1. Mohamed
Duizenden Marokkanen wagen jaarlijks de
oversteek naar Europa. Een tocht vol risico’s, in
gammele boten, tegen hoge bedragen. Fotograaf
Joël van Houdt volgde één van hen: Mohamed.
Bart Zuidervaart poging wagen. Volgende keer, zo spreekt hij mogelijk. Praten ook, vanwege het monotone
Entering Europe
af met de fotograaf, betalen ze pas wanneer gebrul van de motor. 36 uur later komen de
H
et is augustus 2008 en in het Marok- ze de boot instappen. Canarische Eilanden in zicht. Maar de kapi-
kaanse Mirleft slentert een jongen Het is op dat moment eind oktober 2007 en tein ziet ook een speedbootje en raakt in
langs de kust. Zijn blik richt zich op Van Houdt moet terug naar Nederland. Moha- paniek. Voor de kust wordt streng gecontro-
de oceaan. Daar, driehonderd kilometer ver- med heeft tijd nodig om geld te verdienen. leerd op boten met Afrikaanse vluchtelingen.
derop, ligt het beloofde land. Hij zegt: „Hier is Hij regelt via verre familie een baan als bevei- Hij stuurt de boot naar het dichtbijzijnde
niets te doen. Je kunt beter met de boot om- liger bij rijke mensen in Tunesië. eiland. Daar aangekomen springt iedereen
slaan en snel verdrinken, dan langzaam dood- Joël van Houdt keert in maart 2008 terug. overboord en klautert aan wal. Moe, honge-
gaan in Marokko.” Mohamed heeft aangegeven dat hij klaar is rig, verbrand, ziek.
Dit is het verhaal van Mohamed, een 26-jari- voor een nieuw avontuur. Ahmed is er weer De kunst voor illegale migranten is om niet
ge Marokkaan. In zijn stad, in het zuiden van bij, nu met een broer en twee vrienden. Een op te vallen op het eiland. Iedereen heeft
het land, komt de verveling de mensen tege- smokkelaar is opnieuw snel gevonden en schone, droge kleding meegenomen. Al snel
moet. Mohamed brengt de dagen door aan de weer is een neutraal café de ontmoetings- blijkt dat een kansloos plan. Ze zijn niet op
pooltafel in een internetcafé. Hij ziet er geen plek. Mohamed zegt dat hij eerst de boot wil Lanzarote afgezet, maar op Isla Graciosa. Een
toekomst. De jongen droomt sinds zijn zes- zien. Hij is van plastic. Mohamed heeft er ver- eilandje er vlak boven, met een vulkaan en
tiende van een leven in Europa. Zoals eigen- trouwen in en ze gaan in zee met de man. het dorpje Caleta del Sebo dat slechts bestaat
lijk iedereen daar doet. Maar Mohamed is Twee weken later brengt een Landrover het uit enkele straten. Meer is er niet. Het is on-
vastberaden om Marokko te verlaten. gezelschap naar een huisje in de woestijn. mogelijk om hier niet op te vallen.
Het werd óók het verhaal van de Nederland- Daar worden de ongeveer 25 reizigers samen- Daarna gaat alles razendsnel. De politie
se fotograaf Joël van Houdt (27). Hij is gefasci- gebracht. Mohamed hoort later dat enkelen hoort van de boot vol illegalen. De lokale be-
neerd door migranten die huis en haard in- van hen door de politie worden gezocht van- volking assisteert de agenten bij het oppak-
ruilen voor een levensgevaarlijke reis en een wege misstanden in het conflictgebied bij ken en zelfs ondervragen van de Marokka-
onzeker bestaan. Van Houdt wil die reis mee- Laayoune. nen. Een grote boot van de Guardia Civil
maken en vastleggen op camera. Wanneer iedereen ’s nachts naar de kust komt van Lanzarote gevaren om de illegalen
De twee ontmoetten elkaar op 19 augustus wordt gereden, haakt de broer van Ahmed af. op te halen. Ook de fotograaf wordt ingere-
2007 op de markt in Mohameds stad. Een Hij is bang. Al eerder had een ingehuurde ka- kend. De politie neemt zijn spullen – came-
week eerder was Van Houdt in Casablanca de pitein geweigerd mee te gaan op een plastic ra’s en geheugenkaarten – in beslag. Hij zal
Gambiaan Kara tegengekomen. Kara woonde boot. Het had een teken voor de rest moeten deze pas maanden later terugkrijgen. Van
er toen vier jaar en acht maanden als illegaal. zijn. De anderen willen toch en betalen de Houdt wordt verhoord en staat diezelfde
Zijn eerste poging om Marokko per boot te smokkelaars. Mohamed en Van Houdt zijn avond weer buiten. De Marokkanen niet.
verlaten, strandde. Kara was direct al het geld ongeveer hetzelfde bedrag kwijt als de eerste De meesten, inclusief Mohamed, worden
dat zijn familie hem had meegegeven, kwijt keer. teruggevlogen naar Marokko. Volgens Moha-
aan de mensensmokkelaren. Een nieuwe Het gaat meteen mis. De mannen klimmen med wordt hij daar twee dagen lang hardhan-
vluchtpoging was onbetaalbaar en terug naar van verschillende kanten de boot in. Er ont- dig ondervraagd. Hij geeft zijn identiteit niet
Gambia durfde hij niet. Hij was tot Marokko staat paniek. Mensen schreeuwen. Dan prijs. Papieren heeft hij niet. Marokko weet
veroordeeld. Het zou geen makkelijk ’project’ breekt de boot op een golf in tweeën. Het niet wat het met Mohamed aanmoet. Hij
worden voor de fotograaf. avontuur eindigt enkele meters van het wordt naar de gevangenis op het Canarische
Mohamed is een ander type, merkt Van strand. Achteraf was dat ons geluk, zeggen eiland Fuerteventura gebracht. Daar doet Mo-
Houdt al snel. Optimistisch, vastbesloten over Mohamed en Van Houdt. Deze boot had nooit hamed zich voor als een inwoner van Maure-
zijn toekomst in Europa. Mohamed voelt de de Canarische Eilanden bereikt. Wie midden tanië. Het is onmogelijk hem uit te zetten.
druk om weg te gaan. Hij heeft acht broertjes op zee omslaat, verdrinkt. Na dertig dagen komt Mohamed vrij. Hij
en zusjes en moet als oudste de succesvolste Een jaar later zou een boot vol Afrikanen wordt een kilometer buiten de gevangenis-
worden. Voorlopig is die rol weggelegd voor vlak voor de Canarische eilanden omslaan. muren gedropt met een brief dat hij binnen
een broer die carrière maakt in het leger. 22 opvarenden verdrinken, onder wie vrou- vier weken Spanje moet verlaten. Dat bete-
Mohamed dankt dat optimisme aan een te- wen en minderjarige kinderen. Vermoedelijk kent ook dat Mohamed binnen het land mag
lefoongesprek, twee jaar geleden. Zijn jeugd- omdat ze niet kunnen zwemmen. reizen.
vriend Ali belde plotseling vanaf Tenerife. Het Van Houdt en Mohamed gaan wederom uit Joël van Houdt is inmiddels ook op Fuert-
was hem gelukt. Dat was genoeg motivatie elkaar. De een neemt het vliegtuig naar Ne- eventura en samen reizen ze naar Tenerife,
voor ons, zegt Mohamed. Hij zou spoedig vol- derland, de ander de bus naar zijn familie. naar jeugdvriend Ali. Zijn leven blijkt toch
gen, samen met zijn vriend Ahmed. Vier maanden later zien ze elkaar weer, op minder mooi dan hij had voorgespiegeld. Ali
Het is niet moeilijk om smokkelaars te vin- Plage Blanche, het witte strand, ten zuiden was eerder bananenplukker maar is nu werk-
den in Marokko. Het is een industrie op zich. van Sidi Ifni. Ahmed is definitief afgehaakt. loos. Van Houdt en Mohamed reizen door
Iedereen kent wel iemand die betrokken is Hij is bang geworden na de mislukte eerdere naar Gran Canaria. Daar doet Mohamed een
bij vluchtpogingen. Ahmed, Mohamed en Van avonturen. asielaanvraag op basis van zijn echte gege-
Houdt hebben al snel de keuze uit drie. Een De derde poging lijkt veel op de vorige. Zo vens. Hij heeft ooit twee maanden vastgeze-
man zegt: „Wij hebben een boot en we heb- zal bij de meeste vluchtpogingen gaan: een ten in Marokko. Als student schreef Moha-
ben genoeg mensen om mee te nemen. Het is smokkelaar – of tussenpersoon – verzamelt med activistische leuzen op een muur. De
nog wachten op het juiste weer.” tussen de 25 en 30 mensen, genoeg om een Spaanse immigratiedienst is hier niet van
Dan begaan Mohamed, Ahmed en Van boot te vullen. Als de weersverwachtingen onder de indruk en wijst zijn asielverzoek af.
Houdt een grote fout. Ze hebben geen goed zijn, worden de gelukszoekers samen- Zijn identiteit is nu bekend, maar hij wordt
ervaring en kennen de trucs niet. Ze ontmoe- gebracht, ergens in de woestijn. niet uitgezet. Mohamed krijgt een nieuwe
ten de smokkelaars in een café in Guelmim, Er zijn smokkelaars die een boot het liefst brief met de boodschap dat hij het land snel
een stadje middenin de woestijn. Er is ver- in de Nieuwjaarsnacht laten vertrekken, in de moet verlaten. Met dat document kan hij
trouwen, de deal wordt gesloten. De Marok- hoop dat de guardia civil (Spaanse militaire po- naar het Spaanse vasteland vliegen.
kaanse jongens betalen ieder 500 euro, de litie) aan de champagne zit. Zo lang wil deze Daar is hij op dit moment nog. Mohamed
gangbare prijs. De fotograaf moet het zeven- smokkelaar niet wachten. Hij kiest het begin houdt zich schuil in een Spaanse stad. Door
voudige neerleggen, omdat een Westerse van de ramadan. Dat moet geluk brengen. de asielaanvraag is zijn identiteit bekend bij
man extra risico met zich meebrengt. Bij nacht rijden ze in Landrovers naar het de autoriteiten. Het gevaar dat hij wordt op-
Daarna begint het wachten. Volgens de strand, de boot – vijf meter lang – op het dak gepakt en uitgezet is groot. Het overkwam
smokkelaars is het weer niet goed. „De gol- gebonden. Onderweg klinkt er Arabische mu- Nourdin twee weken geleden, een jongen die
ven zijn 1,50 meter, dat is te hoog.” Een week ziek uit een mobiele telefoon. Ze proberen de in dezelfde boot als Mohamed zat. Hij liep op
later zegt een van hen: „Er liggen nu twaalf spanning weg te zingen. Gran Canaria tegen de lamp en is inmiddels
boten te wachten. We zijn als eerste aan de Op 6 september 2008, om zes uur ’s och- terug in Marokko.
beurt.” Na twee maanden is ieders geduld op. tends, begint de reis voor Mohamed en Van Dit is dus Mohameds gedroomde leven. Hij
De smokkelaars laten de jongens naar een Houdt, ruim een jaar na de eerste kennisma- heeft geen werk en geen familie in de buurt.
groot huis in de kustplaats Sidi Ifni komen. king. Ze hebben ook voor de derde keer weer Via een kerk komt hij aan gratis eten. Spanje
Daar verblijven nog eens 25 mannen. Ze zijn betaald. Er zijn 28 mensen bij de boot, onder valt hem tegen. De plaatselijke bevolking
allemaal klaar voor de oversteek. wie zeker vijf kinderen en een vrouw. Op de vindt hij racistisch. Dan maar terug naar
Twee dagen later verzamelt iedereen zich in bodem liggen drie grote vaten benzine. Wan- huis? „Nooit. Alles is beter dan Marokko.”
de haven van de stad. Het is twee uur ’s neer de boot te water gaat, klimt iedereen er- Mohamed verwacht dat het leven snel beter
nachts en de groep houdt zich schuil. Enkele in. Het past ternauwernood. Als sardientjes in wordt. Daar is hij optimistisch genoeg voor.
uren later dringt het bij de mannen door. Er blik liggen de Marokkanen – en de fotograaf –
komt geen boot. De vraag is of er ooit wel opgestapeld. De kapitein zet koers naar Lan- Entering Europe
sprake was van een boot. Waarschijnlijk niet. zarote, ruim driehonderd kilometer varen. Fototentoonstelling van Joël van Houdt
Ze druipen af. Het geld zijn ze kwijt. Wat kan De reis is een beproeving. Met tien kilome- 27 juni t/m 27 september
je doen? Niet naar de politie. De smokkelaars ter per uur sukkelt de boot over de Atlanti- Gemak - Gemeentemuseum
zijn nergens te bekennen. sche Oceaan. Opvarenden worden zeeziek en Paviljoensgracht 20-24
Mohamed geeft niet op. Hij wil een nieuwe hangen kotsend over de reling. Slapen is on- Den Haag
deVerdieping Trouw
zaterdag 20 juni 2009

2. 26 deVerdiepingg | beeld
deVerdiepin Trouw zaterdag 20 juni 2009 Trouw zaterdag 20 juni 2009
FOTOGRAFIE: JOËL VAN HOUDT FOTOREDACTIE | ORGANISATIE: ANITA HUISMAN
deVerdieping 27
Mohamed
Foto boven: Zuid-Marokko, 2007, eerste poging. Achterin een pick-up, op weg naar de woestijn om de smokkelaar te ontmoeten. In de boot, een tocht van ruim 300 kilometer. Rechts: aankomst op het eiland ’La Graciosa’.

3. 28 deVerdiepingg | beeld
deVerdiepin Trouw zaterdag 20 juni 2009 Trouw zaterdag 20 juni 2009
deVerdieping 29
Mohamed
Zuid-Marokko, 2007, Mohamed op een geleende brommer. Fuerteventura, oktober 2008, Mohamed komt net uit de gevangenis.
Zuid-Marokko, 2007, op internet worden weer en golfhoogte gecheckt. Zuid-Marokko, 2007, samen met vrienden.
Zuid-Marokko, 2007, samen met Ahmed, die hem bij de eerste pogingen vergezelde. Zuid-Marokko, 2008, Mohamed aan de pooltafel. Gran Canaria, februari 2009. Mohamed deelt een kamer met drie andere immigranten.

4. 30 deVerdiepingg | beeld
deVerdiepin Trouw zaterdag 20 juni 2009 Trouw zaterdag 20 juni 2009
deVerdieping 31
Mohamed
Aankomst op ’La Graciosa’ bij Lanzarote, na een boottocht van 36 uur.