Δραστηριότητες και δράσεις των περιβαλλοντικών ομάδων του Γυμνασίου και του Λυκείου της Σχολής Μωραϊτη κατά το σχολικό έτος 2015-16

1. ΓΥΜΝΑΣΙΟ-ΛΥΚΕΙΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
2015-2016
Ψυχικό, 2016

2. ΣΧΟΛΗ ΜΩΡΑΪΤΗ
Αλεξ. Παπαναστασίου & Αγ. Δημητρίου
154 52 ΨΥΧΙΚΟ
Τηλ. 210-6795000
Φαξ: 210-6795090
www.moraitis.edu.gr
Η Σχολή Μωραΐτη χρησιμοποιεί χαρτί που παράγεται κατά 100% από ανακυκλωμένο χαρτοπολτό, με
απομελάνωση χωρίς λεύκανση και χωρίς ίχνη παραγόντων οπτικής φωτεινότητας.

3. 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Σύνοψη δραστηριοτήτων ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. 2015-2016 (σελ. 2)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ (σελ. 3)
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (σελ. 4-6)
Γενικοί σκοποί του «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.»
Θεματικά δίκτυα
Γενικά στοιχεία για τα «θεματικά Δίκτυα»
Συμμετοχή στο Διεθνές Δίκτυο Π.Ε. «Οικολογικά Σχολεία» (Eco-Schools)
Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί (σελ. 7)
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ-ΦΑΣΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ (σελ. 7-9)
ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ (σελ. 11-12)
Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου
Περιβαλλοντική Ομάδα Λυκείου
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2015-2016 (σελ. 13-37)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (σελ. 38-54)
 Παράρτημα 1: Σύνοψη του έργου της Περιβαλλοντικής Ομάδας από έναν μαθητή (σελ. 39)
 Παράρτημα 2: Η πρόταση του Τμήματος Γαλλικών για το Project COP21 (σελ. 40-41)
 Παράρτημα 3: Προτάσεις για περιβαλλοντικές ενέργειες στο Λύκειο (σελ. 42-44)
 Παράρτημα 4: Οικοκώδικας περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου-Λυκείου 2015-2016 (σελ. 45)
 Παράρτημα 5: Οικολογικές προτάσεις ΚΚΣ 2015-2016 (σελ. 46)
 Παράρτημα 6: Φύλλο καταγραφής παραγόντων μεγέθυνσης οικολογικού αποτυπώματος του Σχολείου (σελ. 47)
 Παράρτημα 7: Φύλλο καταγραφής φωτιζόμενων άδειων αιθουσών (σελ. 48)
 Παράρτημα 8: Φύλλο προγραμματισμού & απολογισμού ταξιδιού με ελαφρύτερο οικολογικό αποτύπωμα (σελ. 49)
 Παράρτημα 9: Πληροφορίες για την ανταποδοτική ανακύκλωση πλαστικών καπακιών (σελ. 50-51)
 Παράρτημα 10: Σημειώσεις από το Διεθνές Συμπόσιο για το Αειφόρο Σχολείο (σελ. 52-54)

4. 2
Σύνοψη δραστηριοτήτων ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. 2015-2016
Η έναρξη της σχολικής χρονιάς 2015-2016 συνέπεσε με την περίοδο προετοιμασιών για το
21ο
Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Έτσι, με πρωτοβουλία του
Τμήματος Γαλλικών και στο πλαίσιο του ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ, πραγματοποιήθηκαν στο Σχολείο
σχετικές εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δραστηριότητες ευαισθητοποίησης. Έμφαση
δόθηκε στην ατομική ευθύνη προτάσσοντας το μήνυμα «Ο πλανήτης στα χέρια σου». Το
μήνυμα μάλιστα αναρτήθηκε κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς στην κεντρική είσοδο του
Σχολείου με τη μορφή επιγραφής η οποία δημιουργήθηκε με την αποτύπωση των χεριών
όλων των παιδιών του Δημοτικού και του Νηπιαγωγείου πάνω σε χαρτί παλιών
συσκευασιών.
Η Σχολή Μωραΐτη επίσης οργάνωσε για άλλη μια φορά καθαρισμό του υγροτόπου
Βραυρώνας στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας για την
Γιορτή Πουλιών 2015.
Όλες οι βαθμίδες συμμετείχαν επίσης σε προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
συνεχίζοντας καθιερωμένες δράσεις και αναπτύσσοντας νέες:
Στο Νηπιαγωγείο όπου, ήδη οργανώνεται μικρός λαχανόκηπος κάθε χρόνο, για πρώτη
φορά κατασκευάστηκε και λειτούργησε θερμοκήπιο.
Στο Δημοτικό ξεκίνησε συστηματικά η συλλογή πλαστικών καπακιών με σκοπό την
ανακύκλωσή τους. Εκτός από την ειδική ανακύκλωσή τους, στόχος είναι να ενισχυθεί το
Ειδικό Γυμνάσιο-Λύκειο Ιλίου. Ήδη έγινε η πρώτη παράδοση 138 κιλών καπακιών.
Στο Γυμνάσιο-Λύκειο δόθηκε έμφαση στον περιορισμό του οικολογικού αποτυπώματος του
Σχολείου. Ιδιαίτερα πρωτότυπη ήταν η ανάρτηση αφίσας στα κυλικεία όπου προτρέπεται η
μαθητική κοινότητα τόσο στην αποφυγή συσκευασιών μιας χρήσης όσο και στη χρήση
προσωπικών θερμός κατά την αγορά φυσικών χυμών.
Στην παρούσα αναφορά παρατίθενται αναλυτικότερα στοιχεία για τις δραστηριότητες που
αναλήφθηκαν στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο Σχολής Μωραΐτη.

5. 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Δύο μαθητικές ομάδες από το Γυμνάσιο και το Λύκειο ανέλαβαν κατά τη φετινή χρονιά
δραστηριότητες που εμπίπτουν στα πεδία της περιβαλλοντικής αγωγής. Οι ομάδες δεν
λειτούργησαν αυτόνομα. Αντίθετα, υπήρξε συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με τις
αντίστοιχες ομάδες του Δημοτικού και του Νηπιαγωγείου. Οι δραστηριότητές τους
πλαισιώθηκαν και από άλλες σχολικές δομές όπως θα φανεί στη συνέχεια.
Ένα στοχευμένο μέρος του έργου των δύο ομάδων εντάχθηκε στα ετήσια προγράμματα
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) ή, αλλιώς, Περιβαλλοντικής Αγωγής (Π.Α.) (που
συντονίζονται από τα Γραφεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας,
Έρευνας και Θρησκευμάτων*) με τον γενικό τίτλο:
 «Περιορίζουμε το οικολογικό αποτύπωμα του Σχολείου μας»
* Για την φετινή χρονιά το πλαίσιο λειτουργίας των προγραμμάτων καθόρισε η, υπογεγραμμένη από τον Υπουργό
Παιδείας, εγκύκλιος της Γενικής Διεύθυνσης Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ (Αγωγής Σταδιοδρομίας, Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης, Πολιτιστικών Θεμάτων, eTwinning και ERASMUS+) ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-2016» (Α.Π.178852/ΓΔ4/06-
11-2015).
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση του Σχολείου εντάσσεται στο πλαίσιο του μακρόπνοου
προγράμματος της Σχολής Μωραΐτη «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.» (Συνεργασία και Δράση για την
Αειφορία στη Σχολή Μωραΐτη). Αναφέρεται επίσης στο Διεθνές Δίκτυο Π.Ε. «Οικολογικά
Σχολεία».

6. 4
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Γενικοί σκοποί του «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.»
Υιοθετημένη ρήση: “Every child begins the world again” Henry David Thoreau (1817-1862)
Καθώς τα προγράμματα εντάσσονται στο «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.», γίνεται μια αναφορά στους
σκοπούς του:
Το ενιαίο περιβαλλοντικό πρόγραμμα «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.- Συνεργασία και Δράση για την
Αειφορία στη Σχολή Μωραΐτη» προωθεί την Περιβαλλοντική Αγωγή στο σχολείο αλλά και
τον περιορισμό του οικολογικού αποτυπώματός του.
Ειδικός στόχος του ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. είναι η σταδιακή και με κριτικό τρόπο καλλιέργεια του
πνεύματος της αειφορίας από όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας αντιμετωπίζοντας
ισόρροπα τα ζητήματα περιβάλλοντος-κοινωνίας-οικονομίας. Ειδικότερα, επιδιώκεται η
ενσυνείδητη υιοθέτηση αξιών, στάσεων και συμπεριφορών -σε ατομικό και συλλογικό
επίπεδο- οι οποίες εξασφαλίζουν στο διηνεκές ένα υγιές, αισθητικά άρτιο αλλά και
κοινωνικά δίκαιο περιβάλλον.
Στο πλαίσιο του προγράμματος η Σχολή Μωραΐτη συμμετέχει σε θεματικά δίκτυα
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ενώ έχει βραβευτεί και με τη σημαία των Οικολογικών
Σχολείων στο πλαίσιο της συμμετοχής στο διεθνές ομώνυμο δίκτυο.
Προκειμένου να επιτύχει σταδιακά τους στόχους του, κάθε σχολικό έτος το πρόγραμμα
ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ επιδιώκει να εστιάσει την προσοχή της σχολικής κοινότητας σε ένα ειδικό
θέμα γύρω από το οποίο αναπτύσσονται ποικίλες άλλες δραστηριότητες.

7. 5
Θεματικά δίκτυα
Γενικά στοιχεία για τα «θεματικά Δίκτυα»
Τα θεματικά δίκτυα είναι μορφές οργάνωσης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που με το
οργανωτικό και επικοινωνιακό τους πλαίσιο και τη συνεργασία συντονιστών,
υποστηρικτών και συμμετεχόντων, ενισχύουν τα περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά
προγράμματα.
Η δομή ενός θεματικού δικτύου περιλαμβάνει:
 Τον συντονιστικό φορέα.
 Τους συνεργαζόμενους φορείς.
 Την συντονιστική επιτροπή.
 Τα σχολεία.
 Την παιδαγωγική ομάδα.
Ανάλογα με την γεωγραφική τους εξάπλωση τα δίκτυα διακρίνονται σε Διεθνή, Εθνικά,
Περιφερειακά και Τοπικά.
Εκτός από τα δίκτυα που συντονίζονται από δημόσιες δομές εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.,
Διευθύνσεις εκπαίδευσης κ.ά.) υπάρχουν και δίκτυα που συντονίζονται από εταιρείες και
Μ.Κ.Ο. με την εθελοντική σύμπραξη Υπευθύνων Π.Ε. και Κ.Π.Ε. στον συντονισμό τους.
Το Υπουργείο Παιδείας δίνει συνήθως έγκριση λειτουργίας δύο έως τριών ετών στα εθνικά
θεματικά δίκτυα.
Μεταξύ των πλεονεκτημάτων της συμμετοχής ενός σχολείου σε θεματικό δίκτυο
αναφέρονται:
 Το επικοινωνιακό πλαίσιο που δίνει τη δυνατότητα καλύτερης πληροφόρησης,
ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών, ανάπτυξη διαλόγου.
 Δυνατότητες συμμετοχής σε οργανωμένη επιμόρφωση.
 Εκπαιδευτική και παιδαγωγική υποστήριξη.
 Συμμετοχή σε συναντήσεις μαθητών και εκπαιδευτικών.
 Δυνατότητες για συμπράξεις.

8. 6
Συμμετοχή στο Διεθνές Δίκτυο Π.Ε. «Οικολογικά Σχολεία»
(Eco-Schools)
Τα προγράμματα του Σχολείου εντάχθηκαν στις εργασίες του Διεθνούς
Δικτύου Π.Ε. «Οικολογικά Σχολεία» (Eco-Schools). Η Ελλάδα συμμετέχει στο
δίκτυο από το 1995. Εθνικός χειριστής του προγράμματος στην Ελλάδα είναι
η «Ε.Ε.Π.Φ.-Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης».
Ως συντονιστής του δικτύου από τον Απρίλιο του 2014 έχει οριστεί η Διεύθυνση
Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Β’ Αθήνας*.
*Απόφαση (Α.Π.49960/Γ7/2-4-2014) της Δ/νσης Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και
Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων, Τμήμα Β’ Αγωγής Υγείας και Περιβαλλοντικής Αγωγής του Υπουργείου
παιδείας και Θρησκευμάτων.
Διεθνής συντονιστής είναι το FEE-Foundation for Environmental Education.
Ήταν η ένατη συμμετοχή του Γυμνασίου στο δίκτυο η οποία ακολούθησε τα προγράμματα
για τα απορρίμματα (2007-2008), την ενέργεια (2008-2009), το νερό (2009-2010), τη
βιώσιμη πόλη (2010-2011), τις βιώσιμες μετακινήσεις (2011-2012), τη βιώσιμη κατανάλωση
σε σχέση με τα απορρίμματα στη θάλασσα (2012-2013), την υπεύθυνη κατανάλωση σε
σχέση με τη θάλασσα γενικότερα (2013-2014) και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (2014-
2015).

9. 7
Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί
Υπεύθυνος συντονιστής εκπαιδευτικός για το πρόγραμμα του Γυμνασίου ορίστηκε ο
Παναγιώτης Λατσούδης, ΠΕ14 ενώ για το πρόγραμμα του Λυκείου η Χριστίνα Ρούτνερ,
ΠΕ 07 (παράλληλος εκπρόσωπος του Τμήματος Γερμανικών). Τα μέλη της εκπαιδευτικής
ομάδας συμπλήρωσε η Ιωάννα Πρωτοπαπά, ΠΕ15 (Γυμνάσιο).
Σημαντική εξάλλου για την εξέλιξη του προγράμματος ήταν η συμβολή όλων των
υπόλοιπων εκπαιδευτικών που συμμετείχαν επίσης στην «Ομάδα ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.» του
Σχολείου κατά το σχολικό έτος 2015-2016 (αλφαβητικά): Elsa Martinez Jimenez (Τμήμα
Ισπανικών), Κασσιανή Διονυσοπούλου (Νηπιαγωγείο), Ειρήνη Ιωαννίδου (Δημοτικό),
Παναγιώτης Κακαλέτρης (Δημοτικό), Αναστάσιος Κλάρος (Νηπιαγωγείο), Σταυρούλα
Μαθιοπούλου (Τμήμα Γαλλικών).
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ-ΦΑΣΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ
Κατά τη φετινή χρονιά δραστηριοποιήθηκαν τουλάχιστον 3 διαφορετικές ομάδες στο
Γυμνάσιο και στο Λύκειο της Σχολής Μωραΐτη προκειμένου να αναδειχθούν ζητήματα
περιβαλλοντικού περιεχομένου: η «Ομάδα ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.», η μαθητική «Περιβαλλοντική
Ομάδα Γυμνασίου-Π.Ο.Γ.» και η μαθητική «Περιβαλλοντική Ομάδα Λυκείου-Π.Ο.Λ.».
Πρωτοβουλίες ανέλαβε επίσης το Κ.Κ.Σ.-Κεντρικό Κοινοτικό Συμβούλιο των μαθητικών
κοινοτήτων Γυμνασίου και Λυκείου.
Ο σκοπός της ομάδας ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ., η οποία συστήθηκε τη χρονιά 2007-2008, είναι να
κινητοποιεί και να συντονίζει τη μαθητική κοινότητα και τις περιβαλλοντικές ομάδες (όλου

10. 8
του σχολείου) σε ζητήματα αειφορίας. Η επιτροπή είναι διαβαθμιδική και συμμετέχουν σε
αυτή, ελεύθερα, εκπαιδευτικοί, εργαζόμενοι και εκπρόσωποι της μαθητικής κοινότητας
από όλο το Σχολείο.
Σκοπός των δύο μαθητικών ομάδων ήταν η εκπόνηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης Π.Ε. ή, αλλιώς, Περιβαλλοντικής Αγωγής Π.Α. με σαφή προσανατολισμό στην
ανάπτυξη του πνεύματος της αειφορίας.
Για την υλοποίησή τους ακολουθήθηκε η διαδικασία:
Τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου 2015 συναντήθηκαν τα μέλη της ομάδας ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.
που είχαν δραστηριοποιηθεί κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά. Όσα μέλη δήλωσαν
επιθυμία να συμμετέχουν ξανά στην ομάδα, οριστικοποίησαν τον τόπο και χρόνο των
εβδομαδιαίων συναντήσεών τους.
Στις αρχές Νοεμβρίου 2015 έγινε από την ομάδα ΣΥΝ.ΔΡΑ.ΜΩ. ένα ανοικτό κάλεσμα, με
αφίσες, στους διαδρόμους και τους πίνακες ανακοινώσεων του Σχολείου για την
συμμετοχή μαθητών/τριών στις Περιβαλλοντικές Ομάδες Γυμνασίου και Λυκείου.
Την επιθυμία τους για συμμετοχή στις ομάδες δήλωσαν αρχικά 30 μαθητές/τριες του
Λυκείου και 8 μαθητές/τριες του Γυμνασίου.
Στην πρώτη συνάντηση των ομάδων (18 Νοεμβρίου 2015) οριστικοποιήθηκε ο τόπος και ο
χρόνος των εβδομαδιαίων συναντήσεων. Επίσης ορίστηκε ότι το κεντρικό θέμα για την
σχολική χρονιά 2015-2016 θα έχει τίτλο «Περιορίζουμε το οικολογικό αποτύπωμα του
σχολείου μας».
Στις πρώτες συνεδριάσεις των ομάδων διερευνήθηκε η έννοια του οικολογικού
αποτυπώματος ενώ συντάχθηκε και ένα πρωτόκολλο καταγραφής των παραγόντων που
είναι πιθανό να μεγεθύνουν το οικολογικό αποτύπωμα του σχολείου.
Σταδιακά συμπληρώθηκαν τα πρωτόκολλα καταγραφής με τη διαδικασία του «καταιγισμού
ιδεών». Ενδεικτικό παράδειγμα συμπληρωμένου φύλλου παρουσιάζεται στη συνέχεια:

11. 9
Ας εκτιμήσουμε το
Οικολογικό αποτύπωμα του σχολείου
Το «οικολογικό αποτύπωμα» εκτιμά τους φυσικούς πόρους που απαιτούνται για να καλυφθούν οι υλικές ανάγκες ενός
ατόμου ή ενός πληθυσμού. Εξαρτάται βεβαίως από τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες –ιδιαίτερα τις καταναλωτικές- και την
τεχνολογία που χρησιμοποιείται. Για να είναι εύκολα μετρήσιμο και κατανοητό, το οικολογικό αποτύπωμα
ανάγεται σε έκταση γης η οποία απαιτείται για να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες. Για τον υπολογισμό του
λαμβάνονται υπόψη όλες σχεδόν οι συνήθειες και απαιτήσεις: φαγητό, μεταφορές, κτήρια, ενέργεια, νερό
κλπ. Θεωρείται ότι εάν οι κάτοικοι του πλανήτη ζούσαν και κατανάλωναν όπως οι Ευρωπαίοι θα χρειάζονταν
περίπου τρεις πλανήτες για να καλυφθούν οι ανάγκες τους!
α/α
Παράγοντας
μεγέθυνσης του αποτυπώματος
Δείκτης
(ή μονάδα μέτρησης)
Τρόπος
μέτρησης
1. (παράδειγμα) Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Κιλοβατώρες Λογαριασμός Δ.Ε.Η.
Χαμένα ανακυκλώσιμα υλικά
Βάρος ή όγκος ανά κάδο
απορριμμάτων
Διαχωρισμός και ζύγιση
περιεχομένου 3 κάδων
στο τέλος της ημέρας
Φώτα ανοιχτά σε άδειες αίθουσες Κιλοβατώρες Καταγραφή του αριθμού
αιθουσών με ανοιχτά
φώτα στη διάρκεια ενός
διαλλείματος/εβδομάδα
Ανοιχτές βρύσες αυτόματης ροής Λίτρα νερού Συγκέντρωση σε
βαθμονομημένη κανάτα
του νερού που περισσεύει
Κλιματιστικά μηχανήματα
Κιλοβατώρες Κατανάλωση ρεύματος
(από το εγχειρίδιο
χρήσης). Σύγκριση με
κατανάλωσης ρεύματος
ανεμιστήρων οροφής
Χαρτί διαγωνισμάτων Γραμμάρια Αριθμός φύλλων Α4’ανά
τρίμηνο στην τάξη.
Αναγωγή σε βάρος
χαρτιού.
Μπογιές τοίχων Κιλά μπογιάς Εκτίμηση εμβαδού τοίχων
μέσης σχολικής αίθουσας.
Εκτίμηση ποσού μπογιάς
(kg/m2
) που απαιτείται
για το βάψιμό τους.
Υγρά απόβλητα εργαστηρίου Χημείας Κιλά Συγκέντρωση αποβλήτων
και ζύγισή τους στο τέλος
της χρονιάς
Ποτήρια μίας χρήσης Αριθμός ποτηριών /ημέρα Συνέντευξη με τους
διαχειριστές της καντίνας
για τον αριθμό
κατανάλωσης/ημέρα
Σπρέι διακόσμησης
Φιάλες Καταμέτρησης φιαλών ανά
εκδήλωση
Εκπομπές CO2 από τα σχολικά λεωφορεία
λίτρα Λογαριασμοί καυσίμων
σχολικών λεωφορείων
Ψηφοδέλτια μαθητικών εκλογών ΟΕΠ-ΚΚΣ Γραμμάρια Καταγραφή αριθμού και
μεγέθους ψηφοδελτίων
που διανέμονται ανά
εκλογική αναμέτρηση

12. 10
Από τους παράγοντες που προκρίθηκαν, επιλέχθηκαν δύο για περαιτέρω ενασχόληση: η
κατανάλωση πλαστικών ποτηριών μίας χρήσης και η άσκοπη κατανάλωση ρεύματος για
τον φωτισμό άδειων αιθουσών κατά τα διαλείμματα.
Παράλληλα, οι ομάδες ανέλαβαν δράσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Τμήματος
Γαλλικών για την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για το Κλίμα (2015 COP21) η οποία υιοθετήθηκε
συνολικά από το ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. (Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε Περιβαλλοντικό
Ημερολόγιο 2015-2016).
Για την καταγραφή του προβλήματος φωτισμού στις άδειες αίθουσες συμπληρώθηκε σε
εβδομαδιαία βάση ειδικό φύλλο καταγραφής (βλέπε Παράρτημα 7).
Στο θέμα της κατανάλωσης ποτηριών μίας χρήσης δόθηκε η πληροφορία από τους
διαχειριστές των 2 καντινών του σχολείου όπου διατίθεται φυσικός χυμός πορτοκαλιού ότι
σπαταλιούνται κατά μέσο όρο περίπου 30 πλαστικά ποτήρια (με καπάκι και καλαμάκι) μίας
χρήσης ανά ημέρα.
Για τον περιορισμό του προβλήματος αναρτήθηκαν για πρώτη
φορά στο Σχολείο μεγάλες (50 Χ 70) αφίσες που προτρέπουν την
σχολική κοινότητα να υιοθετήσει ένα διαφορετικό μοντέλο
κατανάλωσης: Να φροντίζει ο/η καθένας/μία να έχει το
προσωπικό του ποτήρι.
Στις δύο μεγάλες εκδηλώσεις του Σχολείου (Χριστουγεννιάτικο
Μπαζαάρ 2015 και Πανηγύρι 2016) διατέθηκαν αντίστοιχα ένα
φλιτζάνι και ένα ποτήρι ροφημάτων (με καπάκι αλλά και θηλή
που αποτρέπει τη χρήση πλαστικού καλαμακιού μίας χρήσης).
Ειδικά για την εξόρμηση των ομάδων στην Πάρνηθα υπήρξε ένας ειδικότερος
προβληματισμός στην προμήθεια σνακ από τα οποία αποκλείστηκαν όσα περιείχαν
φοινικέλαιο που ευθύνεται σήμερα για τη μαζική αποψίλωση τροπικών δασών.
Αναλυτικότερες πληροφορίες για επιμέρους δραστηριότητες παρουσιάζονται στο
Περιβαλλοντικό Ημερολόγιο 2015-2016.

13. 11
ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ
Κατά τη διάρκεια της χρονιάς συμμετείχαν είτε με σταθερό είτε με διαλείποντα ρυθμό μέχρι
9 μαθητές/τριες στην Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου και μέχρι 33 μαθητές/τριες στην
Περιβαλλοντική Ομάδα Λυκείου:
Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου
Α/Α Επώνυμο-Όνομα Τάξη
01. Ασκόπουλος Άρης Β5’
02. Γιανναράκος Γεώργιος Γ2’
03. Καστερούδης Παναγιώτης Β5’
04. Κουτσοδημητρόπουλος Φίλιππος Γ1’
05. Μαμάης Γιάννης Β3’
06. Πρέκας Γιάννης Γ2’
07. Σάρρας Πασχάλης Β4’
08. Σούρλας Νίκος Β1’
09. Τσακίρη Ισμήνη Γ3’

14. 12
Περιβαλλοντική Ομάδα Λυκείου
Α/Α Επώνυμο-Όνομα Τάξη
1. Αλεξόπουλος Γεώργιος Α3’
2. Αλεξόπουλος Ίωνας Α2’
3. Αναστασίου Άρτεμις Α3’
4. Ανδριανάκου Αθηνά Α1’
5. Αντωνιάδου Πηνελόπη Α3’
6. Αρμάογλου Κωνσταντίνος Β2’
7. Βιαγκίνη Μαρκέλλα Α3’
8. Γκόρου Φράνσις Α1’
9. Ελευθερίου Αλέξης Β3’
10. Ελευθερίου Αριάνα Β1’
11. Θεοδοσοπούλου Ιωάννα-
Δήμητρα
ΙΒ1’
12. Καπετανάκης Κίμωνας Α5΄
13. Καφετζόπουλος Θοδωρής Β4’
14. Λασκαράτου Κατερίνα Β2’
15. Λιάρος Βασίλης ΙΒ1’
16. Λυμπεροπούλου Χρυσούλα Β2’
17. Μάντη Άννα-Μαρία Α2’
18. Μεντή Ειρήνη Β1’
19. Μηλιδὠνη Λήδα Α1’
20. Μισκής Γιώργος Α1’
21. Μπαμπή Φιλιππία Α1’
22. Ξηρουχάκη Θεανώ Β2’
23. Πανοπούλου Ευγενία Α5
24. Πασχάλη Ιφιγένεια Α3’
25. Ράλλη Νίνα-Μαρία Α1΄
26. Σαραντέλλης Στέλιος Α4’
27. Στρόμπολα Δήμητρα Α1’
28. Στρόμπολας Σοφοκλής Β4’
29. Τσιαμπούρης Κωστής ΙΒ2’
30. Τσόλκα Στέλλα Α1’
31. Τσουκλείδου Ανδριάνα Α5’
32. Φουστάνου Ανδριάνα Α5’
33. Φωτιάδη Ιωάννα (ΙΒ1) ΙΒ1’

15. 13
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2015-2016
Περισσότερες λεπτομέρειες για ορισμένες δραστηριότητες παρατίθενται στο Παράρτημα.
Εδώ αναφέρονται ημερολογιακά οι κυριότεροι σταθμοί στην εξέλιξή τους.
 Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2015: Εβδομαδιαίες συναντήσεις ομάδας ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.
Οριστικοποιήθηκε η ημέρα, ώρα και το σημείο της εβδομαδιαίας συνεδρίασης των
εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στην ομάδα ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.: Κάθε Πέμπτη 12.00-13.00,
στην αίθουσα συνεδριάσεων (2ος
όροφος).
 Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015: Συγκέντρωση πλαστικών καπακιών
Αφού επιβεβαιώθηκε ότι η ανακύκλωση πλαστικών καπακιών μπορεί να να ενισχύσει το
Ειδικό Γυμνάσιο-Λύκειο Ιλίου (βλέπε Παράρτημα 9), προτάθηκε από την Ομάδα
ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. η οργανωμένη συγκέντρωση πλαστικών καπακιών με συγκεκριμένο στόχο
(αγορά 1 ειδικού γερανού ή μία σχολική εκδρομή).
Για τις ανάγκες συγκέντρωσης δρομολογήθηκε η προμήθεια ειδικών κάδων:
 Ισόγειο: 1 κάδος στον χώρο υποδοχής + 2 κάδοι στο προαύλιο, κοντά στα κυλικεία
 1ος
όροφος: τουλάχιστον 2 κάδοι (διάδρομοι Δημοτικού) ή, εάν είναι δυνατόν, ένας
κάδος για κάθε σχολική αίθουσα.
 2ος
όροφος:3 κάδοι (κεντρικός διάδρομος+ διάδρομοι Δημοτικού) (εάν είναι
δυνατόν, ένας κάδος για κάθε σχολική αίθουσα).
 (στον 3ο
και 4ο
όροφο δεν είναι μάλλον απαραίτητοι)
 Κτίριο ΙΒ: 1 κάδος

16. 14
 Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2015: Eθελοντικός καθαρισμός του υγρότοπου Βραυρώνας
Η Σχολή Μωραΐτη σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία οργάνωσε
εθελοντικό καθαρισμό του υγρότοπου Βραυρώνας (Αττική), ο οποίος συνδυάστηκε και με
την «Πανευρωπαϊκή Γιορτή Πουλιών». Η ενέργεια εντάχθηκε στο πλαίσιο του
προγράμματος «ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.» του Σχολείου και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης
των μαθητών/τριών στοχεύοντας ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του πνεύματος συμμετοχικής
και εθελοντικής δράσης.
Η πρόσκληση στην συγκεκριμένη δράση απευθύνθηκε σε όλα τα μέλη της σχολικής
κοινότητας, όπως επίσης και στους απόφοιτους και στους γονείς.
 Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2015: Ενημέρωση μαθητών για τη χρήση των κάδων
απορριμμάτων στις σχολικές αίθουσες.
Επειδή σημειώθηκε ότι αρκετοί μαθητές/τριες δεν γνωρίζουν καλά τη χρήση των δύο
διαφορετικών κάδων απορριμμάτων που βρίσκονται σε κάθε σχολική αίθουσα
(1.ανακύκλωσης συσκευασιών και 2. κοινών απορριμμάτων), συζητήθηκε η ανάγκη
σύντομης υπενθύμισης.
Στο Γυμνάσιο σύντομη υπενθύμιση (έως 5’) θα κάνει ο Π.Λατσούδης σε όλους/ες τους
μαθητές της Α’ και Β’ Γυμνασίου κατά την ώρα διδασκαλίας του μαθήματος της
Τεχνολογίας.

17. 15
 Δευτέρα 12-Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2015: ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Έκθεση φωτογραφίας με θέμα «Το φυσικό περιβάλλον της
περιοχής μου το Φθινόπωρο».
Ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση των Υπευθύνων Περιβ/κής Εκπ/σης και Σχολ.
Δραστ/των για συμμετοχή όλων των σχολείων στην φετινή Εβδομάδα Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης (12-16 Οκτωβρίου 2015) με την διοργάνωση εκθέσεων φωτογραφίας και
θέμα «Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής μου το Φθινόπωρο», συγκεντρώθηκε ανάλογο
υλικό και αναρτήθηκε στον κεντρικό χώρο υποδοχής του σχολείου τόσο από τους Ομίλους
Φωτογραφίας και Παρατήρησης & Ερμηνείας της Φύσης (Γυμνάσιο) όσο και από μαθητές
του Δημοτικού (με υπεύθυνους εκπαιδευτικούς τους Ρ.Ιωαννίδου και Π.Κακαλέτρη).
 Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2015: Δραστηριότητες εν όψει του COP* 21
Το Τμήμα Γαλλικών είχε ήδη από τον Σεπτέμβριο προτείνει την υλοποίηση εκπαιδευτικών
δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των μαθημάτων τους οι οποίες θα σχετίζονται με το 21ο
Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, γνωστό και ως «2015 Paris
Climate Conference».
(*COP= Conference of Parties)
Στο 2015 COP21, για πρώτη φορά στα 20 χρόνια διαπραγματεύσεων, θα επιδιωχθεί μια
νομική δέσμευση και διεθνή συμφωνία για το κλίμα με στόχο να κρατηθεί η παγκόσμια
υπερθέρμανση κάτω από τους 2°C.
Σε συνέχεια της πρότασής του, το Τμήμα Γαλλικών κατέθεσε μια ολοκληρωμένη πρόταση
για μια διατμηματική προσέγγιση του ζητήματος (βλέπε Παράρτημα 2),
(*COP= Conference of Parties)

18. 16
 Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2015: Project “COP21”
Συνεχίστηκε ο σχεδιασμός των δράσεων για την υλοποίηση της πρότασης του Τμήματος
Γαλλικών εν όψει του 21ου
Συνεδρίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή
(2015 COP21).
Για το ταμπλό το οποίο θα ετοιμάσει το Τμήμα Γαλλικών με το σύνθημα «Ο Πλανήτης
στηρίζεται σε σένα…για λιγότερα απορρίμματα» θα ζητηθεί από τους μαθητές/τριες
Γυμνασίου και Λυκείου κατά τη διάρκεια των μαθημάτων Ξένων Γλωσσών να διατυπώσουν
το σύνθημα σε κάποια γλώσσα την οποία γνωρίζουν αλλά ΔΕΝ διδάσκεται στο Σχολείο.
Τα συνθήματα σε όλες τις γλώσσες που ομιλούνται από μαθητές/ριες του Σχολείου θα
γραφτούν πάνω σε χάρτινα σχέδια χεριών τα οποία θα πλαισιώσουν το ταμπλό του
Τμήματος Γαλλικών. Το ταμπλό θα τοποθετηθεί στην δεξιά πλευρά του ισογείου.
 Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2015: Project “COP21”
Η πρόταση του Τμήματος Γαλλικών για την υλοποίηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων εν
όψει του 21ου
Συνεδρίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (2015 COP21),
έγινε αποδεκτή από την Γενική Διεύθυνση και τις επιμέρους Διευθύνσεις των βαθμίδων του
Σχολείου.
Τα δύο πρώτα βήματα* που προτάθηκαν για την υλοποίηση του PROJECT “COP21” θα
αναληφθούν από το Τμήμα Γαλλικών.
*Βήμα 1: 9-16/11/2015: Στους χώρους του Σχολείου θα αναρτηθούν τα σύμβολα COP21 - CMP11? (Με ερωτηματικά και χωρίς
επεξηγήσεις ώστε να προκληθεί η περιέργεια της Κοινότητας).
Βήμα 2α
: Μία εβδομάδα μετά, στο ισόγειο (τοίχος απέναντι από την πόρτα του φωτοτυπείου) θα γίνεται συνεχής προβολή 4 βίντεο
ανάδειξης περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Βήμα 2β
: Ταμπλό με μεγάλο σχέδιο παιδιών και σύνθημα σε όλες τις γλώσσες τις οποίες μιλούν παιδιά του Σχολείου μας («Στηριζόμαστε
σε εσένα για … λιγότερα σκουπίδια στην αυλή μας» ή «Εγώ ο Πλανήτης στηρίζομαι σε εσένα για … λιγότερα σκουπίδια».
Ειδικά για το Βήμα 2β (δηλαδή ταμπλό με το σύνθημα του COP21 σε διάφορες γλώσσες)
προτάθηκε η ελληνική μετάφραση «Ο Πλανήτης στηρίζεται σε σένα» ή, πιο απλά, «Ο

19. 17
Πλανήτης στα χέρια σου». Προτάθηκε η αποφυγή της προσωποποίησης του πλανήτη
(«Εγώ ο Πλανήτης…»).
Εκτός από το Ταμπλό που θα ετοιμάσει το Τμήμα Γαλλικών με συγκεκριμένη τεχνοτροπία
και αισθητική, προτάθηκε και ένα μεγάλων διαστάσεων παρόμοιο έργο το οποίο θα
μπορούσε να αναρτηθεί σε ολόκληρη την επιφάνεια ενός τοίχου στον χώρο υποδοχής.
Σύμφωνα με την πρόταση, η επιφάνεια θα σκεπαστεί με εκατοντάδες σχέδια χεριών
(παλάμες) όπου κάθε μαθητής/τριας θα έχει αναγράψει το κεντρικό σύνθημα του
προγράμματος σε όποια γλώσσα επιθυμεί. Σε αυτή την περίπτωση θα αναδειχθεί η
εργασία όλων των παιδιών (κάτι που δεν συμβαίνει στις εργασίες που προβλέπουν
επιλογή έργων, όπως είναι π.χ. οι αφίσες για την ανακύκλωση, φωτογραφίες ή
ζωγραφιές για διαγωνισμούς κλπ).
 Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2015: Ξενάγηση στο ΑΤΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ
Οι μαθητές/τριες των Ομίλων Γυμνασίου 1. Παρατήρησης & Ερμηνείας της Φύσης και 2.
Φωτογραφίας ξεναγήθηκαν στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, στα Σπάτα Αττικής.
Την ξενάγηση έκανε με ξεχωριστό ενθουσιασμό ο απόφοιτος του Σχολείου (’75) και
σημερινός συνιδιοκτήτης του Πάρκου κ. Ροδόλφος Ράλλης.
Η ξενάγηση επικεντρώθηκε στον εκπαιδευτικό ρόλο του Πάρκου και στο σημαντικό έργο
που επιτελεί στον τομέα διατήρησης απειλούμενων ειδών.
Ως μέλος της ΕΑΖΑ-Ευρωπαϊκής Ένωσης Ζωολογικών Πάρκων και Ενυδρείων, το Αττικό
Πάρκο συμμετέχει σε 25 προγράμματα ΕΕΡ (Ευρωπαϊκά Προγράμματα Αναπαραγωγής
Απειλούμενων Ειδών) ενώ 37 είδη που ζουν στο Πάρκο παρακολουθούνται και ελέγχονται
μέσω του ESB (Βιβλίο Γενεαλογίας και Αναπαραγωγής). Σκοπός και των δύο
προγραμμάτων είναι η σωστή διαχείριση απειλούμενων πληθυσμών μέσω της
δημογραφικής και γενετικής ανάλυσής τους.

20. 18
 Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2016: Διευκρινιστικές πινακίδες ανακύκλωσης
Επειδή έχει παρατηρηθεί λανθασμένη χρήση ορισμένων κάδων ανακύκλωσης του Σχολείου
(ιδιαίτερα του κάδου συγκέντρωσης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών αλλά και του
πλαστικού κομποστοποιητή) προτάθηκε η τοποθέτηση διευκρινιστικών πινακίδων.
Στις πινακίδες δίνεται η ίδια έμφαση σε ό,τι πρέπει να τοποθετείται αλλά και σε ό,τι δεν
πρέπει να τοποθετείται σε κάθε κάδο.
Επίσης, στις πινακίδες χρησιμοποιήθηκε το ετήσιο σύνθημα («ο πλανήτης στηρίζεται σε
σένα»).
 Παρασκευή 6-Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2016: ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ
ΣΧΟΛΕΙΟ: Όραμα, δράσεις, προοπτικές»
Ο εκπαιδευτικός της Επιτροπής ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.
Παναγιώτης Λατσούδης συμμετείχε στο Διεθνές
Συμπόσιο «Αειφόρο Σχολείο: Όραμα, δράσεις,
προοπτικές» το οποίο πραγματοποιήθηκε στην
Αθήνα*.
*Την Παρασκευή 6/11/2015 οι συνεδρίες πραγματοποιήθηκαν στο Ίδρυμα Ευγενίδου ενώ το Σάββατο 7/11/2015 στο 6ο
ΓΕΛ Καλλιθέας.

21. 19
Το διεθνές συμπόσιο οργανώθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Α/θμιας και Β/θμιας
Εκπαίδευσης Αττικής, το Πρόγραμμα «Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο: όλοι νοιαζόμαστε, όλοι
συμμετέχουμε» της ΕΛΛΕΤ* και το British Council.
*ΕΛΛΕΤ=ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Στη συνεδρίαση της ομάδας ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. παρουσιάστηκαν μερικά βασικά σημεία και
συμπεράσματα (βλέπε Παράρτημα 10).
 Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015: Project “COP21”
Τοποθετήθηκαν στον ισόγειο χώρο υποδοχής επισκεπτών του Σχολείου τα δύο ταμπλό που
ετοιμάστηκαν από το Τμήμα Γαλλικών του Σχολείου και τους/τις μαθητές/τριες του για το
Project “COP21”. Με ένα κολάζ χάρτινων ζωγραφιστών χεριών μεταδίδεται το μήνυμα της
ατομικής και συλλογικής ευθύνης για την σωτηρία του πλανήτη.
Παράλληλα, στον ίδιο χώρο προβάλλεται τις πρωινές ώρες το επίσημο βίντεο στα Γαλλικά
του 21ου Συνέδριου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή*.
*Γνωστό και ως «2015 Paris Climate Conference».
 Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2015: Ενημερώσεις “COP21”
Στις τελευταίες πρωινές συγκεντρώσεις του Γυμνασίου στο Θέατρο του Σχολείου (Τρίτη 24
Νοεμβρίου και Τρίτη 1 Δεκεμβρίου) έγινε αναφορά στη διεθνή συνδιάσκεψη COP 21 από
την διευθύντρια Ρ.Ποθητάκη. Αντίστοιχη ενημέρωση έγινε στην πρωινή συγκέντρωση του
Λυκείου από τον διευθυντή Λ.Μωραϊτη (Παρασκευή 28 Νοεμβρίου) .
Στις δύο επόμενες μαθητικές συγκεντρώσεις Γυμνασίου και Λυκείου στο θέατρο του
Σχολείου ακολούθησε μια σύντομη παρουσίαση (Π.Λατσούδης) εστιασμένη στην σπατάλη
ενέργειας (και κατ’επέκταση αερίων θερμοκηπίου) κατά την παραγωγή προϊόντων από

22. 20
πρωτογενή υλικά και στην εξοικονόμηση ενέργειας κατά την παραγωγή των ίδιων
προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά.
Σχολιάστηκε επίσης η μη καθολική συμμετοχή της Σχολικής κοινότητας στο σχολικό
σύστημα συγκέντρωσης ανακυκλώσιμων υλικών.
Για να υπάρξει η σχετική παρότρυνση προβλήθηκε σύντομο βίντεο της βραβευμένης με
Νόμπελ Ειρήνης Wangari Maathai η οποία αναφέρεται σε ένα μικρό κολιμπρί που –αν και
και ανήμπορο- προσπαθεί να σβήσει μια μεγάλη φωτιά απαντώντας σε όλα τα άλλα
αποσβολωμένα και πολύ δυνατότερα ζώα ότι «κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ» (ιστορία: I will
be a hummingbird).
 Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2016: Ο πλανήτης στα χέρια σου
Η συνεργασία ολόκληρης της μαθητικής κοινότητας επικυρώνεται σήμερα με την
ανάρτηση του μηνύματος «Ο πλανήτης στα χέρια σου» στην κεντρική είσοδο του
Σχολείου. Το μήνυμα σχηματίζουν εκατοντάδες χάρτινα χέρια που ετοίμασαν όλα τα παιδιά
του Νηπιαγωγείου και Δημοτικού ενώ τη σύνθεση ανέλαβαν μαθητές/τριες του Γυμνασίου
με την υποστήριξη εκπαιδευτικών της Επιτροπής ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.* από όλες τις βαθμίδες.
*Κασσιανή ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ (Νηπιαγωγείο), Εlsa MΑRΤΙΝΕΖ JIMENEZ (Τμήμα Ισπανικών), Ρένα ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ (Μικρό
Δημοτικό), Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΕΤΡΗΣ (Μεγάλο Δημοτικό), Παναγιώτης ΛΑΤΣΟΥΔΗΣ (Γυμνάσιο-Λύκειο).
Το μήνυμα είναι μέρος της φετινής καμπάνιας (2015-2016) που επιδιώκει τη μείωση του
οικολογικού αποτυπώματος της Σχολής Μωραΐτη με τη συμμετοχή όλων.

23. 21
Φωτογραφία:
Το συλλογικό μήνυμα «Ο πλανήτης στα χέρια σου» στον χώρο υποδοχής του Σχολείου
 Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2016: Πινακίδες κάδων ανακύκλωσης καπακιών
Για τη σήμανση των διάφανων κάδων συγκέντρωσης
πλαστικών καπακιών προτάθηκε το μήνυμα «Εδώ τα
καπάκια μπορούν να ανακυκλωθούν αλλά και να κάνουν
πραγματικότητα την εκδρομή των παιδιών του Ειδικού
Σχολείου Ιλίου».
 Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2015: Νύχτα Χριστουγέννων
Στην μεγάλη και ανοιχτή στο κοινό Χριστουγεννιάτικη
εκδήλωση (Νύχτα Χριστουγέννων) που οργανώνει η Μαθητική
Κοινότητα του Λυκείου της Σχολής Μωραΐτη, σε συνεργασία
με όλες τις βαθμίδες του Σχολείου, τον σύλλογο Γονέων και
τον σύλλογο Αποφοίτων, διατέθηκαν κούπες πορσελάνης οι
οποίες μπορούν να συμβάλουν στον περιορισμό των
ποτηριών μιας χρήσης.
Άλλες περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη Νύχτα Χριστουγέννων
αναφέρονται στο Παράρτημα 3.

24. 22
 Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2015: Έγκριση προγραμμάτων Π.Ε.
Με την Αρ. Πρωτ.:Φ.22.6/23203 (18/12/2015) Απόφαση της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης Β’ Αθήνας εγκρίθηκε η υλοποίηση 93 προγραμμάτων Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης τα οποία είναι δυνατόν να υλοποιηθούν σε αντίστοιχες σχολικές μονάδες της
περιοχής ευθύνης της.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα προγράμματα του Γυμνασίου (Νο
86) και Λυκείου (Νο
93) Σχολής Μωραΐτη με θέμα «Περιορίζουμε το οικολογικό αποτύπωμα του σχολείου μας».
 Πέμπτη 21 Ιανουαρίου 2016: Προτάσεις για περιβαλλοντικές ενέργειες στο
Λύκειο
Εκπρόσωπος της Επιτροπής ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. (Π.Λατσούδης) παραβρέθηκε στη συνεδρίαση
των Καθηγητών Συμβούλων του Λυκείου μετά από πρόσκληση του Διευθυντή κ. Λουκά
Μωραΐτη προκειμένου να ανιχνευτούν και να προωθηθούν φιλοπεριβαλλοντικές ενέργειες
μέσα και έξω από τις σχολικές αίθουσες.
Για τον ίδιο σκοπό και στο πλαίσιο της απαιτούμενης από την Περιβαλλοντική Αγωγή αρχή
της «μαθητοκεντρικής προσέγγισης», είχε προηγηθεί ειδική συζήτηση με μαθητές/τριες
που είναι μέλη της φετινής Περιβαλλοντικής Ομάδας Λυκείου. Σχολιασμός ακολούθησε και
στην 15η
Συνεδρίαση ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.
Τα βασικά σημεία που σχολιάστηκαν παρουσιάζονται στο Παράρτημα 3.
 Ιανουάριος 2016: Οικοκώδικας 2015-2016
Ακολουθώντας το 7ο
βήμα του δικτύου των «Οικολογικών Σχολείων»* οι
μαθητές/τριες των Περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου και Λυκείου
διατύπωσαν στις τελευταίες συνεδριάσεις τους τον ετήσιο Οικοκώδικα*
Ο Οικοκώδικας είναι ένα σύνολο κανόνων περιβαλλοντικής συμπεριφοράς στο σχολείο και στο σπίτι.
*Ο οικοκώδικας αποδεικνύει με σαφή και ευρηματικό τρόπο, τη δέσμευσή του σχολείου για τη βελτίωση των
περιβαλλοντικών επιδόσεων του στα επιλεγμένα θέματα-πεδία δράσης. Η μορφή του εξαρτάται από τη βαθμίδα
εκπαίδευσης, την ηλικία των μαθητών, την έμπνευση των δημιουργών του. Μπορεί να είναι τραγούδι /ραπ, ένα ποίημα, μια αφίσα ή ένα
κείμενο με σύντομες φράσεις. Αναρτάται ευκρινώς στις τάξεις και τους κοινόχρηστους χώρους του σχολείου.
Το περιεχόμενο του επανεξετάζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να διασφαλίζεται ότι θα συνεχίσει να αντικατοπτρίζει τους στόχους
του οικολογικού σχολείου.
Μέσα από τον Οικοκώδικα:

25. 23
 Τίθεται η ηθική διάσταση των ζητημάτων και κωδικοποιούνται οι αξίες της σχολικής ζωής.
 Επικοινωνούνται οι ιδέες και οι προσδοκίες μαθητών και εκπαιδευτικών
 Επικυρώνεται η δέσμευση της σχολικής κοινότητας στους στόχους του προγράμματος
Ο Οικοκώδικας παρουσιάζεται στο Παράρτημα 4.
 Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2016: Οικολογικές προτάσεις ΚΚΣ
Κατά την εβδομαδιαία συνεδρίασή του, το μαθητικό ΚΚΣ (Κεντρικό Κοινοτικό Συμβούλιο)
2015-2016 διατύπωσε μια σειρά «οικολογικών προτάσεων» (Παρουσιάζονται στο
παράρτημα 5).
 Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου 2016: Περιορισμός ποτηριών μίας
χρήσης στο ΚΥΛΙΚΕΙΟ
Δύο αφίσες (50 εκ. Χ 70 εκ.) για τον περιορισμό των ποτηριών μίας
χρήσης τοποθετήθηκαν σε κάδρα στους παρακείμενους τοίχους των
δύο βασικών καντινών του Σχολείου.
Το συγκεκριμένο μήνυμα «Φέρε το δικό σου ποτήρι και μείωσε τα
απορρίμματα του Σχολείου» στοχεύει ειδικότερα στον περιορισμό των
ποτηριών που χρησιμοποιούνται στους φυσικούς χυμούς
πορτοκαλιών. Απώτερος σκοπός της ενέργειας όμως είναι να αλλάξει
η στάση των μαθητών/τριών-καταναλωτών απέναντι στις συσκευασίες μιας χρήσης.
Μέχρι σήμερα ο χυμός διατίθεται σε πλαστικά ποτήρια 0,3 L με καπάκι. Η ποσότητα
αντιστοιχεί σε μια τυπική κούπα τσαγιού.
Πρόβλημα υπάρχει με τις φρέσκιες σαλάτες οι οποίες ετοιμάζονται από το πρωί και οι
συσκευασίες τους -ούτως ή άλλως- λερώνονται και δεν μπορούν να
επαναχρησιμοποιηθούν.

26. 24
 Φεβρουάριος 2016: Στοχαστικές περιβαλλοντικές προσεγγίσεις στο Λύκειο
Μετά από τη διατύπωση προτάσεων για την ανάληψη πρωτοβουλιών περιβαλλοντικού
χαρακτήρα στο Λύκειο, ξεκίνησε η στοχαστική προσέγγιση κατά τη διάρκεια των
«Κοινοτικών» (Σημ.: Τα «Κοινοτικά» είναι 15’λεπτα αφιερωμένα σε θέματα της σχολικής κοινότητας). Σχετικές
συζητήσεις έγιναν ήδη στα τμήματα με καθηγήτριες συμβούλους την κ. Ντάνου Φωτεινή
και την κ. Λιούκα Αγγελική.
 Παρασκευή 12-Σάββατο 13 Φεβρουαρίου 2016: Εξόρμηση στον Εθνικό Δρυμό
Πάρνηθας
Η καθιερωμένη χειμωνιάτικη εξόρμηση των Περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου και
Λυκείου στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας πραγματοποιήθηκε το διήμερο 12 και 13
Φεβρουαρίου 2016.
Με ορμητήριο το ορειβατικό καταφύγιο Μπάφι, οι μαθητές/τριες πραγματοποίησαν
βραδινή και ημερήσια πεζοπορία στα μονοπάτια του Δρυμού. Η επιλογή του καταλύματος
αλλά και των προμηθειών έγιναν με γνώμονα το ετήσιο αφιέρωμα των ομάδων στο
οικολογικό αποτύπωμα του Σχολείου. Εκτός από τη λιτή υποδομή του καταφυγίου,
έμφαση δόθηκε στη δύσκολη πλέον επιλογή σνακ χωρίς φοινικέλαιο το οποίο
ευθύνεται για την εκτεταμένη αποψίλωση δασών βροχής προκειμένου να εγκατασταθούν
οι απέραντες καλλιέργειες ελαιοφοίνικα στους τροπικούς.
Τους μαθητές/τριες συνόδεψαν οι εκπαιδευτικοί και μέλη της Επιτροπής ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.
Κασσιανή Διονυσοπούλου και Παναγιώτης Λατσούδης.

27. 25
Στην εβδομαδιαία συνάντηση των Περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου και Λυκείου
προτάθηκε να συνεχιστεί η διερευνητική προσέγγιση των ζητημάτων που σχετίζονται με
την κατανάλωση του φοινικέλαιου.

28. 26
 Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2016: Παράδοση πλαστικών καπακιών για
ανακύκλωση
Ολοκληρώθηκε η πρώτη περίοδος (Οκτώβριος 2015-
Φεβρουάριος 2016) συγκέντρωσης πλαστικών καπακιών με
στόχο την ενίσχυση του Ειδικού Γυμνασίου-Λυκείου Ιλίου.
Τα καπάκια παραδόθηκαν στο Κατάστημα Νέας Χαλκηδόνας
του ομίλου Super Market «Σκλαβενίτης». Ο όμιλος έχει
προσφερθεί να μεταφέρει τα καπάκια -από διάφορα σχολεία-
στο εργοστάσιο ανακύκλωσης της Waste Solutions. Τα
χρήματα που αναλογούν στο ανακυκλώσιμο υλικό θα
αποδοθούν στο Ειδικό Γυμνάσιο-Λύκειο Ιλίου.
Η ομάδα ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. ανέλαβε να ζυγιστούν με συστηματικό τρόπο τα καπάκια από τους
ίδιους τους μαθητές/τριες του Δημοτικού ώστε να μελετήσουν αλλά και να δουν το
αποτέλεσμα των προσπαθειών τους.
 Πέμπτη 25-Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2016: Μαθητικό Συμπόσιο UNESCO 2016
Το ΙΣΤ’ ετήσιο Μαθητικό Συμπόσιο του Δικτύου Λυκείων της Αττικής του Προγράμματος
Συνεργαζομένων Σχολείων UNESCO ASP’net (Associated Schools Project Network)*
πραγματοποιήθηκε στις 25-26 Φεβρουαρίου 2016 στο Αρσάκειο. Η παρουσίαση της Σχολής
Μωραΐτη θα επαναληφθεί στο 2ο
Συμπόσιο Κεντρικής Μακεδονίας (4-5 Μαρτίου 2016,
Εκπαιδευτήρια Φρυγανιώτη, Θεσσαλονίκη) με τίτλο «Ο ρόλος της εκπαίδευσης στην
επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης».
* To δίκτυο σχολείων δημιούργησε η UNESCO το 1953 με στόχο την υλοποίηση προγραμμάτων ανθρωπιστικής, πολιτιστικής διάστασης
της εκπαίδευσης μέσα στα σχολεία.

29. 27
Το φετινό θέμα είχε τίτλο «Στοχεύοντας στην αειφορία μέσω της εκπαίδευσης»** και ως εκ
τούτου υπήρξε συνεργασία της ομάδας ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. με τον Όμιλο UNESCO του Λυκείου
(υπεύθυνος καθηγητής, κ. Σπύρος Γεωργίου), για την παρουσίαση της μαθητικής
αποστολής του σχολείου η οποία είχε ως αντικείμενο την διατμηματική προσέγγιση των
ζητημάτων αειφορίας στη Σχολή Μωραΐτη.
** Το ΙΣΤ’Συμπόσιο Asp’net UNESCO έχει τα εξής υποθέματα:
Βέλτιστες πρακτικές για την:
Α. Περιβαλλοντική προστασία
Β. Κοινωνική συνοχή
Γ. Οικονομική βιωσιμότητα
Δ. Λειτουργία των Θεσμών
Επεξηγήσεις (για μια ολιστική προσέγγιση αειφορίας):
Α. Οικοσύστημα (δυνατότητες-όρια)
Β. Ιδιαιτερότητες/τοπικότητα-σχέσεις
Γ. Έμφαση στην εταιρική ευθύνη
Δ. Προσέγγιση Κανόνων λειτουργίας
 Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2016: Πρόγραμμα διατήρησης Χαμαιλέοντα Πύλου
Με τη νέα τους σύνθεση, τα μέλη των μαθητικών Ομίλων Παρατήρησης & Ερμηνείας της
Φύσης και Φωτογραφίας Γυμνασίου ξεναγήθηκαν στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο και
ειδικότερα στο τμήμα διατήρησης του Χαμαιλέοντα της Πύλου.
Το πρόγραμμα εκπονείται από την Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία και την οργάνωση
Πελαργός στις εγκαταστάσεις του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου. Αποσκοπεί στη διατήρηση
γενετικού αποθέματος του είδους το οποίο σε όλη την Ευρώπη απαντάται μόνο στην Πύλο.
Οι μαθητές/τριες συμπλήρωσαν ειδικό Δελτίο καταγραφής με τη βοήθεια των συνοδών του
Πάρκου κ. Ιόνης Λιαναντωνάκη και κ. Νικήτα Βογιατζή αλλά και του συνιδιοκτήτη
κ.Ροδόλφου Ράλλη (’75).
Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε με τη συνοδεία των υπεύθυνων των ομίλων Μ.Αγάθου και
Π.Λατσούδη.

30. 28
 Μάρτιος 2016: ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ-Μείωση όγκου απορριμμάτων
Μετά από παρότρυνση της κ. Ροζίνας Γιώτη
(Τμήμα Γαλλικών), άρχισε να δίνεται έμφαση και
στη μείωση του όγκου των απορριμμάτων η οποία
διευκολύνει τις διαδικασίες συλλογής και
μεταφοράς τους.
Η αρχή έγινε από την αφίσα του Γραφείου των
καθηγητών η οποία αναφέρεται στην
ανακύκλωση ποτηριών μιας χρήσης.
 Τετάρτη 9 Μαρτίου 2016: Εκδρομή Α’ Γυμνασίου στο Πάρκο Τρίτση
Η καθιερωμένη ανοιξιάτικη εκδρομή της Α’ Γυμνασίου επαναλήφθηκε με την ερευνητική
περιήγηση στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης & Ευαισθητοποίησης Αντώνης Τρίτσης
στον Ίλιον (Αττική).
Οι μαθητές/τριες προσέγγισαν την βιοποικιλότητα της περιοχής δίνοντας έμφαση στους
υδρόβιους οργανισμούς που έχουν βρει στην περιοχή έναν κατάλληλο βιότοπο μετά από
την γενική συρρίκνωση των υγροτόπων της Αττικής.
Οι οργανισμοί αναγνωρίστηκαν επιτόπου από τους μαθητές/τριες με την βοήθεια κλείδων
αναγνώρισης.

31. 29
 Σάββατο 9/4 και Κυριακή 10/4/2016: ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ
Το «Πανηγύρι Σχολής Μωραΐτη» είναι η μεγαλύτερη εκδήλωση την οποία οργανώνει η
κοινότητα του σχολείου δίνοντας την ευκαιρία να παρουσιαστεί μια πληθώρα μαθητικών
έργων (θεατρικές, μουσικές και χορευτικές παραστάσεις, εκθέσεις, ομιλίες, αγωνίσματα,
κ.ά.).
Με δεδομένους τους περιορισμούς που επιβάλλει ο μεγάλος αριθμός επισκεπτών και η
ανάγκη γρήγορης εξυπηρέτησής τους, αντιμετωπίζεται πάντα με δυσκολία ο αποκλεισμός
των συσκευασιών και εξαρτημάτων μίας χρήσης (ποτήρια, πιάτα, μαχαιροπήρουνα,
μπουκάλια νερού).
Κάθε χρόνο ωστόσο γίνεται προσπάθεια για τον περιορισμό του οικολογικού
αποτυπώματος του Πανηγυριού.
Όπου απαιτούνται
πιάτα μίας χρήσης,
διατίθενται μόνο
χάρτινα. Φέτος, για
τον περιορισμό των
μπουκαλιών νερού
μίας χρήσης, εκτός
από τον ψύκτη
νερού στον βασικό
χώρο εστίασης
(στον οποίο μπορεί
κάποιος/α να πιει νερό χωρίς να χρησιμοποιήσει ποτήρι), διατέθηκαν σκεπαστά ποτήρια
πολλαπλών χρήσεων με το λογότυπο του Πανηγυριού τα οποία μπορούν να
χρησιμοποιηθούν τόσο για νερό όσο και για ζεστά ροφήματα.
Επίσης για πρώτη φορά τοποθετήθηκαν διπλές διάφανες μποτίλιες (συνολικού όγκου 50
λίτρων η κάθε μία) για τον διαχωρισμό των καπακιών από τα μπουκάλια μιας χρήσης και
την τελική μείωση του όγκου των απορριμμάτων.

32. 30
 Τρίτη 12 Απριλίου 2016: Πράξη Αδελφοποίησης Σχολής Μωραΐτη-με το
Γυμνάσιο-Λ.Τ. Καστελλόριζου
Την Τρίτη 12/4/2016 επικυρώθηκε η Πράξη Αδελφοποίησης της Σχολής Μωραΐτη με το
Γυμνάσιο-Λυκειακές Τάξεις Καστελλόριζου.
Σκοπός της αδελφοποίησης είναι η αμοιβαία πρόθεση των δύο σχολείων να
συνεργαστούν δίνοντας έμφαση στη δημιουργική μελέτη των ιδιαιτεροτήτων του
κοινωνικού, φυσικού και ευρύτερου περιβάλλοντός τους.
Η υπογραφή της Πράξης Αδελφοποίησης
συνδυάστηκε με την επίσκεψη από τις 8 έως
τις 15 Απριλίου 2016 στην Αθήνα της
μαθητικής ομάδας του Γυμνασίου-Λ.Τ.
Καστελλόριζου που διακρίθηκε στις
συνεργατικές δράσεις οι οποίες ξεκίνησαν με
πρωτοβουλία του ΣΑΣΜ-Σύνδεσμου
Αποφοίτων Σχολής Μωραΐτη και του
προγράμματος «Άγονη Γραμμή Γόνιμη».
Η επίσκεψη των μαθητών/τριών από το Καστελλόριζο έγινε δυνατή με την συμβολή της
Άγονης-Γραμμής Γόνιμης, του ΣΑΣΜ, του
Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Σχολής
Μωραΐτη αλλά και της ίδιας της Σχολής
Μωραΐτη.
Η αδελφοποίηση των δύο σχολείων είναι
απόρροια ειδικού προγράμματος που
υλοποίησε ο ΣΑΣΜ σε συνεργασία με την
Άγονη Γραμμή Γόνιμη και την οικονομική υποστήριξη του Ομίλου Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε.
Το πρόγραμμα με τίτλο «Δημιουργία Διαδικτυακού Μουσείου Περιβάλλοντος και
Πολιτισμού Καστελλόριζου» (www.e-kastellorizo.gr) αναπτύχθηκε κατά την τριετία
2014-2016 στο πλαίσιο της δράσης «Η ενέργεια για ζωή ταξιδεύει». Στόχος του ήταν η

33. 31
δημιουργία του διαδικτυακού μουσείου από την ίδια τη μαθητική κοινότητα του Γυμνασίου-
Λ.Τ. Καστελλόριζου.
Κατά τη διάρκειά του πραγματοποιήθηκαν 3 αποστολές του ΣΑΣΜ στο ακριτικό νησί. Σε
αυτές συμμετείχαν εθελοντές με διαφορετικές ειδικότητες με στόχο να κατατοπίσουν
τους/τις μαθητές/τριες στα πεδία της συστηματικής συλλογής στοιχείων, της
φωτογράφησης εκθεμάτων αλλά και του στησίματος και ανανέωσης ιστοσελίδων. Μια
πλειάδα εθελοντών του ΣΑΣΜ πλαισίωσε επίσης το πρόγραμμα στη φάση του σχεδιασμού,
των προετοιμασιών αλλά και της γενικότερης υλοποίησης του προγράμματος.
Ειδικά για την επίσκεψη των μαθητών/τριών από το ακριτικό νησί, μία σχολική αίθουσα
αφιερώθηκε σε αυτό κατά τη διάρκεια του Πανηγυριού 2016. Ένας ολόκληρος τοίχος
μάλιστα, θα παραμείνει διακοσμημένος με τη ζωγραφιά του Καστελλόριζου την οποία
ετοίμασαν οι μαθήτριες Δαβλάντη-Λο Ηρώ και Κούκουρα Αναστασία.
Συνολικά, η πράξη αδελφοποίησης ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο με την από κοινού
οργάνωση ερευνητικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και να συμβάλει στην
ανάπτυξη του πνεύματος της συνεργασίας και της αλληλοκατανόησης μεταξύ των δύο
μαθητικών κοινοτήτων.

34. 32
 Πέμπτη 2 Ιουνίου 2016: Διαγώνισμα με θέμα τις συσκευασίες μίας χρήσης
Στο τελικό διαγώνισμα της Α’ Γυμνασίου στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
επιλέχθηκε κείμενο* που αναφέρεται στις συσκευασίες μιας χρήσης στην καθημερινότητά
μας και ειδικότερα στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς.
*Μιχαλοπούλου Αμάντα, Το παράδειγμα της Ζανζιβάρης, εφημ. Το Βήμα.
 Πέμπτη 16 έως Κυριακή 19 Ιουνίου 2016: ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ-Εξόρμηση των
Περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου και Λυκείου
Τον απομονωμένο οικισμό του Αγ. Γεωργίου
στην Αντίπαρο επέλεξαν οι μαθητές/τριες των
περιβαλλοντικών ομάδων Γυμνασίου-Λυκείου για
την καταληκτική, καλοκαιρινή εξόρμησή τους.
Επισκέφθηκαν το ακατοίκητο νησί του
Δεσποτικού όπου παρακολούθησαν το έργο της
ανασκαφής του σημαντικού αρχαιολογικού
χώρου στην οποία συμμετέχει διεθνής ομάδα
εθελοντών. Με μεγάλη προθυμία μίλησαν για το έργο της ανασκαφής και της συντήρησης
αντίστοιχα οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Ίλια Νταϊφά και Γιώργος
Καραμπαλής. Η συνέχεια δόθηκε στο εντυπωσιακό σπήλαιο της Αντιπάρου με τα συνεχή
σημάδια των επισκεπτών από τον 18ο αιώνα έως σήμερα, στην εξερεύνηση του βυθού
αλλά και στην ερευνητική χρήση στιγμιότυπων παλιάς ελληνικής ταινίας για τη μελέτη των
αλλαγών στο περιβάλλον.
Το ταξίδι, ως συνέχεια και μέρος της σχολικής ζωής, έγινε
με γνώμονα το ετήσιο αφιέρωμα των ομάδων στο
οικολογικό αποτύπωμα του Σχολείου. Κάθε μέλος
προσπάθησε να μειώσει με τον δικό του τρόπο το
προσωπικό του αποτύπωμα.
Τους μαθητές/τριες συνόδεψαν οι εκπαιδευτικοί του ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ. Κασσιανή
Διονυσοπούλου, Elsa Martinez Jimenez, Ιωάννα Πρωτοπαπά και Παναγιώτης Λατσούδης.

35. 33
Ταξίδι με ελαφρύτερο οικολογικό αποτύπωμα
Όπως έχει ήδη σημειωθεί, με γνώμονα το ετήσιο αφιέρωμα των ομάδων στο οικολογικό
αποτύπωμα του Σχολείου, κάθε μέλος σκέφτηκε με ποιους τρόπους θα μπορούσε να
περιορίσει το προσωπικό του αποτύπωμα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Οι σκέψεις αποτυπώθηκαν γραπτά σε ένα πρωτόκολλο πριν από το ταξίδι ώστε να
αποκτήσουν και μια μορφή δέσμευσης. Στο ταξίδι της επιστροφής αξιολογήθηκε κατά
πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι αλλά και ποιες δυσκολίες συνάντησε ο/η καθένας/καθεμιά.
Υπήρξε μια μεγάλη ποικιλία προτάσεων ενώ κάποιες επαναλαμβάνονταν σταθερά:
 Δεν θα χρησιμοποιήσω το κλιματιστικό (air condition)
 Θα κλείνω το φως φεύγοντας από το δωμάτιο
 Θα κλείνω καλά τη βρύση
 Θα αποφύγω τα πλαστικά μπουκαλάκια μίας χρήσης
 Θα χρησιμοποιήσω παγούρι
 Δεν θα αφήνω απορρίμματα στο ύπαιθρο.
 Δεν θα αγοράσω αναμνηστικά (souvenirs)
 Θα αγοράζω φρέσκα τοπικά προϊόντα
 Θα τρώω βιολογικά προϊόντα
 Θα δίνω συσκευασίες για ανακύκλωση
 Δεν θα ενοχλώ ζώα
 Δεν θα αγοράζω φαγητά σε πλαστικές συσκευασίες
Στις δυσκολίες που σημειώθηκαν περιλαμβάνονται:
 Το νερό του παγουριού δεν έφθανε για όλη την ημέρα (οπότε αναγκάστηκαν να αγοράσουν
εμφιαλωμένο νερό καθώς δεν υπήρχε δημόσια βρύση).
 Το νερό της βρύσης δεν ήταν πόσιμο
 Έκανε πολλή ζέστη (λόγω περιστασιακού καύσωνα, οπότε αναγκάστηκαν να
χρησιμοποιήσουν το κλιματιστικό)
 Έλλειψη κάδων απορριμμάτων-ανακύκλωσης (στην πόλη και στις παραλίες)
 Δεν υπήρχε κάδος ανακύκλωσης στο δωμάτιο (ενοικιαζόμενο)
 Δεν βρήκα βιολογικά προϊόντα
Αντίγραφο του πρωτοκόλλου παρατίθεται στο Παράρτημα 8.

36. 34
«Φωτοερμηνεία» περιβάλλοντος Αντίπαρου
Με αφορμή το γεγονός ότι στην Αντίπαρο είχαν γίνει
παλιότερα (1960) τα γυρίσματα της βραβευμένης ταινίας
του Ντίνου Δημόπουλου «Μανταλένα», δόθηκε η ευκαιρία
να αναδειχθεί η χρησιμότητα του αρχειακού υλικού στην
συγκριτική μελέτη του περιβάλλοντος μεταξύ
διαφορετικών χρονικών περιόδων.
Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν χαρακτηριστικά
στιγμιότυπα της ταινίας (snapshots) ως ερευνητικό μέσον
για ενός είδους «φωτοερμηνείας» του περιβάλλοντος.
Τέτοιο υλικό έχει ανεκτίμητη αξία για την αναφορά σε περιόδους όπου τα μέσα
τηλεπισκόπησης* δεν υπήρχαν ή δεν ήταν ιδιαίτερα εξελιγμένα.
*Τηλεπισκόπηση (remote sensing) είναι η συλλογή πληροφοριών για ένα αντικείμενο χωρίς να έρθουμε σε
φυσική επαφή. Τυπικό παράδειγμα μέσου τηλεπισκόπησης είναι οι αεροφωτογραφίες και, σήμερα, οι
δορυφορικές εικόνες και οι υποβρύχιοι ηχοβολιστές.
Η φωτοερμηνεία χαρακτηρίζεται ενίοτε ως «ένα παράθυρο στο παρελθόν». Μας βοηθά να
δούμε ένα σημείο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Τυπικά, φωτοερμηνεία γίνεται σε
αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες ή οπτικοποιημένες εικόνες ηχοβολιστών. Αν και
ολόκληρος ο ελλαδικός χώρος έχει αποτυπωθεί σε αεροφωτογραφίες (1945, 1960 και στη
συνέχεια ανά δεκαετία περίπου), κάθε ανάλυση αεροφωτογραφιών θα πρέπει να
συνοδεύεται από επισκέψεις και επίγειες παρατηρήσεις. Είναι αυτονόητη η αξία των
παλιών φωτογραφιών ως «βοηθητικά στοιχεία» φωτοερμηνείας για περιόδους του
παρελθόντος όπου δεν υπάρχει πλέον η δυνατότητα να γίνουν αυτές οι επίγειες
επισκέψεις.
Στο νησί αναζητήθηκαν τα σημεία που έχουν αποτυπωθεί στα γυρίσματα της
«Μανταλένας». Βρέθηκαν και σχολιάστηκαν αρκετά από αυτά:

37. 35
Η κεντρική πλατεία που είναι σήμερα σχεδόν αγνώριστη. Η βρύση έχει γκρεμιστεί και ο
ελεύθερος χώρος έχει περιοριστεί καθώς έχει καταληφθεί από τραπεζοκαθίσματα. Ο
ευκάλυπτος ωστόσο στέκει ακόμη στην ίδια θέση. Οι ανάγκες βεβαίως έχουν αλλάξει αλλά
είναι ενδιαφέρον ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι άνθρωποι επέλεγαν σήμερα το ίδιο
σημείο για την απογευματινή τους έξοδο.
Η αψιδωτή είσοδος στο καλοδιατηρημένο «Κάστρο», η οποία παρουσιάζεται σε δύο
τουλάχιστον σκηνές της ταινίας, είναι εύκολα αναγνωρίσιμη και σήμερα. Αυτό βέβαια
οφείλεται αποκλειστικά στον θεσμό της κήρυξης και προστασίας «διατηρητέων» ή
«παραδοσιακών» οικισμών» που έχει συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση της
αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
1960 2016
1960 2016

38. 36
Ο ανεμόμυλος στην παραλία της Χώρας, κοντά στην εκκλησία Αγ.Μαρίνας έδωσε την
ευκαιρία να αναγνωστούν οι διαφορές στη βλάστηση σε αυτό το σημείο το οποίο έχει
αποτυπωθεί πολύ καλά στην ταινία. Σήμερα τα χωράφια που φαίνεται να οργώνονταν
εκείνη την περίοδο, είναι κατειλημμένα από κατοικίες. Όμως έχει παραμείνει ελεύθερο τα
έδαφος σε απόσταση αρκετών δεκάδων μέτρων γύρω από τον ανεμόμυλο. Στην ταινία το
έδαφος αυτό φαίνεται να είναι σχεδόν γυμνό από βλάστηση. Σήμερα καλύπτεται από μια
σχετικά πυκνή και μεγάλη ποικιλία φρυγάνων, σκληρόφυλλων θάμνων και γεώφυτων
(Thymus capitatus, Cistus sp., Cichorium spinosum, Pistacia lentiscus κ.ά.). Πώς είναι
δυνατόν τα ανθεκτικά φρύγανα να απουσιάζουν σχεδόν εκείνη την εποχή; Η πιθανή
απάντηση είναι ότι την περίοδο εκείνη, όταν ακόμη δεν είχε καν φθάσει (όπως μάθαμε) ο
ηλεκτρισμός στο νησί, τα φρύγανα χρησιμοποιούνταν ως καύσιμη ύλη (για το μαγείρεμα
ή/και την θέρμανση των σπιτιών).
Από την άλλη, είναι εντυπωσιακό ότι το βραδυαυξές δεντράκι του είδους Άρκευθος
Μακρόκαρπη Juniperus oxycedrus–macrocarpa (αλλιώς Θαλασσόκεδρο) εξακολουθεί να
στέκει σχεδόν απαράλλακτο περισσότερο από μισό αιώνα μετά (λίγα μέτρα ΝΔ του
ανεμόμυλου).

39. 37
1960
2016
1960
1960 1960
2016 2016
2016

40. 38
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:
 Παράρτημα 1: Σύνοψη του έργου της Περιβαλλοντικής Ομάδας από έναν μαθητή
 Παράρτημα 2: Η πρόταση του Τμήματος Γαλλικών για το Project COP21
 Παράρτημα 3: Προτάσεις για περιβαλλοντικές ενέργειες στο Λύκειο
 Παράρτημα 4: Οικοκώδικας περιβαλλοντικών Ομάδων Γυμνασίου-Λυκείου 2015-
2016
 Παράρτημα 5: Οικολογικές προτάσεις ΚΚΣ 2015-2016
 Παράρτημα 6: Φύλλο καταγραφής παραγόντων μεγέθυνσης οικολογικού
αποτυπώματος του Σχολείου
 Παράρτημα 7: Φύλλο καταγραφής φωτιζόμενων άδειων αιθουσών
 Παράρτημα 8: Φύλλο προγραμματισμού & απολογισμού ταξιδιού με ελαφρύτερο
οικολογικό αποτύπωμα
 Παράρτημα 9: Χάρτης βασικής περιβαλλοντικής αγωγής στη Σχολή Μωραΐτη
 Παράρτημα 10: Πληροφορίες για την ανταποδοτική ανακύκλωση πλαστικών
καπακιών
 Παράρτημα 11: Σημειώσεις από το Διεθνές Συμπόσιο Αειφόρο Σχολείο

41. 39
ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ στη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος
Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένα μέγεθος το οποίο υπολογίζει την επίδραση της
ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στη γη, συγκρίνοντας την ζήτηση φυσικών πόρων από
μια κοινωνία για την κάλυψη των αναγκών της, με την δυνατότητα της γης να παράγει και
να αναπαράγει τους πόρους αυτούς. Αν διαιρέσουμε την διαθέσιμη επιφάνεια του πλανήτη
με τον σημερινό παγκόσμιο πληθυσμό, θα δούμε ότι στον κάθε έναν από εμάς αντιστοιχούν
2 εκτάρια (1 εκτάριο = 10.000 τ.μ.) από τα οποία μόνο το 1,7 προορίζεται για ανθρώπινη
χρήση. Σε 50 χρόνια, με τον τωρινό ρυθμό αύξησης του πληθυσμού, θα αντιστοιχεί μόνο 1
εκτάριο στον καθένα μας. Αν σκεφτούμε επίσης ότι σήμερα ο τρόπος ζωής ενός μέσου
Ευρωπαίου καλύπτει 4,97 εκτάρια, καταλαβαίνουμε ότι χρειάζεται προσπάθεια από όλους
για την μείωση του οικολογικού μας αποτυπώματος.
Έτσι, η περιβαλλοντική ομάδα του γυμνασίου, λαμβάνοντας αυτά υπόψη της, αποφάσισε
να ασχοληθεί με το ζήτημα του οικολογικού αποτυπώματος του σχολείου μας και να
αναζητήσει τρόπους για την μείωσή του. Αρχικά προχωρήσαμε στην καταγραφή των
αιθουσών στις οποίες τα φώτα παρέμεναν ανοιχτά μετά το πέρας της διδακτικής ώρας.
Αφού φυσικά τα σβήσαμε, συναντηθήκαμε και υποβάλαμε προτάσεις για την επίλυση του
θέματος, όπως για παράδειγμα χρονοδιακόπτες. Μετά παρατηρήσαμε ότι από τα δεκάδες
προϊόντα που πωλούνται από τα κυλικεία του σχολείου μας, τα περισσότερα περιέχονταν
σε πλαστικές συσκευασίας μιας χρήσης, με συνέπεια την συσσώρευση απορριμμάτων.
Προχωρήσαμε λοιπόν σε μια εκστρατεία προτροπής των μαθητών για την αποφυγή των
συσκευασιών μιας χρήσης, καθώς και για την χρήση προσωπικών θερμός κατά την αγορά
φυσικών χυμών, αναρτώντας σχετικές αφίσες.
Παρόλο που ίσως οι δράσεις μας φαντάζουν μικρές, ας θυμόμαστε ότι ακόμα και για το
μακρύτερο ταξίδι χρειάζεται πάντα να γίνει το πρώτο βήμα.
Παναγιώτης Καστερούδης Β5’
Παράρτημα 1: Σύνοψη του έργου της Περιβαλλοντικής Ομάδας από έναν μαθητή

42. 40
ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ
(Παρίσι, 30 Νοεμβρίου-11 Δεκεμβρίου 2015)
Εκπαιδευτικές Δράσεις της Σχολής Μωραΐτη
Α. ΣΤΟΧΟΙ PROJECT “COP21”
1. Συμμετοχή του Τμήματος Γαλλικών στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα του Σχολείου
«ΣΥΝ.ΔΡ.Α.ΜΩ.» .
2. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της Κοινότητας του Σχολείου για τη Διάσκεψη
COP21, τους στόχους και τη σημασία της για το μέλλον του πλανήτη.
3. Διοργάνωση δράσεων από όλες τις βαθμίδες του Σχολείου, κυρίως σε ό,τι αφορά
την μείωση των σκουπιδιών (βελτίωση περιβαλλοντικών συνθηκών στο χώρο του
Σχολείου).
4. Αξιοποίηση του παραγόμενου υλικού, π.χ. στην εκπόνηση εργασιών στο πλαίσιο
του «Διώρου» ή σε αγώνες λόγου (Forensics).
5. Χρήση τεχνολογιών πληροφόρησης (για την μείωση της σπατάλης χαρτιού).
Β. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ
Βήμα 1: 9-16/11/2015: Στους χώρους του Σχολείου (ισόγειο, διάδρομοι, πόρτες, αίθουσες,
πλατύσκαλα, αίθουσα γονέων…): Ανάρτηση των συμβόλων COP21 - CMP11? Με
ερωτηματικά και χωρίς επεξηγήσεις ώστε να προκληθεί η περιέργεια της Κοινότητας.
Βήμα 2α
: Μία εβδομάδα μετά, στο ισόγειο (τοίχος απέναντι από την πόρτα του
φωτοτυπείου)…
..προβολή εναλλάξ τεσσάρων βίντεο:
i) Αρχικό βίντεο ιστοσελίδας COP21 (2’ περίπου, το πρόβλημα-οι λύσεις)
ii) Le 7e continent (σχετικό με την επιπλέουσα «7η
» Ήπειρο πλαστικών που έχει
δημιουργηθεί στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, 10’-12’ περίπου).
iii) Το παραμύθι του κολιμπρί (Wangari Maathai).*
iv) “Un tour du monde à vélo” (PPT, Nantes, VELO-CITY 2015, 5.43’).**
Παράρτημα 2: Η πρόταση του Τμήματος Γαλλικών για το Project COP21

43. 41
* Η Wangari Maathai ήταν Κενυάτισσα περιβαλλοντική και πολιτική ακτιβίστρια. Την δεκαετία του 1970 ίδρυσε το κίνημα Green Belt
Movement, μία περιβαλλοντική ΜΚΟ (Μη Κυβερνητική Οργάνωση) που εστιάζει στην προστασία του περιβάλλοντος και στα δικαιώματα
των γυναικών. Το 2004, έγινε η πρώτη γυναίκα της Αφρικής που απέσπασε το Νόμπελ Ειρήνης (Nobel Peace Prize) για τη συνεισφορά
της στην βιώσιμη ανάπτυξη, τη δημοκρατία και την ειρήνη.
** Η πόλη Nantes της Γαλλίας (Νάντ ή Νάντη) ήταν φέτος η παγκόσμια πρωτεύουσα ποδηλάτων. Το παγκόσμιο συνέδριο για την
ποδηλασία και την πολιτική ποδηλασίας Velo-city 2015 που πραγματοποιήθηκε στην πόλη αυτή από τις 2 έως τις 5 Ιουνίου 2015. Στις 65
διαφορετικές συνεδρίες συμμετείχαν 1550 άνθρωποι από 80 χώρες και 91 εκθέτες ενώ στην Γιορτή δρόμου συμμετείχαν 7.000
επισκέπτες αλλά και κάτοικοι της Νάντης.
Βήμα 2β
: Ταμπλό με μεγάλο σχέδιο παιδιών και σύνθημα σε όλες τις γλώσσες τις οποίες
μιλούν παιδιά του Σχολείου μας («Στηριζόμαστε σε εσένα για … λιγότερα σκουπίδια στην
αυλή μας» ή «Εγώ ο Πλανήτης στηρίζομαι σε εσένα για … λιγότερα σκουπίδια».
Βήμα 3: Ομιλία κ.Φίλιππου Κυρκίτσου, Προέδρου Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης.
Πού βρίσκεται η ανακύκλωση στην Ελλάδα; Συζήτηση με τα παιδιά  ιδέες για να μειωθεί
ο όγκος των σκουπιδιών στο σχολείο και να εμπεδωθεί η ανακύκλωση. Πιθανή συνεργασία
με Δήμο, Περιφέρεια; (στόχος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης).
Βήμα 4: Σε όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, μικρά projects στην τάξη, συζητήσεις,
ανάδειξη του θέματος, εκθέσεις έργων στους χώρους του σχολείου.
Ας είμαστε ενεργοί και αισιόδοξοι!