1. Reforma emerytalna w ±wietle modelu nakªadaj¡cych
si¦ pokole« (OLG)
Jan Hagemejer, Krzysztof Makarski, Joanna Tyrowicz
wsparcie: Marcin Bielecki, Agnieszka Borowska, Karolina Goraus
GRAPE@WNE UW/SGH/NBP
17 pa¹dziernika 2013
1 / 50

2. Wprowadzenie
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
2 / 50

3. Wprowadzenie Problemy badawcze
Problemy i pytania badawcze
Zmiany demograczne wpªywaj¡ na stabilno±¢ (skaln¡ i polityczn¡)
systemów emerytalnych
Reforma emerytalna 1999:
(DB = DC) + (PAYG = cz¦±ciowe FF), w dªu»szym okresie pozwala na
obni»enie obci¡»enia skalnego, ale powoduje spadek stóp zast¡pienia
Pytania: jak rozªo»y¢ jej koszty mi¦dzy obecne i przyszªe pokolenia?
Jaki jest wpªyw na oszcz¦dno±ci (kapitaª i PKB) oraz poda» pracy?
Rozwa»ania dotycz¡ce dobrobytu
Krótkookresowe koszty reformy s¡ wysokie, a krótkookresowe korzy±ci z
niej zaniechania - du»e (JVR 2011 i 2013)
3 / 50

4. Wprowadzenie Model ogólnie
Gªówne cechy modelu (1)
Konsument (optymalizacja wewn¡trzokresowa i mi¦dzyokresowa)
wybór konsumpcja/oszcz¦dno±ci, niespójno±¢ preferencji w czasie
decyzje o poda»y pracy - wybór praca/czas wolny
80 pokole«, okres 1 rok
Reprezentatywny producent (funkcja Cobba-Douglasa z post¦pem
uciele±nionym w pracy)
Rz¡d: opodatkuje czynniki produkcji i konsumpcj¦, wydaje na spo»ycie
publiczne, decyt FUS i obsªug¦ dªugu
Zmienny wiek emerytalny
System emerytalny przed i po reformie 1999 (DB+PAYG = NDC+PAYG i
FF+DC)
4 / 50

5. Wprowadzenie Model ogólnie
Gªówne cechy modelu (2)
Modelowanie: stan ustalony i ±cie»ka przej±cia mi¦dzy dwoma SS
±cie»ka przej±cia: 60 okresów prognozy demogracznej + nowy stan
ustalony = 250 okresów
scenariusz bazowy - 250 okresów bez reformy, scenariusze - 250 okresów z
reform¡
Lump-Sum Redistribution Authority (LSRA) - transfery mi¦dzypokoleniowe
i ocena skutków dobrobytowych
Demograa (na podstawie prognozy demogracznej do 2060 r),
Indywidualna produktywno±¢ pracy zale»na od wieku - BAEL
‘cie»ka tempa wzrostu produktywno±ci pracy - AWG
Kalibracja w oparciu o wielko±ci z Rachunków Narodowych
5 / 50

6. Model
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
6 / 50

7. Model
Konsument (wiek j )
Maksymalizuje »yciow¡ u»yteczno±¢ z konsumpcji i czasu wolnego:
Uj (cj,t, lj,t) = uj (cj,t, lj,t) + β
J−j
s=1
δs πj+s,t+s
πj,t
uj (cj+s,t+s, lj+s,t+s)
Otrzymuje wynagrodzenie w zamian za prac¦.
Oszcz¦dno±ci daj¡ rynkow¡ stop¦ procentow¡
Wybiera poda» pracy dopóki wiej j ¯J (wiek emerytalny)
Umiera (z pewno±ci¡) w wieku J, ale z niezerowym prawdopodobie«stwem
mo»e tak»e umrze¢ wcze±niej (oszcz¦dno±ci rozdzielane pomi¦dzy »yj¡cych)
Kohorta urodzona w okresie t liczy Nt osób.
7 / 50

8. Model
Reprezentatywny producent
Funkcja produkcji CD:
Yt = Kα
t (ztLt)1−α
Produkt na zatrudnionego ro±nie wraz z kapitaªem na zatrudnionego i
produktywno±ci¡ pracy
Dynamika zt ma znaczenie dla korzy±ci z przej±cia na system kapitaªowy z
systemu repartycyjnego
8 / 50

9. Model
Rz¡d
Pobiera skªadki emerytalne oraz wypªaca emerytury.
Pobiera podatki od wynagrodze«, zysków kapitaªowych i konsumpcji, a
tak»e wydaje staª¡ cz¦±¢ PKB na konsumpcj¦ publiczn¡.
Finansuje wydatki rz¡dowe i subsydiuje emerytury dªugiem lub podatkami.
9 / 50

10. Kalibracja
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
10 / 50

11. Kalibracja
Demograa i produktywno±¢
Demograa:
Prognoza demograczna do 2060, nast¦pne 80 lat i nast¦puje nowy stan
ustalony.
Liczba narodzin dwudziestolatków - na podstawie prognozy
demogracznej, potem staªa.
‘miertelno±¢ - na podstawie prognozy.
Produktywno±¢
Zagregowana: na podstawie prognozy AWG, potem staªa na poziomie 1,7%
Indywidualna: staªa lub rosn¡ca z wiekiem
11 / 50

12. Kalibracja
Parametry makro
Parametr Warto±¢
α udziaª kapitaªu 0.33
β niespójno±¢ czasowa 1, 0.9, 0.8
r rynkowa stop procentowa 7.5%
stopa inwestycji 20.8% - 24.1%
12 / 50

13. Kalibracja
Inne parametry
Preferencje wzgl¦dem czasu wolnego (φ) - odpowiada stopie aktywno±ci
56.8%
Cierpliwo±¢ (δ) - dobrana do rynkowej stopy procentowej = 7.5%
Stopa zast¡pienia (ρ) - skalibrowana tak, aby emerytury/PKB = 5%
Stawka skªadki emerytalnej (τ) - odpowiada decytowi FUS /PKB= 1.5%
Podatek dochodowy (τl ) odpowiada relacji 11% PIT/PKB
Podatek od konsumpcji(τl ) odpowiada relacji VAT/PKB
Podatek od zysków kapitaªowych zgodnie obowi¡zuj¡cym prawem
13 / 50

14. Kalibracja
Dwudziestolatkowie
14 / 50

15. Kalibracja
Wspóªczynnik umieralno±ci dla 50-ków
15 / 50

16. Kalibracja
Stopa wzrost produktywno±ci
16 / 50

17. Kalibracja
Wiek emerytalny
17 / 50

18. Kalibracja
Emeryci/pracuj¡cy
18 / 50

19. Wyniki: Reforma 1999
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
19 / 50

20. Wyniki: Reforma 1999 Scenariusze reformy 1999
Zaªo»enia
Punkt startowy/scenariusz bazowy: system DB PAYG o stopie zast¡pienia
60% b1,j,t = ρj,twt oraz b2,j,t = 0
System docelowy:
cz¦±ciowo kapitaªowy system DC
cze±¢ systemu pozostaje PAYG ale tzw. NDC
Model skalibrowany do danych ZUS o uczestnictwie w nowym systemie oraz
kapitale pocz¡tkowym
Finansowanie decytu FUS (5 alternatyw):
podatek: (1) kwotowy; (2) dochodowy; (3) konsumpcyjny;
(4) czasowe zwi¦kszenie dªugu, potem spªata przez zwi¦kszenie podatku od
pracy lub konsumpcji
Dwie stopy procentowe:
stopa zwrotu z kapitaªu = kra«cowy produkt kapitaªu - deprecjacja
stopa zwrotu z obligacji = 0,33*stopa zwrotu z kapitaªu
stopa procentowa jest ±redni¡ wa»on¡ powy»szych stóp
20 / 50

21. Wyniki: Reforma 1999 Scenariusze reformy 1999
Podgl¡d skutków reformy
Makroekonomiczne umiarkowane.
Dobrobytowe i skalne istotne.
Transfer pomi¦dzy kohortami.
Dªug pozwala na inne rozªo»enie kosztów reformy.
Wyniki odporne na niespójno±¢ preferencji w czasie (dobrobyt).
21 / 50

22. Wyniki: Reforma 1999 Scenariusz bazowy
Emerytury jako % PKB (scenariusz bazowy)
22 / 50

23. Caªkowite efekty makroekonomiczne reformy 1999
Wyniki w relacji do scenariusza bazowego
Closure GDP Labor supply Capital
Period D97 ω at ω D97 ω at ω D97 ω at ω
10 1.005 1.007 1.000 1.000 1.016 1.023
Labor tax 50 1.025 1.029 1.002 1.012 1.083 1.092
∞ 1.026 1.031 1.000 1.005 1.088 1.096
10 1.008 1.010 1.000 1.004 1.025 1.030
Cons. 50 1.034 1.039 1.005 1.013 1.113 1.124
tax ∞ 1.026 1.030 1.001 1.005 1.085 1.093
10 1.000 1.002 1.004 1.007 1.000 1.006
Debt with 50 1.023 1.028 1.003 1.014 1.076 1.088
τl ∞ 1.026 1.031 1.000 1.004 1.088 1.096
10 0.999 1.001 1.003 1.005 0.998 1.004
Debt with 50 1.034 1.040 1.005 1.013 1.114 1.127
τc ∞ 1.026 1.030 1.001 1.005 1.085 1.093

24. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Efekty skalne
Utrzymanie starego systemu emerytalnego (z niezmienionymi stopami
zast¡pienia) wymagaªoby znacznego wzrostu podatków
Przez ponad 30 pierwszych lat od reformy koszty systemu emerytalnego
odzwierciedlone s¡ wy»sz¡ stop¡ podatkow¡ w scenariuszach reformy
Po tym nast¦puje skokowy wzrost domykaj¡cej system stopy podatkowej (w
±cie»ce bazowej).
24 / 50

25. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Dostosowanie skalne: podatek dochodowy
25 / 50

26. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Dostosowanie skalne: podatek od konsumpcji
26 / 50

27. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Dostosowanie skalne: dªug plus podatek konsumpcyjny
27 / 50

28. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Dostosowanie skalne: dªug plus podatek od pracy
28 / 50

29. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Stopy zast¡pienia w relacji do scenariusza bazowego
29 / 50

30. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Efekty dobrobytowe
Reforma emerytalna powoduje (w relacji do scenariusza bazowego):
spadek stóp zast¡pienia
wzrost bie»¡cego opodatkowania/dªugu w celu pokrycia kosztów reformy
obni»enie si¦ opodatkowania w przyszªo±ci i skali znieksztaªce« cen
relatywnych w modelu
Efekty te b¦d¡ wpªywaªy na:
obni»enie si¦ dobrobytu bie»¡cych pokole«
zwi¦kszenie si¦ dobrobytu przyszªych pokole«
efekty te s¡ du»e - do 7% caªkowitej »yciowej konsumpcji
30 / 50

31. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
‘redni efekt dobrobytowy (wynik netto LSRA)
Dom- jedn. β = 1 β = 0.9 β = 0.8
kni¦cie ω = 1 = D97
∗
ω = 1 = D97 ω = 1 = D97
τl % ∆ C 3,9% 2,9% 2,4% 2,1% 0,5% 0,3%
Dªug + τl % ∆ C 3,9% 2,9% 2,3% 2,1% 0,5% 0,3%
τC % ∆ C 3,8% 2,9% 2,4% 2,1% 0,5% 0,4%
Debt + τC % ∆ C 3,8% 2,9% 2,3% 2,0% 0,5% 0,3%
kwotowy % ∆ C 3,9% 3,1% 2,8% 2,2% 0,5% 0,3%
∗
D97 oznacza dekompozycj¦ wg. Deaton (1997).
31 / 50

32. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Rozkªad ekwiwalentu konsumpcji po kohortach
32 / 50

33. Wyniki: Reforma 1999 Wyniki
Podsumowanie wyników
Makroekonomiczne efekty reformy emerytalnej s¡ umiarkowane
Istotny wzrost dobrobytu (unikni¦cie wzrostu podatków)
Przyrost PKB 0.5% przez dekad¦, 3% przez 50 póª wieku (niewielki efekt
na poda»y pracy)
Dodatkowy przyrost PKB gªównie efektem przyrostu zasobu kapitaªu
(8-9% w stosunku do scenariusza bazowego)
Domkni¦cie skalne nie wpªywa znacz¡co na wyniki (rola dªugu za chwil¦)
33 / 50

34. Wyniki: Reforma 1999 Dekompozycja
Dekompozycja skutków reformy
Reforma skªada si¦ de facto z dwóch cz¦±ci:
DB DC (przej±cie ze zdeniowanego ±wiadczenia na zdeniowan¡
skªadk¦)
PAYGFF (przej±cie z systemu repartycyjnego na system
cz¦±ciowo-kapitaªowy.
Dekompozycja dwóch efektów poprzez:
stworzenie hipotetycznego scenariusza, w którym reforma 1999 polega
wyª¡cznie na stworzeniu pierwszego lara (100% skªadki).
34 / 50

35. Wyniki: Reforma 1999 Dekompozycja
Dekompozycja skutków reformy: wyniki
Wi¦kszo±¢ efektów reformy to efekty przej±cia z systemu DB na system DC
te efekty s¡ ujemne dla »yj¡cych pokole« ze wzgl¦du na spadek stóp
zast¡pienia
dodatnie efekty dla przyszªych pokole«
Reforma PAYGFF ma du»e krótkookresowe koszty dobrobytowe, gdy
nansuje j¡ si¦ wzrostem bie»¡cych podatków.
Domykanie podatkiem dochodowym jest mniej szkodliwe ni» domykanie
podatkiem od konsumpcji.
Czasowe zwi¦kszenie dªugu pozwala na rozªo»enie kosztów reformy mi¦dzy
pokolenia i zmniejsza krótkookresowy ujemny wpªyw reformy na dobrobyt.
35 / 50

36. Wyniki: Reforma 1999 Dekompozycja
Dekompozycja - dªug i podatek od konsumpcji
36 / 50

37. Wyniki: Reforma 1999 Dekompozycja
Dekompozycja - dªug i podatek dochodowy
37 / 50

38. Wyniki: Reformy JVR
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
38 / 50

39. Wyniki: Reformy JVR Zaªo»enia
Warianty reformy
Scenariusz bazowy: reforma z 1999
2011RS1: zmniejszenie skªadki do OFE z 7.3% do 2.3%-3.5% i subkonto w
ZUS (wi¦kszy I lar)
Reformy JVR z 2013:
2013RS2: skªadka do OFE 2.92% + tylko akcje w OFE, ZUS = 16.6%
(fundusz pªac) + 4.38% (∆PKB)
2013RS3: 2013RS2 + dobrowolno±¢ OFE - wariant faktycznie wybrany
2013RS4: 2013RS3 + wzrost skªadki: ZUS = 17.52% (12.22% +5%) +
OFE = 4%
Dobrowolno±¢ OFE: 50% czªonków zostanie w OFE.
39 / 50

40. Wyniki: Reformy JVR Zaªo»enia
Zaªo»enia symulacji
W scenariuszu bazowym dªug mo»e narosn¡¢ do 55% PKB do roku 2060,
potem powolne spªacanie do 45% PKB
Scenariusz (zmiana skªadek) :
1 zachowujemy ±cie»k¦ podatków i dostosowujemy dªug w czterech reformach
2 (nie dzisiaj) zachowujemy ±cie»k¦ dªugu i dostosowujemy podatki w czterech
reformach
Od 2050 dªug ma zbiega¢ do poziomu 45% PKB
40 / 50

41. Wyniki: Reformy JVR Wyniki
Podgl¡d wyników
Spadek dobrobytu.
Spadek stóp zast¡pienia (wyj¡tek 2011RS1).
Wpªyw na PKB i kapitaª zale»y od zachowania dªugu.
Poprawa skalna w obecnie obowi¡zuj¡cym 2011RS1 w ±rednim i dªugim
okresie wi¦ksza ni» w implementowanym obecnie 2013RS3.
Wyniki odporne na niespójno±¢ preferencji w czasie.
41 / 50

42. Wyniki: stopy zwrotu (scenariusz bazowy)

43. Wyniki: stopy zast¡pienia
Scenariusz 2013RS3 daje najni»sze stopy zast¡pienia w stosunku do innych
propozycji
W 2011RS1 spadek o 7% w relacji do scenariusza bazowego vs 14% w
2013RS3

44. Efekty skalne: decyt FUS
Scenariusz 2011RS1 jest lepszy ni» scenariusz 2013RS3 dla poziomu
decytu FUS (po 2039)

45. Wyniki: dªug publiczny i kapitaª (domkni¦cie dªugiem)
Spadek dªugu w relacji do PKB sprzyja wzrostowi kapitaªu przez 90-100 lat
Po 2039, wariant 2011RS1 znacz¡co lepszy ni» 2013RS3 (kapitaª i dªug)
Dekumulacja kapitaªu zwi¡zana z wzrostem dªugu publicznego po 2050

46. Wyniki: dªug publiczny i kapitaª (domkni¦cie podatkiem)
Bez spadku relacji dªugu do PKB kapitaª spada
2011RS1 troch¦ lepszy ni» 2013RS3 (kapitaª)

47. Wyniki: Reformy JVR Wyniki
Efekty dobrobytowe (wynik netto LSRA)
Scenariusz Ekwiwalent konsumpcji
2011R1 -0,41%
2013R2 -0,20%
2013R3 -0,32%
2013R4 -0,49%
Wszystkie scenariusze reformy pogarszaj¡ dobrobyt w stosunku do
scenariusza bazowego.
47 / 50

48. Wyniki: Reformy JVR Wyniki
Podsumowanie wyników
Zmiany obni»aj¡ dobrobyt.
Stopy zast¡pienia spadaj¡ (wyj¡tek 2011RS1).
Wpªyw zmian na PKB i kapitaª warunkowany jest zachowania dªugu
publicznego.
Poprawa skalna w obecnie obowi¡zuj¡cym 2011RS1 w ±rednim i dªugim
okresie wi¦ksza ni» w implementowanym obecnie 2013RS3.
Wyniki odporne na niespójno±¢ preferencji w czasie.
48 / 50

49. Wnioski
Ukªad prezentacji
1 Wprowadzenie
2 Model
3 Kalibracja
4 Wyniki: Reforma 1999
5 Wyniki: Reformy JVR
6 Wnioski
49 / 50

50. Wnioski
Wnioski
Model OLG, by oszacowa¢ skutki (dobrobytowe) reformy emerytalnej w
Polsce + w jaki sposób nansowa¢ tego typu reformy
wprowadzenie systemu cz¦±ciowo FF generuje koszt = nansowanie go
dªugiem zapewnia optymaln¡ redystrybucj¦ mi¦dzypokoleniow¡
wprowadzenie systemu DC znacz¡co obni»a emerytury (demograa) i obni»a
obci¡»enia skalne (dobrobyt ro±nie)
Poprawianie reformy z 1999 roku
nie rozpatrujemy kwestii optymalnej struktury rynkowej (efektywno±¢
inwestycji, opªaty, struktura konkurencji pomi¦dzy OFE); tylko warianty
reform JVR
przyj¦ta propozycja z 2013 roku pogarsza sytuacj¦ skaln¡ w ±rednim i
dªugim okresie wobec zmian z 2011 roku (dobrobytowo minimalnie lepsza -
likwidacja inwestowania w obligacje)
Model ±lepy na kwestie ekonomii politycznej, wiarygodno±¢ obietnic, itp.
50 / 50