1. Onderzoek naar de lerarenopleider als
rolmodel in didactische inzet van ICT
Jeroen Bottema (Hogeschool Inholland) jeroen.bottema@inholland.nl
Jan van der Meij (Universiteit Twente/ELAN) j.vandermeij@utwente.nl
Gerard Dummer (Hogeschool Utrecht) gerard.dummer@hu.nll
Amber Walraven (Radboud Docenten Academie) a.walraven@docentenacademie.ru.nl
Simon Rozendal (Noordelijke Hogeschool Leeuwarden) s.rozendal@nhl.nl
Maurice Schols (Fontys Lerarenopleidingen Tilburg) m.schols@fontys.nl

2. Wat kunt u verwachten?
Probleemstelling
Hoofdvraag
Deelvragen
Onderzoeksopzet
Theoretisch kader
Resultaten
Conclusies
Hoe verder...

3. Probleemstelling (1)
• Studenten zien te weinig rolmodellen
(Ten Brummelhuis, Wijngaards, Swager, & Van Goozen, 2010)
• Lerarenopleiders voelen zich over het algemeen onvoldoende bekwaam
(Uerz, Coetsier, Kral, & Ries, 2013)
• Lerarenopleiders beschikken niet over de ICT-gerelateerde competenties waarvoor zij
hun studenten zouden moeten opleiden
(Tondeur et al., 2012)
• Beginnende leraren voelen zich niet voldoende voorbereid op de inzet van ICT in het
onderwijs
(Hovius & Van Kessel, 2013)
• Beginnende leraren leren zelf nog relatief weinig met ICT
(Uerz et al., 2013)

4. Probleemstelling (2)
• Opleidingscoördinatoren en ict-coördinatoren schatten in dat opleiders over het
algemeen over de digitale basisvaardigheden beschikken
• Of studenten in aanraking komen met ict hangt sterk af van de opleider.
• De opleiders en de studenten zelf ervaren dat studenten van de ulo meer ict-
vaardigheden hebben dan de opleiders.
• De studenten pleiten voor scholing van opleiders
(Admiraal, Kieft, & Lockhorst, 2013)

5. Hoofdvraag
“In hoeverre vinden lerarenopleiders zichzelf een rolmodel in het
gebruik van ICT voor leren en lesgeven.”

6. Deelvragen
1. In hoeverre vertonen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT in hun eigen lespraktijk?
2. In hoeverre benoemen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT in hun eigen lespraktijk?
3. In hoeverre koppelen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT met de lespraktijk van de student?

7. Onderzoeksopzet
• Verkennend onderzoek
• Theorie rolmodel in de inzet van ICT in het onderwijs
• Vragenlijst en semi-gestructureerde interviews
• Analyse
• Rapportage

8. Theoretisch kader (1)
• Lerarenopleiders hebben een beïnvloedende factor als rolmodel op
overtuigingen student
(Lunenberg, Korthagen, & Swennen (2007)
• De hoeveelheid en kwaliteit van ervaringen zijn mede bepalend voor de wijze
waarop de beginnende leraar ICT inzet zijn eigen lespraktijk
(Drent & Meelissen, 2008)
• Lerarenopleiders die rolmodel zijn in de inzet van ICT in het onderwijs zijn te
typeren als pioniers
(Fransen, 2013)

9. Theoretisch kader (2)
(Lunenberg, Korthagen, & Swennen, 2007)
1. Impliciet rolmodel (‘Teach as you preach’)
2. Expliciet modelleren (‘Justify what you teach’)
3. De combinatie van expliciet modelleren en het faciliteren van de vertaling van
dit voorbeeldgedrag naar de eigen lespraktijk van de student
4. Verbinding van voorbeeld docentgedrag met de ‘academische’ theorie

10. Resultaten

11. Respondenten

12. Respondenten

13. Respondenten

14. Respondenten

15. Respondenten

16. Het zijn van een rolmodel
Alle lerarenopleiders zien zichzelf als een rolmodel (alles > 3)
Lerarenopleiders verschillen in de mate waarin ze
- gedrag expliciet benoemen
- gedrag koppelen aan theorie

17. Het zijn van een rolmodel

18. Het zijn van een rolmodel

19. ICT in bijeenkomsten
“Teach as you preach”
Voor kennisoverdracht gebruiken lerarenopleiders veel ICT
Voor kennisconstructie gebruiken lerarenopleiders minder ICT

20. ICT als kennisoverdracht

21. ICT als kennisoverdracht

22. ICT voor kennisconstructie

23. ICT voor kennisconstructie

24. Het zijn van een ICT rolmodel
52,2 % van de respondenten vindt zichzelf een rolmodel voor ICT in het onderwijs
68,8 % van de respondenten heeft een collega die ze als rolmodel voor ICT in het
onderwijs beschouwen

25. Rolmodel ICT
Bevestigende reacties
“Ik werk interactief in mijn lessen, zowel digitaal als met coöperatieve werkvormen. Ik zet digitale
tools in en maak gebruik van de software bij het Prowise bord.”
“Ik ben opdrachthouder digitaal leren. Als ik het niet zou doen dan niemand vrees ik.”
“Ik licht waar het kan de inzet van ict toe, bijvoorbeeld door te vragen: waarom heb ik middel x
ingezet? Vond je het succesvol?”
“Ik wijs studenten op de mogelijkheden zoals socrative, webquest. Ik laat studenten niet deze
mogelijkheden zelf ervaren.”

26. Rolmodel ICT
Niet-bevestigende reacties
“Ik besteed een college aan ICT in het onderwijs, maar buiten dat college om besteed ik weinig
aandacht aan ICT in de les.”
“Ik gebruik het, maar ik benoem het zelden.”
“Niet.”

27. Het zijn van een ICT rolmodel

28. Het zijn van een ICT rolmodel

29. Collega’s die rolmodel zijn

30. Collega’s die rolmodel zijn
“Ik leer van een aantal collega's (die ik niet allemaal ga noemen), die niet alleen met ICT
toepassingen bezig zijn, maar vooral ook met ICT didactiek”
“Drie collega's, die heel gericht ICT inzetten als onderdeel van hun didactiek, maar die het
ook als inhoud gebruiken. Die zoeken voortdurend naar nieuwe toepassingen en stimuleren
studenten actief ook gebruik te maken van ICT. Zijn ook vraagbaak en steun aan andere
opleiders voor gebruik van ICT in de lerarenopleiding.”
“Ja, sommige collega's waarmee ik samenwerk, die ik dit ook gemakkelijk zie oppakken.”
“Collega op het VO en een collega op het WO (de lerarenopleiding), beiden voorbeeld
vanwege enthousiasme om alles (zij het kritisch!) te proberen en non-stop hun onderwijs
tegen het licht te houden en te verbeteren.”

31. ICT in bijeenkomsten
“Justify what you teach”
Dit doen lerarenopleiders minder dan ze zouden willen
“Ik ben me ervan bewust dat ik een rolmodel ben voor studenten van de lerarenopleiding, maar vul
die niet altijd genoeg in.”
“Nog beter benoemen waarom ik zelf bepaalde keuzes maak en meer verdiepen/op zoek naar
effectieve ICT-toepassingen voor mijn eigen onderwijs om daar niet alleen een voorbeeld, maar een
vernieuwend voorbeeld te kunnen zijn.”

32. ICT in bijeenkomsten
“Justify what you teach”
Een aantal lerarenopleiders doen dit wel
“Ik gebruik bijvoorbeeld een tool en bespreek daarna met de studenten niet alleen de inhoud van
mijn les, maar ook hoe zij zelf in hun eigen praktijk die tool zouden kunnen gebruiken.”
“Als ik een nieuwe toepassing gebruik, vertel ik waarom ik dat doe. Nadat studenten ervaren hebben
hoe het is om met de toepassing te werken, vraag ik ze of ze een rol zien voor de toepassing in hun
eigen praktijk en waarom (niet).“

33. Verantwoording van ICT gebruik

34. Verantwoording van ICT gebruik

35. Conclusies
In hoeverre vertonen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT in hun eigen lespraktijk?
- Lerarenopleiders geven aan ict-bekwaam te zijn
- Zij gebruiken ict voornamelijk voor kennisoverdracht.
- Er zijn opleiders die aangeven dat ze vaker en meer zouden moeten ‘oefenen’
en meer kennis moeten verwerven over verschillende tools.
- Ze hebben behoefte aan meer gebruik van tools, meer kennis over ict, en het
expliciteren en delen van 'waarom deze tool'.

36. Conclusies
In hoeverre benoemen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT in hun eigen lespraktijk?
- Opleiders geven voornamelijk aan ict in te zetten in de praktijk, zonder het
gebruik er van expliciet terug te koppelen aan studenten.
- Een deel van de opleiders vindt zichzelf geen rolmodel op ict gebied (en wil dit
ook niet zijn).

37. Conclusies
In hoeverre koppelen lerarenopleiders voorbeeldmatig docentgedrag op het
gebied van ICT met de lespraktijk van de student?
- Dit gebeurt niet veel, wel kiezen opleiders voor tools die studenten ook in hun
praktijk kunnen inzetten.

38. Hoe verder...
- Interviews houden
- Artikel schrijven

39. Vragen?