Het afgelopen half jaar zijn in het onderwijs in snel tempo aanpassingen doorgevoerd, creatieve oplossingen gevonden en vaardigheden ontwikkeld. Daarop kan worden voortgebouwd om het onderwijs te verbeteren. Tegelijk bracht de coronacrisis knelpunten en kwetsbaar- heden nadrukkelijker aan het licht. Daaruit zijn belangrijke lessen te trekken, aldus de Onderwijsraad in het rapport Vooruitzien voor jonge generaties. De vele onzekerheden vragen om een open en flexibele manier van beleid voeren. Want wat als je met (veel) besmettingen te maken krijgt? Per school is maatwerk nodig én instemming van de mr. Uit gesprekken met (g)mr-leden in het primair onderwijs blijkt dat zij zich terdege bewust zijn van hun belangrijke rol bij de besluitvorming in crisistijd.

1. 4 MR magazine, nummer 6, september 2020
Aanpak vereist maatwerk
(G)MR-LEDEN PAKKEN
HUN ROL TIJDENS DE
CORONACRISIS
Het afgelopen half jaar zijn in het onderwijs in snel tempo aanpassin-
gen doorgevoerd, creatieve oplossingen gevonden en vaardigheden
ontwikkeld. Daarop kan worden voortgebouwd om het onderwijs te
verbeteren. Tegelijk bracht de coronacrisis knelpunten en kwetsbaar-
heden nadrukkelijker aan het licht. Daaruit zijn belangrijke lessen te
trekken, aldus de Onderwijsraad in het rapport Vooruitzien voor jon-
ge generaties. De vele onzekerheden vragen om een open en flexibe-
le manier van beleid voeren. Want wat als je met (veel) besmettingen
te maken krijgt? Per school is maatwerk nodig én instemming van de
mr. Uit gesprekken met (g)mr-leden in het primair onderwijs blijkt dat
zij zich terdege bewust zijn van hun belangrijke rol bij de besluitvor-
ming in crisistijd. Frederik Smit
S
choolbesturen zochten bij het be-
gin van de coronacrisis samen
met medezeggenschapsraden
vooral naar noodverbanden en oplossin-
gen voor direct zichtbare problemen en
pijnpunten, zoals onderwijs op afstand
organiseren, investeren in laptops, op-
vang voor kinderen van ouders met cru-
ciale beroepen regelen en personeelsle-
den flexibel inzetten. Nu vraagt de
beheersing van de coronarisico’s een
meer strategische en samenhangende
manier van beleidvoering om een veilige
fysieke en sociale werk- en leeromgeving
voor personeelsleden en leerlingen te cre-
eren. Met wisselende combinaties van
contact- en afstandsonderwijs en moge-
lijk nieuwe lockdowns die thuiswerken,
skypen en zoomen noodzakelijk maken.
Dit kan een paar maanden, maar mis-
schien ook wel enkele jaren duren, afhan-
kelijk van de beschikbaarheid van een
behandeling of vaccin. De coronacrisis
biedt naast alle stress, spanning en ge-
miste leeropbrengsten, leerpunten waar
de mr op voort kan bouwen.Wat bete-
kent het om bij de beleidsvoering maat-
werk te leveren bij de corona-aanpak?
Een open en lerende houding te creëren,
plannen van aanpak te ontwikkelen, reke-
ning te houden met de gevolgen van
minder onderwijstijd voor bepaalde groe-
pen leerlingen en de belangen van perso-
neel, ouders en leerlingen?
Goed luisteren
Thomas Roskam, gmr-voorzitter van de
RVKO (Rotterdamse Vereniging voor
Katholiek Onderwijs) van 66 basisscho-
len en 20 peuterspeelzalen in Rotterdam
en omgeving: ‘We luisteren als gmr heel
goed naar de zorgen, wensen en sugges-
ties van de scholen hoe om te gaan met
de coronacrisis.We staan open voor
feedback op ons functioneren en voor
nieuwe denkwijzen. Een kennisbijeen-
komst over de rechten en plichten bij
medezeggenschap is door de coronacri-
sis helaas verplaatst naar eind van het
Coronacrisis en
de Wms
De mr heeft instemmingsbevoegd-
heid voor elk door het bevoegd ge-
zag te nemen besluit bij de vaststel-
ling of wijziging van regels op het
gebied van het veiligheids-, gezond-
heids- en welzijnsbeleid, voor zover
niet behorend tot de bevoegdheid
van de personeelsgeleding (artikel
10, lid 1 onder eWms).

2. 5MR magazine, nummer 6, september 2020
>
jaar. Een deel van de gmr-leden wil
(nog) niet live vergaderen, omdat ze tot
een risicogroep behoren.Via Teams ver-
gaderen we digitaal om contact met el-
kaar te houden en over stukken te pra-
ten waar een klap op moet worden
gegeven, zoals de salarisschalen van het
personeel. Het digitaal vergaderen gaat
wel goed, maar ik mis het persoonlijke
contact en de non-verbale communica-
tie tijdens een bijeenkomst. Onlangs
hebben we afscheid genomen van drie
gmr-leden. Ik ben op de fiets gestapt om
ze persoonlijk een bloemetje te brengen
en te bedanken voor hun inzet. Ze gaven
me alle drie een rondleiding door hun
school. Dat heeft me veel meer inzicht
gegeven in de verschillen tussen de
scholen en de problemen waar ze mee te
maken hebben in de verschillende wij-
ken.’ De 300 leerlingen van de basis-
school van zijn kinderen gaan sinds de
coronacrisis niet meer tegelijk door één
poort naar binnen, maar ze kunnen nu
via drie ingangen naar de klassen. Ros-
kam: ‘Ik zit namens de ouders in de gmr
en merk dat het contact met ouders be-
duidend minder is sinds de coronacrisis,
omdat ze niet meer op een gelijk mo-
ment hun kind kunnen wegbrengen. Ik
zet m’n kinderen af in het bestemde tijd-
slot, de middelste van 8.15 tot 8.25 uur,
de oudste tussen kwart voor 9 en 9 uur
en de jongste om 9 uur. Om als gmr
zichtbaarder te worden voor ouders wil-
len we met contactpersonen gaan wer-
ken om de banden met de mr’s van de
diverse scholen aan te halen.’
Communicatie
Belangrijke aandachtspunten in de com-
municatie zijn:
• Open houding. Bestuurders, managers
en (g)mr-leden zijn authentiek, oprecht,
eerlijk en open in de communicatie,
vooral als het om crisisbeheersing gaat.
•Verwachtingenmanagement. Zorg voor
duidelijke verwachtingen naar (g)mr-le-
den. Gaat het om samenwerking tussen
mensen van verschillende scholen in de
gmr zorg dan voor meer structuur en
spelregels, zeker als je elkaar niet per-
soonlijk (meer) kunt ontmoeten. Zorg
bijvoorbeeld voor een online gmr-pagina
waar iedereen informatie kan uitwisselen.
Ook is het verstandig met elkaar richtlij-
nen af te spreken over online vergaderen,
veranderde werkwijzen en ziekte (coro-
na!) van (g)mr-leden.
• Maak progressie zichtbaar. Het ervaren
van progressie, resultaat van je werk zien,
is een van de belangrijkste factoren in
onze werkmotivatie. Maak daarom vooral
ook tijdens online vergaderingen de
voortgang zichtbaar en communiceer dit
(via contactpersonen) met de achterban.
Informeer niet alleen actief, maar vraag
ook input van de achterban.
• Ervaringen uitwisselen. Bied (g)mr-le-
den juist nu de gelegenheid om ervarin-
gen uit te wisselen en van andere scholen
te leren.
Afspraken en protocollen
In het rapportVooruitzien voor jonge ge-
neraties stelt de Onderwijsraad de vraag
of scholen plannen van aanpak hebben
ontwikkeld, zodat leerlingen tijdens de co-
ronacrisis nog onderwijs kunnen volgen.
Cynthia Roos-Kempers, ambtelijk secre-
taris Centrale UN1EK Raad van UN1EK
onderwijs & opvang met twaalf integrale
kindcentra (IKC’s), vier basisscholen met
opvang, een gastouderbureau en een
Sport Outdoor BSO in de regio Maas-
sluis,Vlaardingen en Schiedam kan deze
vraag positief beantwoorden en bena-
drukt dat de inspraakorganen nauw be-
trokken zijn geweest bij de aanpak van
corona en hoe adequaat te reageren op
ontwikkelingen die zich in de toekomst
door deze crisis zouden kunnen voor-
doen. ‘We hebben duidelijke werkafspra-
ken gemaakt en heldere protocollen opge-
steld waarin staat hoe te handelen bij een
coronabesmetting op de scholen. Het be-
stuur heeft een crisisteam in het leven ge-
roepen om scholen support te verlenen
bij het omgaan met prangende vragen
over het virus.’ Het is belangrijk dat een
Zorg voor een consistente bood-
schap naar alle belanghebbenden
Thomas Roskam
Cynthia Roos-Kempers

3. 6 MR magazine, nummer 6, september 2020
school (mogelijke) coronavirusinfecties
zo snel mogelijk meldt bij de GGD.
Roos-Kempers: ‘Op een van onze scho-
len raakte een leerkracht besmet met co-
rona.Volgens de GGD was een bron- en
contactonderzoek niet nodig, omdat de
kans op een uitbraak gering zou zijn. De
school bleef open en er kwam er een ver-
vangende leerkracht. Niet veel later bleek
echter een kind uit een andere groep en
ook twee ouders besmet te zijn. Steeds
meer ouders hielden vervolgens uit angst
voor besmetting hun kind thuis. Door een
goede interne communicatie en een daad-
krachtige aanpak van het crisisteam bleef
alles gelukkig onder controle.We hadden
alternatieven achter de hand om te kun-
nen anticiperen op onverwachte ontwik-
kelingen, een draaiboek en een communi-
catieplan opgesteld om veel voorkomende
vragen van ouders te beantwoorden en
goed geïnformeerd te zijn om een wel-
overwogen besluit te kunnen nemen.’
Plan van aanpak
Waar moet je opletten bij het maken van
een plan van aanpak?
• De grote mate van onzekerheid en on-
voorspelbaarheid van de coronapandemie
vraagt om het instellen van een crisisteam
en het maken van een plan hoe je antici-
peert op onverwachte ontwikkelingen.
• Zorg voor een goed draaiboek met veel-
voorkomende vragen en antwoorden.
• Houd zelf de regie tijdens een vastge-
stelde besmetting. Zoek contact met de
gemeente en de GGD.Weeg hun advie-
zen en neem zelf de beslissing om de
school open te houden of te sluiten.
Leerachterstand
voorkomen
Een gevolg van de coronacrisis is dat
leerlingen minder uren onderwijs krijgen,
de leertijd vermindert en daardoor leer-
achterstanden kunnen oplopen. Sjoerd
Wichems, gmr-voorzitter van SCOH
(Stichting Christelijk Onderwijs Haag-
landen) voor 32 basisscholen, vijf scho-
len voor speciaal onderwijs en 22 peuter-
scholen.Wichems: ‘Ouderbetrokkenheid
is cruciaal bij afstandsonderwijs. In Den
Haag hebben we relatief veel laaggeletter-
derde ouders met kinderen in het basis-
onderwijs die moeite hadden om hun
kinderen te helpen met digitale lessen.
De leerlingen konden de opdrachten
daardoor niet altijd thuis maken, terwijl
alle leerlingen in principe recht hebben
op voldoende uren onderwijs. Datzelfde
zagen we ook in het speciaal onderwijs:
kwetsbare kinderen voor wie persoonlijk
contact en structuur belangrijk zijn en
waarvan de ouders niet altijd de kennis,
taalvaardigheid of motivatie hadden om
hun kind thuis goed te helpen met de op-
drachten.’ Ondanks het feit dat middenin
coronatijd met een nieuwe gmr gestart
werd, is er alles aangedaan om samen
met het management te voorkomen dat
leerlingen met een minder kansrijk thuis-
milieu door afstandsonderwijs onover-
brugbare achterstanden zouden oplopen.
Wichems legt uit: ‘We hebben manieren
gezocht om coronaproof onderwijs aan
te bieden: te differentiëren in het thuis-
aanbod en online onderwijs te combine-
ren met fysiek onderwijs. De zomer-
school is één van de manieren om
leertijdverlenging vorm te geven.Tijdens
de zomervakantie kunnen kinderen in
Den Haag naar de zomerschool waar ze
op vrijwillige basis onderwijs volgen,
sporten en plezier maken. Scholen krij-
Optimaliseren thuisonderwijs
•Thuissituatie. Leraren hebben tijdens de coronacrisis in korte tijd beter inzicht
gekregen in de thuissituatie van leerlingen en hoe die thuissituatie het leren beïn-
vloedt. Dat inzicht kan hen helpen om in de begeleiding en ondersteuning (nog)
beter aan te sluiten bij de individuele leerbehoeften van leerlingen.
• Rol ouders. Leraren hebben veelal ook meer inzicht gekregen in wat de rol van
ouders is of kan zijn bij thuisonderwijs. Hoe ze hun talenten en deskundigheid
kunnen inzetten om het onderwijs te verrijken. Dat kan aanleiding zijn tot her-
nieuwde partnerschappen tussen ouders en school.
• Intake. Scholen zouden bij de intake van nieuwe leerlingen aan ouders zo con-
creet en duidelijk mogelijk moeten aangeven wat ze van hen verwachten bij zowel
fysiek onderwijs op school als bij online onderwijs thuis.
• Zomerschool. Een zomerschool van een paar weken kan voor een leerling een
leerwinst van soms wel een paar maanden opleveren als het een leerprogramma
biedt met gerichte doelen, met veel aandacht voor lezen en de leerlingen les krij-
gen van bekwame leraren, het liefst in kleine groepen. Het CDA en D66 in de
Tweede Kamer hebben tijdens het debat over de coronacrisis en het onderwijs een
motie ingediend dat er een landelijk dekkend aanbod moet komen van lente-, zo-
mer- en eventueel ook herfstscholen waar leerlingen achterstanden kunnen weg-
werken.
SjoerdWichems

4. 7MR magazine, nummer 6, september 2020
gen hiervoor subsidie van de gemeente.’
De zomerscholen bieden dit jaar aan
meer leerlingen extra leertijd om de ach-
terstanden in te halen. Dit is mogelijk
door een additionele investering van
€244 miljoen van het kabinet in inhaal-
en ondersteuningsprogramma’s.
Belangen van personeel,
ouders en leerlingen
Basisscholen mochten na een gedwongen
lockdown van een paar maanden op 11
mei de deuren weer openen.Vanaf die
dag konden scholen met halve groepen
van start. ‘Kinderen zullen de helft van
de tijd les krijgen, zodat eerst de ene helft
van de leerlingen les krijgt en de andere
dag de andere helft’, aldus de minister-
president. ‘Scholen kunnen het heel goed
zelf regelen’, stelde minister Slob van
Onderwijs.Tonnie Konings, lid ouderge-
leding mr van IKC deTriangel, onder-
deel van het Openbaar Primair Onder-
wijs Zoetermeer (19 basisscholen): ‘De
mr is meteen met de directie in gesprek
gaan en er is besloten bij ons op school
halve dagen open te gaan, zodat de leer-
krachten de leerlingen iedere dag zouden
zien. Dat leek ons in het belang van de
leerlingen. De mr had geen tijd om de
achterban te raadplegen of daar ook
draagvlak voor was. Nadat het kabinet
had besloten tot het heropenen van de
scholen, spraken Slob en Rutte zich in de
pers echter opeens uit vóór twee hele da-
gen onderwijs, omdat het de vervoersbe-
wegingen zou beperken en het de ouders
zoveel mogelijk zou ontzien. Dit leidde
tot nogal wat onrust onder ouders bij ons
op school.We begrepen hun verwarring.
In plaats van ons te kunnen richten op
onze inhoudelijke argumenten die uitgin-
gen van het belang van het kind in het
onderwijs, kregen we het gevoel ons te
moeten verantwoorden waarom we niet
de keuze van Slob en Rutte volgden. Ik
heb een ingezonden brief gestuurd naar
deVolkskrant dat niet de scholen, maar
minister Slob en premier Rutte voor veel
onrust hadden gezorgd bij ouders door
scholen eerst vrijheid te bieden en zich
vervolgens toch te bemoeien met het her-
openen van de scholen.’
Uit deze laatste reactie blijkt maar weer
hoe belangrijk duidelijkheid en heldere
communicatie is. De afgelopen tijd is
keer op keer gebleken dat de overheid
niet duidelijk is geweest over de te nemen
maatregelen. De ervaring leert dat scho-
len de vrijheid moeten krijgen om het
Dr. Frederik Smit is onderzoeker
en adviseur onderwijs, https://
frederiksmit.net.
• Basisschool Het Visnet is dicht
vanwege een besmetting. Verus
Nieuwsbrief, 9 juli 2020.
• Education Endowment Foun-
dation: Summer schools. https://
educationendowmentfoundati-
on.org.uk/evidence-summaries/
teaching-learning-toolkit/sum-
mer-schools/
• Frederik Smit (2017). De nieu-
we medezeggenschap in het on-
derwijs. SWP.
• Frederik Smit (2012). Ouders
en school. Succesfactoren voor
betrokkenheid. SWP.
• Onderwijsraad (2020). Vooruit-
zien voor jonge generaties.
Tweede advies over de gevol-
gen van de coronacrisis voor het
onderwijs.
• Ben Tiggelaar. Thuiswerken:
tips uit onderzoek. NRC, 23
maart 2020.
• Tonnie Konings. Slob zorgt
zélf voor verwarring bij ouders.
De Volkskrant, 16 mei 2020.
Tonnie Konings
onderwijs in te richten op basis van
maatwerk en hun professionele oordeel.
Spelen er andere maatschappelijke belan-
gen maak dan als overheid een duidelijke
keuze en communiceer daar helder over.
In een volgend artikel aandacht voor het
voortgezet onderwijs waar de problema-
tiek nog een stuk ingewikkelder is in ver-
band met de leeftijd van de leerlingen. <