հիմնականում հերոս
տղամարդիկ: Աթենասի արխետիպ ունեցող
կանայք կարիերիստ են, խելացի և գեղեցիկ:
Մանրամասն` այստեղ
18. Արես
Ռազմի աստված, Զևսի և Հերայի որդին: Արեսը
համարվում էր Աֆրոդիտեի սիրեկանը կամ
ամուսինը:
Այս տեսակին պատկանող տղամարդիկ շատ
էմոցիոնալ են, նրանք ապրում են «այստեղ և
հիմա»» սկզբունքով, նրանք զգում են կյանքը,
ապրում են բնազդներով` իրենց հույզերը
արձանագրելով արտաքին աշխարհում`
չմտածելով հետևանքների մասին:
19. Էմոցիաների վերահսկողության
բացակայության պատճառով նա երբեմն
կորցնում է ինքնատիրապետումը: Այսպիսի
տղամարդուն շատ դժվար է որոշումներ
ընդունել և առավել դժվար է դրանք
իրագործել:
Նրա արտաքին որակներն են`
իմպուլսիվությունը, ագրեսիվությունը,
ֆիզիկական ակտիվությունը,
հուզականությունը և սեքսուալությունը:
Երիտասարդության ժամանակ այն կարող է
կամ բանալի լինել հետագա երջանիկ կյանքի
համար կամ էլ ոչնչացնել այդ երջանիկ կյանքի
հույսերը:
20. Չնայած տարօրինակությանը, Արեսի
արխետիպին պատկանող տղամարդիկ կարող
են լինել շատ քնքուշ և սիրալիր կանանց հետ.
նրանք նախընտրում են ֆիզիկապես
արտահայտել իր համակրանքը: Արեսին դուր
են գալիս իր պես հուզական կանայք: Նա
բարյացակամ է բոլոր կանանց հանդեպ,
չնայած` ոչ բոլոր կանայք են ընդունում նրա
հուզականությունը և բարյացկամությունը:
Ավելին` այստեղ
21. Դեմետրա
Հողագործության և բերքատվության
աստվածուհի: Դեմետրան Քրոնոսի և Ռեայի
երկրոդ դուստրն էր, որոշ ժամանակ եղել է
Կրետեյում պաշտվող հողագործական
աշխատանքների աստված Իասիոնի կինը,
որից ծնել է հարստության աստված
Պլուտոսին: Նա ունի դուստր` Պերսեփոնեն,
որին առևանգել էր Հադեսը և դարձրել իր
կինը:
22. Դեմետրայի արխետիպը կրող կնոջ համար
առաջնային է ուրիշներին հոգ տանելը: Եթե
այդպես չի լինում, կինն իրեն ճնշված է զգում:
Մարդկանց հետ շփվելիս Դեմետրան վերցնում
է իրեն մոր, հոգ տանողի դերը: Սա նվիրված,
ալտրուիստ և համառ կին է, որը չի ձգտում
հասարակական դիրքի և անկախության, նրա
համար ամենակարևորը ընտանիքն է:
Դեմետրան հազվադեպ է սիրահարվում և իր
տղամարդկանց համար մայրիկ է դառնում:
Մանրամասն` այստեղ
23. Հեփեստոս
Կրակի ու դարբնության հին հունական
աստված, Զևսի և Հերայի որդին: Պատկերվում
է որպես տգեղ, ծեր և կաղ: Ըստ
դիցաբանության` Հեփեստոսի ծննդյան
ժամանակ Հերան` զայրանալով մանկան
տգեղությունից և թուլակազմությունից, նրան
նետում է ծովը, սակայն վերջինս փրկվում է
ծովային աստվածների կողմից:
24. Հեփեստոսի արխետիպ ունեցող
տղամարդը շատ ներփակ և
նյարդային է: Նա ապրում է
զգացմունքների փոթորիկի մեջ,
սակայն չի կարողանում դրանք
արտահայտել խոսքերով:
Հիմնականում այսպիսի տղամարդը
ներկայացնում է իր աշխարհը
արվեստի կամ արհեստի միջոցով:
25. Այս մարդը չի ապրում հասարակության
կանոններով և չի կարողանում
ծանոթություններ հաստատել: Նա դիտում է,
բայց երբեք չի դառնում հասարակության
մասնիկը: Այսպիսի տղամարդիկ շատ փխրուն
են և նրանք ընտրում են անկախ և ուժեղ
կանանց, որոնք և ապահովում են իրական և
ներքին կյանքի կապը:
Մանրամասն` այստեղ
26. Աֆրոդիտե
Սիրո և գեղեցկության աստվածուհի, հավերժ
գարնան և կյանքի դիցուհի: Հեփեստոսի կինը
և Արեսի սիրուհին: Աֆրոդիտեի արխետիպին
պատկանող կանանց հիմնական
առանձնահատկությունն աներևակայելի
գրավչությունն է: Նա ջերմություն է ճառագում
և ունի ներքին կախարդանք:
27. Աֆրոդիտեն անհոգ է,
ընկերասեր,հետաքրքիր է իր մտքերի
բազմազանությամբ: Նա կարողանում է
թաքցնել իր հույզերը և զգացմունքները`
կապված հարաբերությունների և անգամ
սիրո հետ` կարողանալով սիրուն տրվել
ամբողջությամբ և անմնացորդ: Այսպիսի
կինը շատ հեշտ է կարողանում գայթակղել
տղամարդկանց և շատ կանայք նրան
համարում են իրենց պոտենցիալ մրցակից:
28. Աֆրոդիտեի արխետիպը մաքուր էներգիա է:
Լիարժեքության և պլանների արդյունավետ
իրականացման համար անհրաժեշտ է նաև
զարգացնել Աթենասի և Հերայի տիպերը:
Աֆրոդիտեն կենսուրախ է և խանդավառ,
ուղղակի պետք է սովորել նրան ղեկավարել:
Մանրամասն կարող եք կարդալ այստեղ
29. Դիոնիսոս
Բնության արտադրող ուժերի,
խաղողագործության ու գինեգործության
աստված: Զևսի և Սեմելեի որդին: Հաճախ
պատկերվում էր խրախճասեր ու կենսուրախ
շքախմբի ուղեկցությամբ: Դիոնիսոսը շատ
հակասական արխետիպ է, քանի որ նրա մեջ
համադրվում են և միստիկ, վերերկրային
ձգտումները, և երկրային կրքերը: Դիոնիսոսը
էքստրովերտ և էքսցենտրիկ է, բայց նրա
զգացմունքները կայուն չեն:
30. Տղամարդ Դիոնիսոսը միշտ
անհանգիստ է, նա փորձում է ամեն ինչ
փոխել և կարող է պահել իրեն կանացի
կամ վուլգար: Էքստրավագանտ է, վառ,
թեթև: Նրա մոտ զարգացած է ավելի
շուտ կանացի աշխարհընկալումը. Նա
սիրում է կանանց և շատ ընկերուհիներ
ունի: Սակայն Դիոնիսոսին սիրելը
դժվար է, քանի որ նա ուղղված է դեպի
ինքն իր անձը:
31. Սովորաբար այսպիսի տղամարդը իրեն
հասկացված չի զգում տղամարդկանց
միջավայրում, վերջիններս ուղղակի
նրա մեջ տղամարդ չեն տեսնում:
Սակայն, այնուամենայնիվ, Դիոնիսոսը
ունի մի քանի մտերիմ ընկեր, որոնց
շատ հավատարիմ է:
Կարդացեք ավելին…
32. Ապոլլոն
Արտաքին ներդաշնակություն և շփման մեջ
հաճելի անձնավորություն է: Այն տղամարդիկ,
որոնց մեջ գերակշռում է Ապոլլոնի արխետիպը,
հիմնվում են իրենց մտածողության վրա, սիրում
են հստակություն և կարգավորվածություն,
օբյեկտիվ են գնահատում իրավիճակը և
հազվադեպ են գործում ` ելնելով սուբյեկտիվ
տպավորություններից: Որպես օրենք, այսպիսի
տղամարդիկ հաջողակ են իրենց կարիերայում և
պահանջված հասարակության կողմից:
33. Այս արխետիպին պատկանող
տղամարդը ունի տրամաբանական
միտք, դնում է իր առաջ իրատեսական
նպատակներ և գիտի, ինչպես հասնել
դրանց:
Չնայած նա ունի բոլոր հատկանիշները
բարձր արդյունավետության համար,
սակայն չունի ձգտում` հասնելու իր իսկ
նպատակներին:
34. Ապոլլոնը ապրում է բանականությամբ, այլ ոչ
թե սրտով, անգամ կնոջ հետ շփման
ժամանակ: Սովորաբար այսպիսի
տղամարդուն ձգում են ուժեղ և անկախ
կանայք, որոնց մեջ նա գտնում է ավելի շուտ
հետաքրքրություն, քան վախ, չնայած որ
երբեմն փորձում է նրան կառավարել:
Ավելին կարդացեք այստեղ…
35. Հին Հունական Աստվածները`
որպես Արխետիպներ
Թարգմանեցին և կազմեցին`
Շուշան Բալայան, Մերի Շարոյան
Խորհրդատու` Մարգարիտ Սարգսյան
