1. POLITECHNIKA LUBELSKA
Wydział Mechaniczny
Katedra Podstaw Inżynierii Produkcji
„Ekonomiczny aspekt wymagań i zaleceń
norm ISO”
Wykonali: Mariusz Leszczyński
Grzegorz Iżycki
Data wykonania: Prowadzący:
10.06.2008r. Dr inż. D. Mazurkiewicz

2. Lublin 2008
Spis treści:
1. Wprowadzenie...............................................................................3
2. Cel i zakres pracy..........................................................................4
3. Ekonomiczne aspekty Systemu Zarządzania Jakością.............5
3.1 Korzyści wynikające z wdrożenia i doskonalenia Systemu
Zarządzania Jakością......................................................................5
3.2 Wpływ kierownictwa na zarządzanie zasobami i procesami w
aspekcie ekonomicznym..................................................................7
4. Zalecenia norm ISO na przykładzie przedsiębiorstwa.............10
4.1 Przegląd badanego przedsiębiorstwa......................................10
4.2 Wymagania i zalecenia norm ISO w przedsiębiorstwie
budowlanym...................................................................................11
5. Zalety i wady wprowadzenia norm ISO.....................................12
5.1 Zalety wprowadzania norm ISO w rozpatrywanym
przedsiębiorstwie...........................................................................12
5.2 Wady wprowadzania norm ISO w rozpatrywanym
przedsiębiorstwie...........................................................................12
6. Analiza wielkości kosztów funkcjonowania i kosztów
certyfikacji w przedsiębiorstwie „STRABAG Polska Sp. z o. o.”.
..........................................................................................................13
7. Koszty jakości w badanej firmie i ich klasyfikacja...................14
8. Analiza kosztów jakości na przykładzie sprawozdań
finansowych. za lata 2004-2005.....................................................17
8.1 Sprawozdania z kosztów jakości za lata 2004-2005................17
8.2 Analiza wadliwej produkcji ogółem w latach 2002-2005..........19
10. Źródła finansowania nakładów związanych z wprowadzeniem
norm ISO..........................................................................................21
11. Podsumowanie, analiza i wnioski końcowe...........................22
2

3. Literatura:.........................................................................................23
1. Wprowadzenie.
Temat pracy „Ekonomiczny aspekt wymagań i zaleceń norm ISO”
jest związany z analizą wpływu norm ISO na ekonomiczność
przedsiębiorstwa. W niniejszej pracy zostaną zaprezentowane i
przeanalizowane koszty wprowadzania Systemu Zarządzania Jakością i
korzyści wynikające z wdrożenia i doskonalenia tego systemu na
przykładzie przedsiębiorstwa. Przedstawiony SZJ jest najważniejszym
spośród Systemów Zarządzania, w skład którego wchodzą także Systemy
Zarządzania Środowiskiem oraz Bezpieczeństwem i Higieną Pracy.
Analizę powyższego problemu wykonano na podstawie
przedsiębiorstwa z branży budowlanej, które chcąc liczyć się na
konkurencyjnym rynku, musiało zainwestować w jakość i wprowadziło
normy jakości ISO w 2001 roku. Przedsiębiorstwo to ma wieloletnie
doświadczenie w zakresie budownictwa ogólnego, mieszkaniowego i
inżynieryjnego. Jest organizacją z wieloletnią tradycją w świadczeniu
usług budowlanych. Analizę ekonomiczną w tym przedsiębiorstwie
rozpoczęto od momentu obowiązywania norm ISO, a więc od 2002 roku.
Wprowadzenie norm ISO dało odpowiedź na pytanie, które koszty
można zmniejszyć lub nawet wyeliminować. Określono również wielkość i
stopień wpływu wprowadzenia tych norm na poszczególne segmenty
firmy. W wyniku przeprowadzonych analiz i ocen zostały sformułowane
rekomendacje pod adresem przedsiębiorstwa, na które elementy należy
zwrócić szczególną uwagę. Wprowadzenie norm ISO dotyczących SZJ jest
dążeniem do przystosowania przedsiębiorstwa do standardów
europejskich jak również uzyskania przewagi konkurencyjnej zarówno na
rynku krajowym, jak i międzynarodowym. Los firmy na rynku zależy
przede wszystkim od sprawnego zarządzania m. in. zarządzania jakością.
3

4. 2. Cel i zakres pracy.
► Cel pracy.
Celem pracy było określenie wpływu wprowadzenia norm jakości
ISO na ekonomiczność przedsiębiorstwa (na przykładzie przedsiębiorstwa
z branży budowlanej).
► Zakres pracy.
Zakres pracy obejmował zagadnienia:
1) Analizę ekonomicznych aspektów Systemu Zarządzania
Jakością na jej wpływ na poszczególne elementy
przedsiębiorstwa.
2) Określenie zaleceń i wymagań norm ISO na przykładzie
przedsiębiorstwa „STRABAG Polska Sp. z o. o.” z branży
budowlanej.
2) Prezentację zalet i wad wprowadzenia norm ISO.
3) Analizę porównawczą kosztów wdrożenia i funkcjonowania
(certyfikacji) norm jakości w przedsiębiorstwie.
4) Klasyfikację kosztów jakości w badanej firmie.
5) Analizę kosztów jakości na przykładzie rocznych sprawozdań
finansowych.
6) Analiza wpływu wprowadzonych norm ISO na udział
wadliwych wyrobów w produkcji w poszczególnych latach.
4

5. 8) Analiza i wnioski końcowe.
3. Ekonomiczne aspekty Systemu Zarządzania Jakością.
3.1 Korzyści wynikające z wdrożenia i doskonalenia
Systemu Zarządzania Jakością.
Wdrażanie i doskonalenie SZJ związane jest ze spełnianiem oczekiwań
zainteresowanych stron, czyli: klientów, pracowników, dostawców, właścicieli,
społeczności w celu osiągnięcia korzyści z konkurencyjności i dokonywanie
tego w sposób skuteczny i wydajny. Spełnienie oczekiwań przez organizację jest
środkiem realizacji celu, którym jest skuteczne i wydajne, czyli jak największe
odnoszenie korzyści. Zdaniem tego systemu jest nakierowanie działalności
firmy na korzyści, które są ważne dla organizacji, jej klientów i innych stron
zainteresowanych. Te aspekty dotyczące całości funkcjonowania mogą mieć
wpływ na [1]:
a) dochód (obroty), zysk, udział w rynku, mogą one zostać powiększone
poprzez: racjonalne przywództwo, wzrost wydajności, doskonalenie
działań pracowników;
b) koszty związane z zasobami niezbędnymi do prowadzenia biznesu;
nieodpowiedni zapas zasobów może być często przyczyną strat oraz
kiepskiego wizerunku firmy, skarg klienta, niewydajnego wykorzystania
zasobów ludzkich i finansowych;
Norma ISO dotycząca jakości uzależnia również uzyskanie zadowolenia
klienta od efektywnego wdrożenia Systemu Zarządzania Jakością.
Efektywny jest ten, kto postępuje zgodnie z zasadami racjonalnego działania,
czyli minimalizuje nakłady dla uzyskania określonych korzyści lub
maksymalizuje korzyści przy danych nakładach. Efektywne wdrożenie systemu
zarządzania jakością oznacza więc optymalny wzrost korzyści wszystkich stron
zainteresowanych, w tym właściciela i pracownika.
Aby wdrożyć System Zarządzania Jakością organizacja powinna, między
innymi, określić kryteria i metody zapewniające efektywność prowadzenia i
nadzorowania procesu oraz wprowadzić dokumentację pozwalającą na
uzyskanie tej efektywności. Ponadto organizacja powinna stosować
odpowiednie metody pomiarów i monitorowania procesów, przy czym metody te
5

6. powinny służyć potwierdzeniu stałej zdolności każdego z procesów do
osiągnięcia zamierzonych celów. Efektywny jest tylko ten proces, który
prowadzi do osiągnięcia wyznaczonego celu, czyli procesu optymalizacji
korzyści wszystkich zainteresowanych stron. Zadowolenie to określone przez
normy jakości w standardach ISO powinno być mierzone i monitorowane na
odpowiednich etapach realizacji produktu a zebrane informacje powinny
dotyczyć: pracowników, właścicieli, dostawców i społeczności. W celu
osiągnięcia korzyści z wdrożenia SZJ normy te zalecają dbałość o następujące
czynniki [1]:
a) potrzeby i oczekiwania pracowników, do których zaliczyć trzeba przede
wszystkim wynagrodzenie i warunki pracy;
b) satysfakcję właścicieli, między innymi dokonywanie pomiarów
wyników finansowych oraz wpływu czynników zewnętrznych na powyższe
wyniki;
c) satysfakcję dostawców oraz organizacji z kontaktów z dostawcami:
- dokonując oceny funkcjonowania procesu zakupu,
- dokonując oceny jakości dostaw,
- dokonując oceny satysfakcji dostawcy;
d) zadowolenie społeczności poprzez:
- odpowiednie pomiary związane z celami organizacji, dotyczące
wzajemnego oddziaływania ze społecznością,
- okresowe dokonywanie oceny wydajności swoich działań i postrzegania
wyników przez odpowiednie części społeczności (np. społeczne koszty
jakości).
Wymiar ekonomiczny powyższych korzyści jest jednoznaczny aczkolwiek
trudny do wyliczenia. Celem procesów jest więc optymalizacja korzyści
ekonomicznych zainteresowanych stron a kryterium efektywności
procesów jest ich zdolność do stałego zwiększania korzyści
ekonomicznych. Ciągłe doskonalenie jakości zarządzania, pracy, procesów i
produktów jest tylko środkiem realizacji celu procesu produkcyjnego. Powyższe
korzyści związane z wprowadzeniem omawianych norm ISO formułowane są
przez audytorów, którzy określają efektywność wdrożenia i utrzymania systemu
zarządzania jakością zgodnie z normami.
6

7. 3.2 Wpływ kierownictwa na zarządzanie zasobami i
procesami w aspekcie ekonomicznym.
Kierownictwo ma bardzo ważny wpływ na zarządzanie procesami i
zasobami, polegające na dawaniu świadectwa swojego zaangażowania w
rozwój i doskonalenie Systemu Zarządzania Jakością oraz do zapewnienia, że
potrzeby i oczekiwania klientów są spełnione. Kierownictwo oceniane jest za
zaprojektowanie i utrzymanie skutecznego systemu zarządzania, czyli
takiego, który przynosi korzyści wszystkim zainteresowanym. Kluczem do
osiągnięcia tych korzyści jest zwiększenie zadowolenia klientów. Temu
powinny służyć przeglądy Systemu Zarządzania Jakością wykonywane przez
kierownictwo w celu zapewnienia jego stałej przydatności i efektywności.
Dane wejściowe do przeglądu powinny zawierać informacje dotyczące, między
innymi:
a) reklamacji (które wytwarzają koszty i ograniczają korzyści na
konkurencyjnym rynku),
b) analizy przebiegu procesu (w celu obniżki kosztów)
c) stanu działań zapobiegawczych i korygujących (które rodzą
koszty dobrej jakości i obniżają koszty nieodpowiedniej jakości.
Do wielkości ekonomicznych charakteryzujących efektywność
zarządzania należą:
a) skutki finansowe działań dotyczących jakości,
b) wyniki benchmarkingu (porównywania procesów i praktyk
stosowanych przez własne przedsiębiorstwo ze stosowanymi w
przedsiębiorstwach uważanych za najlepsze w analizowanej dziedzinie),
c) ocenę miejsca organizacji na rynku.
Powyższe wymienione wielkości powinien wziąć pod uwagę audytor
oceniający przegląd dokonywany przez kierownictwo. Wszystkie te aspekty
rodzą istotne skutki ekonomiczne w postaci zmiany poziomu: kosztów,
przychodów i zysku. Zarząd organizacji powinien znać ich wielkość. Ocena
ekonomicznych skutków działalności kierownictwa odgrywa kluczową rolę w
7

8. badaniu efektywności wdrożenia i stosowania Systemu Zarządzania
Jakością. Audytorzy powinni być więc przygotowani do tego rodzaju ocen
przeglądu dokonywanego przez kierownictwo i zarządzanie jakością [2].
Normy ISO zobowiązują organizacje nie tylko do prowadzenia szkoleń,
ale także do oceny efektywności przeprowadzonych szkoleń oraz do
zapewnienia, że pracownicy są świadomi w jaki sposób przyczyniają się do
osiągnięcia celów jakości. Ich zdaniem cele jakości mierzy się wynikiem
realizacji procesu produkcyjnego, czyli uzyskaną przez organizację wartością
dodaną, będącą częścią produktu organizacji. W ostatecznym rozrachunku
celem zarządzania jakością jest osiągnięcie jak największej wartości dodanej,
w której współdziałają wszystkie strony zainteresowane przebiegiem procesu
produkcji, będącego wynikiem wszystkich procesów przebiegających w
organizacji.
W dalszych dyspozycjach normy zalecają aby objąć zarządzaniem
zasobami także źródła zasobów finansowych oraz aby nadzorowanie zasobów
finansowych obejmowało działania porównujące faktyczne ich wykorzystanie
z planami i podejmowanie niezbędnych działań. Zaleca się również, aby
kierownictwo planowało, udostępniało i nadzorowało zasoby finansowe
niezbędne do wdrożenia i utrzymania Systemu Zarządzania Jakością i
osiągnięcia celów jakościowych. Zaleca się, aby kierownictwo rozważyło
opracowanie innowacyjnego podejścia finansowego w celu wspomagania i
zachęcania do doskonalenia. Brak takiego podejścia w organizacji do
zarządzania jakością powoduje, że często system jakości jest tylko na
papierze a organizacja ma poważne trudności finansowe. Nie należy wówczas
się dziwić, że bankrutuje certyfikowane przedsiębiorstwo.
Skuteczność i wydajność Systemu Zarządzania Jakością może wpływać
na wyniki finansowe organizacji. Na przykład [1]:
a) wewnętrznie, poprzez awarie procesu i wyrobu lub marnotrawstwo
materiału i czasu;
b) zewnętrznie, poprzez uszkodzenie wyrobu, koszty rekompensat w
ramach gwarancji i rękojmi, koszty utraconych klientów i rynków.
8

9. Zarządzanie zasobami i procesami wymaga ciągłego doskonalenia
procesu jako środka do osiągania korzystnych wyników. Wzrost korzyści,
poprawa zadowolenia klienta i redukcje odpadów, są przykładami miar
wyników osiągniętych przez zwiększenie skuteczności i wydajności procesów.
Przedmiotem pomiarów funkcjonowania procesu jest, między innymi,
redukcja kosztów, co oznacza wzrost konkretnych korzyści ekonomicznych
przedsiębiorstwa i osób współpracujących.
Zarządzanie zasobami i procesami oraz odpowiedzialność kierownictwa
za powyższe działania określane są przez normy ISO, według których
wymaga się aby organizacja przeprowadzała okresowe audity wewnętrzne
celem określenia czy System Zarządzania Jakością odpowiada wymaganiom
tej normy i czy jest efektywnie wdrożony i utrzymywany.
Ekonomiczny aspekt auditu wyraźnie jest określony przez normy ISO.
Zalecają one podejście finansowe do audytu wewnętrznego tak aby zależności
finansowe z systemem zarządzania jakością były oceniane i ustanawiane w
sposób umożliwiający komunikowanie wyników w całej organizacji w
kategoriach finansowych. Wyraźne podkreślenie związku między
zarządzaniem a wynikami finansowymi całej organizacji stanowi istotną
wskazówkę dla zarządzających organizacją, która wdrożyła albo zamierza
wdrożyć system zarządzania jakością.
Normy ISO proponują trzy podejścia finansowe do przedstawienia
wpływu zarządzania na wyniki organizacji:
a) zapobieganie, ocena i analiza kosztów uszkodzeń,
b) koszty zgodności i niezgodności,
c) podejście w kategorii cyklu życia.
Zobowiązują one ponadto organizację do planowania i zarządzania
procesami niezbędnymi do stałego doskonalenia Systemu Zarządzania
Jakością, poprzez: działania korygujące i zapobiegawcze oraz przeglądy
wykonywane przez kierownictwo. Wiąże się to z powstaniem w organizacji
kosztów stałego doskonalenia Systemu Zarządzania Jakością oraz powstania
9

10. korzyści polegających na osiągnięciu poprawy wyniku przez zwiększenie
wielkości wartości dodanej [7].
Organizacja poprzez wprowadzenie norm powinna ułatwić sobie
System Zarządzania Jakością przeprowadzając działania korygujące (dla
wyeliminowania stwierdzonych przypadków niezgodności) i zapobiegawczych
(dla wyeliminowania przyczyn potencjalnych niezgodności), których celem
jest wzrost poziomu jakości produktów. Działania te rodzą skutki
ekonomiczne w postaci wzrostu utargów (przychodów ze sprzedaży) i
jednocześnie zysków [7].
Aby polepszyć wyniki organizacji normy jakości ISO zalecają aby
organizacja analizowała dane – identyfikowała obszary doskonalenia,
stosowała metody statystyczne, nadzorowała i oceniała doskonalenie
funkcjonowania procesów. Zebrane dane i informacje z różnych źródeł
powinny być poddane całościowej analizie pozwalającej na syntetyczną ocenę
do późniejszych analiz. Zaleca się, aby całościowe funkcjonowanie
przedstawiono w formie odpowiedniej dla różnych szczebli zarządzania.
Wyniki analiz powinny dotyczyć między innymi: ekonomiki jakości, finansów,
benchmarkingu, skuteczności i wydajności organizacji na rynku. Do
zbierania i analizowania danych, w tym ekonomicznych, w celu określenia
stosowności i skuteczności Systemu Zarządzania Jakością oraz
identyfikowania udoskonaleń, których można dokonać skłaniają organizację
wymogi normy ISO 9001.
4. Zalecenia norm ISO na przykładzie
przedsiębiorstwa.
4.1 Przegląd badanego przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo z branży budowlanej „STRABAG Polska Sp. z o.o.” ma
wieloletnie doświadczenie w zakresie budownictwa ogólnego, mieszkaniowego
i inżynieryjnego.
Zakres działalności firmy można wyrazić jako:
10

11.  Kompleksowe usługi budowlane.
 Handel hurtowy i detaliczny materiałami budowlanymi.
 Działalność deweloperska – budowa i sprzedaż lokali
mieszkalnych i usługowych.
 Produkcja stolarska PCV i aluminium.
4.2 Wymagania i zalecenia norm ISO w przedsiębiorstwie
budowlanym.
System Zarządzania Jakością powinien obejmować wszystkie procesy
zachodzące w organizacji. W tym celu należy spełnić następujące
wymagania:
 Ustanowić, wdrożyć i kontynuować założoną politykę przez
kierownictwo przedsiębiorstwa. Powinna ona dążyć do ciągłego
doskonalenia i przestrzegania zasad SZJ. W tym celu należy
dokonywać okresowych przeglądów i aktualizacji.
 Prowadzić ciągłe doskonalenie – prowadzić pomiary, analizować i
nadzorować ich wyniki.
 Określić oczekiwania i wymagania klienta – budowa kanałów
komunikacyjnych z klientem w celu identyfikacji jego potrzeb.
 Zwiększyć efektywność zarządzania zasobami.
 Określić jasny podział kompetencji i odpowiedzialności osób i
działów.
 Usprawnić obieg informacji, co jest niezbędne do szybkich i
trafnych decyzji.
 Zapewnić terminowe i stałe dostawy oraz poprawa współpracy z
dostawcami z branży budowlanej i innych.
 Uporządkować i polepszyć przejrzystości procesów.
 Zredukować reklamacje gwarancyjne w handlu hurtowym i
detalicznym materiałami budowlanymi.
 Poprawić renomę firmy i podnieść jej pozycję wśród firm
konkurencyjnych.
11

12.  Zmniejszyć koszty złej jakości i ujawnić źródła ich powstawania
oraz zmniejszyć liczbę popełnianych błędów.
 Uprościć procedury wdrażania pracowników
nowozatrudnianych.
5. Zalety i wady wprowadzenia norm ISO.
5.1 Zalety wprowadzania norm ISO w rozpatrywanym
przedsiębiorstwie.
W wyniku wprowadzenia norm ISO można uzyskać następujące
korzyści:
 Podniesienie konkurencyjnej pozycji przedsiębiorstwa względem
innych działających w tej samej branży.
 Kształtowanie wizerunku firmy w oczach klientów, kontrahentów oraz
społeczeństwa.
 Harmoniczny i dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa.
 Efektywne gospodarowanie i zarządzanie posiadanymi zasobami.
 Minimalizacja i optymalizacja kosztów związanych z prowadzeniem
przedsiębiorstwa.
 Przystosowanie przedsiębiorstwa do standardów dotyczących ochrony
środowiska, jakości i BHP.
5.2 Wady wprowadzania norm ISO w rozpatrywanym
przedsiębiorstwie.
Wady wprowadzenia norm ISO:
 Wprowadzenie norm ISO wymaga zaangażowania dużych nakładów
finansowych.
12

13. 2400
6500
6500
13000
17000
25000
2000
8000
12000
25000
30000
50000
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000
Dodatkowe akredytacje
Inne koszty (pojazdy, hotele,
Impreza okolicznościowa
Certyfikacja
Koszty auditorów
Szkolenia
Inne
Informacja naukowo-techniczna
Szkolenia pracowników
Pełnomocnik SJ
Poprawa warunków pracy
Sprzęt komputerowy i oprogramowanie
Wielkość kosztów
 Obowiązek systematycznego szkolenia kierownictwa jak również
pracowników przez przeprowadzenie szeregu audytów wewnętrznych i
sporządzanie z nich raportów.
 Konieczność opracowywania różnorodnej dokumentacji związanej z
wprowadzeniem norm.
 Koszty związane z zatrudnieniem osób odpowiedzialnych za wdrażanie
i ciągłe koordynowanie poprawności procesu wdrażania.
 Utrudnienia wewnętrzne związane z przystosowaniem przedsiębiorstwa
do standardów ISO.
6. Analiza wielkości kosztów funkcjonowania i kosztów
certyfikacji w przedsiębiorstwie „STRABAG Polska Sp.
z o. o.”.
Firma wprowadzając Systemy Zarządzania Jakością musiała ponieść
koszty związane z procesem wdrażania tego systemu, czyli koszty certyfikacji
oraz koszty funkcjonowania, a więc koszty aktualnie ponoszone w toku
prowadzenia działalności (rys. 1)[6].
Koszty
funkcjonowania
Koszty certyfikacji
Rys 1 Wielkość kosztów wdrożenia i certyfikacji.
13

14. Z rys nr 1 widzimy, że koszty związane z procesem wdrażania tego SZJ
są znacznie mniejsze od kosztów ponoszonych na jego funkcjonowanie.
Koszty wprowadzenia systemu poniesione zostały jednorazowo,
natomiast koszty funkcjonowania są ponoszone w każdym roku prowadzenia
działalności.
Większość kosztów związanych z funkcjonowaniem systemu to koszty
względnie stałe, których wielkość utrzymuje się na względnie stałym
poziomie.
7. Koszty jakości w badanej firmie i ich klasyfikacja.
W obliczu stale rosnącej konkurencji na rynku krajowym i
międzynarodowym firmy poszukują rozwiązań, które pomogą im przetrwać
na runku. Zapewnienie wysokiej jakości produktów lub usług oraz rzeczowa
analiza kosztów, w tym również kosztów jakości to dwa zagadnienia bez
których niemożliwe jest obecnie skuteczne funkcjonowanie firmy.
Koszty jakości są to nakłady poniesione w celu osiągnięcia właściwego
poziomu jakości oraz koszty poniesione w związku z nieodpowiednią jakością
wyrobu. Zainteresowanie kosztami jakości z reguły pojawia się w
przedsiębiorstwie wówczas, gdy organizacja pragnie doskonalić posiadany,
certyfikowany już system zarządzania jakością i opracowuje program
poprawy i doskonalenia jakości.
Wielkości kosztów jakości są zawarte szczegółowo w rachunku kosztów
jakości. W przedsiębiorstwie zorientowanym na jakość rachunek kosztów
jakości jest jednym z najważniejszych kryteriów decyzyjnych. Jest on
narzędziem wspomagającym i umożliwiającym zarządzanie jakością w
przedsiębiorstwie. Ważnym problemem, z punktu widzenia rachunku
kosztów jakości, jest identyfikacja miejsc powstawania kosztów, tak by
ewidencjonowane były według rzeczywistych miejsc ich powstania, a nie
miejsc ujawniania [5].
14

15. Koszty wad
Koszty jakości
Koszty
zapobiegania
Koszty badań i
oceny Koszty wad
zewnętrznych
Koszty wad
wewnętrznych
Koszty zewnętrznego
zapewnienie jakości
Są to nakłady
poniesione
w celu
do minimum
kosztów
nieprawidłowości.
Są to koszty badań
i kontroli jakości
prowadzone w
celu sprawdzenia
czy wymagania
jakościowe są
spełnione.
Są to koszty
ponoszone w
związku z
niespełnieniem
przez wyrób
określonych
wymagań po
dostarczeniu go
do klienta.
Są to koszty
ponoszone w
związku z
niespełnieniem
przez wyrób
określonych
wymagań przed
dostarczeniu go
do klienta.
Są to koszty
ponoszone na
działanie
potwierdzające
zapewnienie jakości
wyrobu na zewnątrz.
Rachunek kosztów jakości stanowi więc ważny element analizy
ekonomicznej organizacji, którą powinna prowadzić firma na bieżąco. Wzrost
konkurencji powoduje, że ranga tego rachunku w przedsiębiorstwach
systematycznie wzrasta. Rys. 2 przedstawia jak koszty jakości zostały
zdefiniowane i sklasyfikowane w badanym przedsiębiorstwie [5].
Klasyfikacja kosztów jakości w badanej firmie obejmuje[6]:
A. Koszty wewnętrzne zapewnienia jakości.
Koszty związane z dążeniem do spełnienia potrzeb wszystkich
znanych i potencjalnych klientów.
Rys 2 Klasyfikacja kosztów jakości.
15

16. Obejmują one:
 Koszty zgodności (zgodne z wymaganiami klientów):
 Koszty oceny – koszty badań i kontroli prowadzone w celu
sprawdzenia czy określona jakość wyrobu, usług,
procesów jest utrzymana.
 Koszty zapobiegania – koszty działań mające na celu
zapobieganie uszkodzeniom lub brakom.
 Koszty niezgodności (zwane kosztami uszkodzeń lub strat –
spowodowane brakiem zgodności z wymaganiami klientów):
 Koszty błędów wewnętrznych – koszty braków wykrytych
w przedsiębiorstwie. Są to koszty wynikające z tego, że
wyrób lub usługa zostały przed dostarczeniem do odbiorcy
określone jako nie spełniające wymagań.
 Koszty błędów zewnętrznych - koszty braków wykrytych
przez odbiorcę. Są to koszty wynikające z tego, że po
odbiorze wyrobu bądź usługi przez odbiorcę, stwierdzono,
że nie spełnia on wymagań jakościowych.
B. Koszty zewnętrzne zapewnienia jakości.
 Koszty certyfikacji znaków jakości – wymagania odbiorców
dotyczące oferowanych produktów, czy jest on zgodny pod
względem bezpieczeństwa, ochrony środowiska i wymagań
przepisów różnego szczebla.
 Koszty ochrony środowiska – straty związane ze
zanieczyszczeniami ekologicznymi środowiska.
16

17. 8. Analiza kosztów jakości na przykładzie sprawozdań
finansowych. za lata 2004-2005.
8.1 Sprawozdania z kosztów jakości za lata 2004-2005.
Sprawozdanie z kosztów jakości (tab. 1) stanowi podstawę do dalszej
analizy kosztów jakości. Badane są w ten sposób szczegółowo wewnętrzne
koszty uszkodzeń a także ilość i rodzaje zgłaszanych reklamacji i napraw
gwarancyjnych.
Tab. 1 Sprawozdanie z kosztów jakości za lata 2004-2005.
Lp Nazwa
Okres Dynamika w
% (bazowy
2004)2004 2005
I. Koszty braków wewnętrznych 34 628 23 874 68,9
1. Braki naprawialne 969 82 8,5
2. Braki nienaprawialne 33 659 23 792 70,7
II. Koszty utrzymania kontroli 157 251 133 496 84,9
17

18. III.
Reklamacje i naprawy
gwarancyjne 51 250 49 958 97,5
1. Wykonane przez przedsiębiorstwo 41 904 48 790 95,2
2. Wykonane przez odbiorcę - 1 168 -
3. Zwroty wyrobów 9 346 - -
IV. Koszty utrzymania serwisu 4 201 2 768 65,9
V. Zobowiązania z tytułu kontraktu 1 555 1 555 100
RAZEM KOSZTY 248 886 211 651 85,03
Ze sprawozdania przeprowadzonego w badanym przedsiębiorstwie
wynika, że główne pozycje kosztów jakości mają tendencję malejącą.
Wielkość braków wewnętrznych spadła w 2005 roku spadła o ok. 31% w
stosunku do 2004 roku. Wielkość braków naprawialnych spadła o prawie
92%, natomiast braki nienaprawialne o 29,3%. Koszty utrzymania kontroli
nad całym procesem produkcji oraz funkcjonowania firmy spadły o 15,1% w
2005 roku w stosunku do roku poprzedniego. Niestety koszty realizowanych
reklamacji i wykonanych napraw głównych, spadły zaledwie o 2,5%. Koszty
serwisu spadły o 34,1% w 2005 roku w stosunku do 2004 roku.
Zobowiązania finansowe z tytułu gwarancji wykonania kontaktu wynosiły
tyle samo w 2005 roku co w roku bazowym. Ogólna suma poniesionych
kosztów spadła nieznacznie, a mianowicie o ok. 15%.
Analiza dowodzi, że ponoszone koszty jakości w przedsiębiorstwie mają
tendencję malejącą, co może wynikać z okresu funkcjonowania całego
Systemu Zarządzania Jakością w firmie. Wraz z upływem czasu firma odnosi
znaczące sukcesy ponosząc coraz mniejsze koszty zapewnienia wysokiej
jakości w przedsiębiorstwie.
Sprawozdanie z kosztów jakości stanowi podstawę dalszej analizy
kosztów jakości. Badane przedsiębiorstwo w sposób najbardziej szczegółowy
analizuje wewnętrzne i zewnętrzne koszty uszkodzeń, a w związku z tym ilość
zgłoszonych reklamacji.
W tym celu tworzone są specjalne instrukcje pt. Instrukcje badania
występowania zjawisk i kształtowania się kosztów strat z tytułu wadliwej
jakości oferowanych wyrobów.
Procedura badania kosztów uszkodzeń wygląda następująco:
18

19. • Obliczenie wskaźnika strat z tytułu wadliwej produkcji,
• Obliczenie wskaźnika strat na brakach wewnętrznych,
• Analiza kształtowania się kosztów strat nabakach
wewnętrznych,
• Analiza częstotliwości zdarzeń według przyczyn powstania,
• Analiza strat na brakach wewnętrznych.
8.2 Analiza wadliwej produkcji ogółem w latach 2002-2005.
W wyniku przeprowadzonej analizy wadliwej produkcji ogółem w latach
2002-2005 określono wartość strat oraz wskaźnik strat co ukazuje tab. 2. Na
podstawie tej tabeli sporządzono wykres wskaźnika strat z tytułu wadliwej
produkcji ogółem od roku 2002 do 2005 (rys. 3) [6].
Tab. 2 Analiza wadliwej produkcji ogółem.
Z rys. 3 wynika że wskaźnik strat z tytułu produkcji ogółem w
powyższych latach ma wyraźną tendencję malejącą porównując rok 2002 do
Rok
Wartość
strat (w zł)
Wskaźnik strat (w %)
(wartość strat z tytułu wadliwej
prod. ogółem/wartość
sprzedaży)x100%
2002 130 736 1,21
2003 73 832 0,67
2004 85 878 0,62
2005 70 423 0,63
Rys 3 Kształtowanie się wskaźnika strat z tytułu wadliwej
produkcji ogółem w latach 2002 – 2005 (w %).
19

20. lat następnych. Wskaźnik zmniejszył się z 1,21% w 2002 roku do ok. 0,65% i
utrzymuje się na wyrównanym poziomie w okresie 2003-2005. Taka istotna
zmiana wielkości wytwarzanej wadliwej produkcji dowodzi, że przyjęty
system zarządzania jakością w firmie przyniósł rezultaty.
Tab. 3 Klasyfikacja wad według kosztów.
Numer
wady
Rodzaj wady
Koszty
(PLN)
Struktura
kosztów w %
1 z winy maszyn i urządzeń 16 500 46,94
2 z powodu wad materiałów 5 500 15,65
3 z winy pracowników 4 600 13,09
4 z powodu technologii 3 500 9,96
5 z innych przyczyn nie (ustalonych) 3 200 9,10
6 z winy dostawcy 1 500 4,27
7 z winy kooperantów 350 0,99
Razem 35 150 100
Z tabeli nr 3 [6] wynika, iż wadami najistotniejszymi są cztery pierwsze
a zatem wady z winy:
 maszyn i urządzeń;
 materiałów;
 pracowników;
 technologii.
Powyższe cztery wady odpowiadają około 80% wszystkich
niezgodności. Na tej podstawie przedsiębiorstwu łatwiej jest podjąć
decyzje, którymi nieprawidłowościami zająć się w pierwszej kolejności i
opracować dla nich działania zapobiegawcze. Działania te pozwolą
uniknąć poważnych strat finansowych oraz pomagają w podjęciu
odpowiednich działań zapobiegawczych, które wpłyną na efektywność
całego przedsiębiorstwa.
20

21. 10. Źródła finansowania nakładów związanych z
wprowadzeniem norm ISO.
Źródła finansowania nakładów ponoszonych w związku z
wprowadzeniem norm jakości ISO są zawarte w tab. nr 4. Wynika z niej, że
głównym źródłem finansowania działalności były środki własne
przedsiębiorstwa. Ich udział w nakładach ogółem wahał się od 65,4 % w
2002 roku do 78,8% w 2004 roku. W badanym przedsiębiorstwie kredyt
bankowy stanowił drugie co do wielkości źródło finansowania nakładów na
normy ISO. Udział kredytów bankowych w nakładach ogółem wahał się od
22,4% w 2002 roku do 13,6% w 2005 roku [6].
Tab. 4 Źródła finansowania nakładów na wprowadzenie norm ISO w latach 2002-2005.
Wyszczególnienie Ogółem W tym
Środki Kredyty Pozostałe
21

22. bankoweWłasne
Z budżetu
państwa
Z
zagranicy
Z
funduszy
W odsetkach nakładów ogółem
Rok 2002
Kapitał ogółem 100,0 65,4 1,0 0,7 - 22,4 10,5
Rok 2003
Kapitał ogółem 100,0 66,9 0,7 1,0 0,13 13,7 17,6
Rok 2004
Kapitał ogółem 100,0 78,8 1,1 1,1 0,04 15,6 -
Rok 2005
Kapitał ogółem 100,0 76,3 1,7 1,0 - 13,6 7,5
Pozostałe źródła finansowania wprowadzenia norm ISO nie spotkały
się z dużą aprobatą. Środki z budżetu państwa stanowiły od 0,7% w 2003
roku do 1,7% w 2005 roku ogółem nakładów. Można więc mówić o
wyjątkowo skromnym zaangażowaniu budżetu państwa polskiego we
wspomaganiu wprowadzenia norm jakości ISO.
11. Podsumowanie, analiza i wnioski końcowe.
Znaczenie jakości zmienia się w czasie. Współcześnie bowiem jest ona
postrzegana nie jako cel ale sposób funkcjonowania całej organizacji.
Przedsiębiorstwo, które chce się liczyć na konkurencyjnym rynku, musi
inwestować w jakość. Kompleksowa jakość rozumiana jest jako jakość po
niższych kosztach i może być osiągana poprzez analizę kosztów w czasie i
obniżenia kosztów wad, błędów, opóźnień i pomyłek występujących w
poszczególnych procesach.
W wyniku przeprowadzonych analiz i ocen można sformułować
następujące rekomendacje pod adresem przedsiębiorstwa. Powinno ono:
22

23.  Zmierzać do prowadzenia pełnego rachunku kosztów, jako
efektywnego instrumentu zarządzania jakością.
 Utrzymać niską liczbę reklamacji.
 Dokonywać analizy przyczyn powstawania zewnętrznych i
wewnętrznych niezgodności.
 Opracować tańsze metody naprawy braków.
 Urozmaicić system motywowania pracowników bezpośrednio
produkcyjnych w aspekcie jakości, uzależniając wielkość premii od
prawidłowej i efektywnej realizacji przez tę grupę pracowników.
Wprowadzenie wymagań i zaleceń zawartych w normach ISO wpłynęło
znacząco na redukcję kosztów. Można było to zauważyć z powyższych analiz
w badanej firmie.
W związku z redukcją kosztów, przychody przedsiębiorstwa w
obserwowanych latach systematycznie wzrastały.
Sumując można stwierdzić, że mimo poniesionych wydatków
związanych z wprowadzeniem certyfikacji i funkcjonowaniem całego systemu
przedsiębiorstwo działające w branży budowlanej osiągnęło szereg korzyści
ekonomicznych i społecznych (np. wizerunek firmy).
Koszty wprowadzonego systemu norm ISO w początkowym okresie były
wysokie, natomiast w dalszej perspektywie przełożą się one na dodatni bilans
finansowy.
Literatura:
1. Praca zbiorowa pod red. T. Wawaka, Ekonomiczny aspekt wymagań i
zaleceń norm ISO-Wizja 2000, Konferencja Kraków 1999.
2. Norma ISO 9004, Zarządzanie jakością i elementami systemu jakości,
PKN Warszawa 1996r.
3. Lesicka K., Rachunek kosztów jakości sposobem obniżenia kosztów
własnych wytwarzania, Problemy jakości, 2, 1997r.
23

24. 4. Balon U., Praktyczne wdrażanie rachunku kosztów jakości, III
Ogólnopolska Sesja Naukowa Zarządzania Jakością NT.: „Wyzwania w
zarządzaniu jakością”, Kraków 2006.
5. Balon U., Koncepcja wdrażania rachunku kosztów jakości, „Problemy
jakości”, Kraków czerwiec 2006.
6. Grzybowska-Brzezińska M., Koszty jakości w standardach ISO na
przykładzie branży budowlanej”, Kraków kwiecień 2007.
7. Łańcucki J., Zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie, OWPO,
Bydgoszcz 1997r..
24