3. ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ
ΤΜΗΜΑ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ
ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΛΙΠΟΥΣ ΤΟΥ Σ ΜΑΤΟΣ
ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ ∆ΙΑΦΟΡ Ν ΑΘΛΗΜΑΤ Ν
ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑΣ
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟ∆ΟΥΣ ΤΗΣ ΒΙΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ Τ Ν ∆ΕΡΜΑΤΟΠΤΥΧ Ν
Φωτεινή Ραζάκου MSc

4. Αναγκαιότητα προσδιορισµού
της σωµατικής σύστασης
Η σύσταση του σώµατος είναι εξαιρετικής σηµασίας για
την υγεία και την αθλητική απόδοση
Η υπερβολική συσσώρευση σωµατικού λίπους είναι
δυνατόν να διαφοροποιήσει την αθλητική απόδοση
Οι αθλητές ελέγχουν τη σωµατική τους σύσταση, µε
σκοπό να προσδιορίσουν το σωµατικό τους λίπος αλλά και
το ιδανικό αγωνιστικό τους βάρος για το άθληµα στο
οποίο συµµετέχουν (Ballard et al, 2004)
Οι προσδιορισµοί αποτελούν χρήσιµη διαδικασία
ελέγχου και για τη διατροφική αντιµετώπιση αλλά και για
την επίδραση των προπονητικών προγραµµάτων των
αθλητών στη σωµατική τους σύσταση (Ishiguro et al, 2005)

5. Σωµατική σύσταση άνδρα βάρους 70 kg

6. Μέθοδοι προσδιορισµού
της σωµατικής σύστασης
Εργαστηριακές µέθοδοι (Laboratory methods)
Υδροπυκνοµετρία (Underwater Weighing)
Αεροπυκνοµετρία (Air-Displacement Plethysmography)
Απορρόφηση Ακτίνων x ∆ιπλής Ενέργειας (DEXA)
Φορητές µέθοδοι (Field methods)
Βιοηλεκτρική Αντίσταση (BIA)
∆ερµατοπτυχοµέτρηση (Skinfolds)

7. Εργαστηριακές µέθοδοι (Laboratory methods)
Αεροπυκνοµετρία (ADP)
Νέα µέθοδος πυκνοµέτρησης
Πυκνοµέτρηση µε τη βοήθεια του αέρα
Όργανο µέτρησης: BOD POD

8. Εργαστηριακές µέθοδοι (Laboratory methods)
Αεροπυκνοµετρία (ADP)
Αρχή λειτουργίας της µεθόδου
Νόµος Boyle : P1*V1=P2*V2
d=m/V
%BF=[(4.95/d)–4.500] X 100
%BF=[(5.01/d)–4.57] X 100

9. Φορητές µέθοδοι (Field methods)
Βιοηλεκτρική αντίσταση (ΒΙΑ)
Αρχή λειτουργίας της µεθόδου
Οι ιστοί του σώµατος συµπεριφέρονται ως αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύµατος

10. Φορητές µέθοδοι (Field methods)
Η µέθοδος των δερµατοπτυχών
Όργανο µέτρησης: ∆ερµατοπτυχόµετρο
Αρχή λειτουργίας: Το υποδόριο λίπος αντικατοπτρίζει τη
συνολική ποσότητα του λίπους στον οργανισµό
Μέτρηση των πτυχών του δέρµατος

11. Εγκυρότητα της ADP
Η πλειοψηφία των µελετών που ερευνά την
ακρίβεια και αξιοπιστία της ADP συνέκριναν την
αεροπυκνοµετρία µε την υδροστατική µέθοδο
(HW) και λιγότερες µε την DEXA
Οι διαφορές ADP και HW ήταν πολύ µικρές
σε διάφορους πληθυσµούς (Biaggi et al,
1999;Ball & Altena, 2004)
Οι περισσότεροι ερευνητές κρίνουν ότι η ADP
χαρακτηρίζεται από ακρίβεια και αξιοπιστία σε
διάφορες πληθυσµιακές οµάδες (McGrory et al,
1995;Biaggi et al, 1999;Petroni et al, 2003;Ball &
Altena, 2004;Fields et al, 2005)

12. Εγκυρότητα της ADP σε αθλητές – αθλήτριες
Μελέτη που έγινε σε αθλητές συνέκρινε την
ADP µε την HW και βρήκε παρόµοιες τιµές στην
πυκνότητα του σώµατος σε διάφορες καταστάσεις
ενυδάτωσης (Utter et al, 2003)
Άλλη µελέτη έδειξε την αξιοπιστία της µεθόδου
σε αθλήτριες και τη συµφωνία της µε την DEXA
(Ballard et al,2004)
Αποτελέσµατα έρευνας υποστηρίζουν τη χρήση
της ADP για την εκτίµηση του σωµατικού λίπους
σε παλαιστές (Dixon et al, 2005)

13. Σκοπός της έρευνας
Σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να προσδιοριστεί η
σωµατική σύσταση των αθλητών του δείγµατος µε την
αρωγή των τριών διαφορετικών µεθόδων, αλλά κυρίως,
να γίνουν οι µεταξύ τους συσχετίσεις, ώστε να διαπιστωθεί
η εγκυρότητα των δύο µεθόδων σε σχέση µε τη µέθοδο
αναφοράς της αεροπυκνοµετρίας (ADP)

14. Σκοπός της έρευνας
Βασικό ερώτηµα
Κατά πόσο οι «φορητές» µέθοδοι (δερµατοπτυχές, ΒΙΑ) δίνουν
αποτελέσµατα εγγύτερα προς αυτά της εργαστηριακής µεθόδου;
Επιµέρους ερωτήµατα
α) µπορούν να χρησιµοποιηθούν µε αξιοπιστία στους αθλητές οι µέθοδοι της
ΒΙΑ και των δερµατοπτυχών
β) συγκλίνουν οι τιµές των τριών µεθόδων σε άτοµα χαµηλού βάρους και
ποσοστού λίπους
γ) παρατηρείται απόκλιση των τιµών, σε εξεταζόµενους υψηλού βάρους και
υψηλού ποσοστού λίπους

15. Σκοπός της έρευνας
Υποθέσεις
1η υπόθεση: H µέθοδος αναφοράς της αεροπυκνοµετρίας (ADP) είναι
πράγµατι σύντοµης διάρκειας, εύκολη και αξιόπιστη
2η υπόθεση: Oι τρεις µέθοδοι δεν παρουσιάζουν στατιστικά
σηµαντικές διαφορές µεταξύ τους
3η υπόθεση: Ο παράγοντας «βάρος» επηρεάζει τις παραπάνω
διαφορές
4η υπόθεση: Ο παράγοντας «ποσοστό λίπους» επηρεάζει τις τυχόν
διαφορές των µεθόδων

16. ∆είγµα της έρευνας
24 αθλητές
Tae Kwon Do, Πάλης, Άρσης βαρών, Κωπηλασίας
Στίβου, Ποδοσφαίρου, Καλαθοσφαίρισης,
Υδατοσφαίρισης
∆ιαφορετικού προπονητικού επιπέδου (υψηλό, µέτριο,
χαµηλό)

17. ∆είγµα της έρευνας
Τυπική
Άνδρες απόκλιση
Ηλικία (έτη) 21,5 ±2,89
Ύψος (m) 1,78 ±0,06
Βάρος (kg) 80,1 ±11,3
∆ΜΣ (kg/m2) 25,2 ±3,25

18. Μεθοδολογία της έρευνας
Φάσεις συλλογής πληροφοριών
Α. Γενικές & Ανθρωποµετρικές Εκτιµήσεις
Β. Βιοηλεκτρική Αντίσταση
Γ. Αεροπυκνοµετρία
∆. ∆ιατροφικός Προσδιορισµός

19. Μεθοδολογία της έρευνας
Α. Γενικές & Ανθρωποµετρικές Εκτιµήσεις
Ηλικία
Βάρος
Ύψος
Επίπεδο αθλητή
12 Περιφέρειες
12 ∆ερµατοπτυχές

20. Μεθοδολογία της έρευνας
Β. Βιοηλεκτρική Αντίσταση
% ποσ. λίπους
kg λίπους
% άλιπης µάζας
kg άλιπης µάζας
% ποσ. νερού
lt νερού
Μεταβολισµός Ηρεµίας (RMR)
Βιοηλεκτρική Αντίσταση

21. Μεθοδολογία της έρευνας
Γ. Αεροπυκνοµετρία
% ποσ. λίπους
kg λίπους
% άλιπης µάζας
kg άλιπης µάζας
πυκνότητα σώµατος
Βάρος σώµατος

22. Μεθοδολογία της έρευνας
∆. ∆ιατροφικός Προσδιορισµός
∆ιαιτολογικό ιστορικό τελευταίου 24ωρου Ηµερολόγιο συχνότητας
Ανάλυση ∆εδοµένων

23. Όργανα της έρευνας
Α. Ανθρωποµετρικές Εκτιµήσεις
Ζυγαριά Seca (ακρίβειας 0,1kg)
Αναστηµόµετρο Seca (ακρίβειας 0,5cm)
Υφασµάτινη µετροταινία
(µε προσέγγιση 1mm)
∆ερµατοπτυχόµετρο Lange
(ακρίβειας 1mm)

24. Όργανα της έρευνας
Β. Βιοηλεκτρική Αντίσταση
MALTRON BODY ANALYZER, BF-907

25. Όργανα της έρευνας
Γ. Αεροπυκνοµετρία
όργανο µέτρησης:
BOD POD,
Life Measurement INC.,
Concord, CA

26. Εξισώσεις
Siri, 19611 : % BF = [(4.95/Db) – 4.500] X 100
Brozek et al, 19632 : % BF = [(4.57/Db) - 4.142] X 100
1SiriW.E. (1961). Body composition from fluid spaces and density: Analysis of methods. In: J. Brosek, A. Henschel (eds),
techniques for measuring body composition. Washington, D.C: National Academy of Sciences,
National Research Counsil, pp. 223-224.
2Brozek, J., Grande, J., Anderson, T., & Keys, A. (1963). Densitometric analysis of body composition:
A review of some quantitative assumptions.
Annals of the New York Academy of sciences, 110, 113-140.
BF = σωµατικό λίπος
Db = πυκνότητα σώµατος

27. Εξισώσεις
1. Jackson & Pollock, 1978 µε το άθροισµα των 7 δερµατοπτυχών :
Db = 1,112-(0,00043499 Χ άθροισµα δερµατοπτυχών) + [0,00000055 Χ (άθροισµα
δερµατοπτυχών)2] - (0,00028826 Χ ηλικία)
2. Jackson & Pollock, 1978 µε το άθροισµα των 3 δερµατοπτυχών :
Db = 1,10938-(0,0008267 Χ άθροισµα δερµατοπτυχών) + [0,0000016 Χ (άθροισµα
δερµατοπτυχών)2 ] – (0,0002574 Χ ηλικία)
3. Lohman et al, 1981 µε το άθροισµα των 3 δερµατοπτυχών :
Db = [1,0982-(άθροισµα δερµατοπτυχών Χ 0,000815)] + [(άθροισµα δερµατοπτυχών)2 Χ
0,00000084]
Db = πυκνότητα σώµατος

28. Αποτελέσµατα
% λίπος ΑDP
% λίπος ADP
% λίπος BIA
% λίπος BIA
% λίπος ∆ΕΡJP3
% λίπος J&P 7∆ΕΡ
0,0 3,0 6,0 9,0 12,0 15,0 0,0 3,0 6,0 9,0 12,0 15,0
% ποσοστό λίπους % ποσοστό λίπους
% λίπος ADP
% λίπος BIA
% λίπος LOHMAN
0,0 3,0 6,0 9,0 12,0 15,0
% ποσοστό λίπους

29. Αποτελέσµατα
% λίπος J&P7∆ΕΡ
% λίπος BIA
% λίπος ΑDP
30,0
% ποσοστό λίπους
20,0
10,0
0,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Αθλητές

30. Αποτελέσµατα
% λίπος J&P3 ∆ΕΡ
% λίπος BIA
% λίπος ΑDP
30,0
% ποσοστό λίπους
20,0
10,0
0,0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Αθλητές

31. Αποτελέσµατα
% λίπος LOHMAN
% λίπος BIA
% λίπος ΑDP
30,0
% ποσοστό λίπους
20,0
10,0
0,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Αθλητές

32. Αποτελέσµατα
Επίπεδα σηµαντικότητας των διαφορών των τριών µεθόδων (one-
way ANOVA) για p>.05
Μέθοδος αναφοράς Συγκρίσιµη µέθοδος Επίπεδο
σηµαντικότητας (p)
ADP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 7∆ΕΡ) 0,104
BIA 0,684
ADP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 3∆ΕΡ) 0,003
BIA
0,653
ADP ∆ερµατοπτυχές (Lohm, 3∆ΕΡ) 0,783
BIA
0,681

33. Αποτελέσµατα
Επίπεδα σηµαντικότητας των συγκρίσεων µεταξύ των δύο µεθόδων
(t-test για p>.05)
Συγκρίσιµες µέθοδοι Επίπεδο
σηµαντικότητας
∆ερµατοπτυχές (J&P, 7 ∆ΕΡ) vs BIA 0,441
∆ερµατοπτυχές (J&P, 3 ∆ΕΡ) vs BIA 0,035
∆ερµατοπτυχές (Lohm, 3 ∆ΕΡ) vs BIA 0,984

34. Αποτελέσµατα
18, 5
18,5
16, 2 Βάρος Βάρος
15,5 <80,1kg 15,5 < 80,1kg
>80,1kg > 80,1kg
15,0 14,0
15,0
% ποσοστό λίπους
% ποσοστό λίπους
Μέθοδος µέτρησης Μέθοδος µέτρησης
10,2 10,3 ∆ΕΡLohman ∆ΕΡJP7
10,1 10,3
BIA 1 0,2 BIA
10,0 ΑDP ΑDP
10,0
7,6
5,0
5,0
0,0 0,0
Μ.Ο. M.O.
1 8, 5
Βάρος
1 5, 5 < 8 0, 1kg
> 8 0, 1kg
15,0
%π σ τόλ ο ς
Μέθοδος µέτρησης
ίπ υ
11, 1 ∆ΕΡJP3
1 0, 2 1 0, 3
BIA
ΑDP
10,0
ο οσ
6 ,6
5,0
0,0
M.O.

35. Αποτελέσµατα
Επίπεδα σηµαντικότητας των συγκρίσεων µεταξύ των τριών
µεθόδων ανάλογα µε το βάρος (ΜANOVA) για p<.05
Μέθοδος αναφοράς Συγκρίσιµη µέθοδος Επίπεδο
σηµαντικότητας
ADP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 7∆ΕΡ) 0,0341 0,2422
BIA 0,9971 0,5202
ΑDP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 3∆ΕΡ) 0,0011 0,0192
BIA 0,9971 0,4902
ADP ∆ερµατοπτυχές (Lohm, 3∆ΕΡ) 0,9811 0,6932
BIA 0,9971 0,5202
1µε βάρος ≤ 80,1kg
2µε βάρος > 80,1kg

36. Αποτελέσµατα
18,9
16,4 ∆ΜΣ
15,7 <25,2kg/m2
>25,2kg/m2
15,0
% ποσοστό λίπους
Μέθοδος µέτρησης
10,4 10,4 10,5 ∆ΕΡLohman
BIA
10,0 ΑDP
5,0
0,0
Μ.Ο.

37. Αποτελέσµατα
19,5
20,0 19, 5
% λίπος µε ADP 20,0
16,5
ποσοστό < Μ.Ο. % λίπος µε ADP
15,3 ποσοστό > Μ.Ο. ποσοστό <Μ.Ο.
15,3 ποσοστό >Μ.Ο.
15,0 14,4
% ποσοστό λίπους
Μέθοδος µέτρησης 15,0
% ποσοστό λίπους
Μέθοδος µέτρησης
∆ΕΡLohman ∆ΕΡJP7
10,4 BIA
9,9 10,4 BIA
9,4
ΑDP 9,4 ΑDP
10,0
10,0
7,3
5,0 5,0
0,0
0,0
Mean
Mean
1 9,5
20,0
% λίπος µε ADP
< M.O.
15,3 > M.O.
15,0
% ποσοστό λίπους
Μέθοδος µέτρησης
11, 4 ∆ΕΡJP3
1 0,4 BIA
9,4
ΑDP
10,0
6,3
5,0
0,0
M.O.

38. Αποτελέσµατα
Επίπεδα σηµαντικότητας των συγκρίσεων µεταξύ των τριών
µεθόδων ανάλογα µε το % ποσοστό λίπους (ΜANOVA) για p<.05
Μέθοδος αναφοράς Συγκρίσιµη µέθοδος Επίπεδο
σηµαντικότητας
ADP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 7∆ΕΡ) 0,0331 0,1212
BIA 0,4861 0,2332
ΑDP ∆ερµατοπτυχές (J&P, 3∆ΕΡ) 0,0011 0,0052
BIA 0,4711 0,2062
ADP ∆ερµατοπτυχές (Lohm, 3∆ΕΡ) 0,8421 0,4752
BIA 0,4781 0,2392
1µε λίπος ≤ 14,0%
2µε λίπος > 14,0%

39. Συµπεράσµατα
H ADP φαίνεται να είναι αξιόπιστη, σύντοµης διάρκειας
και άνετη µέθοδος για τον προσδιορισµό της σωµατικής
σύστασης των αθλητών
Υπάρχει στατιστικά µη σηµαντική διαφορά µεταξύ των
µεθόδων των δερµατοπτυχών και της ΒΙΑ µε τη µέθοδο
αναφοράς ADP
Οι µέθοδοι των δερµατοπτυχών και της ΒΙΑ
παρουσιάζουν στατιστικά µη σηµαντικές διαφορές µεταξύ
τους

40. Συµπεράσµατα
Η µεγαλύτερη ταύτιση αποτελεσµάτων παρουσιάζεται
όταν στη µέθοδο των δερµατοπτυχών χρησιµοποιείται η
εξίσωση του Lohman (3 ∆ερ)
Το µικρότερο επίπεδο σηµαντικότητας εµφανίζεται όταν
χρησιµοποιείται η εξίσωση των Jackson & Pollock (3 ∆ερ)

41. Συµπεράσµατα
Όσον αφορά τον παράγοντα «βάρος»:
Για αθλητές που βρίσκονται κάτω από το Μ.Ο. του
βάρους (80,1kg) οι µέθοδοι των δερµατοπτυχών
(Lohman-3 ∆ερ) και της ΒΙΑ παρουσιάζουν
συµπίπτουσες τιµές µε τη µέθοδο αναφοράς ADP
Η µέθοδος των δερµατοπτυχών (µε τις εξισώσεις των
Jackson & Pollock µε τις 7 και τις 3 δερµατοπτυχές)
φαίνεται να παρουσιάζει στατιστικά σηµαντικές
διαφορές µε τη µέθοδο αναφοράς ADP

42. Συµπεράσµατα
Όσον αφορά τον παράγοντα «βάρος»:
Για αθλητές που βρίσκονται πάνω από τον Μ.Ο. του
βάρους, οι τρεις µέθοδοι δεν φαίνεται να παρουσιάζουν
στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ τους, εκτός από
τη µέθοδο των δερµατοπτυχών (J&P 3 ∆ερ) που
παρουσιάζει στατιστικά σηµαντική διαφορά µε τη µέθοδο
αναφοράς

43. Συµπεράσµατα
Όσον αφορά τον παράγοντα «λίπος»:
Για αθλητές που βρίσκονται κάτω από το Μ.Ο. του
ποσοστού λίπους (<14%), φαίνεται ότι η µέθοδος των
δερµατοπτυχών µε τις εξισώσεις 7 και 3 ∆ερ παρουσιάζουν
στατιστικά σηµαντική διαφορά από την τιµή της µεθόδου
αναφοράς ενώ οι µέθοδοι της ΒΙΑ και των δερµατοπτυχών
(Lohman 3∆ΕΡ) συµπίπτουν µε τη µέθοδο αναφοράς
Στους «παχείς» αθλητές (ποσοστό λίπους>14%) δεν
προκύπτει διαφορά µεταξύ των µεθόδων, παρά µόνον µε
τη µέθοδο των δερµατοπτυχών (J&P 3∆ΕΡ)

44. Συµπεράσµατα
Πρακτικά,
τα συµπεράσµατα αυτά σηµαίνουν ότι και οι
τρεις µέθοδοι φαίνεται να δίνουν αποτελέσµατα
αξιόπιστα
και ότι,
οι «φορητές» µέθοδοι (δερµατοπτυχές και
ΒΙΑ) στους άνδρες αθλητές µπορούν να
χρησιµοποιηθούν µε αξιοπιστία, αρκεί να
προσεχθεί η επιλογή της εξίσωσης που θα
χρησιµοποιηθεί

45. Ειδικά συµπεράσµατα
Οι «γενικευµένες» εξισώσεις των Jackson &
Pollock των 7 και των 3 δερµατοπτυχών,
φαίνεται να υποτιµούν το ποσοστό λίπους σε
σχέση µε τη µέθοδο αναφοράς σε αθλητές
χαµηλού βάρους ή χαµηλού ποσοστού λίπους
Η εξίσωση του Lohman, που χρησιµοποιεί τις
3 δερµατοπτυχές (τρικεφάλου, υποπλατίου και
κοιλιάς) και η ΒΙΑ φαίνεται ότι δίνουν τιµές
παρόµοιες των τιµών της ADP (9,9%, 10,4%
και 9,4% αντίστοιχα)

46. Ειδικά συµπεράσµατα
Οι τιµές µε τις τρεις µεθόδους συνέπιπταν και
στις περιπτώσεις των αθλητών ποδοσφαίρου,
πάλης καθώς και αυτών, που παρουσίαζαν
συµµετρικές αναλογίες στο σώµα τους, δηλαδή
των µεσοµορφικών αθλητών
Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι για την
αξιοπιστία και την εγκυρότητα της µεθόδου της
ADP χρησιµοποιήθηκαν δείγµατα µεσοµορφικών
αθλητών (Collins et al, 1999, Utter et al, 2003 &
Dixon et al, 2005)

47. Συνοπτικά συµπεράσµατα
Η µέθοδος αναφοράς της αεροπυκνοµετρίας
(ADP) φαίνεται να είναι αξιόπιστη, σύντοµης
διάρκειας, άνετη και δεν απαιτεί µεγάλη
εξειδίκευση από τον εφαρµοστή
Η µέθοδος των δερµατοπτυχών απαιτεί
εξειδικευµένο εφαρµοστή και υψηλό επίπεδο
εµπειρίας
Η µέθοδος της βιοηλεκτρικής αντίστασης (ΒΙΑ)
είναι γρήγορη, άνετη και χρησιµοποιείται µε
µεγαλύτερη ασφάλεια σε αθλητές µε σταθερό
βάρος, καλή ενυδάτωση και όχι ακραίες τιµές
∆ΜΣ

48. Συνοπτικά συµπεράσµατα
Στους αθλητές µπορεί µε ασφάλεια εναλλακτικά
να χρησιµοποιηθούν οι «φορητές» µέθοδοι της
ΒΙΑ και των δερµατοπτυχών
Στους αθλητές, η εξίσωση του Lohman (3 ∆ΕΡ)
που υιοθετείται και από την NCAA, φαίνεται να
είναι περισσότερο ακριβής από άλλες εξισώσεις

49. Προτάσεις
Περισσότερες έρευνες θα πρέπει να
πραγµατοποιηθούν για την αξιοπιστία και την
εγκυρότητα των µεθόδων
Για τον καλύτερο και πληρέστερο προσδιορισµό
της σύστασης του σώµατος στους αθλητές,
προτείνεται η εκτίµηση του σωµατικού λίπους και
µε τις δύο «φορητές» µεθόδους ΒΙΑ και
δερµατοπτυχές