4. 1922
ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΙΑ ΑΡΧΑΝΕΣ ΠΟΛΛΟΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ
ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΣΤΟΡΓΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΤΕ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ
ΠΕΡΙΟΧΗΣ.
1925
24 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝΤΑΝ ΑΠΟ ΤΙΜΙΟΥΣ
ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, ΜΕ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟ ΑΙΣΘΗΜΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΩΡΙΝΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥΣ….. ΤΙΣ ΑΡΧΑΝΕΣ!!!
Η ΝΕΑ ΔΙΟΙΚΙΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΤΟΥΣ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ
ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΧΩΡΙΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΑΝΕΞΑΡΥΗΤΕΣ
ΚΟΙΝΩΤΗΤΕΣ.
<< ΚΟΙΝΟΥΗΣ ΕΠΑΝΩ ΑΡΧΑΝΩΝ >> ΛΕΓΟΤΑΝ Η ΤΟΤΕ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
ΠΟΥ ΠΕΙΕΛΑΜΒΑΝΕ ΤΗΝ ΚΩΜΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΝΩΝ, ΤΟ ΒΑΘΥΠΕΤΡΟ
ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΡΝΑΡΙ.
5. Αρχάνες στο αλβανικό μέτωπο και Αρχάνες υπό
Γερμανική κατοχή
Πολλοί Αρχανιώτες κατατάχθηκαν στον
Ελληνικό στρατό για να αντιμετωπίσουν τις
Ιταλικές δυνάμεις που έκαναν επίθεση στα
πάτρια εδάφη
Αργότερα τα Γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν
στις Αρχάνες και η πείνα ,ο φόβος και το κρύο
επικρατήσαν στις Αρχάνες
Μετά την απελευθέρωση το κλήμα στην
περιοχή ήταν χαρμόσυνο χωρίς να ξεχνάνε
όμως τους νεκρούς που χάθηκαν σε αυτά τα 4
χρόνια
6. ΤΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΜΟΡΟΖΙΝΗ
Στο υδραγωγείο αυτό εργασθούν πολλοί Αρχανιωτες και θεωρείται για
την εποχή του μεγάλου τεχνικό έργο
Ύδρευε, ως γνωστό το <<Μεγάλο Καστρο>> από τις πήγες του
Γιούχα και με λιθόκτιστο αγωγό μήκους 15 χιλιομέτρων
έμπαινε στο Ηράκλειο αφού πιο μπροστά περνούσε από
τρεις γέφυρες μέσα στο Κάστρο (γι αυτό και η ονομασία της πλατείας
Ελευθερίας του Ηρακλείου, ως Πλατείας Τριών Καμαρών ) κατέληγε στην
<<Κρήνη Μοροζινη>> (Λεονταρια)
και ετρεχε μπροστα Στη Δουκικη κατοικια. Αυτο εγινε γιατι το Ηρακλειο το
μαστιζωταν από από τρομερη λευψυδρια.
Η κατασκευη του τοποθετειται στα 1626 εως στα 1628 μ.Χ
Τα νερα στην αρχη μαζευτηκαν , με πολη επιμελεια στη θεση <<Πελεκητα>> των
Αρχανων , οπου ειχε χαραχθει από το Μοροζινη και η εξης επιγραφη που
σωζεται
και σημερα : <<Vm fos xic pre ci pve – pelecites ad vrbem –aqvar inopia
laborantem
introdvee – retver frecs mayrocs procld – M.D.C. XXVII . >> και από εκει εμαιναν
στον αγωγο που αναφερανε παραπανω. Η εξηγηση της επιγραφης αυτης εχεις
ως εξης : <<Ο ανθυπατος Φραγκισκος Μοροζινι εφροντισε ινα η πηγη αυτή ,
μαλιστα των Πελεκητων , διοχετευθει εις την πολιν πασχουσα εκ της σπανεως
υδατων. 1627 >>
Τα <<Πελεκητα>> ηταν η μια πηγη του υδραγωγειο . Νερο όπως πηραν και από
δυο άλλες πηγες : του Αγιου Γεωργιου και τοΥ <<Καρυδακι>>
7. Η ενωση των νερων και των τριων πηγων εγινε στην Παναγια στο Καρυδακι , οποθ
υπηρχε και υδατογεφυρα . Το υδραγωγειο συνεχιζε το δρομο του μεσω Συλλαμου και
Φορτετσας και από εκει εμπαινε στο Χαντακα.
Τοτε υπηρχε ακμαζουσα μονη της Παναγιας στο <<Καρυδακι>> αλλα ο Μοροζινης
διεταξε την εκκενωσι της , για το φοβο φθορας του υδραγωγειου και μετεφερε τις
καλογριες στον Αγ . Παντελεημονα κοντα στη πολη. Για τη διατηρησι όμως της εκκλησιας
και των κτιριων της μονης , αφησε μονο δυο καλογερους με ποινη εξοριας η ειρκτης ,εάν
πειραζαν το υδραγωγειο .
Η διαταγη του Μοροζινη προβλεπε επισης μεγαλες ποθνες για καθενα , που θα εκανε
βλαβη στο υδραγωγειο όπως π.χ. ειρκτη εξορια , κατεργο και δημεσι αγαθων.
Σε περιπτωση που θα σπασουν οι υδαταγωγοι ο ιδιοκτητης του εδαφους
ηταν υποχρεωμενος να το αναφερη αμεσως, ειδαλλως επληρωνε προστιμο 50
δουκατων και ανω. Απηγορευσε επισης τη φητευση δενδρων σε αποσταση 10 βηματων
απο τη μια και την αλλη μερια των αγωγων . Τα εγκαινια του υδραγωγειου εγιναν την
ημερα της εορτης του Προστατου των Ενετων – Αγιου Μαρκου – το 1628 στη πλατεα του
Καστρου παρουσια απειρου λαου που υμνουσε και δοξαζε το Θεο . Λογω της
σπουδαιοτητας του εργου τουτου εδαπανηθησαν 13.000 ριαλια . Ο Μοροζινη ηταν
υπερηφανος για το εργο του . Εκοψε τοτε και αναμνηστικο μεταλλιο με την προτομη του
απο ην μια μερια και απο την αλλην το Δια , επανω σε αετο να χυνη νερο πανω απο το
Γιουχτα. Φυρω του δε εγραψε : QUADET FEYMINE NON FULMINE >> δηλ .χαιρεται με
το νερο , οχι με τον κεραυνο.
8. Το υδραγωγειο <<Μοροζινη>> χρησιμοποιηθηκε επι Εενετικης περιοδου , επι
Τουρκοκρατιας και στη συγχρονη εποχη μεχρι και το ετος 1927
Οι Αρχανες στην Ενετοκρατια , συμφωνα με περιγραφες των ιδιων των διοικητων του
νησιου , αποτελουσαν επιγειο παραδεισο .Οι περιοχες <<Λουματα>> και
<<Μυρθιωτης>>
ηταν ενα απεραντο δασος με αφθονα νερα. Ο Γιουχτας στους προποδες του εξακολουθει
και τοτε να εχει πυκνη βλαστηση και στη ριζα του υπηρχαν περιβολια με απειρες
πηγες.Οι κηποι γυρω απο τις Αρχανες ηταν αφθονοι και παρηγαν φρουτα διαφορων
ειδων.
9. ΟΡΟΣ ΓΙΟΥΧΤΑ
Κατά την αρχαιότητα ήταν ιερό βουνό, κυρίως επειδή η όψη του από τα βορειοδυτικά
θυμίζει έντονα ανθρώπινο πρόσωπο που κοιτάει στον ουρανό. Ακόμη και σήμερα
αποτελεί σημείο αναφοράς για την ανθρωπόμορφη όψη του. Κατά το μύθο, εδώ
βρισκόταν ο τάφος του Δία και μάλιστα το όνομα Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του
Λατινικού Jupiter, δηλαδή Δίας.
Οι Μινωΐτες είχαν τον Γιούχτα σε ιδιαίτερη θέση, καθώς ήταν το πρώτο βουνό που
έβλεπαν όταν πλησίαζαν με τα καράβια τους τις ακτές της Κρήτης. Εδώ έκτισαν δύο
μινωϊκά Ιερά,, το ένα στο ψηλότερο σημείο του βουνού (Ψηλή Κορυφή) και το
δεύτερο στην θέση Ανεμόσπηλια. Στο δεύτερο μάλιστα βρέθηκε ένας ανθρώπινος
σκελετός, ξαπλωμένος στον βωμό με ένα μαχαίρι μπηγμένο στο κορμί του,
καταπλακωμένος από την οροφή του κτιρίου. Αυτή είναι η πρώτη απόδειξη
ανθρωποθυσίας από τους Μινωΐτες, που μάλιστα σώθηκε στον χρόνο μάλλον επειδή
το κτίριο κατέρρευσε, πιθανόν λόγω σεισμού, την ώρα της θυσίας. Επίσης υπάρχουν
δύο σπήλαια, στα οποίο ανακαλύφτηκαν σημαντικά λατρευτικά αντικείμενα, το Χωστό
Νερό και ο Σπήλιος του Στραβομύτη.
Ο Μινωϊκός πολιτισμός καταστράφηκε, αλλά η λατρεία του Γιούχτα πέρασε και στις
μέρες μας. Πράγματι, σε μια από τις κορυφές του βρίσκεται ο τετράκλιτος ναός του
Αφέντη Χριστού, από όπου η θέα στο Ηράκλειο είναι εκπληκτική. Το εκκλησάκι είναι
κτισμένο στο χείλος ενός απότομου πανύψηλου γκρεμού. Το εκκλησάκι εορτάζει στις
6 Αυγούστου και για μια βδομάδα το βουνό φωταγωγείται και φαίνεται από το όλο το
Ηράκλειο. Για να φτάσει κανείς στο εκκλησάκι μπορεί να περπατήσει στο μονοπάτι
από τις Αρχάνες ή, πιο εύκολα, να ακολουθήσει τον βατό χωματόδρομο ως την
κορυφή.
10. Στο λόφο Φουρνί, ανάμεσα στις Άνω και Κάτω Αρχάνες και κοντά στο μινωικό οικισμό των
Αρχανών, μέσα σε ένα δάσος από ελιές και αμπέλια ανακαλύφθηκε ένα πλούσιο νεκροταφείο, το
οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Ο λόφος
Φουρνί περιορίζει τη μικρή πεδιάδα των Αρχανών στα βορειοδυτικά, αλλά δεν αποτελεί τμήμα του
Γιούχτα, καθώς χωρίζονται από μια βαθιά χαράδρα. Το δυτικό τμήμα του λόφου είναι απόκρημνο,
ενώ η κορυφή του είναι άγονη. H μεγάλη διάρκεια χρήσης των τάφων (2400-1200 π.X) και το
πλήθος των κτερισμάτων καθιστούν το Φουρνί ένα από τα σημαντικότερα νεκροταφεία στον
αιγαιακό χώρο. Oι παλαιότερες ταφές ξεκινούν την 3η χιλιετία π.X., ενώ κάποιοι τάφοι
χρησιμοποιήθηκαν για μακρότατο χρονικό διάστημα (2000 π.X.-1350 π.X.). Από τα οικοδομήματα
που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι τώρα τα περισσότερα είναι ταφικά, ενώ κάποια από αυτά έχουν
χαρακτήρα λατρευτικό και κοσμικό.
Η νεκρόπολη του Φουρνιού χαρακτηρίζεται από το πλήθος και την ποικιλία των ταφικών
οικοδομημάτων πολλών αρχιτεκτονικών τύπων, τα οποία βρίσκονται μέσα σε έναν ενιαίο χώρο,
από τις εκατοντάδες ταφές, ανάμεσα τους και ορισμένες επιφανών βασιλικών προσώπων, και από
τον πλούτο των κτερισμάτων. Επιπλέον, προσφέρει σημαντικές πληροφορίες και στοιχεία για τα
έθιμα ταφής των Μινωιτών και για την ταφική λατρεία. Ακόμη γίνεται φανερός ο τρόπος οργάνωσης
και συγκρότησης ενός μεγάλου νεκροταφείου στη Μέση και Ύστερη Μινωική περίοδο με την
κατασκευή βοηθητικών κτηρίων, πλακόστρωων δρόμων, καθώς και συστημάτων για την απαγωγή
των νερών της βροχής. Πολλά από τα κτερίσματα είναι εισηγμένα και παρέχουν στοιχεία για τις
επαφές των κατοίκων των Αρχανών με τις Κυκλάδες, την Αίγυπτο και την Ανατολή. Η πρόσβαση
προς τη νεκρόπολη γινόταν από το νότο. Ένα πλατύ μονοπάτι, πλακόκωστρο σε μερικά μέρη
ακόμη, οδηγεί από τις Κάτω Αρχάνες στο Φουρνί. Ανάλογης κατασκευής ανηφορικό μονοπότι
υπαρχεί και μέσα στο νεκροταφείο. Είναι πιθανό το μονοπάτι να κατασκευάστηκε στη μινωική
εποχή, όπου οι κάτοικοι των Αρχανών μετέφεραν τους νεκρούς τους, τις σαρκοφάγους και διάφορα
άλλα αντικείμενα.
11. Η επικρατέστερη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος του Γιούχτα υποστηρίζει ότι
είναι από την αρχαία λέξη Ιυττός, που εξελικτικά έγινε Ιυκτός - Γιούκτας – Γιούχτας.
Σε μια επιγραφή του Άργους, όπου αναφέρεται το όνομα των Αρχανών, γίνεται αναφορά
για λατρεία του Ποσειδώνα στον Γιούχτα .
Η μυθική φαντασία θέλει τον τάφο του πατέρα των θεών )ία, πάνω στον Γιούχτα. Η
πρώτη αναφορά για τον τάφο του )ία γίνεται από τον Καλλίμαχο τον 4ο π.Χ. αιώνα , ενώ
τον αναφέρουν μεταξύ άλλων οι αρχαίοι συγγραφείς Λουκιανός (2ος μ.Χ. αι.) και
Πορφύριος (3ος μ.Χ. αι.) κ.ά. Στην Ενετοκρατία, όταν αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για
την αρχαιότητα, πολλαπλασιάζονται οι πληροφορίες για τον τάφο του )ία, που
τοποθετείται πια στις Αρχάνες.
Για πρώτη φορά τον 15ο αι. εμφανίζεται ο Γιούχτας ως χώρος του τάφου του Δία από τον
Buondelmonti.
Ο Γιούχτας, το βουνό που σκιάζει τις Αρχάνες, είναι το σημαντικότερο βουνό της
ευρύτερης περιοχής της Κνωσού Είναι το ιερό βουνό των Αρχανών, αφού συγκεντρώνει
τη λατρευτική δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής, από την αρχαιότητα μέχρι
σήμερα. Στο
βουνό βρίσκονται τέσσερα ιερά, τα δύο στις θέσεις Ψηλή Κορφή και Ανεμόσπηλια και τα
άλλα δύο στις σπηλιές Χωστό Νερό και Σπήλιος του Στραβομύτη.
Στη ρωμαϊκή εποχή ο Γιούχτας εξακολουθούσε να παίζει το ρόλο του ιερού βουνού,
όπως και στη μινωική εποχή. Τέλος, ο Γιούχτας, έπαιξε σημαντικό ρόλο και κατά τους
νεότερους χρόνους, στους απελευθερωτικούς αγώνες κατά των Τούρκων.
12. ΟΙ ΑΡΧΑΝΕΣ ΤΟ 1897!!!
Τον Ιανουαριο του 1897 ολοι οι Οθωμανοι της υπαιθρου συγκεντρωθηκαν στο
Ηρακλειο . Ο Βουτιεριδης αναβιβαζει σε 20.000 τους ντοπιους Τουρκους ,χωρις
το τακτικο στρατο και τους Βεγγαλιους , που συγκεντρωθησαν στο Τοπ-Αλτι .
Αυτος ο οχλος ωπλισθηκε και εκπαιδευθηκε καταλληλα , για να εξαπολυση
φοβερη επιθεση κατά των χριστιανικως χωριων και ιδιως κατά των
προσδοκωμενη στιγμη και μπηκαν φανερα στον αγωνα. Καινε και ξερριζωνουν
τα συμβολα της Τουρκοκρατιας στο χωριο τους! Δηλαδη: το Κονακι του
Μουσταφα Πασα και το Τζαμι .Και προετοιμαζονται για να αποκρουσουν τις
επικειμενες επιθεσεις των δειλισαν . Οι Αρχανιωτες στα τελη του 1896
,τοπεθετησαν φλουρα στα υρω υψωματα και περιμεναν. Οι κατοικοι των
Αρχανων αιρμουσαν τοτε τις 3.000 , αλλα ειχαν ερθει και από τα γυρω χωρια και
ΑΠΌ το Ηρακλειο , για προστασια τους , περι τις 6.000 γυναικοπαιδα. Η δυναμις
των οπλοφορων Αρχανιωτων Σκαλανι ,Συλλαμος,Μαραθιτης,Βασιλειες,Σπηλια
περιζωναν σαν αλυσιδα τις Αρχανες .
13. Σκοπος της επιτροπης ηταν η διατηρηση της πειθαρχιας και η διοργανωσης αμυνας ,η
μεριμνα για την εξασφαλιση τροφιμων και πυρομαχικων η φροντιδα για την παραμονη
στις Αρχανες οσο το δυναρτο περισσοτερων μαχητων , η διοργανωση τροφιμων και
πυρομαχικων η φροντιδα για την παραμονη στις Αρχανες οσο το δυνατο περισσοτερων
μαχητων , η διοργανωσης δικτυου πληροφοριων , για τις κινησεις του εχθρου και η
εγκαταστασης φρουρων Βαρδιανων στα επικαιρα σημεια (υπαρχει εως και σημερα στη
κορυφη του βουνου Γιουχτα ) . Η επιτροπη αμυνας ειχε διορισει μισθωση χωροφυλακη
τους λεγομενους Σεβταρηδες για την εξασφαλιση της ταξεως στην κωμοπολη και για να
επιβαλει τις διαταγες της στους πειθαρχους . Εφαρμοζε σιγα σιγα το στρατιωτικο νομο ,
με κακοποιο και το προδοτη. Τετοιοι σεβταρηδες τοτε ειχα διορισθει οι εξης:
1)Γ.Φραγκουλακης , 2)Στ. Μπικακης , 3)Νικ.Αγογλωσσακης 4) Μιχ.Κοκονοζης , 5) Μιχ.
Γιανναρακης , 6) Εμμ.Μπετεινακης , 7) Νικολ. Χοχλιδακης-Χατζωρος κ.α. Οι Χριστιανοι
αλλων επαρχνιων αντιλαμβανομενοι την αξια της διατηρησεως των Αρχανων και τις
συνεπειες για τον ολο αγωνα, εάν το φρουριο αυτό , που απομονωνε τους λυσσαμενους
τουρκικους οχλους από τις άλλες επαρχιες του νομου , επεφτε στα χερια των Τουρκων
εδειξαν αρκετο ενδιαφερον από τις πρωτες κιολας μερες και όπως θα δουμε στην
αναπτυξη των μαχων παρακατω πολλοι αγωνιστηκαν σαν ηρωες και ποτισαν με αφθονο
αιμα το Αρχανιωτικο χωμα.
14. Απόδραση σε έναν από τους ωραιότερους παραδοσιακούς
οικισμούς της Κρήτης, γεμάτο χρώματα και αρώματα, που
βρίσκεται στο νομό Ηρακλείου, έχει αποσπάσει διεθνείς διακρίσεις
και από τα αμπέλια του παράγεται εκλεκτό κρητικό κρασί.Όσα κι
αν είχαμε ακούσει για τις Αρχάνες ήταν λίγα μπροστά σε όσα
είδαμε, βιώσαμε, γευτήκαμε σ' ετούτη τη γωνιά της κρητικής γης.
Οι Αρχάνες ξεδιπλώνουν την αρχοντική ομορφιά τους σε
υψόμετρο 380, ενώ στα «πόδια» τους απλώνεται ο εύφορος
κάμπος με τους ασημόγκριζους ελαιώνες και τα αμπέλια, απ' όπου
παράγονται τα καλύτερα κρασιά του νησιού. Οι Αρχανιώτες είναι
άνθρωποι περήφανοι, φιλόξενοι και εργατικοί, με μεγάλη αγάπη
για τον τόπο τους. Και αυτό το νιώθεις αμέσως.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΑΝΕΣ
15. Το όνομα «Αρχάνες» έχει ινδοευρωπαϊκή ρίζα, εμφανίζεται από τον 5ο αιώνα π.Χ. στον
ενικό (Αρχάνα) και σχετίζεται με το νερό. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους
αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης, η ιστορία του οποίου χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Στην ίδια περιοχή όπου είναι σήμερα χτισμένη η κωμόπολη των Αρχανών, σε χρόνια
μακρινά υπήρχε μια ακμάζουσα μινωική πολιτεία. Ο τόπος κατοικούνταν ήδη από τα
νεολιθικά χρόνια (6000 π.Χ.), ενώ στη μεγάλη ακμή του έφτασε μεταξύ του 2500 και του
1400 π.Χ. Οπως μαθαίνουμε από τις αρχαιολογικές μελέτες, την περίοδο που
οικοδομήθηκαν τα μεγάλα ανάκτορα στην Κνωσό, τη Φαιστό και στα Μάλια, χτίστηκε και
ένα μεγαλοπρεπές ανάκτορο στις Αρχάνες.
Στις αρχές του 20ού αιώνα άρχισε να βγαίνει στην επιφάνεια το αρχαιολογικό ενδιαφέρον
για τις Αρχάνες, όταν ο Α. Evans διατύπωσε τη θεωρία της ύπαρξης στις Αρχάνες ενός
θερινού ανακτόρου των βασιλέων της Κνωσού, στηριζόμενος στα αρχαιολογικά
ευρήματα. Η θεωρία του Evans αποδείχτηκε το 1964, όταν ο Γ. Σακελλαράκης, έπειτα
από ανασκαφές, έφερε στο φως το εν λόγω ανάκτορο στην Τουρκογειτονιά των
Αρχανών. Το αρχαιολογικό ενδιαφέρον για την περιοχή ενισχύεται και από τον εντοπισμό
του νεκροταφείου στο Φουρνί το 1965, την ανασκαφή του μεγάρου στο Βαθύπετρο από
τον Σπ. Μαρινάτο το 1957, την αποκάλυψη του μινωικού ναού στα Ανεμόσπηλια και του
ιερού στην κορυφή του Γιούχτα.
Στα νεότερα χρόνια, οι Αρχάνες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία του νησιού,
συντονίζοντας τις κρητικές επαναστάσεις του 1866 και του 1897.
ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
16. Στα δρομάκια τους θα ανακαλύψουμε βυζαντινές εκκλησίες καθώς και το Λαογραφικό Μουσείο, το
οποίο στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο αρχοντικό και μας δίνει μια πρώτη εικόνα από ένα
παραδοσιακό αρχανιώτικο σπίτι και την καθημερινή ζωή μέσα σε αυτό. Εδώ θα βρούμε και καλά
ντόπια κρασιά, ρακή, πετιμέζι, ελιές, γλυκά του κουταλιού, σπιτικά ζυμαρικά κ.ά., φτιαγμένα με την
τέχνη και το μεράκι των γυναικών του τόπου (Πληροφορίες: Τ/2810-752.891).
Πραγματικά αξιόλογο είναι και το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αρχανών με αρχαιολογικά ευρήματα
που ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή αλλά και μέσα στον οικισμό. Η
αρχαιολογική συλλογή δημιουργήθηκε το 1993 με πρωτοβουλία των αρχαιολόγων Γιάννη και Εφης
Σακελλαράκη (Λειτουργεί καθημερινά 08.30 - 15.00, πλην Τρίτης. Τ/2810-752.712).
Στη νοτιοανατολική συνοικία του οικισμού θα επισκεφτούμε το εργαστήριο γλυπτικής του Μανώλη
Τσομπανάκη, για να θαυμάσουμε από κοντά τα πρωτότυπα έργα του από ξύλο και μπετόν αρμέ.
Λίγο έξω από τις Αρχάνες (3 χλμ.), στο δρόμο για Ηράκλειο, βρίσκεται το Μουσείο Κρητικής
Ιστορίας και Παράδοσης, όπου ο Μιχάλης Ψαλτάκης εκθέτει αντιπροσωπευτικά αντικείμενα της
κρητικής ιστορίας και παράδοσης από τον 9ο αιώνα μέχρι σήμερα, τα οποία κατάφερε να
συγκεντρώσει από διάφορα χωριά της Κρήτης. Στις αίθουσές του εκτίθενται πολεμικά αντικείμενα
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (τζιπ, τανκς, αυτοκίνητα Γερμανών κ.ά.). Φιλοξενούνται ακόμη παλιοί
αργαλειοί, πατητήρια παραγωγής κρασιού, μηχανήματα παραγωγής λαδιού κ.ά. (καθημερινά 09.30
- 17.00, Τ/2810-751.853, 2810-731.721).
Από την αρχαιότητα έως σήμερα, οι Αρχάνες θεωρούνται μία από τις σημαντικότερες περιοχές
οινοκαλλιέργειας της Κρήτης. Εδώ ωριμάζουν τα φημισμένα «ροζακιά» σταφύλια. Εδώ φτιάχνεται
και το περίφημο κρασί Αρχανών. Στις Αρχάνες, επίσης, παράγεται και εξαιρετικό ελαιόλαδο. Μια
βόλτα μέχρι την αναπαλαιωμένη Φάμπρικα Ελένη, στην Τουρκογειτονιά (ή αλλιώς Μεσοχωριά), θα
μας αποκαλύψει τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιολάδου. Χτίστηκε το 1870 πάνω σε
μινωική τοιχοποιία, ακολουθώντας τις ιδιαιτερότητες της ντόπιας αρχιτεκτονικής (Τ/2810-751.331,
6946-850.850, www.oilvisit.com).
17. Στον Γιούχτα έχουν καταγραφεί 360 είδη χλωρίδας (την άνοιξη ξεχωρίζουν οι κρητικές
ορχιδέες) και 40 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή και απειλούμενα, με
σημαντικότερο είδος το γύπα (όρνιο). Η περιοχή αυτή περιλαμβάνεται στο Ευρωπαϊκό
Δίκτυο NATURA 2000 και θεωρείται Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠ).
Προστατεύεται ακόμη ως «Αρχαιολογικός Τόπος» και «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού
Κάλλους».
