3. Түүх-Нийгмийн багш Ү.Баярмаа VIII àíãè XIV-XVII çóóíû Ìîíãîëûí ñî¸ë

6. Ýðäýíý çóó 1586 онд Монголын Абтай сайн хааны санаачлагаар эртний монголын нийслэл Хар Хорум хотын туóрийн дэргэд байгуулагдсан. Монголын шарын шашны анхны хийд юм. Эрдэнэзуу нь хааш хаашаа 420 м тэг дєрвєлжин хэрэмтэй. Хэрэмний дєрвєн з¿гт хаалгатай. Хэрэмний тал б¿рд 25, дєрвєн єнцєгт нь тус б¿р 2, б¿гд 108 суваргатай. ÁÓÖÀÕ

7. Õàëõûí ªíäºð ãýãýýí Çàíàáàçàð òóñãàé á¿òýýëèéí ñ¿ì-Òºâõºí õèéäýý áàðüæ óðëàíãèéí ãàçàð íýýñýí. Òýðýýð Öàãààí äàðü ýõ, Öàãààí Äýì÷èã, Ìàéäàð çýðýã îëîí áóðõàäûã õººìºëèéí àðãààð óðëàñàí íü ºä㺺 ò¿¿õ óðëàëûí ¿íýò äóðñãàë áîëîí ¿ëäñýí. Çàíàáàçàð Ìîíãîëûí ä¿ðñëýõ óðëàãò öóòãóóðûí óðëàã ãýäýã íýã òºðºë ç¿éëèéã ¿íäýñëýí áèé áîëãîñîí. Çàíàáàçàð Ìîíãîëä øàðûí øàøèí äýëãýðýõýä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí òºäèéã¿é ñî¸ëûí õºãæèëä áàëàðøã¿é óë ìºðºº ¿ëäýýñýí õ¿í þì. Монголын шашин тєрийн тэргvvн, соёл урлагийн гарамгай зvтгэлтэн Єндєр гэгээн Занабазар /1635-1723/ монголын соёмбо бичгийг 1686 онд эртний Энэтхэг ланз vсгийг тулгуурлан зохиоæ, çàðèì íýã íîì ñóäðûã áè÷ñýí. ÁÓÖÀÕ

8. Хошуутын Зая бандид Огторгуйн далай хэмээх Намхайжа ìö /1599-1662/ монгол бичгий ã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ îëîí èæèë ¿ñã¿¿äèéã áèå áèåýñ íü ÿëãàõ òîäîòãîë õèéæ òîä ¿ñãèéã тодорхой v сэг буюу тод v сгийг 1648 онд зохиожээ . Намхайжамц бурхны шашныг нийт монголчуудад т v гээн дэлгэр vv лэх , бас халх ойрадын тэмцлийг шашин соёлын нєлєєгєєр зогсоох , ойрад т v мнийг гэгээр vv лэх зорилгоор уг бичгийг зохиосон Òîä ¿ñýã ÁÓÖÀÕ

9. Ñî¸ìáî ¿ñýã Монголын шашин тєрийн тэргvvн, соёл урлагийн гарамгай зvтгэлтэн Єндєр гэгээн Занабазар монголын соёмбо бичгийг 1686 онд эртний Энэтхэг ланз vсгийг тулгуурлан зохиосон юм. Соёмбо vсэг эртний Энэтхэгийн судрын хэлээр "єєрєє буй болсон гэгээн vсэг" гэсэн утгатай. Занабазар эл бичгээ зохиосон учраа тайлбарлахдаа тєвд, самгарди хэлний vгийг тэмдэглэх боломжийг улам нарийн болгох санаа агуулснаа дурдсан байдаг. Соёмбо vсгийн бичлэг нь монгол бичгийн адил дээрээс доош босоо бичих журамтай бєгєєд зурлага нь хичээнгvй бичгийн хэлбэрийг баримтална ÁÓÖÀÕ

10. Үйсэн дээр бичсэн ном

12. Ãààíæóóð, Äààíæóóð 107839 хуудастай энэ их хєлгєн судрыг б v х монголын нутгаас 200 орчим мэргэд орчуулагч нарыг цуглуулан олон жил орчуулж 1746 онд хэвлэжээ. "Энэтхэг тєвдийн их соёлын єв болох Ганжуурын 108 боть, Данжуурын 226 боть, нийтдээ 5000 гаруй номыг багтаасан ийм олон боть судрыг цєл говь нутагтай 3 сая орчим н vv дэлчин монголчууд гадаад дотоодын бэрх давхар дарлагдлын v ед б v тээж чадсан нь гайхаж биширмээр соёлын єв тэгш амжилт болжээ . Ëèãäýí õààíû ¿åä Ãóíãàà Îäñýðèéí óäèðäëàãûí äîð Ìîíãîë îð÷óóëàã÷ íàð ýðòíèé Ýíýòõýãèéí Áóääûí õºëãºí ñóäðûí öóãëóóëãà 108 áîòü Ãààíæóóðûã Ìîíãîë õýëíýý îð÷óóëàõ àæëûã 1628-1629 îíä á¿ðýí äóóñãàæ àëòààð áè÷æýý ÁÓÖÀÕ

14. Àâòîáóñíû á¿õ ñóóäëûã àâúÿ. Äàðààõ ºã¿¿ëáýðò ÝÑÑî õèéöãýýå! Ý- ýåðýã Ñ- ñºðºã Ñî- ñîíèðõîëòîé òàë

15. À.Õ.À 1) Ýðäýíý çóó õèéä àëü àéìãèéí íóòàãò áàéäàã âý? 2) Ãààíæóóð Äààíæóóðûã õýí îð÷óóëñàí áý? 5) 1716 îíä áàðààð õýâëýãäñýí àíõíû çîõèîë? 4) Àëäàðò ø¿ëã¿¿äýý õàäàíä ñèéëæ ¿ëäýýñýí õàëõûí èõ ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýã÷? 6) Çàíàáàçàðûí á¿òýýëèéí ñ¿ìèéí íýð? 8) Ìîíãîëûí óðàí çîõèîëûí ò¿¿õèéí 3 îðãèë çîõèîë þó âý? 15) Åñ¿õýé áààòàðûã íàñ áàðàõàä Òýì¿æèí õýäýí íàñòàé áàéñàí áý? 3) Энэ үеийн соёлд нөлөөлсөн гол хүчин зүйл юу вэ ?

16. 10) Ýðäýíý çóó õèéä õýäýí îíä áàéãóóëàãäñàí áý? 9) Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî õýäýí îíä çîõèîãäñîí áý? 11) Õàìãèéí àíõíû òºðò óëñ 12) Ñî¸ìáî ¿ñãèéí õýí çîõèîñîí áý? 13) Ýðäýíýçóó õèéäèéã õýí áàéãóóëñàí áý? 14) Èõ õààí ×èíãèñ õýäýí îíä òºðñºí áý? 16) Àìàðáàÿñãàëàíò õèéäèéã õýíä çîðèóëàí áîñãîñîí áý? 17) Òîä ¿ñãèé г õýí çîõèîñîí áý? 18) ” Ãàçàð áîë òºðèéí ¿íäýñ” ãýæ õýí õýëñýí áý? 15) ªíäºð ãýãýýí Çàíàáàçàð Ìîíãîëûí ä¿ðñëýõ óðëàãò ÿìàð òºðëèéã ¿íäýñëýñýí áý?

17. Øàøèí äýëãýðýõòýé õîëáîãäîí Ìîíãîëûí ñî¸ë Ýíýòõýã Òºâäèéí ñî¸ëûí íºëººíä òàòàãäàí îðñîí áà ýíý ¿åèéí ñî¸ëûí ò¿âøèíã åðºíõèéä íü àâ÷ ¿çâýë Ìîíãîë÷óóäûí îþóí ñàíààíû ñàëáàðò øàøíû ¿çýë ñóðòàë íîìëîë íî¸ðõîõ áàéðòàé áàéæýý. Ä¿ãíýëò

18. Õè÷ýýëäýý àìæèëòòàé ñàéí îðîëöñîí òà íàðòàà áàÿðëàëàà.