επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της αυξανόμενης ζήτησης για την παραγωγή ξύλου και την ανάγκη να διατηρηθεί η βιωσιμότητα και η βιοποικιλότητα των δασικών οικοσυστημάτων

1. Η Σημασία της ποιότητας
των παραγομένων φυταρίων
στην παραγωγή ξυλείας και
ενέργειας
Φώτης Κιουρτσής
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης
Δ/νση Συντονισμού & Επιθεώρησης Δασών

2. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Ένα από τα κύρια θέματα
που αντιμετωπίζει ο
τομέας των δασών αφορά
την επίτευξη ισορροπίας
μεταξύ της αυξανόμενης
ζήτησης για την
παραγωγή ξύλου και την
ανάγκη να διατηρηθεί η
Κόκκινο = Τα δάση πριν 8.000 χρόνια
βιωσιμότητα και η
Πράσινο= Τα δάση Σήμερα
βιοποικιλότητα των
δασικών
οικοσυστημάτων.

3. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Οι νέες προσεγγίσεις για να
εξασφαλιστεί
αποτελεσματικότερη
διαχείριση των
οικοσυστημάτων και να
εφαρμοστεί εντατική
δασοπονία, είναι να αυξηθούν
οι αποδόσεις ξυλείας. Για να
επιτευχθεί αυτή η στροφή,
πρέπει να καθοριστεί το
οικονομικό δυναμικό των
διάφορων διαθέσιμων
επιλογών,
συμπεριλαμβανομένης της
χρήσης της βιοτεχνολογίας και
της γενετικής.

4. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η υποβάθμιση της φυσικής ικανότητας
αναγέννησης των παραγωγικών
δασών, είναι δυνατόν να λυθεί και μέσω της
πιστοποίησης των δασών, εφόσον περιγραφούν
και γίνουν πράξη τα παρακάτω:
 Μέτρα διατήρησης της βιοποικιλότητας του
οικοσυστήματος και σταθεροποίηση της δομής
των δασών.
 Ιεράρχηση της εκμετάλλευσης των δασών στην
διαδικασία διαχείρισης τους.
 Η οργάνωση και η
εφαρμογή αποτελεσματικών αναδασώσεων
 Η διατήρηση ή η αύξηση της
παραγωγικότητας των δασών με την εισαγωγή
νέων ειδών εάν και εφόσον απαιτείτε
 Η πρόληψη της μείωσης των ιδιοτήτων των
βασικών παραμέτρων των ατόμων
σποροπαραγωγών συστάδων

5. Η Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η αναδάσωση αποτελεί μέσο για την
επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού,
ο οποίος μπορεί να είναι
 η παραγωγή ξύλου ,ενέργειας ή άλλων
προϊόντων (οικονομικός σκοπός),
 η προστασία του εδάφους από τη
διάβρωση
 η ρύθμιση της ροής των ορεινών
υδάτων (υδρονομικός σκοπός),
 η αναψυχή και η υγιεινή επίδραση του
δάσους,
 η ρυθμιστική επίδραση στην
οικολογική ισορροπία βεβαρημένων
οικοσυστημάτων (βιομηχανικών και
αστικών περιοχών).

6. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η εκλογή των
δασοπονικών ειδών τα
οποία συνθέτουν τη
μελλοντική συστάδα,
αποτελεί ένα από τα
σημαντικότερα
δασοκομικά μέτρα που
καθορίζουν τους
παραπέρα χειρισμούς
για πολλές δεκαετίες.

7. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η επιτυχία ή
αποτυχία των
αναδασώσεων
εξαρτάται κατά
μεγάλο μέρος από
την επιτυχημένη ή μη
εκλογή του είδους ή
ειδών που θα
χρησιμοποιηθούν.

8. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Οι βασικές προϋποθέσεις
είναι :
 Να είναι βιολογικά
προσαρμοσμένα προς τις
οικολογικές συνθήκες του
σταθμού στον οποίο θα
εισαχθούν.
 Να ανταποκρίνονται στις
απαιτήσεις του υπάρχοντα
δασοπονικού σκοπού.
 Η εγκατάστασή τους και ο
παραπέρα χειρισμός τους
να είναι εύκολος και χωρίς
υψηλές δαπάνες.

9. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Οι
σημαντικότεροι
παράγοντες
που μπορούν
να επηρεάσουν
την ποιότητας
των προϊόντων
ξύλου είναι οι
εξής:

10. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας

11. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 Το είδος του ξύλου
 Η πυκνότητα του
 Σομφό & Εγκάρδιο
 Πρώιμο & όψιμο
 Εκχυλίσματα & pH
 Ακανόνιστη δομή
 Ασθένειες
 Μεταβλητότητα
 Ρίκνωση & διόγκωση
 αντοχή των ινών σε
εφελκυσμό

12. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 Τα υψηλής ποιότητας φυτάρια
πλατύφυλλων επιλέγονται καλύτερα
όταν επιλέγονται με βάση την αρχικό
ύψος βλαστού και το μορφολογικό τύπο
του ριζικού συστήματος (δηλ. Ύψη
βλαστού 40-50 εκατοστών με ένα ριζικό
σύστημα τουλάχιστον 40 cm
μήκος και πλούσιο σε λεπτές ρίζες).
 Φύτευση με φυτάρια αυτών
των μορφολογικών
χαρακτηριστικών μπορεί να βελτιώσει
σημαντικά τις αυξητικές επιδόσεις και θα
συμβάλει στην προώθηση της
ανάπτυξης των αναδασώσεων που
είναι προσανατολισμένες
στην παραγωγή υψηλής ποιότητας ξύλου

13. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Σε φυτείες ερυθρελάτης η αξιολόγηση της
επίδρασης ορισμένων παραγόντων όπως η
ποιότητα των επιφανειών αναδάσωσης, η
αξιοποίηση του γενετικού δυναμικού και οι
δασοκομικοί χειρισμοί εκτιμούνται σε σχέση με
την παραγωγή :
 φύτευση δενδρυλλίων που προέρχονται από
σποροπαραγωγές συστάδες βελτιώνει κατά 10%
την αύξηση του ύψους),
 φύτευση δενδρυλλίων που προέρχονται από
μοσχεύματα και ελεγχόμενες διασταυρώσεις
βελτιώνει κατά 15 % την αύξηση του ύψους
 φύτευση δενδρυλλίων που προέρχονται από
ποικιλίες που παράγονται μέσω της
εμβρυογένεσης και επιλέγονται από
σποροπαραγωγές συστάδες με την χρήση
γενετικών δεικτών βελτιώνει κατά 20% την
αύξηση του ύψους.

14. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η αξιολόγηση της επίδρασης παραγόντων όπως
 η ποιότητα των επιφανειών αναδάσωσης,
 η αξιοποίηση του γενετικού δυναμικού και
 οι δασοκομικοί χειρισμοί
με οικονομικά κριτήρια όπως η καθαρή παρούσα
αξία των ωφελειών (ΒPV) και η αντίστοιχη ροή
ετήσιων προσόδων (EACF) έδειξαν ότι η ποιότητα των
επιφανειών αναδάσωσης έχει τη μεγαλύτερη επιρροή
ενώ μέσω της ποιοτικά ελεγμένης σποροπαραγωγής
μπορεί να δημιουργήσει αύξηση της παρούσας αξίας
των ωφελειών (ΒPV) έως 73% .

15. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 Εκτιμάται ότι η κληρονομικότητα για τα
χαρακτηριστικά της δομής του
ξύλου (εκτός από την ρίκνωση) ήταν πάντα
υψηλότερες από ότι για τα γνωρίσματα της
ανάπτυξης και της μορφής
 Η πυκνότητα του ξύλου έχει την
υψηλότερη κληρονομικότητα (0.63) μεταξύ
των έξι χαρακτηριστικών της ποιότητα
ξύλου, ακολουθούμενη από την διάταξη
των μικροϊνιδίων στο δευτερογενές
κυτταρικό
τοίχωμα (0,61), στρεψοϊνία (0,55),το μήκος
των ινών και των τραχείδων
(tracheid) (0,54), την
σκληρότητα (0,50), και την ρίκνωση (0.20).

16. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 Μεταξύ των πέντε χαρακτηριστικών της
ανάπτυξης και της μορφής, η διάταξη
της κόμης είχε την
υψηλότερη κληρονομικότητα (0,35),ακο
λουθούμενη από το μέγεθος των
κλαδιών (0.27), την γωνία ανάπτυξης
των κλαδιών της κόμης (0.25), τη
στηθιαία
διάμετρος (0,23), και ευθυτένεια
του κορμού (0,23).
 Αυτό δείχνει ότι
υπάρχει σημαντική γενετική
διακύμανση που θα πρέπει να
αξιοποιηθούν στην καλλιέργεια των
φυταρίων.

17. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Μερικά επιθυμητά
χαρακτηριστικά δέντρου γονέα είναι:
 υγιή δέντρα με ένα μεγάλη, καλά
αναπτυγμένη κόμη
 χαμηλή ευαισθησία σε
ασθένειες ή προσβολές εντόμων.
 για τα δέντρα ξυλείας, ένα μακρύ,
ευθυτενή κορμό με λίγα κλαδιά
 για υψηλής ποιότητας ξύλο, η
υψηλή πυκνότητα
 για την παραγωγή ενέργειας
γρήγορος ρυθμός ανάπτυξης
(ταχυαυξές)

18. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Φυτάρια υψηλής ποιότητας για παραγωγή ξυλείας έχουν τα
ακόλουθα χαρακτηριστικά:
 Είναι υγιή, καλά αναπτυσσόμενα και χωρίς ασθένειες.
 Έχουν ισχυρό και ξυλώδη (lignified) κορμό .
 Έχουν κεντρική ρίζα με μεγάλη διάμετρο
 Η κόμη τους είναι συμμετρική και πυκνή.
 Έχουν ένα ριζικό σύστημα που είναι απαλλαγμένο
από παραμορφώσεις.
 Έχουν πυκνό ριζικό σύστημα με άσπρα ριζίδια.
 Έχουν μια «ισορροπία» μεταξύ υπέργειου και του ριζικού
τμήματος
 Τα φύλλα τους είναι υγιή, με σκούρο πράσινο χρώμα.
 Έχουν συνηθίσει σε σύντομες περιόδους χωρίς νερό.
 Έχουν συνηθίσει σε πλήρες φως του ήλιου.

19. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Πώς συνδυάζονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μεταξύ
τους
 Από τη σχέση μεταξύ ύψους και διαμέτρου.
Εάν δύο φυτάρια έχουν το ίδιο ύψος και το ένα έχει
μεγαλύτερη διάμετρο βλαστού τότε το τελευταίο
είναι πιο ποιοτικό.
 Ένα ανθεκτικό φυτάριο είναι λιγότερο ευαίσθητο
στην μεταφορά και φύτευση .
 Η διάμετρος του βλαστού συχνά σχετίζεται με το
μέγεθος της ρίζας.
 Φυτά με μεγάλη διάμετρο βλαστού συχνά έχουν
μεγάλο ριζικό σύστημα.
 Ένα ποιοτικό δενδρύλλιο έχει μικρό έως
μεσαίο μέγεθος κόμης και ένα πυκνό ριζικό σύστημα.
 Μη ποιοτικά δενδρύλλια έχουν πάρα πολλά φύλλα και
πολύ λίγες ρίζες.

20. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
H βιομάζα των παραγομένων φυταρίων σε
επίπεδο ενεργειακών πηγών

21. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 H βιομάζα σε επίπεδο ενεργειακών
πηγών φιλικών προς το περιβάλλον
αποτελεί πρόταση της τεχνολογίας σε
παγκόσμια και ευρωπαϊκή θεώρηση με
δυνατότητα αειφόρου προσφοράς, σε
αντιστάθμισμα των ορυκτών που
χρησιμοποιούνται ως καύσιμα και της
πυρηνικής ενέργειας, παράγοντες που
επιβαρύνουν σημαντικά την ποιότητα
του περιβάλλοντος.
 Η βιομάζα είναι η σημαντικότερη πηγή
ανανεώσιμης ενέργειας και αποτελεί
το 4% της πρωτογενούς ενεργειακής
παραγωγής στην Ε.Ε.

22. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η χρησιμοποίηση της
βιομάζας είναι κοινή
πρακτική στις
αναπτυσσόμενες χώρες,
όπου θεωρείται κύρια
πηγή ενέργειας, ακόμα και
σε ποσοστό μέχρι 90%
(π.χ. Ρουάντα, Νεπάλ,
Τανζανία, κλπ).

23. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
 Σε παγκόσμιο επίπεδο η
συνεισφορά των ανανεώσιμων
πηγών ενέργειας φθάνει το 13%,
κυρίως από την καύση δασικής
βιομάζας και από μεγάλες μονάδες
παραγωγής υδροηλεκτρικής
ενέργειας.
 Στην Ευρωπαϊκή ένωση, η
συνεισφορά των ανανεώσιμων
πηγών ενέργειας είναι περί το 6%,
ενώ ο στόχος σύμφωνα με τη Λευκή
Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
ήταν το 12% μέχρι το 2010.

24. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Οι κυριότερες πηγές βιομάζας στην Ελλάδα
είναι:
• Παραπροϊόντα των καλλιεργειών, της ξυλείας, της
κτηνοτροφίας και των αγροβιομηχανιών.
• Ενεργειακά φυτά: Στην Ελλάδα, όπως
αναφέρθηκε, έχουν δοκιμαστεί τις τελευταίες
δεκαετίες πολλά ενεργειακά φυτικά είδη, τα
κυριότερα από τα οποία είναι:
• • Το Σακχαροφόρο και το Ινώδες Σόργο (Sorghum
bicolor)
• • Η Ελαιοκράμβη (Brassica napus)
• • Το Κενάφ (Hibiscus cannabinus)
• • Το Καλάμι (Arundo donax)
• • Η Αγριαγκινάρα (Cynara cardunculus)
• • Ο Ευκάλυπτος (Eucalyptus globulus, E.
camaldulensis)
• • Ο Μίσχανθος (Mischanthus sinensis x giganteus)
• • Η Ψευδακακκία (Robinia pseudoacacia)
• • Διάφοροι κλώνοι Λεύκης και Ιτιάς (Populus sp.
και Salix sp.), κλπ.

25. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Η δημιουργία συστάδας βιοενεργειακού
σκοπού, δημιουργεί πολλές και
πολύπλοκες ερωτήσεις.
 Ποια διαχειριστική μελέτη και με ποιες
προδιαγραφές θα χρησιμοποιηθεί για το σκοπό
αυτό ;
 Μήπως η βιοενέργειακη
βιομάζα επιτρέπει την χρήση φλοιού ,
κλαδιών, φύλλων και ξύλου
ή είναι μόνο το ξύλο θα προτιμηθεί;
 Μήπως η βιοενέργειακη
βιομάζα απαιτεί υψηλότερη περιεκτικότητα
σε λιγνίνη;
 Ποια θα είναι η χρήση της τέφρας σε μονάδες
συμπαραγωγής ή η καύση βιομάζας είναι η μία
και μόνη χρήση;
 Πως θα γίνεται η αλλαγή των ειδών
με εκ περιτροπής φυτεύσεις;
 Ποια είναι η απαιτούμενη τεχνικοοικονομική
στήριξη της συγκομιδής και της μεταφορά της
βιομάζας με χαμηλό κόστος;
 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των φυτών που θα
χρησιμοποιηθούν

26. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
• Η συστάδα βιοενεργειακού
σκοπού δασικής προέλευσης
έχει περισσότερα
δέντρα ανά
στρέμμα, πιθανώς 700 έως
900 και μικρούς περίτροπους
χρόνους .
• Στην πραγματικότητα,
για τα πλατύφυλλα είδη σε
πρεμνοφυή δάση μπορεί να
είναι 18 έως 36 μήνες.

27. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Ένα παράδειγμα συστάδας
βιοενεργειακού σκοπού η οποία είναι
πολλαπλού σκοπού μια και χρησιμοποιείται
και για παραγωγή ξυλείας
Χρησιμοποιεί δε τόσο παραδοσιακές όσο
και μη συμβατικές έννοιες της
βιοενέργειας .
Αυτή δημιουργείται τεχνητά και
χρησιμοποιεί φυτευτικό σύνδεσμο 3μ για
3μ 1μ τα είδη παραγωγή ξυλείας
3μ
ενώ ενδιάμεσα μία σειρά με φυτευτικό
σύνδεσμο 1μ για τα είδη παραγωγής
βιοενέργειας.
Αυτό το σύστημα θα λειτουργήσει με
περίτροπο χρόνο για τα είδη βιοενέργειας
έξι έως οκτώ ετών και με περίτροπο χρόνο
για τα είδη παραγωγής ξυλείας 18
έως 22 ετών, επιτρέποντας να αυξηθεί
η δυνατότητα των ενδιάμεσων προσόδων.
Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθούν
νέες αγορές για τη βιοενέργεια αλλά και η
διατήρηση των υφιστάμενων αγορών
ξυλείας.

28. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας
Φυτάρια υψηλής ποιότητας
για παραγωγή
βιοενέργειας έχουν τα
ακόλουθα χαρακτηριστικά:
 αυξημένο ειδικό βάρος,
 Υψηλότερη
αναλογία λιγνίνης προς
κυτταρίνη
 ταχύτερη ανάπτυξη
 Λεπτόφλοια
 Αραιό φύλλωμα

29. Σημασία της ποιότητας των παραγομένων φυταρίων στην
παραγωγή ξυλείας και ενέργειας