Startgids elektrisch rijden

WATT en hoe in elektrisch vervoer
De startgids voor gemeenten

Structuur van de startgids EV voor gemeenten

Deel I: Deel II:
Introductie in EV Aan de slag met EV
(wat en waarom) (voor wie en hoe)

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 6
EV in perspectief Doelgroepen voor EV

Hoofdstuk 1
Inleiding Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 7
Voordelen van EV Stimuleringsmaatregelen

Voertuigen Infrastructuur en parkeren

EV-Infrastructuur Organisatie & Communicatie

Uigevoerd door:

December 2010

2 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten

Inhoudsopgave
1. Inleiding 4 Deel II: Aan de slag met EV 22
1.1 Aanleiding 4
1.2 Doel & scope 4 6 Doelgroepen voor EV 23
1.3 Leeswijzer 4 6.1 Doelgroepkenmerken 24
6.2 Voorbeelden doelgroepen 24
Deel I: Introductie in EV 5
7. EV-stimuleringsmaatregelen 25
2. EV in perspectief 6 7.1 Top-5 acties voor gemeenten 26
2.1 Afbakening EV 7 7.2 Overzicht van stimuleringsmaatregelen 27
2.2 Verwachte marktontwikkeling EV 8
8. EV-infrastructuur en parkeren 29
3. Voordelen van EV 9 8.1 Eisen aan EV-infrastructuur 30
3.1 Klimaat 10 8.2 Parkeerplaatsen voor elektrische voertuigen 33
3.2 Luchtkwaliteit 10
3.3 Geluid 11 9. Organisatie en communicatie 35
3.4 Economie 11 9.1 Organisatie intern 36
9.2 Organisatie extern: samenwerking 36
4. Voertuigen 12 9.3 Communicatie 36
4.1 Kosten 13
4.2 Actieradius en oplaadtijd 14 Bronnen 38
4.3 Veiligheid 14
4.4 Beschikbare voertuigen 15 Interviews 38

5. EV-infrastructuur 16 Literatuur 38
5.1 Soorten laadinfrastructuur 17
5.2 Laadlocaties 20 Websites 38
5.3 Effecten van EV op de
elektriciteitsproductie en -levering 21


1. Inleiding
Deze startgids is een momentopname en zal niet op alle vragen die
gemeenten nu of in de toekomst hebben een antwoord kunnen
geven. De gids dient daarom ook als start voor meer uitwisseling
1.1 Aanleiding tussen gemeenten op het gebied van EV. Hiervoor wordt gebruik
Elektrisch vervoer staat in de belangstelling van zowel overheden, gemaakt van het besloten online platform van de VNG:
bedrijfsleven als kennisinstellingen. Het biedt kansen op het gebied www.romnetwerk.nl. De startgids is op het ROMnetwerk te vinden
van klimaat, luchtkwaliteit, geluid, energie en economie. Elektrisch onder de groep ‘elektrisch rijden’, waar gemeenten discussies
vervoer (EV) is naast waterstof en alternatieve brandstoffen zoals kunnen starten en informatie kunnen uitwisselen zoals voor-
groengas en bio-ethanol een zeer perspectiefrijke technologie voor beelden van startnotities en bestekken. Het doel is dat de groep
duurzame mobiliteit. ‘elektrisch rijden’ op het ROMnetwerk door gemeenten wordt
gebruikt als platform om informatie over EV uit te wisselen.
De ministers van Infrastructuur en Milieu (voormalig: Verkeer en
Waterstaat) en Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 1.3 Leeswijzer
(voormalig: Economische Zaken) hebben in 2009 een Plan van De startgids is bestaat uit twee delen gebaseerd op de fase van
Aanpak Elektrisch Rijden opgesteld en € 65 miljoen beschikbaar beleidsvorming waarin gemeenten zich bevinden. Voor gemeenten
gesteld om Nederland in de periode 2009-2011 gidsland op het die ‘iets met EV’ willen of hierover denken geeft Deel I een
gebied van elektrisch rijden te maken. Ook het bedrijfsleven introductie van EV. Dit deel geeft antwoord op de ‘wat-vraag’ en de
investeert in elektrische auto’s, laadinfrastructuur en nieuwe ‘waarom-vraag’ en kan behulp zijn bij het schrijven van bijvoorbeeld
diensten en toepassingen die de opkomst van EV biedt. een startnotitie EV. Deel I bevat basisinformatie over de verwachte
ontwikkeling van EV in de tijd, de voordelen van EV, de voertuigen
Hoewel EV eerder in de belangstelling stond is hierop niet eerder en de voor EV noodzakelijke infrastructuur.
een dergelijke maatschappijbrede inzet getoond. De technologische
ontwikkeling van de elektrische auto is een stap verder, waardoor Is een gemeente al verder of wil deze na de introductie weten wat de
steeds meer praktische toepassingen mogelijk en economisch gemeente concreet kan doen, dan biedt Deel II een houvast met
rendabel zijn. Momenteel zijn alle fabrikanten van A-merken bezig acties ter stimulering van EV. Dit kan van pas komen bij het
met de ontwikkeling van elektrische auto’s en vanaf 2011 komen de schrijven van een plan van aanpak met concrete beleidsmaatregelen
eerste seriegeproduceerde elektrische auto’s al op de markt. en de uitvoering hiervan. In Deel II worden de belangrijkste
Tegelijkertijd wordt door veel overheden beleid gevormd om doelgroepen voor EV in kaart gebracht, concrete acties voor
klimaat- en lokale luchtkwaliteitverbeteringen te realiseren. Dit gemeenten beschreven en het belang van een goede organisatie en
bespoedigt de ontwikkelingen op het gebied van EV dat bijdraagt communicatie omtrent EV toegelicht.
aan de realisatie hiervan.
Het hiervoor gepresenteerde schema geeft een overzicht van de
Veel Nederlandse gemeenten kunnen en willen ook een bijdrage structuur van de startgids met de twee delen en de verschillende
leveren aan duurzame mobiliteit en de ontwikkelingen op het hoofdstukken. Met behulp van dit schema – dat elk hoofdstuk
gebied van EV. Wanneer burgers of bedrijven willen investeren in EV, wordt uitgelicht – zijn de verschillende delen en hoofdstukken
worden gemeenten hier vaak zelfs direct mee geconfronteerd. eenvoudig te volgen.
Echter, het is voor ambtenaren en beleidsmakers tot nu toe lastig
om de juiste informatie te vinden om goede beslissingen te
kunnen nemen.

1.2 Doel & scope
Voorliggend document is opgesteld ter ondersteuning van
ambtenaren en beleidsmakers bij de introductie van EV in de
gemeente. Het geeft antwoord op de vraag wat EV precies is, waarom
EV gestimuleerd moet worden, voor wie EV interessant is en hoe een
gemeente met EV aan de slag kan. Hiermee helpt het ambtenaren en
beleidsmakers bij het nemen van relatief eenvoudige maatregelen,
die in het licht van de beginfase waarin de introductie van EV zich
momenteel bevindt belangrijk zijn. De nadruk ligt op de introductie
van elektrisch autorijden, waarbij in specifieke gevallen aandacht
zal worden besteed aan andere voertuigen zoals scooters, bussen en
lichte vrachtwagens.


Deel I:
Introductie
in EV
Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



2 EV in perspectief
Dit hoofdstuk zet EV in zijn perspectief. In Paragraaf 2.1 wordt
een afbakening van het begrip EV gegeven. Paragraaf 2.2 gaat
in op de verwachte ontwikkeling van EV in de tijd.

Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



6 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten | Deel I: Introductie in EV | 2 EV in perspectief

2.1 Afbakening EV Een volledig elektrisch voertuig is bij lage snelheden geruisloos,
Conventionele voertuigen (of ICE-voertuigen naar ‘Internal heeft geen versnellingen en heeft een continu sterk koppel
Combustion Engine’) worden aangedreven door een interne waardoor het door de meeste EV-rijders als zeer prettig wordt
verbrandingsmotor. De motor wordt hierbij gevoed wordt door ervaren. Naast volledig elektrische voertuigen bestaan er ook diverse
traditionele brandstoffen zoals benzine, diesel of LPG. Alternatieve hybride varianten. In Tabel 1 is een overzicht gegeven van de meest
brandstofvoertuigen zijn voertuigen met een verbrandingsmotor voorkomende vormen van EV.
die niet alleen door traditionele brandstoffen wordt gevoed maar
ook of volledig door meer schone alternatieven zoasl biodiesel, In dit document wordt onder elektrische voertuigen verstaan:
groengas of aardgas. voertuigen waarvan de accu kan worden opgeladen via het
elektriciteitsnet. Dit betreft dus volledig elektrische voertuigen,
EV is vervoer waarbij een voertuig wordt aangedreven door een extended-range EVs en plug-in hybride voertuigen. 1Parallel hybride
elektromotor. De elektromotor haalt stroom uit een accu die op voertuigen die niet via het elektriciteitsnet opgeladen kunnen
verschillende manieren gevoed kan worden: via het elektriciteits- worden, vallen hier dus niet onder. Deze voertuigen behoeven geen
net, maar ook via een generator die door bijvoorbeeld waterstof of andere infrastructuur dan conventionele voertuigen.
een fossiele brandstof wordt aangedreven. De accu wordt ook
gevoed door teruggewonnen remenergie. Echter, met de huidige
stand van de techniek levert dit maar beperkt extra vermogen op.

Tabel 1: overzicht van verschillende typen elektrische voertuigen

Beschrijving (en alternatieven) Definitie
Volledig elektrisch voertuig Een voertuig volledig gevoed door een accu die met stroom via het elektriciteitsnet wordt
Batterij elektrisch voertuig (BEV) opgeladen. De huidige FEVs hebben een range van ca. 120-180 km.
Full EV (FEV) Voorbeeld: Nissan Leaf
Puur elektrisch voertuig

Extended-Range EV (E-REV) Een voertuig aangedreven door een elektromotor met een brandstofmotor die de accu kan
Range extender voeden. De accu kan ook via het elektriciteitsnet worden opgeladen. E-REVs zijn elektrische
Range-extended EV (RE-EV) voertuigen met een puur elektrische range van ca. 60 km. Door de brandstofgenerator die de
Serie hybride voertuig accu voedt kan de range vergroot worden tot ca. 500 km. De aandrijving bij E-REVs is altijd
elektrisch.
Voorbeeld: Opel Ampera

Plug-in hybride EV (PHEV) Een voertuig met een accu die via het elektriciteitsnet kan worden geladen en met een verbran-
Plug-in hybride voertuig (PHV) dingsmotor. PHEVs kunnen tot ca. 20 km volledig elektrisch rijden, waarna de auto wordt
aangedreven door de brandstofmotor.
Voorbeeld: Toyota Prius Plug-in Hybrid

Hybride EV (HEV) Een voertuig dat wordt aangedreven door een elektromotor of een verbrandingsmotor of in
Parallel hybride voertuig combinatie met elkaar. De accu kan niet worden opgeladen via het elektriciteitsnet en de volledig
Standaard hybride voertuig elektrische range bedraagt maximaal ca. 2km.
Mild hybride voertuig Voorbeeld: Toyota Prius Hybrid, Honda Civic

Brandstofcel EV Een voertuig dat wordt aangedreven door een elektromotor. De benodigde elektriciteit wordt in
Waterstofvoertuig de auto zelf opgewekt door de brandstofcel. De brandstofcel wordt gevoed door waterstof die in
Fuel cell vehicles (FCV) een aparte tank wordt meegnomen. Brandstofcel EVs hebben een range van ca. 500 km. Deze
voertuigen komen naar verwachting vanaf 2015 op de markt.

1
Dezelfde definitie van EV wordt gehanteerd door de Rijksoverheid
(Ministeries van I&M en EL&I, Plan van Aanpak Elektrisch Rijden, 2009).


2.2 Verwachte marktontwikkeling EV De ontwikkeling van de S-curve is afhankelijk van factoren zoals
EV bevindt zich in de beginfase van de introductie: momenteel zijn olieprijs, kosten en capaciteit van accu’s en stimuleringsmaat-
er circa 400 elektrische voertuigen (volledig, range-extended en regelen van overheden. Naar verwachting is in 2020 circa 10% van de
plug-in EVs) in Nederland. De verwachting is dat de markt- nieuwe autoverkopen elektrisch aangedreven. Het totale wagenpark
ontwikkeling van EV geleidelijk zal verlopen, volgens de zogenaamde bestaat in 2020 naar verwachting voor circa 3% uit elektrische auto’s
’S’-curve, zoals gebruikelijk bij innovaties. De prognoses voor de (200.000 van ongeveer 7 miljoen). De belangrijkste conclusie uit
marktontwikkeling van EV lopen uiteen van 100 000 auto’s in 2020 Figuur 1 is dat de ontwikkeling van EV zich in de beginfase bevindt,
tot 1 miljoen auto’s in 2020. waarna opschaling (2015-2025) zal plaatsvinden tot een volwassen
markt bereikt is (na 2025).
Belangrijker dan het voorspellen van de exacte adoptiecyclus is het
feit dat alle prognoses een gestage groei van EV verwachten. In de huidige fase van de marktontwikkeling is EV geschikt voor
Figuur 2 toont de prognose van het marktaandeel van elektrische bepaalde toepassingen, waarna verdere ontwikkeling van de
voertuigen in de verkoop van nieuwe auto’s zoals geschat door de techniek EV voor steeds meer doelgroepen interessant zal maken.
ministeries van Infrastructuur en Milieu en het Plan van Aanpak De overheid – meer specifiek de gemeente – speelt een belangrijke
Elektrisch Rijden. rol bij het faciliteren van toepassingen in de beginfase van de markt-
ontwikkeling. Deze rol wordt minder actief als de ontwikkeling
100 doorzet naar opschaling, maar de ervaringen in de beginfase zijn
90 van belang om goed voorbereid te zijn op deze opschaling.
Marktaandeel EV in nieuwe

80
autoverkoop (%)

70
60
50
40
30
20
10
0
'2010 '2015 '2020 '2025 '2030 '2035
Jaar

Figuur 1: prognose marktontwikkeling elektrische auto (Ministeries van I&M en EL&I,
2009)


3 Voordelen van EV
De stimulering van EV door gemeenten is belangrijk in de
beginfase van de ontwikkeling van EV. Anderzijds biedt EV
gemeenten ook voordelen. Zo is het stimuleren van EV een
effectief middel voor verduurzaming van de mobiliteit. Dit
draagt bij aan het behalen van milieudoelen op het gebied van
klimaat, lokale luchtkwaliteit en geluid. EV kan bovendien een
impuls voor de (lokale) economie betekenen. In Paragraaf 3.1
tot en met 3.4 wordt een en ander toegelicht2. Deel II gaat in
op de maatregelen waarmee EV kan worden gestimuleerd om
de voordelen te effectueren.

Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



2
Meer informatie over de verschillen tussen elektrische aandrijving en
alternatieve brandstoffen is te vinden in de ‘Handreiking klimaatbeleid en
duurzame mobiliteit voor gemeenten’ van Agentschap NL en op onder meer
www.platformschonevoertuigen.nl, www.wikimobi.nl en www.fuelswitch.nl.

9 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten | Deel I: Introductie in EV | 3 Voordelen van EV

160
140

CO�-uitstoot (gr/km)
120
100
80
60
40
20
0
3.1 Klimaat brandstofmotoren, stoten EV’s nauwelijksEV NL
Gem. nieuwe Gem. nieuwe schadelijke fijnEVstof-
Elektrische voertuigen dragen bij aan het verbeteren van het klimaat deeltjes en stikstofoxiden (NOx) uit. De enige uitstootgroene stroom
NL benzineauto NL dieselauto netstroom van fijn stof
Type auto
doordat ze minder CO2 uitstoten dan conventionele voertuigen. De bij EV’s komt van slijtage van banden en remmen. Daarnaast komt
CO2-uitstoot van de bron tot de wielen (‘well-to-wheel’) is zelfs nul bij de opwekking van de energie voor EV – afhankelijk van de wijze
wanneer de elektriciteit duurzaam wordt opgewekt met bijvoorbeeld waarop dit gebeurt – fijn stof en NOx vrij. Figuur 3 vergelijkt de
zon-, wind- of bio-energie. Figuur 2 toont de gemiddelde gemiddelde uitstoot van fijn stof en stikstof van benzine- en
CO2-uitstoot van de bron tot de wielen van nieuwe benzine- en dieselauto’s met die van elektrische voertuigen.
dieselauto’s en elektrische auto’s die geladen worden met de
gemiddelde Nederlandse netstroom (een mix van kolen, gas en
duurzame energie) of met groene stroom.
0,04

Fijn stof uitstoot (gr/km)
160
0,03
140
CO�-uitstoot (gr/km)

120 0,02
100
0,01
80
60 0,00
Gem. nieuwe Gem. nieuwe EV NL EV
40 NL benzineauto NL dieselauto netstroom groene stroom
20 Type auto
0
NL benzineauto NL dieselauto netstroom groene stroom 0,8
Type auto 0,7
NO�-uitstoot (gr/km)

Figuur 2: vergelijking gemiddelde CO2-uitstoot nieuwe conventionele auto vs. 0,6

elektrische auto 0,5
0,4

Uit Figuur 2 valt op te maken dat EV met de huidige Nederlandse 0,3

energiemix ten opzichte van gemiddelde benzine- en dieselvoertuigen 0,2

een CO2-reductie van circa 50% wordt behaald. Ten opzichte van 0,1

schone benzine- en dieselvoertuigen zal de CO2-reductie minder 0,0
groot zijn. Ook zal afhankelijk van de energieopwekking de afname
0,04 NL benzineauto NL dieselauto netstroom groene stroom
Fijn stof uitstoot (gr/km)

Type auto
hoger of lager uitvallen. Opwekking met duurzame energie maakt
0,03
de CO2-reductie tot bijna 100% mogelijk is. Figuur 3: vergelijking gemiddelde uitstoot fijn stof en stikstof
0,02
benzine en diesel vs. elektrisch
Alternatieve brandstoffen zoals aardgas en groengas kennen ook
een 0,01 CO2-uitstoot van circa 60 gram/km. Bovendien stoten
lage Figuur 3 toont dat de uitstoot van schadelijke stoffen met EV vrijwel
voertuigen op deze brandstoffen aanzienlijk minder schadelijke
0,00
tot het verleden behoort. Vergeleken met dieselauto’s is de winst
stoffen alsGem. stof en stikstofnieuwe benzine- en dieselauto’s.
fijn nieuwe Gem. uit dan EV NL EV het grootst, maar ook de verbetering ten opzichte van benzineauto’s
NL benzineauto NL dieselauto netstroom groene stroom
Hoewel EV een groter reductiepotentieel heeft, zijn dergelijke auto
Type is aanzienlijk.
alternatieve brandstoffen van grote waarde in de transitie naar
duurzame mobiliteit.
0,8
Daarbij aangetekend dat aardgas een fossiele brandstof is die op
0,7
NO�-uitstoot (gr/km)

termijn uitgeput zal raken, maar alternatieven als bio-ethanol en
0,6
groengas zijn duurzaam en kunnen in combinatie met
0,5
elektromotoren een schoon alternatief bieden voor de traditionele
0,4
brandstoffen.
0,3
0,2
3.2 Luchtkwaliteit
0,1
Ook verbetering van de lokale luchtkwaliteit is een beleidsdoel dat
0,0
met de stimulering van EV op termijn gerealiseerd kan worden. Veel
NL benzineauto NL dieselauto netstroom groene stroom
van de schadelijke uitstoot in binnensteden wordt veroorzaakt door
Type auto
vervuilende auto’s, vrachtwagens en bussen. In tegenstelling tot


opgeschud. Het gebruik van andere energiebronnen,
Voorbeeld – Luchtkwaliteit gemeente Amsterdam laadinfrastructuur en batterijen zorgt voor nieuwe dimensies aan
Het directe positieve effect van elektrische voertuigen op de beide kanten van de waardeketen. De economische waarde hiervan
luchtkwaliteit is de reden dat de gemeente Amsterdam vol in de komende jaren is moeilijk in te schatten, maar de ontwikkeling
inzet op de stimulering van EV om de luchtkwaliteitdoelen in biedt duidelijk kansen voor nieuwe economische activiteit.
de gemeente te behalen. Het doel van de gemeente
Amsterdam is om in 2015 5% emissieloze kilometers te Het stimuleren van EV kan bedrijven die zich hier binnen een
behalen bij voornamelijk veelrijders en daarmee een provincie, regio of gemeente op richten een impuls geven. Een
verbetering van de jaargemiddelde NO2-concentratie van voorbeeld hiervan is de regio Brabant, waar veel toeleveranciers
ongeveer 0,5 microgram/m3 te behalen. voor de auto-industrie gevestigd zijn die met de opkomst van EV
nieuwe producten en diensten ontwikkelen. Door verschillende
maatregelen van de provincie Brabant, waaronder enkele
subsidieregelingen, wordt deze industrie gestimuleerd tot nieuwe
3.3 Geluid innovaties. Dit heeft EV direct positieve effecten op de regionale
Naast de klimaatwinst en luchtkwaliteitsverbetering die met EV economie in termen van werkgelegenheid en kan daarnaast de
bereikt kunnen worden, kan EV bijdragen aan vermindering van de aantrekkingskracht van de regio versterken.
geluidsoverlast door verkeer. Immers, elektrische voertuigen zijn
stiller dan voertuigen met een brandstofmotor en bij lage snelheden EV kan ook gerelateerde bedrijvigheid gericht op bijvoorbeeld
maken elektrische voertuigen zelfs bijna helemaal geen geluid. EV energieopwekking, infrastructuur, ICT of mobiliteit een impuls
kan gemeenten op termijn helpen bij het voldoen aan de Europese geven. Voorbeelden van steden waar de inzet op elektrisch rijden
Richtlijn omgevingslawaai3, in Nederland in 2004 ingevoerd in de zorgt voor ‘groene banen’ zijn Amsterdam en Leeuwarden.
Wet geluidshinder. Daarnaast kan een gemeente direct economisch voordeel behalen
door zich te richten op specifieke doelgroepen voor het stimuleren
Pas wanneer een substantieel deel van het aantal voertuigen van EV. Goed gekozen projecten voor specifieke doelgroepen zullen
elektrisch is, zal EV bijdragen aan de reductie van omgevingslawaai. namelijk economisch rendabel blijken.
Op korte termijn biedt EV daarom vooral uitkomst voor
stadsdistributie, welke vaak vanwege de geluidsoverlast is gebonden
aan venstertijden om te laden en lossen. Door de geringe Voorbeeld – ‘Dagranddistributie’ in Eindhoven
geluidsproductie maakt EV laden en lossen buiten de gangbare In Eindhoven is een succesvolle proef met dagranddistributie
venstertijden mogelijk. Dit is zowel goed voor het milieu (minder uitgevoerd. Hierbij werd een dieselvoertuig vervangen door
geluid, minder CO2-uitstoot) als commercieel interessant voor een stillere hybride variant waarmee distributie aan de
bedrijven door de tijdswinst die zij hiermee kunnen behalen. dagrand werd toegestaan. Voor de ondernemer leverde dit
grote voordelen op door minder files, waardoor bespaard
werd op brandstof- en personeelskosten. De gemeente heeft
Voorbeeld – Fluisterbus Apeldoorn baat bij een vermindering van de uitstoot van schadelijke
Vanaf juli 2009 rijdt de fluisterbus ‘Whisper’, gedurende een stoffen en geluidsoverlast. Een typische ‘win-win-situatie’
testperiode van twee jaar, mee in de stadsdienstregeling van dus, die ook met EV mogelijk is.
Apeldoorn. De Whisper4 is een hybride bus die is voorzien van
een elektrische wielnaafmotor. Door deze techniek wordt het
brandstofverbruik en de uitstoot van het busvervoer sterk
verminderd. Bovendien is de bus bijna geruisloos. Tijdens de
rit kunnen de batterijen op elk gewenst moment worden
gevoed door een aggregaat, bestaande uit een kleine
verbrandingsmotor en een generator.

3.4 Economie
EV is een geheel nieuw werkgebied met potentieel voor economi-
sche ontwikkeling. De huidige waardeketen van oliewinning,
raffinage, distributie en verkoop bij tankstations aan de ene kant en
toeleveranciers, auto-industrie, distributie en verkoop bij auto- 3
Europese Richtlijn 2002/49/EG is gericht op de evaluatie en de beheersing
dealers aan de andere kant, wordt door de opkomst van EV flink van omgevingslawaai (kortweg de Richtlijn omgevingslawaai).
Zie www.polka.org voor meer informatie.
4
Zie voor meer informatie: www.thewhisper.nl.


4 Voertuigen
Volledig elektrische voertuigen zijn ‘nieuw’ en verschillen van
conventionele voertuigen. Dit leidt tot vragen over de kosten,
actieradius en oplaadtijd, en de veiligheid van elektrische
voertuigen. Deze onderwerpen zullen achtereenvolgens
worden behandeld in Paragraaf 4.1 tot en met Paragraaf 4.3.
Tot slot, zal in Paragraaf 4.4 een overzicht worden gegeven van
elektrische voertuigen die nu of binnenkort te verkrijgen zijn.

Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



12 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten | Deel I: Introductie in EV | 4 Voertuigen

4.1 Kosten Tabel 2: rekenvoorbeeld total cost of ownership benzineauto
Bij de aanschaf van een voertuig spelen de kosten een belangrijke vs. EV (o.b.v. 15.000 km/jaar en looptijd van 5 jaar)
rol. Deze kosten bestaan niet alleen uit aanschafkosten, maar ook
uit brandstofkosten, onderhoudskosten, belastingen en afschrij- Kostenpost VW Golf Nissan Leaf
vingskosten. Ook voor leaseauto’s geldt dat de prijs gebaseerd is op Aanschafprijs (€) 18.200 27.600
alle kosten tijdens bezit en gebruik. Restwaarde (€) 8.300 6.700

De meeste elektrische voertuigen zijn op dit moment duurder in de Verbruik elektriciteit (kWh/km) 0,16
aanschaf dan voertuigen met een verbrandingsmotor, maar door Prijs elektriciteit (€/kWh) 0,20
onder meer lagere brandstof- en onderhoudskosten en fiscale Kosten elektriciteit (€/jaar) 480
voordelen zijn de totale kosten – ook wel ‘total cost of ownership’ of Verbruik benzine (l/100km) 4,50
TCO – soms zeer concurrerend met conventionele benzine- of Prijs benzine (€/l) 1,30
dieselvoertuigen. Kosten brandstof (€/jaar) 880
Rentepercentage 4,80 4,80
Er zijn voor elektrische voertuigen momenteel diverse landelijke
fiscale stimuleringsmaatregelen van kracht, te weten: Afschrijving (€)
• vrijstelling van aanschafbelasting (BPM) (aanschafprijs - restwaarde) 9.800 20.900
• vrijstelling van wegenbelasting (MRB) Wegenbelasting (€) 3.000 0
• geen bijtelling voor zakelijke rijders die ook privé Rente 3.200 4.100
rijden met hun EV. Verzekering (WA + casco) (€) 6.900 5.400
Tabel 2 toont een rekenvoorbeeld van de TCO van een benzineauto Kosten brandstof/elektriciteit (€) 4.400 2.400
(VW Golf ) ten opzichte van een vergelijkbare elektrische auto Onderhoudskosten (€) 1.900 2.300
(Nissan Leaf ). De getallen zoals restwaarde en onderhoud zijn Totale kosten (€) 29.200 35.100
inschattingen en aan verandering onderhevig. Kosten per kilometer 0,39 0,47

De berekening laat zien dat er voor een gemeente die zelf een
elektrisch voertuig wil aanschaffen nog een flinke bijdrage nodig is
om een EV economisch rendabel te maken. Voor de leaserijder ziet
het kostenplaatje er veel gunstiger uit vanwege de vrijstelling van
bijtelling voor zakelijke rijders die ook privé rijden. Een leaserijder
met een elektrisch voertuig is dan goedkoper uit (± € 100,– per maand)
dan bij een conventioneel voertuig.

Bedrijven kunnen naast de hiervoor genoemde fiscale voordelen
voor investeringen in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen zoals
elektrische voertuigen en laadinfrastructuur bovendien gebruik
maken van de MIA/VAMIL-regeling. De milieu-investeringsaftrek
(MIA) maakt het mogelijk om de investering van de winst af te
trekken. Met de VAMIL (Vrij Afschrijven Milieu-investeringen)
kunnen milieu-investeringen willekeurig worden afgeschreven.
Beide regelingen verminderen de fiscale winst, waardoor minder
belasting wordt betaald. De MIA/VAMIL-regeling kan niet door
gemeenten zelf worden aangevraagd. Als gemeenten lease-
voertuigen hebben kan de leasemaatschappij wel MIA/VAMIL
aanvragen en een korting doorberekenen aan de gemeente. De
Milieulijst van MIA/VAMIL wordt jaarlijks vastgesteld en eind van het
jaar bekend gemaakt.5

5
Meer informatie is te vinden op www.belastingdienst.nl


De inschatting van de restwaarde van het batterijpakket is het meest 4.3 Veiligheid
kritieke onderdeel van de kostenberekening. De kosten van het Nieuwe auto’s die op de Nederlandse weg verschijnen moeten door
voertuig worden voor een groot deel bepaald door de kosten van de de Rijksdienst Wegen (RDW) worden gekeurd. Momenteel bevat de
accu, maar er bestaan nog onzekerheden over de exacte levensduur Wegenverkeerswet 1994 geen specifieke veiligheidseisen voor
onder verschillende omstandigheden. De meeste autoleveranciers elektrische voertuigen, maar daar komt begin 2011 verandering in.
bieden garantie van vijf tot acht jaar of 100.000 km op het Voertuigen die worden gebouwd als, of die worden omgebouwd
accupakket om deze onzekerheid weg te nemen. Het beproeven van naar elektrisch aangedreven of hybride elektrische voertuigen,
EV in de praktijk zal helpen hierover meer zekerheid te verkrijgen. moeten vanaf begin februari 2011 voldoen aan bepaalde
Hiermee kunnen de afschrijvingskosten beter worden geschat en veiligheidseisen. Deze eisen hebben specifiek betrekking op de
kan de techniek verbeterd worden. Het is bovendien waarschijnlijk elektrische aandrijflijn. Het bouwjaar van het voertuig doet hierbij
dat de kosten van accu’s zullen dalen vanwege schaalvoordelen bij niet ter zake. Meer informatie over de veiligheidseisen waaraan
toenemende productie en nieuwe efficiënte accutechniek. elektrische voertuigen moeten voldoen is te vinden op www.rdw.nl.6

4.2 Actieradius en oplaadtijd Naast de aandacht voor preventieve veiligheid door middel van
De actieradius van volledig elektrische voertuigen is lager dan de eisen aan elektrische voertuigen die op de Nederlandse weg
actieradius van brandstofvoertuigen. Volledig elektrische voertui- verschijnen, is er ook aandacht voor de veiligheid in geval van een
gen die nu op de markt komen hebben een gemiddelde actieradius calamiteit. Brandweer en politie hebben digitaal toegang tot een
van circa 120-180 km, terwijl conventionele auto’s vaak een zogeheten ‘Crash Recovery List’ die, gekoppeld aan het
actieradius van 400-600 km hebben. De actieradius van elektrische kentekenregister van de RDW, inzicht geeft in de specifieke
voertuigen hangt af van het gewicht en de accu van het voertuig en kenmerken van een voertuig. Hierdoor weten hulptroepen tijdig
wordt daarnaast beïnvloed door onder meer rijgedrag, temperatuur hoe met een elektrisch voertuig om te gaan in geval van een
en gebruik van de verwarming en airconditioning. ongeval. Daarnaast heeft de ANWB in samenwerking met
Rijkswaterstaat een Richtlijn Veiligheidsmaatregelen bij incidenten
Het opladen van elektrische voertuigen kost bovendien meer tijd opgesteld. De nieuwste versie van deze richtlijn geeft aan hoe met
dan het tanken van een brandstofvoertuig. Aan een gewoon elektrische voertuigen moet worden omgegaan in geval van pech of
stopcontact kost het volledig opladen van een elektrisch voertuig incidenten, zodat een gestrande gebruiker snel en veilig geholpen
zes tot acht uur. Snellere laders kunnen deze tijd halveren of zelfs kan worden.
terugbrengen tot vijftien tot dertig minuten. Echter, ook dan is Daarnaast heeft de BOVAG in samenwerking met Innovam een
stoppen om te laden niet wenselijk en is het dus belangrijk om te opleiding ‘Veilig werken aan elektrische auto’s’ voor technici en
laden wanneer men stopt. garagepersoneel ontwikkeld. Deze opleiding is inmiddels gestart.

De nadelen van de beperkte actieradius en langere laadtijd kunnen Tot slot is er aandacht voor de ‘passieve veiligheid’ van elektrische
worden verminderd door verschillende oplossingen, waarbij de voertuigen. Immers, een elektrisch voertuig is bij lage snelheid
meest geschikte oplossingen zich in de toekomst zullen vrijwel geruisloos en daardoor niet goed hoorbaar voor bijvoorbeeld
uitkristalliseren. De oplossingen zijn: fietsers en voetgangers. Dit kan gevaarlijke situaties opleveren. Een
• Range extender: naast de batterij is de auto voorzien van een aantal fabrikanten heeft de elektrische auto daarom uitgerust met
kleine en zuinige generator op (bio)brandstof die de accu een kunstmatig geluidssignaal. In diverse landen wordt onderzoek
onderweg kan bijladen. gedaan naar de consequenties van geluidsarme voertuigen voor het
• Vergrote accucapaciteit: toekomstige technieken bieden kans op verkeer en een eventuele verplichting voor een geluidssignaal.
een range van meer dan 500 km.
• Accu wisselen: een aantal auto’s wordt uitgerust met een
accupakket dat binnen twee minuten kan worden gewisseld voor
een vol accupakket. De gebruiker is geen eigenaar van de accu
maar betaalt voor de gereden kilometers.
• Snelladen: momenteel kost snelladen van de accu minimaal
vijftien minuten, maar diverse fabrikanten werken aan nog
snellere laadtechnieken.
• Inductieladen in de weg: een techniek die nog ver weg is maar
experimenteel op kleine schaal wordt toegepast is het opladen
tijdens het rijden door inductiestroken in de weg.
• Nieuwe producten serviceconcepten: bijvoorbeeld verkoop
van een elektrische auto met de mogelijkheid voor gebruik van
een huur- of leenauto met brandstofmotor voor incidentele
lange ritten. 6
http://tgk.rdw.nl/nl/nederlandse_tgk_site/typegoedkeuring/
veiligheidseisen_elektrische_voertuigen.htm


4.4 Beschikbare voertuigen
Ondanks de uitdaging om elektrische voertuigen verder te ontwik- Voorbeeld – Elektrische vuilniswagen Van Gansewinkel
kelen, heeft bijna elke grote autofabrikant inmiddels een elektrisch In 2009 introduceerde Van Gansewinkel bij wijze van proef
model aangekondigd voor het jaar 2011 of 2012. De modellen een elektrische vuilniswagen gebouwd door Spijkstaal in
verschillen van kleine stadsauto’s tot lichte vrachtwagens. Rotterdam. De wagen kostte 180.000 euro, vergelijkbaar met
De daadwerkelijke levering zal in deze jaren nog in kleine aantallen een dieselvuilniswagen, en heeft een maximumsnelheid van
plaatsvinden, maar het biedt kansen voor verdere opschaling. 40 km/u en een actieradius van 50-70 km. Wel kan er in de
Ook zijn er nieuwe bedrijven ontstaan die bestaande auto’s moderne wagen minder afval en bedraagt de oplaadtijd ruim
ombouwen tot auto’s met een elektrische aandrijflijn. vijf uur. Echter, het bedrijfsafval dat de elektrische vuilnis-
wagen inzamelt wordt verbrand en dat levert weer stroom
Tabel 3 geeft een overzicht van enkele voertuigen die nu beschikbaar om de accu op te laden. De milieuvriendelijk en geruisloos
zijn of in 2011 en 2012 op de markt komen. Een actueel overzicht van opererende wagen is ten behoeve van de veiligheid voorzien
het aanbod van elektrische voertuigen is te verkrijgen via onder van extra optische en geluidssignalen.
meer de webcatalogus van ZERAuto7, de website van Op het voertuig mag zonder groot rijbewijs gereden worden:
TheNewMotion8, en voor specifieke ‘utilityvoertuigen’ de website voor Van Gansewinkel de ideale plek om nieuwe arbeids-
van Spijkstaal9. krachten op te laten stappen naar een verdere loopbaan in
het bedrijf. Voor de medewerkers zelf is het prettiger werken
Tabel 3 toont aan dat elektrische voertuigen in alle soorten en maten doordat ze niet in de uitlaatgassen staan te werken.
te vinden zijn. Uit het voorbeeld van de elektrische vuilniswagen die In navolging op de succesvolle proef in Rotterdam haalt Van
door Van Gansewinkel wordt gebruikt, blijkt dat EV voor specifieke Gansewinkel voortaan ook het restafval op Schiphol op met
toepassingen verschillende voordelen heeft. een 100% elektrische vuilniswagen.

Tabel 3: overzicht van enkele nu of binnenkort beschikbare elektrische voertuigen

Merk en model Voertuigcategorie Beschikbaarheid Voorbeeld
Tazarri Zero Personenauto – economyklasse Beschikbaar

Mitsubishi Imiev (Peugeot Ion, Compacte personenauto 2011
Citroen C-Zero)

Nissan Leaf Personenauto – compacte middenklasser 2011

Renault Kangoo ZE Bestelwagen 2011

All Green Vehicles (AGV) Utility voertuig 2010

Spijkstaal Vuilniswagen 2009

7
http://www.zerauto.nl/catalogus/
8
http://www.thenewmotion.com/ik-wil-elektrisch-rijden/autos/
9
http://www.spijkstaal.nl/index.html


5 EV-infrastructuur
Naast de voertuigen zelf is de infrastructuur om deze voer-
tuigen van energie te voorzien essentieel voor het succes van
EV. Een voordeel is dat de basisinfrastructuur, het elektrici-
teitsnet, er al ligt. Dit hoofdstuk beschrijft de verschillende
soorten laadinfrastructuur (Paragraaf 5.1), de typen laad-
locaties geschikt voor elektrische voertuigen (Paragraaf 5.2) en
de verwachte impact op het elektriciteitsnet (Paragraaf 5.3).

Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



16 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten | Deel I: Introductie in EV | 5 EV-infrastructuur

5.1 Soorten laadinfrastructuur
Er zijn verschillende soorten laadinfrastructuur voor elektrische zodat deze passen in de openbare ruimte en bij de huisstijl van de
voertuigen. Deze verschillen in onder meer laadvermogen (en dus gemeente. Figuur 5 geeft twee voorbeelden van verschillende typen
laadtijd), toepasbaarheid voor verschillende voertuigen en kosten. laadpunten.
Achtereenvolgens wordt hier ingegaan op laadpalen, snelladen,
inductief laden en accu wisselen. Het is goed mogelijk dat de
verschillende soorten laadinfrastructuur in de toekomst naast
elkaar bestaan.

5.1.1 Laadpalen
Het gebruik van laadpalen voor normaal laden is momenteel de
meest gangbare methode om elektrische voertuigen op te laden.
Het is een goede oplossing om voertuigen die langere tijd stil staan
op te laden. Het volledig opladen van de accu duurt nu vaak 6-8 uur,
maar dit zal in de toekomst naar verwachting gehalveerd worden.
Figuur 5: voorbeelden van typen laadpunten

Er zijn verschillende leveranciers van laadpunten voor in de private en
semi-publieke ruimte zoals MisterGreen, Reewoud, Alfen en EV-box.
Daarnaast zijn er meerdere partijen die optreden als exploitant van
publieke laadpunten en als laaddienstverlener10 naar EV-rijders,
waaronder de energiemaatschappijen Eneco, Essent en Nuon.

Stichting e-laad.nl
Een niet-commerciële partij is de Stichting e-laad.nl. Stichting
e-laad.nl is een initiatief van de samenwerkende netbeheerders
in Nederland. Het doel van de stichting is om EV te stimuleren
en om informatie te verzamelen over het laadgedrag van EV
rijders. Deze informatie is nodig om het effect van EV op het
Figuur 4: toekomstschets van laadinfrastructuur in de openbare ruimte elektriciteitsnet te bepalen. Uitbreidingen en/of aanpassingen
van het elektriciteitsnet kan nodig zijn. Hiervoor worden door
Voor het gemak wordt hier gesproken over laadpalen, maar andere Nederland maximaal 10.000 laadpunten in de openbare
uiterlijke vormen zijn ook verkrijgbaar: van een eenvoudig kastje ruimte neergezet. In aanmerking voor een laadpunt komen
voor in de private of semi-publieke ruimte tot een robuust en gemeenten alsook partijen/particulieren die een elektrische
geavanceerd systeem voor de openbare ruimte. Vaak kunnen deze auto aanschaffen. De stichting is in de opstartfase van EV nog
bovendien worden ontworpen naar eigen eisen en wensen, laaddienstverlener. In de nabije toekomst zal de stichting
gaan opereren als kenniscentrum van de netbeheerders en
gemeenten helpen bij het realiseren van oplaadpunten. De rol
van laaddienstverlener zal dan bij commerciële partijen
worden ondergebracht.

Laadpalen zijn geschikt voor het opladen van alle elektrische auto’s,
mits men beschikt over de juiste laadstekker. Om dit probleem op te
lossen werken de Europese standaardisatie instituten aan een norm
voor stekkers voor elektrische voertuigen. Het is de verwachting dat
deze in 2011 officieel wordt vastgesteld.

10
Een laaddienstverlener is een partij die EV-rijders de mogelijk biedt om
gebruik te maken van laadinfrastructuur. Dit kan bijvoorbeeld door (tegen
vergoeding) een pasje uit te geven, waarmee toegang tot de laadinfrastruc-
tuur wordt verleend.


Vooruitlopend hierop heeft de Nederlandse industrie samen met de
overheid besloten de Type 2 stekker uit deze ‘norm-in-wording’ als
standaard te gebruiken voor openbare oplaadpunten.11
De belangrijkste redenen hiervoor zijn:
• de verwachting dat deze stekker in de definitieve standaard wordt
opgenomen.
• de mogelijkheid van deze stekker om met hogere vermogens
(dus sneller) te laden.
• de veiligheid van het systeem: de stekker heeft een vergrendeling
tegen diefstal, misbruik en los maken onder spanning.

Figuur 6 geeft een beeld van de stekker en de hiervoor geschikte
aansluiting bij een laadpunt. De stekker is ontworpen door
fabrikant Mennekes en staat daarom ook bekend als de
‘Mennekesstekker’. Figuur 7: autorisatie door middel van een RFID-pas

5.1.2 Snelladen
Een techniek waarmee de range anxiety – de angst van EV-rijders dat
ze onderweg met een lege accu komen te staan – kan worden
weggenomen is het snelladen. Onder snelladen wordt in dit
document verstaan: laden met een vermogen groter dan 44kW,
waarmee de accu in maximaal dertig minuten volledig opgeladen
kan worden.12 In Japan is een eerste standaard voor snelladen
ontwikkeld: de ‘CHAdeMO’-standaard.13 Deze standaard beschrijft
het communicatieprotocol tussen de auto en de lader en tevens
enkele eisen ten behoeve van de veiligheid waar de stekker voor
snelladen aan moet voldoen.

Met de komst van een standaard maakt het snelladen een snelle
ontwikkeling door. Internationaal zijn er inmiddels meer dan tien
Figuur 6: de gekozen standaardstekker leveranciers van snellaadpalen actief en in meerdere landen worden
snellaadprojecten uitgevoerd. Het het Nederlandse bedrijf Epyon is
Veel openbare oplaadpunten zijn voorzien van een identificatie- aangesloten bij de CHAdeMO-organisatie en heeft samen met
systeem zoals RFID, zodat het systeem met een pasje kan worden Essent in Leeuwarden het eerste snellaadpunt in Nederland
geactiveerd (zie Figuur 7). Dit voorkomt ongeautoriseerd gebruik van gerealiseerd.
het oplaadpunt. De huidige aanbieders van publieke laadpunten
werken momenteel samen om de pasjes op elkaars laadpunten te Hoewel er nog onzekerheden bestaan over het effect van vaak
laten werken. EV-rijders kunnen hierdoor gebruik maken van een snelladen op de levensduur van de accu’s en nog niet alle elektrische
groter netwerk van laadpunten. In de periode tot september 2011 voertuigen geschikt zijn voor snelladen, wordt deze techniek reeds
zullen EV-rijders voor dit gastgebruik geen extra kosten in rekening door veel partijen omarmd. Zo brengen Nissan, Mitsubishi, Peugeot
worden gebracht. In een later stadium zal het nodig zijn een en Citroën het komende jaar auto’s op de markt die geschikt zijn
marktmodel te ontwikkelen, waarbij partijen onafhankelijk van voor snelladen. Ook andere fabrikanten zijn bezig met het
elkaar laaddiensten en gerelateerde diensten naar hun klanten ontwikkelen van snelladen voor hun voertuigen.
kunnen aanbieden en daarbij – met onderlinge verrekening – van
elkaars infrastructuur gebruik kunnen maken. Momenteel worden 11
Het rapport ‘Onderzoek naar een te kiezen uniforme laadstekker voor
hiertoe door de gezamenlijke stakeholders de eerste stappen gezet. elektrische auto’s in Nederland’ (TNO & KEMA, 20 april 2010) is een belangrijke
basis geweest voor de keuze van de standaardstekker en geeft een helder beeld
De verwachting is dat eind 2011 hierover meer bekend is.
van de Europese standaardisatie op het gebied van stekkers en laden.

In Deel II van deze startgids zal nader worden ingegaan op de eisen 12
Bij het snelladen kan nog onderscheid gemaakt worden tussen AC-snelladen
die gemeenten zouden moeten stellen wanneer zij laadpunten (met wisselstroom) en DC-snelladen (met gelijkstroom). Het voert te ver om de
verschillen hiervan in dit document uiteen te zetten. Momenteel is alleen het
willen realiseren.
DC-snelladen operationeel en is het AC-snelladen nog in de ontwikkelingsfase.

13
CHAdeMO staat voor ‘Charge de Move’ ofwel ‘laad om te rijden’ en is een
woordspeling op het Japanse ‘O cha demo ikaga desuka’ wat betekent ‘laten
we een thee drinken terwijl we laden’.


Ondanks de hoge kosten en het grotere energieverlies heeft
inductief laden ook voordelen ten opzichte van conductief laden die
Snellaadnetwerk in Nederland deze techniek interessant maken:
Publieke en private partijen die werken aan snellaadprojecten • Het is gebruiksvriendelijker doordat geen extra handelingen met
in Nederland zijn bezig om gezamenlijk een netwerk te stroomkabels verricht hoeven te worden door automobilisten
realiseren. In de steden Leeuwarden, Amsterdam, Utrecht en (dit scheelt tijd en moeite);
’s-Hertogenbosch lopen projecten om snellaadpunten te • Het is omgevingsvriendelijker door de afwezigheid van kabels en
realiseren. Ook de bedrijven The New Motion en Epyon zijn, laadpalen;
met financiële ondersteuning van de stichting DOEN, bezig • Er is minder kans op vandalisme, waardoor de betrouwbaarheid
om een aantal snellaadpunten voor elektrische auto’s te groter is.
realiseren. In februari 2011 moeten de eerste punten in het
gezamenlijke netwerk van tien snellaadpunten operationeel
zijn. Als locaties zullen plekken gebruikt worden die Voorbeeld – Inductiebus in Italië en Utrecht
gemakkelijk per auto te bereiken zijn zoals wegrestaurants, Contactloos laden kent al enkele toepassingen op het gebied
tankstations en retail-locaties. EV-rijders zullen door middel van EV. In de Italiaanse steden Turijn en Genua worden al
van een abonnement toegang kunnen krijgen tot het netwerk. sinds 2002 30 inductiebussen ingezet. In Utrecht is onlangs
een zelfde soort bus in gebruik genomen. De in Utrecht
gebruikte bussen laden niet over het hele traject, maar alleen
op hun halte bij het Centraal Station. Wanneer ze daar
5.1.3 Inductief laden vertrekken hebben ze genoeg stroom om weer een nieuwe
Naast conductief laden (een stekker in een stopcontact zoals bij ronde te rijden en gedurende de nacht worden ze volledig
laadpalen) is inductief laden (contactloos laden) een technologie opgeladen.
om elektrisch voertuigen op te laden. Deze technologie is bekend
van onder meer de oplader voor de elektrische tandenborstel.
Verschillende bedrijven – onder meer Conductix Wampfler, Evatran,
HaloIPT en P-ion – richten zich momenteel op de toepassing van 5.1.4 Accu wisselen
inductief laden voor EV. Hiervoor moeten inductielussen in het Een andere techniek om de rijafstand te vergroten is het wisselen
wegdek gelegd worden ( Figuur 8) en moeten auto’s geschikt worden van het batterijpakket. Het bedrijf Better Place heeft hiervoor een
gemaakt om inductief te laden. systeem ontwikkeld dat geschikt is voor enkele automodellen van
Renault. Hiermee voert het bedrijf momenteel op enkele locaties
in de wereld proeven uit, maar in Nederland is er momenteel geen
accuwisselstation. Figuur 9 toont een accuwisselstation van
Better Place.

Figuur 8: inductief laden

Inductief laden bevindt zich nog in de experimentele fase. Het is
duur om in de weg inductielussen te leggen en ook het onderhoud
van wegen wordt hierdoor duurder, maar op bepaalde locaties kan
het interessant zijn. Daarnaast is inductief laden momenteel nog Figuur 9: een accuwisselstation van Better Place
minder efficiënt dan conductief laden met een energieverlies van
circa 8% bij inductief laden ten opzichte van minder dan 1% bij
laden via een stopcontact (www.thenewmotion.nl, 2010).


Het belangrijkste voordeel van accu wisselen ten opzichte van de Tabel 4: voorbeelden van verschillende typen laadlocaties
accu opladen is de snelheid waarmee het gebeurt (sneller dan tanken
volgens Better Place). Hierdoor is het gemak voor de automobilist Type laadlocatie Voorbeelden
groot en wordt het probleem van de beperkte actieradius opgelost. Privaat • Thuis op eigen terrein
• Bedrijfsgarages en eigen parkeer
De belangrijkste nadelen zijn de hoge investeringskosten in de
terreinen van bedrijven
wisselstations; deze bedragen € 1 miljoen ten opzichte van circa €
100.000,- voor een snellaadstation. Daarnaast is een (nog) zeer Semi-publiek • Openbare parkeergarages of
beperkt aantal voertuigen geschikt voor accu wisselen. –terreinen (in privaat beheer)
• Retaillocaties zoals winkelcentra,
bouwmarkten
5.2 Laadlocaties
• Hotels en horecagelegenheden
Niet alleen zijn er verschillende soorten laadinfrastructuur voor • Benzinestations en wegrestaurants
elektrische voertuigen, ook zijn er verschillende locaties mogelijk
waar het laden van elektrische voertuigen kan plaatsvinden. Het is Publiek • P+R terreinen
hierbij belangrijk om te realiseren dat het laden van een elektrische • (Gereserveerde) parkeerplaatsen in de
openbare ruimte
auto anders is dan het tanken van een brandstofauto.

Anders denken over tanken Veel Nederlanders (zeker buiten de steden) kunnen met kleine
Aangezien het laden van een elektrisch voertuig meestal aanpassingen prima thuis en/of op het werk laden. Deze groep
langer duurt dan het tanken van een conventioneel voertuig gebruikers (ordegrootte 30%) kan daarmee een drijvende kracht
moet het ‘denken over tanken’ veranderen. In plaats van de worden voor de eerste markt van elektrisch rijden. De ervaring uit
weg af te gaan en dus te stoppen om te tanken, moet het de eerste proeven met EV leert dat laden thuis en op het werk voor
principe adagium gaan gelden: ‘stop niet om te laden, maar laad veel gebruikers vaak voldoende zekerheid biedt. Zeker wanneer de
wanneer je stopt’. Veel mensen doen dit al met apparaten met semi-publieke ruimte van parkeergarages en parkeerplaatsen bij
accu’s erin zoals mobiele telefoons en laptops. Ook elektri- retail-locaties wordt meegeteld is de markt voor elektrisch laden in
sche voertuigen kunnen aan het elektriciteitsnet worden het private domein groot. De angst dat de publieke ruimte met de
gekoppeld wanneer deze niet gebruikt worden. opkomst van EV straks vol staat met laadpalen is daarom
overdreven.

Niettemin zal een grote groep particulieren en bedrijven aangewe-
Het principe ‘laad wanneer je stopt’ is belangrijk bij het bepalen van zen zijn op laden in de publieke ruimte. Dit geldt bijvoorbeeld voor
de locatiekeuze van laadvoorzieningen. Zo zijn de meest geschikte bewoners of forensen die niet op eigen terrein kunnen parkeren.
locaties voor laadvoorzieningen voor normaal laden plekken waar Ook specifieke bedrijven zoals aanbieders van autodeelsystemen
mensen gedurende langere tijd verblijven, zoals thuis of op werk. maken vaak gebruik van parkeerplaatsen in de openbare ruimte.
Daarentegen zijn snelladen of accu wisselen meer geschikt langs Hier kunnen gemeenten een rol spelen om EV mogelijk te maken.
uitvalswegen, zoals tankstations nu. In Deel II wordt nader ingegaan op de maatregelen die gemeenten
in dit geval kunnen nemen.
Met betrekking tot de locatie van laadinfrastructuur wordt veelal
een onderscheid gemaakt tussen private locaties, semi-publieke
locaties en publieke locaties. Tabel 4 geeft enkele voorbeelden van de
verschillende locaties.


Ook zullen er lokaal soms maatregelen zoals het aanleggen van
krachtstroom nodig zijn wanneer veel auto’s tegelijk zullen laden of
wanneer er met een hoog vermogen wordt geladen, maar de
capaciteit van het elektriciteitsnetwerk als geheel is voldoende.

Daarnaast biedt de opkomst van EV kansen om de stroomproductie
te verduurzamen en de capaciteit van het elektriciteitsnet beter te
benutten. Een stijgende prijs van fossiele brandstoffen en efficiën-
tere opwekking en transport van duurzame energie dragen hier ook
aan bij. De opkomst van de elektrische auto kan een versterkend
effect hebben op de groei van duurzame energieopwekking, omdat
elektrische auto’s de potentie hebben om energie op te slaan in de
accu. Dit kan uitkomst bieden op momenten dat veel (duurzame)
energie door bijvoorbeeld wind of zon wordt opgewekt en er weinig
vraag is. Deze energie kan vervolgens worden teruggeleverd aan het
elektriciteitsnet wanneer de vraag groter is dan het aanbod.
Hiervoor zijn intelligente netten (‘smart grids’) nodig, die een
slimme koppeling met de auto mogelijk maken en zo fluctuaties in
het aanbod van elektriciteit opvangen. Intelligente netten in
combinatie met EV helpen enerzijds om de business case van
duurzame energieopwekking zoals windmolens op zee rond te
krijgen. Anderzijds, zorgen intelligente netten ervoor dat er minder
hoeft te worden geïnvesteerd in ‘verzwaring’ van het net (extra
elektriciteitskabels), omdat vraag en aanbod beter kunnen worden
Figuur 10: kaart met laadpunten voor elektrische auto’s gestuurd waardoor de piekbelasting lager zal zijn. De elektrische
auto is zeer geschikt om met een intelligent netwerk te communi-
5.3 Effecten van EV op de elektriciteitsproductie en ceren. Immers, de elektrische auto is een relatief grote stroom-
-levering verbruiker, maar tegelijkertijd is het moment van laden relatief
Wanneer het aantal elektrische auto’s de komende jaren sterk eenvoudig te verschuiven. De meeste auto’s worden namelijk meer
toeneemt en deze – langzaam of snel – worden opgeladen via het dan 90% van de tijd niet gebruikt.
elektriciteitsnet, kan de behoefte aan productie en transport van
elektriciteit ook toenemen. Bovendien kan deze vraag naar
elektriciteit leiden tot extra hoge en ongewenste pieken in het Voorbeeld – Duurzame opwekking en intelligente netten
elektriciteitsverbruik. In Denemarken wordt door een consortium project
onderzoek gedaan naar de koppeling tussen (decentrale)
Netbeheerders verwachten dat de toenemende elektriciteitsvraag duurzame energieopwekking en elektrische auto’s door
door de introductie van EV de komende tien jaar niet tot structurele middel van intelligente netten. De elektrische auto heeft
problemen in de elektriciteitsnetten zal leiden. Ook de stroompro- volgens de onderzoekers de ideale kenmerken om als
ductie zal hier geen echte problemen door ondervinden. Er is in de flexibele consument te dienen: hij staat gemiddeld meer dan
komende tien jaar voldoende reservecapaciteit om pieken op te 20 uur per dag stil, waarvan 12-16uur thuis, hij hoeft maar
vangen. De energievraag (kWh) en vermogensvraag (kW) van 1-4uur per dag te laden en het verbruik is gelijk aan dat van
200.000 elektrische auto’s kunnen probleemloos ingepast worden, een huishouden. Hierdoor zou de elektrische auto’s zeer goed
mits gespreid over het land. Waarschijnlijk ontstaan er zelfs geen ingezet kunnen worden als onderdeel van een slim energie-
problemen als tien tot twintig procent van de Nederlanders systeem, waarbij elektrische auto’s niet alleen energie
elektrisch gaat rijden. Het gaat dan om circa 1 miljoen auto’s. verbruiken, maar ook opslaan en terug leveren aan het
elektriciteitsnet. Hoewel de mogelijkheden veelbelovend zijn,
Wel kunnen er lokaal problemen ontstaan bij mensen die thuis of op bevindt deze toepassing zich nog in de testfase. Meer
het werk opladen. De installaties van huizen zijn meestal uitgelegd informatie is te vinden op www.edison-net.dk.
voor belastingen van maximaal 2kW. Als de auto met meer vermogen
oplaadt, is het verstandig de eigen installatie en eventueel de
netaansluiting aan te passen. Dit geldt ook voor bedrijven. Wanneer
de laadpunten verkeerd op de installatie van het bedrijf worden
aangesloten kan overbelasting ontstaan.


Deel II:
Aan de slag
met EV
Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



6 Doelgroepen voor EV
In Deel I is te zien dat EV kan bijdragen aan het behalen van
milieudoelstellingen en tegelijkertijd economisch interessant
kan zijn. Echter, gegeven de huidige beperkingen van EV is het
van belang dat de stimulering van EV op de juiste doelgroepen
wordt gericht. Paragraaf 6.1 beschrijft de belangrijkste
doelgroepkenmerken en paragraaf 6.2 vertaalt dit naar enkele
voorbeelden van doelgroepen voor EV.

Deel I: Deel II:


Hoofdstuk 1



23 | WATT en hoe in elektrisch vervoer – de startgids voor gemeenten | Deel II: Aan de slag met EV | 6 Doelgroepen voor EV

Startgids elektrisch rijden

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Startgids elektrisch rijden

Ähnlich wie Startgids elektrisch rijden (14)

Mehr von EVConsult

Mehr von EVConsult (8)

Startgids elektrisch rijden