Geriatrik travma hastasina acil serviste yaklasim sunumum

1. Geriatrik Travma Hastasına
Yaklaşım
Doç. Dr. Gürkan ERSOY
DEÜTF,
Acil Tıp Anabilim Dalı

3. Kaynaklar
• Emerg Med Clin N Am, 25(2007);837-860.
• Geriatric Trauma.
• Advanced Trauma Life Support.
• Trauma in the Elderly.
• The Clinical Practice of Emergency Med.
• Geriatric Considerations
• Sunumlar:
• Dr. Sedat Bey,
• Dr. Neşe Hanım

4. Sunu Planı
• Genel bilgiler
• Kim yaşlı ?
• Yaşlılarda travma mekanizmaları
• Yaşlılarda özel travmalar
• Tedavi
• Sonuç, özet…

5. İki Vaka
• Eski acil
• Geriatrik travma,
• Kooperabl, 120/70, Nb: 120
• Exitus, parasentez?
• Exitus… hata(lar) nerede?
• Sunum sonunda…
• Annem Agora
• Döner kapı (hızlı)
• Omuz başı frx.

6. Kör müsün be adam ...

7. Bazı Gerçekler
• Tıbbi gelişmeler ...
• Ömür uzuyor, yaşlı popülasyon ↑
• Antibiotik, insülin, tanı tedavi,
• İyi beslenme,
• Gelişmiş acil servis ve yoğun bakımlar
• Yaşla değişen fizyoloji
• Fizyolojik rezervler azalıyor
• Kompanzasyon sınırları daha kolay aşılıyor

8. Kim Yaşlı (Geriatrik)?
• Yaş>65
• Yaş: 65-80: “genç-yaşlı” (young-old)
• Yaş: >80 : “yaşlı-yaşlı” (old-old)
• 80 yaş üstü mortalite ciddi.

9. Bazı İstatistikler-I
• Amerika:
• 1985: %12
• 2030: % 22
• En çok artan: 80 yaş,

10. Bazı İstatistikler-III
• Popülasyonun % 12,
• Sağlık bütçesinin % 40,
• Acil başvurularının: % 20,
• Travma V. ölüm nedeni,
• Travmalı hastaların % 20 (geriatrik),
• Ölümcül travmaların % 25

11. Değişiklikler
• Maximum kapasite;
• Yaş 30
• Sonra lineer azalma...
• Rezerv azalınca:
• Daha erken,
• Daha basit bir nedenle,
• Daha şiddetli

12. Unutmayalım
• Klasik semptomlar (olmayabilir) yokturrrrrr...
• Yaşlılar sorunlu:
• Önündeki merdiven,
• Tanı koymak zor, daha çok zaman,
• Tek tanı ile yetinmeyelim..
• Malnütrisyon:
• Yanlız, alamaz, yiyemez

13. Geriatrik Travma Hastası
• Daha sık hospitalizasyon.
• Daha uzun süre hastanede kalır;
• Acilde,
• Yoğun bakımda
• Daha sık komplikasyon
• Giderler daha yüksek,
• Mortalite daha yüksek

14. Yaşlılarda Travma Mekanizmaları
• Yaşlılarda en sık
• Düşmeler
• Motorlu taşıt kazaları
• Yanık
• Saldırı, tecavüz
• Düşmeler
• Zemin düşmeleri en sık (ground-level falls)

15. Yaşlılar Neden Sık Düşer?
• Akut/kronik hastalıklar,
• Kullandığı ilaçlar (herbal ilaçlar-aktar),
• Sensasyon ve propiosepsiyon duyusu↓
• Görme yetisi↓ (katarakt, gözlük, glokom),
• Dengeli yürüyebilme yetisi,
• Nöromüsküler bozukluklar,
• Kas güçsüzlüğü,
• Reflekslerde yavaşlama,
• Dejenaratif eklem hastalıkları,
• Demans

16. Yaşlıların Motorlu Taşıt Kazaları
• Kaza daha sık;
• Gündüz vakti
• İyi hava koşullarında
• Kavşaklarda
• Eve yakın mesafede
• Yaşlı kişinin yol ve trafiği görmesi zor
• Kör müsün be adam?
• Periferik görmede azalma
• İleri derecede kifoz
• İşitme azalması (korna sesi duymaz)

17. Tedavi

18. Hastane Öncesi Değerlendirme
• Travma bakımı aynı
• A, B, C, D, E
• Primer bakı
• Sekonder bakı
• O2, İV, monitör, sıvı.

19. Hastane Öncesi Değerlendirme
• Hava yolu
• Takma diş kontrolu, çıkar,
• Yutabilir (aspirasyon?)
• Mental durum değişikliği;
• Yaşlılığa ve demansa bağlama,
• Hipoksi ve şok;
• Mental durum değişikliği,

20. Hastane Öncesi Değerlendirme
• Uzamış saha stabilizasyondan kaçınalım
• İlk bakı sonrası transport
• Kırık stabilizasyonu
• Yolda,
• Kayıt:
• Yolda…
• Hipotermi kaçınalım!

22. Acil Serviste Tedavi

23. Acil Serviste Tedavi Prensipleri
• ATLS (Advnced Trauma Life Support) geçerli,
• Hasta unstabil ise:
• Agresif resüsitasyon,
• Hasta stabil ise:
• Genel kurallar
• Vitaller önemli ama güvenme…
• Yakından ve sıkı takip,
• Klasik yaklaşım:
• Monitör, damar yolu, O2

24. Geriatrik Travmada Tedavi
• Tedavi Prensipleri;
• Agresif resüsitasyon,
• Radyolojik yöntem endikasyon,
• Erken monitorizasyon ve gerekiyorsa
• Operasyon ve/veya
• Yoğun bakım

25. Yaşlılarda Sıvı Tedavisi
• Volüm yüklenmesi:
• Aman dikkat,
• Ne kadar sıvı verelim?
• Net görüş yok ...
• 1-2 L kristaloid hızlı

26. Resüsitasyon
• Hangi sıvı ile?
• Ringer laktat?
• İzotonik?
• Kolloid?
• Unstabil hastada erken kan transfüzyonu
• Masif sıvı vereceksek?

33. Ringer Laktat?
• Ca++ sitratı bağlar;
• Transfüzyon sırasında pıhtılaşma

34. İzotonik?
• Hipokloremik metabolik asidoz!

35. Kolloid?
• Üstünlüğü;
• £, $

36. “Laktat” ve “Baz Defisiti”
• Travma hastası acilde >45 dk;
• Öneriliyor,
• Aman dikkat;
• Baz defisiti: < -6,
• Laktat>2.4 mmol

37. Geriatrik Travmada Hava Yolu
• Havayolu açık olsun,
• Nazofaringeal airway,
• Orofaringeal airway,
• Diş protez?
• Kırık diş?
• Erken entübe edelim;
• Şok belirtileri (+),
• Şuur bulanık,
• Ciddi göğüs travması

40. Geriatrik Hastada Havayolu
• Hiper-extansiyon yapamayız (işimiz zor);
• Kifoz kaybolmuş,
• Spondilolizis,
• Artrit,
• Spinal kanalda daralma vs…
• Microstomia varsa?
• Sistemik skleroz,
• Articulatio temporamandibularis artriti

45. Geriatrik Hastada Solunum
• Genel osteoporoz:
• Kaburga kırıkları,
• Sternum kırığı,
• Akciğer kontüzyonu
• Solunum kas zaafiyeti:
• Solunum kapasitesini % 50,
• Yaşa bağlı değişiklikler mortaliteyi,
• Vital kapasite, fonksiyonel rezidüel kapasite

47. Geriatrik Hastada Dolaşım
• Hasta normotansif? Aman dikkat…
• İlk anda hipertansiyon beklenir,
• Kullandığı antihipertansifler vs.
• Şokta olabilir…
• Bizim vaka
• Şok’un ilk belirtisi nedir?
• Taşikardi olmayabilir;
• β bloker, Ca++
kanal blokeri

48. Geriatrik Hastada Dolaşım
• Kanama ekarte edelim
• External (görünür),
• İnternal (CT; USG; DPL vs.)

49. Disability ve Exposure
• Hipotermi ve bası yarasına yatkın;
• Beslenme bozukluğu,
• Geriatrik abuse,
• Hipotermi;
• Koagübilite, şok derinleşir,
• Termal ısıtıcı, serumlar ısıt
• Rektal derece
• Travma tahtasından süratle ayıralım,

50. Disability ve Exposure-II
• GKS<8, aman dikkat,
• Pupilla muayenesi:
• Glokom,
• Geçirilmiş katarakt ameliyatı,
• Atropin damlatılmış?
• İlaçlar (morfin vs.)

51. Tanıda Radyoloji’nin Yeri
• Akciğer grafisi,
• Pelvis grafisi,
• Vücut tomografisi,
• Beyin tomografisi,

52. Akciğer Grafisi
• Rutin gibi,
• Ciddi tanıları ortaya koyar;
• Tansiyon pnömotoraks,
• Kaburga kırıkları
• %50 atlar

53. Tansiyon Pnömotoraks

54. Tansiyon Pnömotoraks

55. Masif Hemotoraks

56. Pelvis Grafisi
• Rutin gibi
• Çalışmamızda?

57. Pelvis Grafisi
• Ne aramalıyız:
• Halkaların simetrisi
• Simfizde ayrılma
• Kalça eklemi
• Kırık varsa 6 ünite
kan

58. Çalışmamız

59. Vücut Tomografisi
• Sık kullanım öneriliyor
• (Endikasyon geniş tutalım)
• Değerlendirebiliyoruz;
• Aort,
• Kalp,
• Akciğer parenkim,
• Solid organlar,
• Göğüs duvarı,
• Pelvis,
• Omurga vs.

60. Beyin Tomografisi
• Kafa travması ciddi sorun
• CT daha sık kullanalım,

61. Özel Başlıklar

62. Kafa Travması
• Travma sonucu kafa içi kanama sık
• Beyin atrofiye oluyor,
• Ateroskleroz
• Dura beyin arası alan, subdural kanama…
• Kullanılan ilaçlar:
• Aspirin, clopidogrel, kumadin vs.
• Antikoagülanlar mortaliteyi,
• İntraserebral kanama (+)
• Antikoagülan kes

63. Yaşlılarda Kafa Travması
• En sık subdural hematom,
• Beyin atrofisi
• Köprü venleri gergin, frajil,
• Minör travmalı ile bile ...
• Minör travma+silik klinik bulgular;
• Dikkat…“Subdural Hematom?”

66. Düşmeler
• En sık kaza ve ölüm nedeni,
• % 30 düşer,
• Düşenlerin:
• % 15-25 tedavi gerektirir,
• % 5 yatar ve kırık vardır

67. Neden Düşer ?
• Vertigo
• Periferik nöropati,
• Servikal artroz,
• Labirent patolojileri,
• Reflexler zayıflamış,
• Kas zaafiyeti,
• Eklem artrozları,
• Hareket kısıtlılıkları (ayağını kaldırma),

68. Neden Düşer-II
• Yaşlılığa bağlı değişiklikler;
• Katarakt,
• Glokom,
• Diabetik retinopati,
• Miyopi, hipermetropi
• Akut/kronik hastalıklar;
• Parkinsonizm,
• Senil demans,
• Hipo-hipertansiyon
• İlaçlar (hipotansiyon vs.)

69. Düşme Nedeni Tuzaklar
• Evde;
• Halı, kilim,
• Kayar, kaydırır
• Merdivenler,
• Küçük hayvanlar,
• Geniş ayakkabılar,
• Eşikler

70. Düşme, Nasıl Engellenir?
• Tekrar düşeceğim korkusu:
• Depresyon,
• İçine kapanma
• Tuzakları ortadan kaldırma,
• İlaçlar,
• Sosyal destek,

71. Yaşlılarda Göğüs Travması
• Akciğer rezervi↓
• Mevcut akciğer hastalıkları,
• Toraks kaslarında güçsüzlük,
• Kot, sternum fraktürleri daha sık
• Osteoporoz & toraks rijiditesi
• Toraks kafesinin kompliansı düşük
• Mekanik ventilasyona daha sık gereksinim
• Pulse oksimetre ve arteryel kan gazı daha sık

72. Kaburga Kırıkları
• Yaşlılarda küçük travmada bile olur,
• Her bir kaburga frx.;
• Mortalite : %20,
• Pnömoni riski : %27,
• Karaciğer, dalak yaralanması riski,
• Önemli ve anlamlı:
• Ciddi analjezi,
• Monitorizasyon

73. Yelken Göğüs

74. Yaşlılarda Abdominal Travma
• Mortalite IV kat fazla,
• Muayene daha az güvenilir,
• Peritoneal irritasyon bulgularını ve ağrıyı
lokalize etmeleri yetersiz
• DPL ...
• Yaşlıların geçirilmiş operasyonları,
• “CT, USG” kullanımı daha sık…

75. Kas-İskelet Sistemi Travması
• Spinal travmanın en sık nedeni;
• Düşmeler
• Düz grafileri değerlendirmek zor,
• CT
• İmmobilizasyon;
• Medikal komplikasyonlar

76. Kas-İskelet Sistemi Travması
• Kalça Kırıkları
• Önemli mortalite nedeni
• Kırık sonrası bir yıllık mortalite:
• % 13-30

78. Major Travma
• Yaşlılarda V. ölüm nedeni,
• Travmaların % 20’si,
• Travma sonrası:
• Tanı zor,
• Hastane, yoğun bakım uzun yatış,
• Rehabilitasyon

79. Major Travma-II
• Ölüm nedeni:
• Mutipl organ yetersizliği,
• Sepsis
• Beklenen bulgular:
• Hipotermi,
• Miyokard hasarı,
• Pulmoner komplikasyonlar
• Kifoz, rezerv,

80. Major Travma-III
• Kafa travması
• Atrofi: subdural hematom,
• Ateroskleroz
• Klinik:
• Baş ağrısı,
• Lateralizan bulgu,
• Şuur bulanıklığı,
• Nöbet vs.

81. Taburcu Ettikten Sonra
• Gece 02:00’ de taburcu? 
• Kim bakacak?
• Maddi durumu?
• Evinin özellikleri (soba vs?)
• Bakıcısı?

85. İki Vaka, Hata Nerede?

86. En Önemli Mesaj…
• Bulgular silik, güvenmeyelim,
• Daha obsesif olalım,
• Empati,
• Onlar bizim gibi değil
• Daha az duyuyor,
• Daha çok soruyor ve konuşuyor,
• Daha yavaş hareket ediyor

87. Ama, bizde yaşlanacağız…

89. Çok Teşekkür Ederim
gurkan.ersoy@deu.edu.tr