Προσφυγικές Πολυκατοικίες Αμπελοκήπων Αθήνας -Συνέντευξη με τον κ. Δ. Ευταξιόπουλο 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Σχολικό έτος: 2013-2014 (Πολυμέσα & «Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται στο Σχολείο μου» & «Διάλογοι»/ Τοπική Ιστορία) Συντονιστές εκπαιδευτικοί για το το «Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται στο Σχολείο μου»: Λυκοκάπη Μαρία, Μαναγλιώτου Σοφία, Τεκάτογλου Δέσποινα και Καραμπίνης Τάσος.

1. Συνέντευξη από τον αρχιτέκτονα κύριο Δ. Ευταξιόπουλο
(Τετάρτη 09/04/2014).
Ο κύριος Δημήτρης Ευταξιόπουλος κατάγεται από την Μικρά Ασία, γεννήθηκε στα
προσφυγικά της Αλεξάνδρας, όπου και διαμένει μόνιμα τα τελευταία 16 χρόνια.
Τον ευχαριστούμε πολύ που δέχθηκε να μας δώσει συνέντευξη και να μας ξεναγήσει στο
σπίτι και στην πολυκατοικία στην οποία διαμένει.

2. Ποιοι κατοικούν τώρα τα σπίτια;
Από τα 228 διαμερίσματα οι 60 περίπου είμαστε οι, ας τους πούμε, νόμιμοι ιδιοκτήτες,
δηλαδή αυτοί που είμαστε απόγονοι των πρώτων προσφύγων και τα υπόλοιπα περίπου
170 διαμερίσματα που είναι αγορασμένα από την Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου και
μερικά απαλλοτριωμένα από το ΥΠΕΧΩΔΕ (Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και
Κλιματικής Αλλαγής) είναι τα περισσότερα κατειλημμένα από διάφορες ομάδες
«ασθενούς» προφίλ (άστεγους, φτωχούς, αλλοδαπούς…).
Υπάρχουν παλιοί κάτοικοι που ζουν από την εποχή εκείνη;
Από τους 60 που μένουμε, τους «νόμιμους» -έτσι το λέω για να συνεννοούμαστε, καμιά
20αριά είμαστε απόγονοι προσφύγων. Οι υπόλοιποι 40 δεν έχουνε σχέση με πρόσφυγες, τα
έχουνε επαναγοράσει από απόγονους προσφύγων.
Πώς είναι η ζωή σε αυτά. Μέσα στα διαμερίσματα αλλά και έξω από τα 8 κτίρια των
προσφυγικών.
Η ζωή είναι πολύ ωραία, γι’ αυτό και εγώ διάλεξα να μείνω εδώ και 16-17 χρόνια οριστικά,
ας πούμε. Πρώτον, τα κτίρια είναι χαμηλά. Είναι ισόγειο, πρώτος, δεύτερος. Είναι πέτρινα,
άρα σημαίνει ότι έχουν καλύτερη θερμομόνωση, ζεσταίνονται αργά το καλοκαίρι και
κρυώνουν επίσης αργά το χειμώνα. Δηλαδή δεν χρειάζεται πολύ θέρμανση ή ψύχρα,
αντίστοιχα με τις εποχές. Έχουνε μπαλκόνια, έχουνε παράθυρα, έχουνε πολύ καλό
προσανατολισμό, νότος-βοράς, έχουν πολλούς και μεγάλους ελεύθερους χώρους μεταξύ
των κτιρίων (δρόμοι, αλάνες, δρομάκια, αδιέξοδα). Είναι χτισμένα από πάρα πολύ καλά
υλικά. Έχουνε θερμομόνωση, έχουνε ηχομόνωση, έχουνε πολλούς κοινόχρηστους χώρους
μέσα στα κτίρια, πλυσταριά, ταράτσες. Άρα η ζωή για μένα είναι εξαιρετική και για όποιον
έρχεται και βλέπει αυτά τα σπίτια, που συνήθως έχει άλλη αντίληψη, εντυπωσιάζεται και
λέει «τι ωραία που είναι αυτά τα διαμερίσματα», έστω των 55 τετραγωνικών.
Και εγώ όταν ήρθα εντυπωσιάστηκα, είναι η αλήθεια. Πώς συντηρούνται;
Από μέσα, ο κάθε ιδιοκτήτης, είτε παλαιότερα είτε και τώρα, κάνει τις διάφορες αναγκαίες
συντηρήσεις. Οι περισσότεροι έχουν αλλάξει τα υδραυλικά τους, τα ηλεκτρικά τους (στο
σπίτι εννοώ). Έχουνε κάνει διάφορες μικρές, έτσι, μετατροπές. Γιατί σκεφτείτε τα κτίρια
αυτά είναι 80 ετών. Εξωτερικά, δεν έχει κάνει κανένας τίποτα πλην εμού πριν από 16 χρόνια
όπου σοβάτισα όλη την πρόσοψη του κτιρίου, γιατί δεκαετίες τώρα δεν ξέρει κανένας τι θα
γίνει με αυτά τα κτίρια, ποια θα είναι η τύχη τους. Άρα κανείς δε ρισκάρει να βάλει λεφτά
για να φτιάξει και το εξωτερικό που αυτή είναι η κακή εικόνα που δείχνουνε προς τα έξω.

3. Όντως. Είναι επικίνδυνη η διαβίωση κάποιες φορές;
Όχι. Όπως είναι στη δική σου γειτονιά που έχεις καλούς ανθρώπους, κακούς ανθρώπους,
κανά κλεφτρόνι ή μερικούς πολύ καλούς ή μερικούς στριμμένους, έτσι είναι και εδώ. Μια
μικρή κοινωνία.
Μάλιστα. Έχετε παιδιά; Τα μεγαλώσατε στις προσφυγικές πολυκατοικίες;
Ουσιαστικά ναι. Δηλαδή έχω δύο παιδιά και η μικρή μου κόρη, ουσιαστικά από τα δέκα της
μεγάλωσε εδώ, και μάλιστα ήταν και… Όταν μετακομίσαμε από δύο δρόμους παραδίπλα
και είχαμε αποφασίσει ότι εδώ θα κάνουμε το σπίτι μας και ενώ είχε συνηθίσει να έρχεται
από το σχολείο και να πηγαίνει στο σπίτι δίπλα, μαζί με τις φίλες της, τις πρώτες μέρες που
μετακομίσαμε εδώ ντρεπόταν να πει ότι ήρθαμε στα προσφυγικά. Την ακολουθούσε η
κατάρα των προσφυγικών, ας πούμε, και γι’ αυτό πήγαινε με τις φίλες της στο παλιό μας
σπίτι και μόλις φεύγαν αυτές, τσουπ, ξαναρχόταν εδώ πέρα. Αυτό έγινε μέχρι που έληξε η
χρονιά και έγινε μια μεγάλη γιορτή, καλέσαμε όλη την τάξη της, στην ταράτσα επάνω, και
ήρθαν όλα τα παιδιά. Τα παιδιά έπαθαν «πλάκα», γερή «πλάκα», γιατί έβλεπαν το σπίτι
αυτό, το γραφείο επάνω, την ταράτσα, το στούντιο με τα μουσικά όργανα… τρελαθήκανε.
Και το βράδυ όταν ήρθαν οι γονείς για να πάρουν τα παιδιά τους επίσης τα χάσανε και δεν
θέλαν να φύγουν, δηλαδή κάθισαν μέχρι τα μεσάνυχτα, ας πούμε, και έγινε χαμός. Και από
τότε η Μαρία (η κόρη του) ησύχασε και ερχόταν πολύ περήφανη στην πόρτα μας και
έμπαινε μέσα. Σου λέει ζω σε μια σπιτάρα, αφού και οι άλλοι το αναγνωρίζουν, αλλά ήταν
μικρή τότε.
Μάλιστα. Αυτά από μένα. Πάμε τώρα στη Νατάσσα.
Ποια θα είναι η τύχη των προσφυγικών από τις κινήσεις που γίνονται;
Άγνωστο. Από το 2008 που κρίθηκαν και οι οκτώ πολυκατοικίες διατηρητέες είναι άγνωστη
η τύχη τους. Και είναι άγνωστη γιατί τα 170 περίπου διαμερίσματα που δεν ανήκουν σε
εμάς, και ανήκαν είτε στην κτηματική εταιρία είτε στο ΥΠΕΧΩΔΕ (Υπουργείο Περιβάλλοντος
Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), και τώρα κατά πάσα πιθανότητα στο Ταμείο
Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), δεν ξέρουμε αν θα πωληθούν,
αν θα μείνουν έτσι, αν θα τα πάρει ο Δήμος και θα τα φτιάξει, αν θα τα πάρει ένα εύρωστο

4. οικονομικά ίδρυμα και θα τα μετασκευάσει, τα ανακαινίσει… Ειλικρινά δεν ξέρουμε. Το
μόνο «σίγουρο», σε εισαγωγικά η λέξη σίγουρο, είναι ότι δεν μπορεί κανείς να τις
γκρεμίσει, είναι διατηρητέες οι πολυκατοικίες. Αλλά και αυτό δεν είναι πολύ σίγουρο σε
αυτές τις εποχές που ζούμε.
Πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν αισθητικά;
Α, πολύ απλά. Πριν από 14 χρόνια, το 2000, όταν άρχισαν οι φασαρίες για το γκρέμισμα,
όλα τα σπίτια κατοικούνταν από «κανονικούς» ανθρώπους. Όλοι ήταν απόγονοι
προσφύγων. Άρα τότε, αν λέγαμε ότι θα πρέπει να φτιαχτούν, ήθελε εξωτερικά ένα
σοβάτισμα και ένα βάψιμο. Τίποτε άλλο. Τώρα μετά από 14 περίπου χρόνια, που έχουν
εγκαταλειφτεί, έχουν ρημάξει, έχουν καταληφθεί τα διαμερίσματα, εκτός από σοβάτισμα
και βάψιμο εξωτερικά, θέλει και εσωτερικά, τα διαμερίσματα που δεν ανήκουν σε εμάς
(εννοεί τους μη νόμιμους ιδιοκτήτες) να επισκευαστούν. Άρα, επισκευή, ανακαίνιση
εσωτερικά-εξωτερικά, και το σπουδαιότερο, εμπλουτισμός των 10 στρεμμάτων ελεύθερων
χώρων που υπάρχουν μέσα στα κτίρια (δρόμοι, αλάνες, σοκάκια…) με πράσινο, με
κοινόχρηστες χρήσεις για να γίνει αυτή η γειτονιά δακτυλοδεικτούμενη σε όλη την Αθήνα.
Ωραία. Ποιος θα μπορούσε να είναι ο πολιτιστικός τους ρόλος;
Αυτά τα κτίρια έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, εδώ και χρόνια, για πολλούς λόγους.
Πρώτον, για την αρχιτεκτονική τους αξία. Είπαμε μερικά πράγματα πριν. Δεύτερον,
ουσιαστικά είναι η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια του Κράτους, του Ελληνικού Κράτους,
για οργανωμένη δόμηση. Δηλαδή, να στεγάσει συγκεκριμένη κάστα ανθρώπων, που ήταν
οι πρόσφυγες που τα αγόρασαν αυτά, και έγινε από πολύ γνωστούς αρχιτέκτονες της
εποχής και με εξαιρετική επιτυχία. Αυτά, λοιπόν, τα κτίρια, αν θεωρήσουμε ότι ανήκουν και
σε ένα στυλ Μπάουχάους, που σημαίνει ότι είναι λιτά και απέρριτα, δεν έχουν φιοριτούρες
απ΄ έξω, ομορφιές, διακοσμήσει κ.τ.λ., είναι πολύ, έτσι, απλά και αυστηρά, τα
μπαλκονάκια τους, τα τριώροφά τους, μερικά «παιχνιδίσματα» στα ύψη… Παρόλα αυτά, ο
τρόπος κατασκευής, η κοινωνική διάσταση σχετικά με τον τρόπο για τον οποίο χτίστηκαν,
και η ιστορική τους αξία, που χτίστηκαν είπαμε για πρόσφυγες, που περάσανε τόσοι και
τόσοι άνθρωποι εδώ, που στα Δεκεμβριανά έγιναν μάχες και χτυπήθηκαν τα κτίρια, που
αντέχουν, που είναι από τις ελάχιστες γειτονιές με τόσο χαμηλή δόμηση, με τόσους
ελεύθερους χώρους, όλα αυτά τα κάνουν να είναι πολύ σημαντικά, και που πιστεύω ότι εάν
φτιαχτούνε, πραγματικά θα είναι κόσμημα και πολύς κόσμος θα θέλει να μένει εδώ, όπως
και πριν από μερικά χρόνια, προ κρίσης, πάρα πολλοί ζητάγανε να αγοράσουν
διαμερίσματα αλλά πλέον τα έχει αγοράσει η ΚΕΔ ( Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου) και
δεν τα μεταπωλούσε.

5. Μπορείτε να μας διηγηθείτε δύο με τρεις χαρακτηριστικές ιστορίες που θυμάστε από τα
προσφυγικά;
Παλιές;
Ναι.
Κάτι συγκεκριμένο-συγκεκριμένο όχι, αλλά ένα γενικό κλίμα… Είναι δύο οι σκηνές αυτού
του γενικού κλίματος.
Η μια είναι πολλά παιδιά να παίζουν στους χωματόδρομους, δεν υπήρχε άσφαλτος
πουθενά γύρω-γύρω. Ήμασταν πολλά παιδιά, από διάφορα σπίτια, μαζευόμασταν και
παίζαμε και κάναμε του κόσμου τις αηδίες, ας πούμε, από εδώ και από εκεί, και να μας
φωνάζουν οι μανάδες, οι παππούδες από τα μπαλκόνια κτλ. Χανόμασταν, κάναμε του
κόσμου τις σκανταλιές, χανόμασταν μακριά δηλαδή, πηγαίναμε, ας πούμε, πέντε
πολυκατοικίες πιο πέρα που ήταν μακριά για παιδί 6-7 ετών, έτσι… τώρα ποιος αφήνει το
παιδί του 6-7 ετών να απομακρυνθεί 10 μέτρα;
Και η δεύτερη σκηνή, που ήταν απόρροια της πρώτης, ήταν όταν γύρναγα σπίτι, ήμουν
ματωμένος, σκονισμένος, βρώμικος, έτρωγα το ξύλο μου και μετά με έβαζε και στην σκάφη
η μάνα μου για να με πλύνει, να με ξεβρομίσει. Αυτά σαν γενικές εικόνες.
Ωραία! Λοιπόν, πώς σας αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι της τότε εποχής.
Δεν ήρθα εγώ από τη Μικρά Ασία!
Ναι, ως απόγονους…
Ναι, η γιαγιά μου ήρθε. Ε, αυτά που έχω ακούσει και έχω διαβάσει είναι ότι δεν ήταν και
πολύ καλοδεχούμενοι. Πρώτον γιατί ήταν πάρα πολλοί. Δηλαδή, ο πληθυσμός που ήρθε
στην Αθήνα, τουλάχιστον, ήταν πάρα πολύς, ήταν σχεδόν το 50% του υπάρχοντος
πληθυσμού, δηλαδή, σκεφθείτε ένα άλλο 50%. Άρα, ήρθε ένα τεράστιο κύμα ανθρώπων οι
οποίοι ήταν υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης τον πρώτο καιρό. Προκλήθηκε μεγάλη
αναστάτωση στην Αθήνα, οι άνθρωποι αυτοί μένανε παντού... σε θέατρα, σε γήπεδα, σε
νοσοκομεία, σε χαμόσπιτα, οπουδήποτε. Η ρετσινιά που τους φορέθηκε ήτανε ότι ήτανε
«τουρκόσποροι», δηλαδή είχαν έρθει από την Τουρκία ενώ ήταν Έλληνες ουσιαστικά, και
ένας τρίτος λόγος ήταν ότι, ψάχνοντας για δουλειά για να επιζήσουν, γιατί είχαν χάσει τα
πάντα από τους περιουσίες τους, επέφεραν μια μείωση των μεροκάματων στην υπάρχουσα
αγορά εργασίας την τότε, και έτσι ανατράπηκαν πολλές ισορροπίες τα πρώτα χρόνια του
ερχομού των προσφύγων.

6. Είχαν πρόβλημα να γνωρίζουν οι μαθητές των παιδιών σας, μας το είπατε και πριν, ότι
κατοικούσαν εδώ;
Ναι, το είπαμε και πριν. Μέχρι που κατάλαβαν ότι το εξωτερικό δεν έχει καμία σχέση με το
εσωτερικό. Δηλαδή, μπορεί να βλέπεις ένα κτίριο χτυπημένο, με σοβάδες να πέφτουν κτλ,
αλλά αυτός είναι ένας σοβάς, τίποτε άλλο. Από μέσα το κτίριο, το σπίτι είναι μια χαρά.
Ωραία. Σκεφθήκατε ποτέ να μετακομίσετε από εδώ πέρα;
Τα τελευταία 16 χρόνια, όχι. Αφού έκανα προσπάθειες, είχα φέρει στην αρχή το γραφείο
μου, πριν από 25 χρόνια, και το έφερα με ρίσκο, με την έννοια ότι έρχονταν πελάτες και
τρόμαζαν, σου λέει που έρχομαι, εδώ μέσα θα μπω, ας πούμε. Μπαίνανε μέσα, ανέβαιναν
τη σκάλα και άλλαζαν εικόνα εντελώς. Και μετά, έκανα και το σπίτι μου, εδώ και 16 χρόνια,
αυτό που βλέπετε, και έκτοτε δεν εγκαταλείπω με τίποτα, δηλαδή σηκωτό να με βγάλουνε,
αν χρειαστεί.
Πολύ ωραία. Επίσης, θα θέλαμε να μας πείτε κάποια πράγματα για την αρχιτεκτονική αξία
των κτισμάτων αυτών.
Είπαμε προ ολίγου… όλα τα θετικά που λέγαμε, για εξαιρετική μόνωση, εξαιρετικό
προσανατολισμό, ελεύθερους χώρους μέσα και έξω, κοινόχρηστους χώρους, πολύ καλή
ακουστική μόνωση, πολύ «μαλακές» σκάλες, όταν ανεβαίνατε τις είδατε, στο κέντρο της
πόλης –πλέον, τότε ήταν στην άκρη της πόλης. Δε συγκρίνεται με καμία οικοδομή από
αυτές που χτίστηκαν πριν από 30 χρόνια, δηλαδή, ότι βλέπετε γύρω σας, ας πούμε.
Αρχιτεκτονικά είναι πολύ καλύτερης ποιότητας από ότι κυκλοφορούσε παλιά. Τώρα
υποθέτω πως, εάν ο κατασκευαστής είναι έντιμος, χτίζονται καλύτερες πολυκατοικίες,
αλλά με τα τότε υλικά, πριν από 80 χρόνια, θεωρώ ότι είναι θαύμα κατασκευής.
Θυμάστε κάποια ιδιαίτερη σκηνή από τα Δεκεμβριανά;
Όχι. Το είχα πει και τις προάλλες (Σημείωση: Εννοεί την ξενάγηση που έκανε στις
προσφυγικές πολυκατοικίες «Έναν περίπατο στις μνήμες, στην ιστορία και την
αρχιτεκτονική κληρονομία, που κρύβονται πίσω από την εικόνα της υποβάθμισης», μαζί με
τον, επίσης αρχιτέκτονα, κύριο Σταυρίδη Σταύρο, στις 30/03/2014). Είχαμε ακούσει ότι
βγαίνανε οι αντάρτες στις ταράτσες επάνω και κρύβονταν στα στηθαία και πυροβολούσαν
για να ‘ναι ψηλά. Αλλά δεν μπορούσαν να πηδήξουν από ταράτσα σε ταράτσα, από εξάδα
σε εξάδα, από είσοδο σε είσοδο από ταράτσα, γιατί τους χτυπάγανε. Αυτό λοιπόν που
γινότανε, μου το είχαν διηγηθεί και το ανακάλυψα και εγώ όταν πήγα να κάνω μια
ανακαίνιση σε ένα σπίτι ακριβώς από κάτω στο ισόγειο. Πήγαμε να τρίψουμε λίγο τον
τοίχο, φάνηκε ο σοβάς λίγο περίεργος, σκάψαμε λίγο τον σοβά, και ανακαλύψαμε ότι
υπήρχε ένα λαγούμι, ένα «τόσο πράγμα» έτσι. Είχανε σκάψει την πέτρα των 60 εκατοστών
από εξάδα σε εξάδα, που υπάρχει πάλι πέτρινος τοίχος όπως είναι αυτός, αυτός και αυτός,

7. και στα ισόγεια λοιπόν, μέσα από αυτό το λαγούμι αλλάζανε εξάδα, άρα αλλάζανε και
κλιμακοστάσιο και ανεβαίνανε στο αποπάνω. Άρα και οι πέντε είσοδοι της κάθε
πολυκατοικίας επικοινωνούσαν από ένα λαγούμι το οποίο είχε σκαφτεί ειδικά για εκείνη
την ιστορία. Μετά το ξανάχτισαν, γι’ αυτό το ανακάλυψα, γιατί ήταν χτισμένο με τούβλα,
ενώ παντού ήταν πέτρα, το ξανάχτισαν με τούβλα, ας πούμε, για να παραμείνει ο τοίχος.
Αυτά. Ευχαριστούμε πολύ.

8. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο προγραμμάτων των σχολείων μας που έχουν
σκοπό τη σύνδεση των μαθητών με την κοινωνία μέσω βιωματικών δράσεων.
Στη συνέντευξη πήραν μέρος η Νατάσσα Χ., και η Κωνσταντίνα Α. (μέλη του
Περιβαλλοντικού
Προγράμματος
Τοπικής Ιστορίας
«Ερευνώ και
μελετώ το
περιβάλλον που
βρίσκεται το
Σχολείο μου» καθώς και μέλη της συντακτικής ομάδας του εργαστηρίου Πληροφορικής).
Επίσης, η Σοφία Κ. (μέλος του Περιβαλλοντικού Προγράμματος
Τοπικής Ιστορίας «Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται
το Σχολείο μου» καθώς και μέλος της φωτογραφικής ομάδας του
εργαστηρίου Πληροφορικής).
Επιμέλεια κειμένου: Σιμράν Σ. και Στέλλα Σ. (μέλη του Περιβαλλοντικού Προγράμματος
Τοπικής Ιστορίας «Ερευνώ
και μελετώ το περιβάλλον
που βρίσκεται το Σχολείο
μου» καθώς και της
συντακτικής ομάδας του
εργαστηρίου
Πληροφορικής).
56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
Σχολικό έτος: 2013-2014