1. Σχολικό Έτος: 2012/13 - Α’ Τετράμηνο
3ο ΓΕΛ Κατερίνης
Α’ Λυκείου
Ομαδική εργασία
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ(PROJECT)
ΜΕ ΘΕΜΑ : ‘’ΠΑΜΕ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΠΑΡΕΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙΚΛΗ’’
ΟΜΑΔΑ: ‘’ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ’’
ΜΕΛΗ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ
ΕΛΕΝΑ ΤΣΟΛΕΡΙΔΟΥ
ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΝΤΑΡΛΑΓΙΑΝΝΗ
ΝΙΚΟΣ ΠΙΤΣΙΛΗΣ
2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή για την Αρχιτεκτονική………………………….. Σελ. 3
Οι Αρχιτέκτονες του Παρθενώνα…………………………. Σελ. 4
Περιγραφή του Παρθενώνα…………………………………… Σελ. 5
Η Δομή και τα ‘’μυστικά’’ του Παρθενώνα…………….. Σελ. 8
Η Ιστορία του Παρθενώνα……………………………………... Σελ. 11
Βιβλιογραφία……...…………………………………………………... Σελ. 13
3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Αρχιτεκτονική είναι τόσο η τέχνη όσο και η επιστήμη του
σχεδιασμού και της υλοποίησης κτιρίων. Το σχέδιο και η έκφραση
του, που είναι ο σχεδιασμός, πραγματώνουν ένα αντικείμενο, ένα
σύστημα μία αντικειμενική υλική διάσταση. Ένας πιο γενικός
ορισμός θα περιελάμβανε το σχεδιασμό όλων των κτιστών
υποδομών στο περιβάλλον, από το μακροσκοπικό επίπεδο του
σχεδιασμού πόλεων ως το μικροσκοπικό του σχεδιασμού επίπλων
και προϊόντων καθημερινής χρήσης. Η αρχιτεκτονική περιλαμβάνει
όχι μόνο το σχεδιασμό αλλά και το προϊόν της υλοποίησης.
Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από το ελληνικό αρχή και τέχνη.
Η ιστορία της αρχιτεκτονικής των αρχαίων Ελλήνων μας διδάσκει
ότι ναοί άρχισαν να κατασκευάζονται από την ομηρική εποχή και
έπειτα και πως οι προγενέστεροι τόποι λατρείας ήταν τα Ιερά. Οι
αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν ναό αποκλειστικά το ιδιαίτερο κτίσμα,
μέσα στο οποίο στεγαζόταν και φυλασσόταν το άγαλμα της
λατρευόμενης θεότητας, σε αντιδιαστολή προς το Ιερό, δηλαδή τον
ιερό χώρο, ο οποίος περιλάμβανε τον ναό, τους βωμούς, τα
αναθήματα και τις κατοικίες των ιερέων.
4. ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
Ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης ήταν οι δύο περίφημοι αρχιτέκτονες του
δεύτερου μισού του 5ου π.Χ. αιώνα στην αρχαία Ελλάδα. Οι ναοί και τα
έργα που κατασκεύασαν ήταν μεγάλα, σε σημασία και τελειότητα.
Ο Καλλικράτης εργάστηκε σε τέσσερα μεγάλα έργα της αρχαίας
Αθήνας, σύμφωνα με αναφορές του Πλούταρχου: Στα Μακρά Τείχη της
πόλης (460 – 450 π.Χ.), στην επιδιόρθωση τμήματος των περιφερειακών
τειχών των Αθηνών, στην ανοικοδόμηση ναού, αφιερωμένου στην
Άπτερο Νίκη στην Ακρόπολη, το 448 π.Χ. και τέλος, σύμφωνα με τον
Πλούταρχο πάλι, συνεργάστηκε με τον Ικτίνο για την ανέγερση του
Παρθενώνα.
Ο Ικτίνος υπήρξε σύγχρονος και στενός φίλος του μεγάλου γλύπτη
Φειδία. Και οι δύο εργάστηκαν την εποχή του Περικλή. Σύμφωνα με το
Βιτρούβιο, ο Ικτίνος συνέγραψε μαζί με τον Κάρπιο την τεχνική μελέτη
«για τον Δωρικό ναό της Αθηνάς στην Αθήνα». Ο Παυσανίας αναφέρει
ότι έχτισε τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στην Αρκαδία. Επίσης,
στον Ικτίνο ανατέθηκε η κατασκευή του Τελεστηρίου της Δήμητρας στην
Ελευσίνα και η κατασκευή του Παρθενώνα στην Ακρόπολη (μαζί με τον
Καλλικράτη). Απ’ ότι φαίνεται ο Ικτίνος εγκατέλειψε την Αττική μετά την
κατασκευή του Παρθενώνα. Πήγε στην Πελοπόννησο όπου έχτισε τον
ναό του Επικούρειου Απόλλωνα.
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
Ο Παρθενώνας, ναός χτισμένος προς τιμήν της Αθηνάς, προστάτιδας
της πόλης της Αθήνας, υπήρξε το αποτέλεσμα της συνεργασίας
σημαντικών αρχιτεκτόνων και γλυπτών στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα. Η
εποχή της κατασκευής του συνταυτίζεται με τα φιλόδοξα επεκτατικά
σχέδια της Αθήνας και της πολιτικής κύρους που ακολούθησε έναντι
των συμμάχων της κατά την περίοδο της αθηναϊκής ηγεμονίας.
Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής
πολιτείας και τον κολοφώνα του δωρικού ρυθμού. Είναι ένας από τους
λίγους ολομάρμαρους ελληνικούς ναούς και ο μόνος δωρικός με
ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού
διακόσμου, του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν
γραπτό διάκοσμο με κόκκινο, μπλε και χρυσό χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε
πεντελικό μάρμαρο, εκτός από το στυλοβάτη που κατασκευάστηκε από
ασβεστόλιθο.
Το εσωτερικό του Παρθενώνα αποτελείται από τέσσερα τμήματα:
α. τον πρόδομο, δηλαδή τον προθάλαμο του ναού, στην ανατολική
πλευρά,
β. τον σηκό ή το άδυτον, τον κυρίως ναό, στο κέντρο,
γ. τον οπισθόδομο στη δυτική πλευρά, όπου φυλάσσονταν οι θησαυροί
του ιερού και της πόλης, και
δ. τον οπισθόναο, τη συνέχεια του οπισθόδομου.
Το πτερό είχε 8 κίονες κατά πλάτος και 17 κατά μήκος. Η τοποθέτηση
των κιόνων είναι ασυνήθιστα πυκνή με αναλογία διαμέτρου κίονα και
μετακιονίου διαστήματος. Στις στενές πλευρές υπήρχε και δεύτερη
σειρά 6 κιόνων που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση δίπτερου ναού.
Μια άλλη ιδιομορφία ήταν η ύπαρξη ζωφόρου που περιέτρεχε το σηκό
σε όλο του το μήκος και αποτελεί ίσως την πιο φανερή από τις ιωνικές
επιδράσεις. Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς απεικονίζουν τη
Γιγαντομαχία. Στην δυτική παριστάνεται Αμαζονομαχία, στη νότια
Κενταυρομαχία και στη βόρεια σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο. Η
ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων, την πιο μεγάλη
θρησκευτική γιορτή των αρχαίων Αθηνών, και περιλαμβάνει μορφές
θεών, ζώων και περίπου 360 μορφές ανθρώπων. Τα δύο αετώματα του
ναού απεικονίζουν σκηνές από την μυθολογία: πάνω από την κύρια
είσοδο του ναού, στα ανατολικά, την γέννηση της Αθηνάς και στην
δυτική πλευρά την διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κατοχή της
αττικής γης. Αν και ο ναός αυτός διέφερε από άλλους δωρικούς ναούς
6. όσον αφορά στην έκταση της διακόσμησής του, παρόλα αυτά η
διακόσμηση αυτή δεν επηρέαζε την ενότητα του συνόλου, έτσι ώστε να
δημιουργείται μια ισορροπημένη, ιδανική αρχιτεκτονική μορφή.
Στο εσωτερικό υπήρχε δίτονη δωρική κιονοστοιχία σχήματος «Π», που
δημιουργούσε ένα υπερώο, από το οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να
θαυμάσουν από διάφορα σημεία το χρυσελεφάντινο άγαλμα της
Αθηνάς. Στον οπισθόδομο φυλασσόταν ο θησαυρός, δηλαδή τα
πολύτιμα αφιερώματα της Αθηνάς. Η οροφή του στηριζόταν σε
τέσσερις ιωνικούς κίονες. Η στέγη ολόκληρου του ναού, μαζί με τους
στρωτήρες, τους καλυπτήρες και τα ακροκέραμα, ήταν μαρμάρινη, αλλά
στηριζόταν σε μεγάλες ξύλινες δοκούς.
Στη φήμη του ναού συνέτειναν και οι ασύλληπτες εκλεπτύνσεις, οι
αδιόρατες αποκλίσεις από την κατακόρυφο και την οριζόντια
κατεύθυνση και οι αρμονικές αναλογίες. Ο στυλοβάτης παρουσίαζε
ελαφρά τυμπανοειδή καμπύλωση, οι ραδινοί κίονες απέκλιναν από την
κατακόρυφο προς το κέντρο του ναού και η συνολική σχεδίαση ήταν
πυραμιδοειδής. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν μία κίνηση προς τα
μέσα και προς τα πάνω που μετέτρεπε τον Παρθενώνα σε ένα
παλλόμενο οργανικό σύνολο. Η ένταση των κιόνων απέδιδε οπτικά το
γεγονός ότι σήκωναν μεγάλο βάρος. Οι αναρίθμητες αυτές λεπτότητες
σχεδιάστηκαν με μεγαλοφυή τρόπο και εκτελέστηκαν με απαράμιλλη
μαθηματική ακρίβεια.
Πρόκειται για περίπτερο διπλό δωρικό ναό, που παρουσιάζει πολλά
πρωτότυπα και μοναδικά στοιχεία στον αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό.
Στις γωνίες των αετωμάτων είχαν τοποθετηθεί αγάλματα ως ακρωτήρια
και στην κορυφή τους περίτεχνα μαρμάρινα ανθέμια μεγάλου
μεγέθους. Οι 92 μετόπες, που εναλλάσσονται με τα τρίγλυφα, είναι
τοποθετημένες πάνω από το επιστύλιο της εξωτερικής κιονοστοιχίας
του ναού και κάτω από το γείσο. Είναι διακοσμημένες με ανάγλυφες
παραστάσεις, τα παλαιότερα από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του
Παρθενώνα. Η πομπή ξεκινούσε από τη νοτιοδυτική γωνία του ναού και
κατέληγε στο κέντρο της ανατολικής πλευράς, όπου εικονιζόταν η
στιγμή της παράδοσης του νέου πέπλου στη θεά Αθηνά, παρουσία των
δώδεκα θεών του Ολύμπου αλλά και των μυθικών προγονικών ηρώων
των Αθηναίων. Θεοί και θνητοί, ιππείς, πεζοί, νέοι και γέροντες,
μουσικοί, 360 μορφές συνολικά, συμμετέχουν στη ρυθμική πομπή, μαζί
με δεκάδες μορφές ζώων που οδηγούνται προς θυσία.
Ο Παρθενώνας προκαλεί το θαυμασμό όχι μόνο για τον πλουσιότατο,
αριστουργηματικό και ριζοσπαστικό για την εποχή του γλυπτό
διάκοσμο, αλλά και για την αρμονία που εκπέμπει ως αρχιτεκτόνημα
7. και τις ιδανικές του αναλογίες. Πρέπει να σταθούμε απέναντι από τη
δυτική του πλευρά, που είναι η καλύτερα διατηρημένη, για να
αντιληφθούμε πλήρως το μεγαλείο του. Οι κίονες που τον περιβάλλουν
δίνουν ρυθμό και κίνηση στο μνημείο και επιτρέπουν τη δημιουργία
φωτοσκιάσεων που ζωντανεύουν το σύνολο. Η επιφάνεια του
στυλοβάτη έχει μια ελαφρότατη έξαρση σε κάθε μακρά πλευρά προς το
κέντρο, που όμως σβήνει και χάνεται ομαλά στα 70 περίπου μέτρα του
μήκους του. Ανάλογη είναι και η καμπυλότητα των επιστυλίων. Οι
ελαφρότατες αυτές καμπυλώσεις χαρίζουν στο σπουδαίο αυτό
οικοδόμημα ελαστικότητα και ανάταση. Οι δε κίονες κλίνουν ελαφρώς
προς τα μέσα, έτσι ώστε οι νοητές τους προεκτάσεις προς τα πάνω να
συναντιούνται σχηματίζοντας πυραμίδα. Μπορούμε λοιπόν να
φανταστούμε την τελειότητα στον υπολογισμό του κάθε μέλους αλλά
και τη μαθηματική ακρίβεια που απαιτούσε η εκτέλεση ενός τέτοιου
κτηρίου.
8. Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ‘’ΜΥΣΤΙΚΑ’’ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
Όσον αφορά τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, το έτος 447 π.Χ. ο Ικτίνος
και ο Καλλικράτης, με τη γενική επίβλεψη του Φειδία και του Περικλή,
έκτισαν το νέο ναό της Αθηνάς Παρθένου, τον Παρθενώνα. Ο ρυθμός
ήταν καθαρά Δωρικός, με ορθογώνιο σχήμα. Σύμφωνα με τις
περισσότερες αναφορές, ο Ικτίνος έκανε τα σχέδια της Ακρόπολης και ο
Καλλικράτης είχε την επίβλεψη των έργων. Ο ναός χτίστηκε πάνω στα
θεμέλια του προηγούμενου που είχε κτιστεί επί Πεισιστράτου και τον
είχαν καταστρέψει οι Πέρσες. Εννέα χρόνια χρειάστηκαν για την
ανέγερση του ναού.
Όλα όσα έχουν ανακαλυφθεί για τον ναό αυτό, μαρτυρούν ότι οι
δημιουργοί του Παρθενώνα κατείχαν ξεχασμένες γνώσεις που τις
εφάρμοσαν στην κατασκευή του. Ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης
κατασκεύασαν το ναό με ασύλληπτες λεπτομέρειες και με αυτό τον
τρόπο τον μετέτρεψαν σε έναν οργανισμό παλλόμενο από εσωτερική
ζωή.
Συγκεκριμένα, σε κάθε μέρος του ναού επικρατούσε ένα σύστημα
αναλογίας σύμφωνα με τον κανόνα του Πολυγνώτου και όλες οι
διαστάσεις είχαν μια δεδομένη σχέση με τη διάμετρο του κίονα. Κάθε
κίονας είχε ελάχιστα μεγαλύτερη διάμετρο από τη βάση μέχρι τη μέση,
λέπταινε προς την κορυφή και έκλινε προς το κέντρο της κιονοστοιχίας
στην οποία ανήκε. Έτσι οι κίονες του Παρθενώνα δεν είναι κάθετοι,
αλλά αν προεκταθούν νοητά προς τα επάνω, συναντιούνται στα 1852
μέτρα, σχηματίζοντας μια νοητή πυραμίδα, η κορυφή της οποίας
βρίσκεται ακριβώς πάνω από το σημείο που ήταν τοποθετημένο το
κεφάλι του αγάλματος της Αθηνάς. Κατά περίεργο επίσης τρόπο, ο
όγκος της πυραμίδας αυτής είναι ο μισός της μεγάλης πυραμίδας της
Αιγύπτου, 45.000.000 ελληνικά κυβικά πόδια.
Για να πετύχουν οι αρχιτέκτονες τις καμπυλώσεις αυτές, δεν μπορούσε
κανένας λίθος του ναού να έχει κανονικό ορθογώνιο σχήμα. Αντιθέτως,
σχεδόν κάθε λίθος έχει εντελώς δικό του σχήμα και μοναδική θέση
μέσα στο σύνολο, γιατί οι καμπυλώσεις και οι κλίσεις δημιουργούσαν
διαφορετικές γωνίες και επιφάνειες σε κάθε σημείο του κτιρίου. Για να
επιτευχθεί λοιπόν μία τέτοια κατασκευή ήταν απαραίτητος ο τέλειος
υπολογισμός του κάθε μέλους, αλλά και η μαθηματικά ακριβέστατη
εκτέλεση.
Επίσης, οι γωνιακοί κίονες είχαν ελάχιστα μεγαλύτερη διάμετρο από
τους άλλους. Οι μετόπες έδιναν την εντύπωση του τετραγώνου, κι όμως
9. είχαν κάποιες καμπύλες που εξουδετέρωναν τις οπτικές απάτες, γιατί
διαφορετικά δεν θα υπήρχε η οπτική αρμονία. Αυτές οι προσαρμογές
απαιτούσαν πολύ υψηλές γνώσεις μαθηματικών και οπτικής, σε μια
τέλεια ένωση με την τέχνη.
Ακόμα, στο σχέδιο του Παρθενώνα δεν υπάρχει καμία ευθεία γραμμή.
Παντού συναντάμε απαλές καμπύλες. Το οπτικό αποτέλεσμα είναι
εκτός από αρμονικό, πολλές φορές και απροσδόκητο, μιας και ο
Παρθενώνας καταφέρνει να δείχνει εντυπωσιακά μεγαλύτερος από το
πραγματικό του μέγεθος, χωρίς όμως να βαραίνει το χώρο.
Το πιο σημαντικό είναι πως ο Παρθενώνας χτίστηκε με έναν ιδιαίτερο,
αντισεισμικό τρόπο, με τα τμήματά του να είναι ενωμένα με λιωμένο
μολύβι στις κατάλληλες διαμορφωμένες ενώσεις των μαρμάρων του.
Ειδικότερα, για τον Παρθενώνα ο Ν. Τογαρίδης αναφέρει: «η αρθρωτή –
σπονδυλική κατασκευή των κιόνων και η τέλεια κατεργασία των
σπονδύλων με διάφορο σχήμα συντελεί στην αρίστη σεισμική
συμπεριφορά του Παρθενώνα».
Όσον αφορά την τοποθεσία που είναι χτισμένος ο ναός σε σχέση με
κάποια άλλα κτίσματα της αρχαίας Αθήνας, το κέντρο του Παρθενώνα
απέχει εξίσου από το κέντρο του Ηφαιστείου, από το κέντρο του
βήματος των ρητόρων της Πνύκας, από το κέντρο της βάσεως του
μνημείου του Φιλοπάππου και από το κέντρο του σηκού του Ναού του
Ολυμπίου Διός. Όλα τα παραπάνω με μέγιστη προσέγγιση.
Επίσης, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η κατασκευή αλλά και η
θέση που είναι χτισμένος ο Παρθενώνας φανερώνουν μια ιδιαίτερη
αρμονία ανάμεσα στα μέτρα του ναού με τα μέτρα της γης.
Αν εξετάσουμε μερικά ακόμα στοιχεία θα διαπιστώσουμε ότι ο ναός
του Παρθενώνα είναι δομημένος σε τέτοια θέση και με τέτοιο τρόπο,
ώστε να αντλεί το μέγιστο της συμπαντικής ενέργειας και να τη διαχέει
αποκλειστικά στο εγγύς περιβάλλον του. Αυτό δηλώνει ότι τα μέτρα του
Παρθενώνα δεν είναι τυχαία, αλλά οι κατασκευαστές του γνώριζαν τις
διαστάσεις τη Γης και φυσικά το σφαιρικό της σχήμα. Επιπλέον, οι
αρχαίοι Έλληνες φαίνεται ότι χρησιμοποίησαν σαν μονάδα μέτρησης
για το χτίσιμο του Παρθενώνα όχι το σημερινό «μέτρο» αλλά το «πόδι».
Η πλατφόρμα πάνω στην οποία στέκονται οι κολώνες του ναού, έχουν
μια ελαφριά καμπύλη και στις τέσσερις γωνίες, σαν να ήταν ένα μικρό
κομμάτι της σφαίρας της γης. Ο Ερατοσθένης, που έζησε στην
Αλεξάνδρεια μεταξύ 276 και 196 π.Χ., αναφέρεται ως ο πρώτος
άνθρωπος που υπολόγισε με μεγάλη προσέγγιση την ακτίνα της Γης.
Από τα παραπάνω όμως, φαίνεται ότι και οι κατασκευαστές του
Παρθενώνα γνώριζαν τις διαστάσεις τη Γης, πολύ πριν τον Ερατοσθένη.
10. Ο Παρθενώνας παρουσιάζει τέλεια αρμονικές αναλογίες μέχρι την
παραμικρή του λεπτομέρεια· μολονότι ο ναός αυτός ήταν μεγαλύτερος
από τους άλλους δωρικούς ναούς της εποχής του, οι αναλογίες του
ήταν τόσο αρμονικές, ώστε να του προσδίδουν εκπληκτική ομοιογένεια
μορφής, μνημειώδη μεγαλοπρέπεια και πρωτοφανή χάρη σε σύγκριση
με τους πιο βαρείς δωρικούς προκατόχους του.
11. Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η κατασκευή του Παρθενώνα ξεκίνησε το 448/7 π.Χ. Αμέσως μετά τη
μάχη του Μαραθώνα, συνεχίζει να χτίζεται το 490 π.Χ., έμεινε όμως
ημιτελής, μέχρι το ύψος μερικών σπονδύλων των κιόνων του. Το 480-
479 π.Χ. καταστρέφεται από τους Πέρσες μαζί με τα άλλα μνημεία της
Ακρόπολης. Μετά την επιστροφή των Αθηναίων στην πόλη οι
σπόνδυλοι του κατεστραμμένου ναού χρησιμοποιήθηκαν ως
οικοδομικό υλικό στο βόρειο τείχος της Ακρόπολης, όπου είναι μέχρι
σήμερα ορατοί για τον επισκέπτη που κοιτάζει το βράχο από την
πλευρά της οδού Αθηνάς και το Μοναστηράκι.
Αμέσως μετά ο Κίμων ανέθεσε την κατασκευή ενός δεύτερου
Παρθενώνα στον αρχιτέκτονα Καλλικράτη . Και αυτό το εγχείρημα όμως
έμεινε ημιτελές με το θάνατο του Κίμωνα το 450 π.Χ. Το 447/6 π.Χ.
αρχίζει σύμφωνα με τις πηγές η λατόμευση μαρμάρου για ένα νέο,
μεγαλύτερο Παρθενώνα, αυτόν που θα ολοκληρωθεί τελικά στα
πλαίσια του οικοδομικού προγράμματος του Περικλή για την Αθήνα.
Ο Παρθενώνας διατηρήθηκε άθικτος έως και τους Μακεδονικούς
χρόνους. Αντίθετα, μάλιστα, μετά τον Γρανικό, στον Παρθενώνα
αναρτήθηκαν ως τρόπαια χρυσές ασπίδες, λάφυρα της νίκης
του Αλέξανδρου. Οι πρώτες καταστροφές έγιναν επί Λάχαρη, τον οποίο
όρισε τύραννο των Αθηνών ο Κάσσανδρος, σύμφωνα με την αφήγηση
του Παυσανία. Αυτός απέσπασε τις ασπίδες από τον Παρθενώνα, το
χρυσάφι και τα κοσμήματα από το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς.
Καταστροφές υπέστη και ο οπισθόδομος του ναού, όταν τον
χρησιμοποίησε ως προσωπικό του κατάλυμα ο Δημήτριος ο
Πολιορκητής.
Στους Ρωμαϊκούς χρόνους δεν καταγράφονται αλλαγές στον
Παρθενώνα, που συνεχίζει να διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία και
την αίγλη του ακόμη και στους μεταχριστιανικούς αιώνες, παρόλο που
επί εποχής Ιουστινιανού η πομπή των Παναθηναίων δεν ανέβαινε πια
στον Παρθενώνα και είχε χαθεί πλέον κάθε λατρεία δημόσια ή ιδιωτική
σύμφωνα με το Λατίνο ρήτορα Κλαύδιο Μαμερτίνο του 4ου αιώνα.
Στους Βυζαντινούς χρόνους, αν και γλύτωσε ο Παρθενώνας την
καταστροφή από τα διατάγματα του Θεοδόσιου Β', έγινε η πρώτη
μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία της Αγίας Σοφίας, τα
εγκαίνια της οποίας έγιναν επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού. Στον
πρόναο προστέθηκε η αψίδα του ιερού. Από αυτές τις μετατροπές
12. αυτές το 1877 δεν είχαν μείνει παρά λείψανα τοιχογραφιών και
λιγοστά επιγραφικά χαράγματα στους τοίχους και τους κίονες.
Επί Φραγκοκρατίας ο περί τον Παρθενώνα χώρος γίνεται τόπος
ενδιαίτησης του πρώτου Φράγκου άρχοντα των Αθηνών, Όθωνα, ενώ η
Ακρόπολη γίνεται η έδρα της φραγκικής βαρωνίας και το κέντρο του
ιστορικού βίου της πόλης. Ο Παρθενώνας αποδίδεται στη Ρωμαϊκή
εκκλησία και γίνεται ναός Λατινικός, τιμώμενος στο όνομα της
Θεοτόκου. Στη Νοτιοδυτική γωνία προστέθηκε ένα κωδωνοστάσιο, που
επί Τουρκοκρατίας έγινε μιναρές. Επί Ενετοκρατίας δεν παρατηρήθηκαν
και δεν καταγράφτηκαν αλλαγές στο μνημείο.
Από τις αφηγήσεις μεταγενέστερων περιηγητών, όπως ο Ιταλός
νοτάριος Νικόλαος Μαρτόνης που επισκέφθηκε την Ακρόπολη
το 1395 ή ο Κυριακός ο Αγκωνίτης που ταξίδεψε το 1436 στην Αθήνα,
έχουμε δύο περιγραφές του χριστιανικού Παρθενώνα. Ο πρώτος
εκφραστής της μεσαιωνικής ιδεολογίας απορεί πως είναι δυνατόν να
έχει χτιστεί ένα τόσο μεγάλο κτήριο ενώ ο δεύτερος, εκπρόσωπος της
Ιταλικής Αναγέννησης, επικεντρώνεται στην ομορφιά των αρχαίων
μνημείων.
Επί Τουρκοκρατίας η Ακρόπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1458,
οπότε και την επισκέφθηκε ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής. Ο ιερός βράχος
έμεινε πλέον γνωστός με το όνομα Ατίνα Καλεσί, δηλαδή φρούριο των
Αθηνών. Κατά τον 17ο αιώνα ο Παρθενώνας είναι πλέον τζαμί και έχει
μιναρέ, που καταστράφηκε το 1687. Τζαμί, ωστόσο που δεν πληρούσε
τις προδιαγραφές της ισλαμικής θρησκείας και για αυτό δεν έγινε ποτέ
λατρευτικό τέμενος των Μωαμεθανών.
Κατά την εκστρατεία του Φραγκίσκου Μοροζίνη κατά των Αθηνών
το 1687, ο Παρθενώνας υπέστη και το μεγαλύτερο πλήγμα το βράδυ της
16ης Σεπτεμβρίου, όταν οβίδα τίναξε την πυριτιδαποθήκη που είχε
εγκαταστήσει ο Αλή αγάς, διοικητής του φρουρίου στον ναό.
Το μεγαλύτερο τμήμα του ναού προς την ανατολική του πλευρά
κατέρρευσε. Έκτοτε και μέχρι να παραδοθεί το μνημείο στην
αρχαιολογία λεηλατήθηκε συστηματικά κυρίως από τον Λόρδο Έλγιν,
ενώ υπέστη σημαντικές καταστροφές κατά την περίοδο της ελληνικής
επανάστασης του 1821 και την πολιορκία του βράχου από τον Κιουταχή
Μπέη.
