2. مهارت‌هاي ارتباطي به نام خداوند بخشاينده مهربان انجمن علمي روان شناسي دانشگاه پيام نور مركز بهشهر
3.
4. آیا می دانید اعضای محترم انجمن علمی روان شناسی از مدتها پیش برای تدارک این کارگاه زحمتهای زیادی کشیده اند . بی شک بدون استفاده از مهارتهای ارتباطی و ابراز وجود و بدون انگیزه و توان علمی این چنین موفقیتهایی بدست نخواهد آمد .
7. بعضي ها به زندگي ما پا مي گذارند و زود مي روند . بعضي مدت ها مي مانند و در قلب مان ردي از خود به جاي مي گذارند و ما هرگز دوباره مثل سابق نمي شويم . به نظر شما، اهميت روابط بين فردي و ارتباطات مؤثر در زندگي ما انسان ها در چه مي باشد؟ چه ضرورتي وجود دارد كه ارتباطات مؤثر و روابط بين فردي را فرا بگيريم؟
8. شما چه تعريفي از مهارت‌هاي ارتباطي داريد؟ طبق تعريفي كه محققان از مفهوم مهارت‌هاي ارتباطي ارايه داده‌اند، اين مهارت‌ها عبارتند از توانايي برقراري رابطه با ديگران به شكل كارآمد و مؤثر . لازم است كه اين رابطه در عين اينكه براي خود شخص مفيد است، براي شخص مقابل هم سودمند داشته باشد . بعبارت ديگر مهارت‌هاي ارتباطي که بعضاً مهارت‌هاي اجتماعي يا مهارت‌هاي بين‌فردي نيز ناميده مي‌شوند عبارتند از توانائي فرد براي ارتباط برقرار کردن با ديگران در جهت برآورده نمودن نيازها، خواسته‌ها، حق و حقوق يا تعهدات به شيوه‌اي قابل قبول بدون اينکه به نيازها، خواسته‌ها، حق و حقوق يا تعهدات ديگران صدمه‌اي وارد آورد .
9. به نظر شما يك ارتباط بين فردي مؤثر داراي چه مراحلي است؟ مراحل يك ارتباط بين فردي مؤثر : مرحله‌ی اول : شروع
10. الف ـ موقعيت هاي زير را خوانده و بنويسيد كه شخصيت اول براي شروع صحبت تحت تأثير چه افكار ناكارآمدي قرار داشته است . 1 ـ هيچگاه طي كردن فاصله 1000 كيلومتري تهران ـ مشهد براي داود خوشايند نبود چرا كه او نمي توانست در طول اين مدت 10 ساعت كه در قطار بود با هم كوپه اي هايش صحبت كند . 2 ـ شكيبا تازه وارد دانشگاه شده بود و كسي را نمي شناخت ، آن طرف تر چند دختر هم سن و سال خودش مشغول صحبت بودند . اما او تنها ....
11. با توجه به بحث قبلي، مطمئناً متوجه شده ايد ك ه خود آگاهي و ارزيابي افكار و احساسات ، تأثير بسياری در داشتن جرأت آغاز گفتگو و رابطه دارد . در هر صورت، براي شروع يك گفتگو، به اندازه ی كافي بايد شجاعت داشته باشيم . متخصصان مهارت هاي ارتباطي، شگردهاي زير را توصيه مي كنند : حال تمرين كنيد : 1 ـ يك سلام همراه با لبخند ارايه كنيد 2 ـ از پرسش هادي ساده استفاده كنيد 3 ـ به علاقمندي هاي طرف مقابل توجه كنيد 4 ـ از شخص مقابل در حد متعارف تمجيد كنيد 5 ـ در مورد خودتان اطلاعات دهيد
12. كار گروهي با توجه به موضوعات بحث شده، هر گروه موظف است موقعيتي را طراحي كند كه فردي در موقعيتي قرار بگيرد كه با استفاده از روش هاي توضيح داده شده ارتباطي را بوجود آورد . هر گروه موضوعي را انتخاب كند و نمايش آن را اجرا كند
13. به نظر شما، پس از شروع يك ارتباط از چه روش هايي مي توان در جهت ادامه ی يك گفتگو استفاده كرد؟ مرحله ی دوم : ادامه گفتگو ـ هنر گوش دادن را فرا بگيريد . حال، به نظر شما، بكارگرفتن چه نكاتي منجر به بهبود توانايي گوش دادن مي شود؟
14. ويژگي‌هاي شنونده ماهر : الف ـ محيط مناسب خوب گوش دادن را فراهم کنيد ب ـ خوب گوش دادن مستلزم توجه كردن است ج ـ لازمه ی گوش دادن فعالانه ، صبور بودن است د ـ خلاصه كردن جزيي از گوش دادن صحيح است ه ـ گوش دادن ثمربخش، پاسخ‌دهي را بدنبال دارد ي ـ گوش دادن فعال ايجاب مي‌كند كه مطالبي را بياد آوريم
15. و بدين ترتيب به مرحله‌ی آخر يك گفتگو رسيديم : پايان دادن به نظر شما شيوه صحيح “پايان دادن” به يك گفتگو چه مي‌باشد؟ پايان دادن به يك گفتگو در ارتباطي دو جانبه حائز اهميت است . اگر شروع ارتباط‌‌هاي بين فردي را به برخاستن هواپيما از سطح زمين و پرواز را به ادامه‌ی يك گفتگو تشبيه كنيم، پايان يك گفتگو همان فرود هواپيماست كه اگر فرود بدرستي انجام نشود، ممكن است وقت و انرژي كه در دو مرحله‌ی قبل صرف گرديد را به هدر دهد .
16. 1 ـ سعي كنيد كه با يك احساس خوشايند دو طرفه به گفتگوي خود پايان دهيد : ايجاد احساس خوب در خاتمه ی گفتگو تداوم ارتباط را بدنبال خواهد داشت ” از آشنايي با شما خوشحال شدم و اميدوارم كه مجدداً شما را ملاقات كنم .“ ” از صحبت هاي شما بسيار استفاده كردم .“ ” از صحبت كردن با شما انرژي گرفتم .“ ” من مايلم كه درباره‌ی موضوعات مرتبط با موضوعي كه درباره‌ی آن با هم صحبت كرديم در ملاقات‌هاي بعدي، از نظرات شما استفاده كنم .“ ” كاش مي‌توانستيم درباره ی .. . با يكديگر به تبادل اطلاعات بپردازيم ولي مثل اينكه وقت اجازه نمي‌دهد .“ ” با تمام شدن اين موضوع، بيشتر از اين مزاحمتان نمي‌شوم .“
18. تعريف ابراز وجود : مهارتي است كه به ما كمك مي كند نيازها ،خواسته ها و احساساتمان را براي ديگران صريح و آشكار و با اطمينان بيان كنيم بدون اينكه ازحقوق انساني افراد سوء استفاده نماييم .
19.
20. بزرگترين سعادت در زندگي تان اين است كه بدانيد شما را به خاطر آنچه هستيد دوست دارند نه براي آنچه بايد باشيد
21.
22.
23. تعيين پيوستار قاطعيت ( ابراز وجود ) قاطعيت حالت تهاجمي و پرخاشگرانه رفتار منفعلانه ( مورد سوء استفاده قرار گرفتن
24.
25.
26.
27. * صحبت کردن با صدای بلند و ناهنجار . * طعنه یا نیش زبان زدن به دیگران . * ناامید و دلسرد کردن دیگران . * تهدید دیگران . * استفاده فراوان از عب ارات ارزش گذارنده ( باید ، حتما ، بایستی و ... ) * برچسب زدن به دیگران . * تحقیر دیگران . خصوصیات کلامی و غیر کلامی
28.
29.
30. اکنترل بیشتری بر زندگی خود دارند و اغلب از روابط شان خوشنودند و به اهداف خود می رسند . مردم به این افراد احترام بیشتری می گذارند ، زیرا آنان را افرادی محکم و استوار می دانند . افراد جرأت مند از عزت نفس بالایی برخوردار هستند . بیشتر به خواسته های خود می رسند . روابط بین فردی خوبی دارند و در برابر مشکلات روانی ، اجتماعی و فشار های دوستان و همسالان کم تر آسیب پذیر هستند . نتایج رفتار جرأت مندانه
31. فروشنده شما را مجبور می کند که چیزی بخرید . ولی شما قصد خرید ندارید . فروشنده می گوید : خوب ، جنس را برایتان ببندم ؟ پاسخ منفعالانه : خوب بله ، اگ ه فکر می کنی جنس خوبی ه ،ایرادی ندار ه . پاسخ پرخاشگرانه : این قدر اصرار نکنید ، من چیزی از شما نمی خرم . پاسخ جرأت مندانه : متاسفم ، من آمادگی خرید ندارم . نمونه هایی از رفتار منفعالانه ، پرخاشگرانه و جرأت مندانه کسی در محلی ممنوع سیگار می کشد . پاسخ منفعالانه : گوشزد نکردن ناراحتی خود به این امید که شخص دیگری این مسأله را گوشزد می کند . پاسخ پرخاشگرانه : هی ، تو ! این جا کسی حق ندار ه سیگار بکش ه . یا سیگارت و خاموش کن یا برو بیرون ! پاسخ جرأت مندانه : ببخشید ، می د وني این جا هیچ کس نباید سیگار بکش ه ؟ دود سیگار ت منو ناراحت می کن ه ، ممنون مي شم اينجا سيگار نكشيي
32. روان شناسان رفتار جرأت مندی را به پنج نوع طبقه بندی می کنند . 1 ـ جرأت مندی بنیادی این نوع جرأت مندی شامل عمل ساده اصرار بر حقوق ، اعتقاد ، احساسات یا عقاید شخصی است . مثلا وقتی کسی صحبت ما را قطع می کند ، می توانیم بگوییم : « ببخشید ، دوست داشتم حرف هایم را تمام کنم . » 2 ـ جرأت مندی همدلانه در این حالت ما با رسمیت شناختن موقعیت یا احساسات طرف مقابل نشان می دهیم که متوجه وضعیت او هستیم . مثلا در مورد مثال قبلی می گوییم : « می دانم مایل هستید نظرتان را مطرح کنید ، اما ای کاش اجازه می دادید حرف هایم را تمام کنم . » انواع جرأت مندی
33. 3 ـ جرأت مندی افزایشی در این حالت افراد کار را با کمترین مقدار جرأت مندی شروع می کنند و اگر طرف مقابل بی تفاوت بود ، به تدریج بر میزان جرأت مندی خود می افزایند و برای مثال در مورد فروشنده ای که می خواهد با اصرار و سماجت جنس خود را به ما بفروشد ، می توان از جرأت مندی افزایشی به این شرح استفاده کرد : 1 . « نه من هیچ کدام از آنها را نمی خواهم . » 2 . « نه گفتم که من قصد خرید این اجناس را ندارم . » 3 . « ببین دوبار گفتم نه ، حالا ازت می خواهم این قدر اصرار نکنی . »
34. 4 ـ جرأت مندی مواجهه ای وقتی از این نوع جرأت مندی استفاده می کنید که اعمال و گفتار طرف مقابل با هم هماهنگ نیست و باید به او نشان دهیم آنچه می گوید و آنچه می کند ، با هم فرق دارد . برای مثال : « شما گفتید نامه را سه شنبه تایپ کردید ، اما امروز پنج شنبه است و خبری از تایپ نیست . لطفاً همین الان تایپ کنید . »
35. 5 ـ جرأت مندی با استفاده از ضمیر من در این نوع جرأت مندی فرد به صراحت ، رفتار طرف مقابل ، تاثیر آن بر زندگی یا احساسات خود و علت تغییر دادن آن رفتار را توضیح می دهد . مثلا وقتی کسی صحبت ما را قطع می کند ، به او می گوییم : « در این چند دقیقه این چهارمین باری است که حرفم را قطع می کنی . مثل این که توجهی به حرف های من نداری و می خواهی مرا ناراحت کنی . اجازه بده حرفم را تمام کنم . » گاهی اوقا ت استفاده زیاد از کلمه « من » باعث می شود تا دیگران آن را حمل بر خودخواهی ، خود محوری و بی توجهی ما کنند . به همین دلیل ، استفاده از ضمیر جمع « ما » موثر تر ، از ضمیر مفرد « من » خواهد بود .
36. 1 ـ تماس چشمی مستقیم با فرد بر قرار کنید . 2 ـ خیلی آرام و استوار حر ف بزنید . 3 ـ با صدای محکم و نسبتا بلند ، بدون فریاد کشیدن و پریشان شدن صحبت کنید . 4 ـ برای تاکید روی نکات خاص از ژست مناسب ( حرکات دست ، حالات چهره و وضعیت بدن ) استفاده کنید . 5 ـ حالت چهره تان باید به صورتی باشد که بیانکر جدی و راسخ بودن شما و داشتن اعتماد به نفس باشد 6 ـ بدون بیقراری راحت بایستید یا بنشینید . 7 ـ فاصله فیزیکی مناسب را رعایت کنید ، نه زیاد دور از فرد بنشینید و نه زیاد به فرد نزدیک شوید . 8 ـ با کلمات شمرده و واضح و با سرعتی که بیانگر اعتماد به نفس باشد ، حرف بزنید . 9 ـ روبه روی کسی که با او حرف می زنید ، قرار بگیرید . مهارت های غیر کلامی جرأت مندی
37. * از کلی گویی و برچسب زدن به افراد خودداری کنید . « مثلا نگویید : « تو آدم بی توجهی هستی » ، بلکه از رفتار خ ا ص فرد انتقاد کنید . » * از مطلق جلوه دادن امور با استفاده از کلماتی مانند هرگز ، همیشه و ... پرهیز کنید . « تو همیشه این طور رفتار می کنی » ، « تو هرگز عوض نمی شوی » و ... . * مِن مِن نکنید و صریح صحبت کنید . * با استفاده از ضمیر من حرف های خود را شروع کنید . در هنگام انتقاد از رفتار منفی دیگران اصول زیر را رعایت کنید :
38. تکنیک ها ي ویژه ی جرأت مندی 1 ـ رد قاطعانه ی درخواست های غیر منطقی رد قاطعانه دارای سه جزء است : * ارائه باز خورد مثبت : « ای کاش می توانستم کاری برای شما انجام دهم . » * بیان دلیل یا دلایل : « اما چون تصمیم گرفته ام که ماشینم را به هیچ کس امانت ندهم ، بنابراین نمی خواهم در تصمیم خود تجدید نظر کنم . » * اعلام تصمیم : « بنابراین در این مورد متاسفم . » در این روش ابتدا علاقه مندی خود را برای کمک به فرد جهت حل مشکل اعلام می کنیم ، سپس با ذکر دلیل یا دلایلی جواب منفی می دهیم . هنگام رد قاطعانه ، لحن ( فرا کلام ) صحبت باید دوستانه و دلیل ذکر شده باید واضح ، روشن و تا حد امکان کوتاه باشد . اگر طرف مقابل درخواست خود را دوباره تکرار کرد ، پاسخ قبلی را عینا و بدون حذف یا اضافه تکرار کنید
39. 2 ـ روش صفحه ی خط افتاده از این روش زمانی استفاده کنید که طرف مقابل شما بیش از حد سماجت نشان دهد . در این روش ، قسمت اول روش رد قاطعانه ( یعنی فیدبک مثبت ) را حذف و دو قسمت دیگر را عینا تکرار کنید و در صورت تکرار درخواست ، فقط قسمت آخر را تکرار کنید . مثلا : « گفتم که متاسفم ، نمی توانم . » مثل این که سوزن صفحه گرامافون گیر کرده باشد .
40. 3 ـ روش خلع سلاح گاهی طرف مقابل وقتی با جواب رد مواجه می شود ، ممکن است با توسل به شیوه ها ي ی شما را در موضع انفعالی قرار داده و وادار به اعمال ي نماید که مورد دلخواه شما نیست . مثلا با بر چسب زدن و استفاده از واژه های تقاضا کننده ، شما را متاثر سازد . « بابا تو دیگه کی هستی ، خیلی خودخواهی » ، « واقعاً که بچه ای » ، « خیلی غیر منطقی هستی » و ... . در روش خلع سلاح ، سلاحی که با آن به شما حمله شده از دست طرف می گیرد . علی : حسن آقا می شود ماشین تان را امشب به من بدهی ؟ حسن : ای کاش می توانستم کاری برای تو بکنم . اما من ماشین خریده ام كه هر گاه لازم داشتم آن را در اختیار داشته باشم . بنابراین متاسفم . ( روش رد قاطعانه ) علی : خیلی خودخواهی ! حسن : « اگر این عمل خودخواهی باشد ، آره من خودخواه ام یا اتفاقا خودم هم می دانم گاهی وقت ها خود خواه می شوم . ( روش خلع سلاح ) روش خلع سلاح یکی از موثر ترین شیوه ها برای حل و فصل و کنترل یک رابطه سوء استفاده گرانه است . رابطه سوء استفاده گرانه ، رابطه ای است که در آن شخص با استفاده از واژه های قضاوت کننده و برچسب زدن به طرف مقابل ، حالت عاطفی ناخوشایندی ایجاد می کند .
41. 4 ـ خود را به خنگی زدن این روش به ویژه در برخورد با انتقاد دیگران کاربرد دارد . در این تکنیک به جای انتقاد متقابل ، طوری رفتار کنید که انگار انتقاد را پذیرفته اید و یا درستی انتقاد را باور کرده اید . یعنی در ظاهر انتقاد دیگران را می پذیریم ، اما عملاً تغییری در رفتارمان ایجاد نمی کنیم : مثال : الف : تو همیشه ناراحت و گرفته ای . ب : آره شاید این طور باشه . الف : نمی تونی کمی شاد تر باشی ؟ ب : به نظرم بتونم . الف : اگر شاد تر باشی ، کار کردن با تو راحت تر می شه . ب : بله حق با توست . روش های « صفحه خط افتاده » ، خلع سلاح و خود را به خنگی زدن در موقعیت هایی که در معرض فریب ، عیب جویی یا گستاخی دیگران قرار می گیرد ، مفید هستند . این مهارت ها از ما در برابر حمله ی غیر منصفانه ی دیگران محافظت می کنند .
42. 1 ـ وقتی می بینیم طرف مقابل در مخمصه افتاده است . مثلا وقتی در رستوران شلوغی هستید و می دانید که پیش خدمت این رستوران تازه کار است ، می توانید بعضی از ضعف های او را نا دیده بگیرید . در این حالت نباید جرأت مندانه رفتار کنید ، زیرا او قصد ندارد حق شما را پایمال کند و رفتار جرأت مندانه شما می تواند استرس های او را بی جهت افزایش دهد . 2 ـ تعامل با شخصی حساس : وقتی جرأت مندی شما موجب گریه یا حمله شخص به شما می شو د ، بهتر است جرأت مندانه رفتار نکنید . به خصوص اگر این « اولین یا آخرین برخورد » شما باشد . 3 ـ موقعیت هایی که جرأت مندی احتمال رسیدن به هدف را ک ا هش می دهد ، مثلا پس از ارتکاب به تخلفات رانندگی بهتر است در برابر پلیس ابراز وجود نکنیم . در چه موقعیت هایی رفتار جرأت مندانه مناسب نیست
43. 1: خانواده - دوران كودكي - مثلا والدين مي گويند بچه بايد آرام باشد . سر به زير باشد . بي سرو صدا باشد . پسر خوب كسي كه هر چه گفتند بگه چشم . 2- محيط تحصيلي ( از مدرسه تا دانشگاه ) مثلا دانش آموز سوال بپرسد و معلم توي ذوقش بزند يا اگر كنجكاوي كند به حساب فضولي او را تنبيه كند . 3- همسالان - همرنگ شدن با گروه همسالان به منظور از دست ندادن حمايت آنان موانع ابراز وجود موقعيت هاي بيروني
44. موقعيت د روني : افكار منفي و باورهاي نادرست مثال : استاد سركلاس سوالي مي پرسد، شما جواب را مي داني يا تمايل به پاسخ دادن داري اما امتناع مي كني؟ چرا در اين موقعيت سوال خود را نمي پرسيد؟
45. با اينكه مي دانيم اين كار گاه شايد نقايصي را دارا بوده باشد، با اين حال از كار خود راضي و خرسند هستيم زيرا كه توانسته ايم كمي افكار شما را تحت تاثير قرار دهيم . اين خرسندي را مديون همكاري شما عزيزان مي دانيم و اميد داريم كه همواره در زندگي ايفاگر روابط موثري باشيم . موفق باشيد _ تهيه مطالب اسلايد : حسن عبداله زاده اميرحمزه خراساني http://psychologyinfo.blogfa.com
