ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

1. 1
Αγγελάκης Κων/νος
Φιλόλογος ΠΕ02
1ο ΓΕΛ. Χορτιάτη
Κώστας Αγγελάκης, Η Έκθεση-Δοκίμιο στο Λύκειο. Μια προσέγγιση
διδασκαλίας μέσα από την ανθολόγηση δοκιμίων και άλλων κειμένων.
Εκδόσεις ΒΑΝΙΑΣ. Θεσσαλονίκη 1992. [απόσπασμα σελ. 30-33]
Στο θέµα της παρουσίασης και κριτικής υπάρχει µια απλή λύση. Ο
καθηγητής µπορεί από την αρχή της σχολικής χρονιάς να δηµιουργήσει στο
τµήµα του µια εσωτερική βιβλιοθήκη, πράγµα για το οποίο τα παιδιά
δείχνουν ιδιαίτερη προθυµία. Αρχικά το κάθε παιδί φέρνει ένα βιβλίο, δη-
µιουργείται έτσι µια σειρά βιβλίων, προτείνεται ο υπεύθυνος ή οι υπεύθυνοι
αυτής της «βιβλιοθήκης» που έχει το προνόµιο όλα τα βιβλία της να είναι µε
δανεισµό στα χέρια των παιδιών και σε εύθετο χρόνο, που συµφωνείται µε τα
παιδιά, καλούνται να γράψουν ένα θέµα έκθεσης.
ένα παράδειγµα:
«Να δώσετε πληροφορίες και να εκφέρετε επιµέρους κρίσεις για το
στόχο του συγγραφέα, τον τίτλο (τη σχέση του µε το έργο), τον τόπο
και τον χρόνο, την υπόθεση, τα πρόσωπα και τα µέσα που χρησιµο-
ποιεί ο συγγραφέας (αφήγηση, περιγραφή, διάλογο, γλώσσα, ύφος)
του βιβλίου που διαβάσατε. Να υποστηρίξετε τις απόψεις σας µε τα
κατάλληλα επιχειρήµατα παρεµβάλλοντας, εάν χρειάζεται, χαρακτη-
ριστικά αποσπάσµατα από το έργο. Φροντίστε να είστε σαφείς έτσι ώ-
στε το κοινό στο οποίο απευθύνεστε (συµµαθητές) να σχηµατίσει µια
πλήρη εικόνα για το έργο και να κατανοήσει την κριτική σας άποψη».
(βλ. 'Εκφραση - 'Εκθεση, τεύχος ΒΙ, σελ. 157 κ.εξ.)
Τα αποτελέσµατα είναι εντυπωσιακά!
Ας δούµε την εργασία ενός µαθητή:

2. 2
Αλέξανδρος Ι. Δεσποτόπουλος
Μελέτες Πολιτικής Ιστορίας
Εκδοτική Αθηνών
Αθήνα 1989
Το βιβλίο του Α.Ι. Δεσποτόπουλου «Μελέτες Πολιτικής Ιστορίας» είναι µια
παρουσίαση τεσσάρων πολιτικών προσωπικοτήτων της Νεότερης Ελλάδας και
των καταστάσεων που επικρατούσαν την εποχή της δραστηριότητάς τους. ·Ετσι το
βιβλίο είναι χωρισµένο σε δύο µεγάλα τµήµατα. Το πρώτο αφορά την εποχή από
την Επανάσταση του '21 έως τη δηµιουργία του Ελληνικού Κράτους και
προβάλλει έτσι τον Καποδίστρια και τον Υψηλάντη· το δεύτερο αφορά την εποχή
της Μεγάλης Ιδέας και προβάλλει τις προσωπικότητες του Κουµουνδούρου και
του Βενιζέλου.
Και στα δύο µέρη, τα πρόσωπα που εξετάζονται έχουν παίξει καθοριστικό
ρόλο στην πορεία της Ελλάδος στην εποχή τους αλλά και µεταγενέστερα. Για αυτό
το λόγο ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει όλη την αλήθεια γύρω από αυτούς,
τους παρεξηγηµένους από πολλούς, πολιτικούς και να τους τοποθετήσει ψηλά στη
συνείδηση του αναγνώστη.
Από την προσεκτική µελέτη αυτού του βιβλίου είναι εύκολο να κατανοήσει
κανείς ότι ο Δεσποτόπουλος πράγµατι πετυχαίνει το σκοπό του. Και αυτό γιατί
γράφει αυτούσια τα όσα οι πηγές που χρησιµοποιεί του υπαγορεύουν και τίποτε
περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Προβάλλει τα αποτελέσµατα των µελετών του
συνοδευόµενα από κείµενα πρωτοτύπων επιστολών των πρωταγωνιστών των
γεγονότων που εξετάζει, από ψηφίσµατα της Βουλής της κάθε εποχής και από
παλαιότερες µελέτες. Τα γεγονότα, που διαδραµατίστηκαν κατά την εποχή που
καθένας από τους εξεταζόµενους πολιτικούς κυβερνούσε, τα παρουσιάζει µε τη
χρονική τους σειρά (δίνοντας µάλιστα και τον ακριβή χρόνο) και συγχρόνως την
αντίδραση, τις ενέργειες, τις σκέψεις και γενικά την πολιτική που ακολούθησε ο
πολιτικός τη συγκεκριµένη στιγµή. Έτσι τεκµηριώνει µε ασφάλεια τα
συµπεράσµατα των µελετών του.

3. 3
Αλλωστε η µεγάλη ισχύς των τεκµηρίων του φαίνεται και από το ότι σε
κανένα σηµείο της µελέτης του δεν προσπαθεί να εκφράσει εκβιαστικά την
προσωπική του γνώµη. Αρκείται στον ακριβή καθορισµό του χρόνου, του τόπου,
των πρωταγωνιστών, του σκοπού και των αποτελεσµάτων των διαφόρων
γεγονότων, καθώς και στην επίδρασή τους στη µετέπειτα πορεία του Ελληνικού
Έθνους, των Βαλκανίων, της Ευρώπης. Παράδειγµα είναι η αναφορά του στις
διπλωµατικές ενέργειες του Καποδίστρια ως υπουργού εξωτερικών της
Ρωσίας κατά το 1814-1815 που καταλήγει στο συµπέρασµα: « ... Δίκαια
χαρακτηρίστηκε ο Καποδίστριας «αρχιτέκτων της Ευρωπαϊκής Ειρήνης των 99
ετών» της περιόδου δηλαδή από το 1815 έως το 1914». Παρόµοια κριτική γίνεται
µετά από το τέλος της παρουσίασης κάθε ενέργειας των πολιτικών, που έρχεται,
όµως, όχι ως απόρροια της προσωπικής εκτίµησης, αλλά ως απόρροια της
Ιστορίας ή των ειδικών εκείνης της εποχής (ιστορικών, πολιτικών - αντιπάλων
κυρίως -, της Βουλής, των Μεγάλων Δυνάµεων, του λαού και άλλων).
Όλες αυτές όµως οι προσπάθειές του, αν και πετυχηµένες, δε θα ήταν τόσο
ισχυρές, αν ο Δεσποτόπουλος δεν ήταν τόσο απλός. Η γλώσσα που χρησιµοποιεί
είναι απλή, κατανοητή στον καθένα, χωρίς δυσκολονόητες λέξεις και λογοτεχνικά
εκφραστικά µέσα. Είναι λιτός και προσανατολισµένος απόλυτα στην ιδέα της
ιστορικοπολιτικής µελέτης του. Αυτό άλλωστε κρατάει υψηλό και το επίπεδο του
βιβλίου, αφού έχει τα χαρακτηριστικά της πραγµατικής µελέτης. Επίσης δεν
εµπλέκει τον αναγνώστη σε µακρές περιόδους, που θα µπορούσαν να ήταν
δυσκολονόητες, και ούτε χρησιµοποιεί εκφραστικά µέσα, για να κοσµήσει απλά τη
γραφή του. Αρκείται στην απλή παρουσίαση και συνεχή εναλλαγή των γεγονότων
έλκοντας έτσι τον αναγνώστη και κρατώντας ζωηρό το ενδιαφέρον του. Έτσι
καταφέρνει να περάσει την αλήθεια, στην οποία στοχεύει, και σε ανθρώπους
κατώτερου µορφωτικού επιπέδου.
Το ύφος του βέβαια δε θα µπορούσε να είναι άλλο από το σοβαρό, που πρέπει
να χαρακτηρίζει κάθε µελέτη. ·Αλλωστε, όπως λέει και στον πρόλογό του, το ύφος
του έργου του είναι καθορισµένο από το σκοπό του.
Ενα ακόµη θετικό στοιχείο είναι οι παραποµπές που κάνει συχνά στις πηγές
του, καθώς και ο τρόπος µε τον οποίο δίνονται τα περιεχόµενα του βιβλίου. Εκεί
παρουσιάζεται µια µικρή περίληψη των γεγονότων της κάθε εποχής και των
ενεργειών του κάθε πολιτικού.
Γενικά το έργο µε τον τρόπο και τη σειρά που ακολουθεί δεν αφήνει κενά στον

4. 4
αναγνώστη, αλλά παρουσιάζεται ως µια ιστορική εξέλιξη από την Επανάσταση
του '21 ως και την εποχή της Μεγάλης Ιδέας, που αποτελούσε την εξέλιξη της
Εθνικής Ιδέας της Φιλικής Εταιρείας. Αποτελεί, λοιπόν, µια έγκυρη πηγή
ιστορικών και πολιτικών γνώσεων. Και πρέπει να τονίσουµε ότι, ενώ στην ουσία
προβάλλει τέσσερα πρόσωπα, δε δίνει τη βιογραφία τους απλά, αλλά τα έργα
τους, γιατί αυτά είναι ικανά να τους κρίνουν ως ιστορικές προσωπικότητες.
"Άλλωστε η αναφορά και µόνο του Δεσποτόπουλου ως συγγραφέα αυτού του
έργου είναι ικανή να δώσει κύρος στη µελέτη, αφού ο Α. Δεσποτόπουλος έχει
µελετήσει τη Νεοελληνική 1στορία και έχει παρουσιάσει πετυχηµένα έργα που
τήν αφορούν, όπως είναι «Η Ελλάς επί Καποδίστρια, Αθήνα 1957», «Η
Απόφασις περί της Ελληνικής Επαναστάσεως του '21, Αθήνα 1965», «Πολιτική
Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, Αθήνα 1979» και άλλα. Είναι εποµένως ένας
έµπειρος µελετητής της πολιτικής ιστορίας µας.
Τέλος θα µπορούσε να λεχθεί ακόµη ότι το έργο του αυτό, «Μελέτες
Πολιτικής Ιστορίας», είναι αρκετά χρήσιµο για τον Έλληνα πολίτη ιδιαίτερα αυτή
την εποχή που η πολιτική κατάσταση της χώρας απαιτεί οπωσδήποτε γνώσεις
πολιτικής ιστορίας από τον καθένα µας.
Σ.Κ., µαθητής Β΄ Λυκείου