2. ÍNDICE
1. A programación
1.1. Características da programación
1.2. Elementos da programación
2. As unidades de programación
2.1. Tipos de unidades
2.2. Elementos das unidades
3. O deseño de actividades
3.1. Criterios para o deseño de actividades
3.2. A selección de actividades
3.3. Tipos de actividades
4. A programación na educación non formal

3. http://www.youtube.com/watch?v=g57mSGjZ5aU

4. 1. A PROGRAMACIÓN
 CONCEPTO DE PROGRAMACIÓN (DE AULA, DE GRUPO, DE
ACTIVIDADES, DIDÁCTICA OU DOCENTE):
 Constitúe o 3º nivel de concreción curricular (adaptación da proposta
pedagóxica ás características do grupo-aula).
 É un documento no que cada docente, en coordinación co equipo
educativo, planifica o conxunto de elementos que interveñen no proceso
de ensino-aprendizaxe para un grupo concreto e un curso escolar.
 Tamén pode definirse como o conxunto de unidades didácticas ordenadas
e secuenciadas que se van desenvolver durante un curso escolar.

5. 1. A PROGRAMACIÓN (cont.)
 NORMATIVA*:
 A LOE/LOMCE inclúe a programación do ensino entre as funcións do
profesorado.
 O Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da
Educación Infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala que cada
ciclo de Educación Infantil constitúe unha unidade curricular temporal de
programación.
 A Orde do 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o
desenvolvemento e a avaliación do 2º ciclo da Educación Infantil na
Comunidade Autónoma de Galicia establece unha distinción entre
“programación didáctica” (elaborada polo equipo de ciclo para cada área do
currículo) e “programación de aula” (elaborada por cada mestre/a para o
seu grupo e estruturada en secuencias didácticas e/ou proxectos de
traballo).

6. 1.1. CARACTERÍSTICAS DA PROGRAMACIÓN
 A programación debe ser:
 ÚTIL: será un instrumento de traballo en mans do educador/a.
 PÚBLICA: servirá para reflectir o traballo na aula de cara ao centro, a
comunidade educativa e a Administración e, polo tanto, haberá un exemplar á
súa disposición.
 FLEXIBLE: será unha hipótese de traballo que se adaptará á práctica
educativa, non un produto acabado.
 AVALIABLE: permitirá ir recollendo información sobre o seu desenvolvemento
para reaxustala constantemente.
 COHERENTE: estará en consonancia coas decisións adoptadas no PEC e a
proposta pedagóxica.

7. 1.2. ELEMENTOS DA PROGRAMACIÓN
 A programación consta de dúas partes:
DECISIÓNS XERAIS
• Caracterización do grupo /
contextualización
• Obxectivos
• Contidos
• Metodoloxía e recursos didácticos
• Educación en valores / temas
transversais*
• Atención á diversidade*
• Avaliación
UNIDADES DE PROGRAMACIÓN
/ UNIDADES DIDÁCTICAS /
UNIDADES DE TRABALLO

8. 1.2. ELEMENTOS DA PROGRAMACIÓN (cont.)
ELEMENTOS DESCRICIÓN
Caracterización
do grupo /
Contextualización
Análise das características concretas do grupo de nenos/as: nº, idade, sexo,
circunstancias persoais e familiares, posibles necesidades educativas
especiais, historia escolar previa...
Obxectivos Adaptación dos obxectivos establecidos na proposta pedagóxica ao grupo
concreto para o que se programa.
Contidos Adaptación dos contidos establecidos na proposta pedagóxica ao grupo
concreto para o que se programa.
Unidades de
programación
Elaboración de secuencias concretas de aprendizaxe dotadas de sentido e
coherencia interna que dan resposta aos obxectivos e contidos.
Metodoloxía e
recursos
didácticos
Principios e estratexias metodolóxicas; tipos de actividades e agrupamentos;
organización dos recursos espaciais, materiais, temporais e persoais.
Educación en
valores / Temas
transversais*
Tratamento que se lle dará á educación en valores (responsabilidade,
solidariedade, tolerancia, non-violencia...) ou temas transversais (educación
para a paz, educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos,
educación para a saúde, educación ambiental...).
Atención á
diversidade*
Medidas para responder á diversidade de características persoais,
necesidades, intereses e estilos de aprendizaxe das crianzas e para atender
ao alumnado con necesidade específica de apoio educativo (ACNEAE).
Avaliación Criterios, momentos, técnicas e instrumentos de avaliación; avaliación da
práctica docente e a programación; información ás familias.

9. A programación está composta por
unidades máis pequenas...

10. 2. AS UNIDADES DE PROGRAMACIÓN
 CONCEPTO DE UNIDADE DE PROGRAMACIÓN (UNIDADE DIDÁCTICA
OU UNIDADE DE TRABALLO):
 É unha fracción ou segmento da programación arredor dun proceso de
ensino-aprendizaxe articulado e completo.
 Pode concibirse como unha parcela da vida do grupo dotada de
intencionalidade educativa na que conflúen todos os elementos que
interveñen no proceso de ensino-aprendizaxe con coherencia interna e por
un período de tempo determinado.
 Tamén pode definirse como un conxunto de actividades agrupadas de forma
significativa para desenvolver uns obxectivos e contidos durante un
período de tempo determinado.

11. 2.1. TIPOS DE UNIDADES
 En Educación Infantil, as unidades de programación poden ser de dous tipos:
PERMANENTES
(mantéñense todo o curso)
• Rutinas cotiás: comida,
descanso e hixiene + acollida
e saída.
• Actividades habituais: a hora
do recreo, a asemblea, o
conto...
• Zonas ou recantos: xogo
simbólico, construcións,
manipulación...
TEMPORAIS
(desenvólvense nun período de tempo
concreto)
• Períodos específicos: período de
adaptación.
• Unidades temáticas / Centros de
interese: os animais, a familia,
personaxes de ficción...
• Proxectos: construímos unha
cabana, facemos unha horta,
preparamos unha excursión...
• Talleres / Obradoiros: cociña,
barro, máscaras...
• Festas: Nadal, Entroido,
aniversarios...
• Acontecementos imprevistos:
neva, nace un irmanciño, atopamos
un caracol...

12. 2.1. TIPOS DE UNIDADES (cont.)
 Exemplo de distribución temporal de unidades de programación:
1º TRIMESTRE 2º TRIMESTRE 3º TRIMESTRE
MAÑÁ
UP 1: ACOLLIDA
UP2:PERÍODODEADAPTACIÓN
UP 3: RECANTOS
UP 4: ASEMBLEA
UP 5: O
CORPO
UP 6:
COLECCIO-
NAMOS
CORES
UP 7:
NADAL
UP 8:
ANIMAIS
UP 9:
ENTROIDO
UP 10:
TALLER
COCIÑA
UP 11:
OFICIOS
UP 12:
FACEMOS
UN
XARDÍN
UP 13:
FINAL
CURSO
UP 14: RECREO
UP 3: RECANTOS
UP 15: HIXIENE
MEDIODÍA
UP 16: ALIMENTACIÓN
UP 15: HIXIENE
UP 17: DESCANSO
UP 15: HIXIENE
TARDE
UP 4: ASEMBLEA
UP 5 UP 6 UP 7 UP 8 UP 9 UP 10 UP 11 UP 12 UP 13
UP 15: HIXIENE
UP 16: ALIMENTACIÓN
UP 15: HIXIENE
UP 3: RECANTOS
UP 17: DESPEDIDA

13. 2.2. ELEMENTOS DAS UNIDADES
(modelo que imos seguir nós)
ELEMENTOS DESCRICIÓN
Identificación da UD Título – Escola – Etapa, ciclo e nivel – Curso e período dentro do curso –
Duración aproximada
Contextualización e
xustificación
Adecuación ao contorno e coherencia co PEC e a proposta pedagóxica –
Adecuación ao momento evolutivo das crianzas – Fundamentación teórica
Táboa de obxectivos,
contidos e criterios de
avaliación
Áreas – Obxectivos de referencia (currículo) – Obxectivos didácticos (UD) –
Contidos – Criterios de avaliación – Indicadores de avaliación
Actividades Nº e título – Tipo – Obxectivos didácticos – Contidos – Desenvolvemento –
Espazos – Materiais – Tempo – Persoal – Agrupamentos – Avaliación
Recursos
metodolóxicos e
didácticos
Principios metodolóxicos – Estratexias metodolóxicas – Recursos didácticos
Educación en valores /
Temas transversais*
Importancia – Relación coa UD
Atención á diversidade* Atención á diversidade de intereses, necesidades, etc., do alumnado – Atención
ao ACNEAE
Avaliación Que avaliar – Cando avaliar – Como avaliar

14. Convertamos
o mapa
en acción...

15. 3. O DESEÑO DE ACTIVIDADES
 CONCEPTO DE ACTIVIDADE:
 O termo “actividade” provén do latín “activĭtas, -ātis”, que significa “calidade de
obrar”.*
 As actividades son a última concreción da intervención educativa e as
decisións curriculares; son o elemento fundamental que xustifica a
intervención e a planificación educativa porque remiten, en definitiva, ao que as
crianzas van facer e ao que constitúe a base da súa aprendizaxe.
 Desde unha perspectiva educativa, as actividades poden definirse como un
conxunto de accións levadas a cabo polos educadores/as e os nenos/as
para acadar os obxectivos propostos.*

16. 3.1. CRITERIOS PARA O DESEÑO DE ACTIVIDADES
 Ao deseñar as actividades, o educador/a debe ter en conta os seguintes
criterios:
 Que sexan axeitadas ao nivel de desenvolvemento das crianzas.*
 Que sexan significativas e motivadoras, é dicir, que estean relacionadas cos
coñecementos previos dos nenos/as e que conecten cos seus intereses.
 Que permitan a interacción cos iguais e co adulto nun clima cálido e acolledor.
 Que favorezan a experimentación, exploración e manipulación.*
 Que sexan coherentes cos obxectivos e contidos programados.
 Que promovan a adquisición de distintos tipos de capacidades (cognitivas,
motrices, afectivas, de relación interpersoal e de inserción social).
 Que permitan a expresión a través de diferentes linguaxes.
 Que respecten a diversidade de intereses, necesidades e ritmos de aprendizaxe
das crianzas.
 Que conten cunha adecuada organización dos recursos espaciais, materiais,
temporais e persoais.
 Que sexan avaliables e poidan reaxustarse para corrixir as dificultades que xurdan.

17. 3.2. A SELECCIÓN DE ACTIVIDADES
 Como seleccionar as actividades?
 A partir dos obxectivos e contidos programados: decidir actividades para
conseguir uns obxectivos e tratar uns contidos.
 A partir dunha intuición: seleccionar actividades a partir de ideas que se nos
ocorren de forma espontánea ou a raíz dalgún acontecemento imprevisto.
 A partir das experiencias e propostas doutros profesionais: analizar
criticamente e seleccionar as propostas doutros educadores/as e escolas ou as
suxestións recollidas en revistas especializadas, libros de texto, libros de
metodoloxía...
 A partir do propio ficheiro de actividades: elaborar un arquivo coas actividades
levadas a cabo e escoller aquelas que mellor funcionaron (ver modelo de ficha de
actividade na diapositiva seguinte).

18. MODELO DE FICHA DE ACTIVIDADE
ACTIVIDADE Nº X: TÍTULO
Destinatarios/as:
UD/Bloque:
Tipo de actividade:
Obxectivos didácticos/específicos:
Contidos:
Desenvolvemento:
Organización do tempo e o espazo:
Recursos materiais e persoais:
Adaptacións:
Avaliación:

19. 3.3. TIPOS DE ACTIVIDADES
 Segundo o momento de realización
 Segundo as áreas de coñecemento do currículo
Pero as tres áreas deben abordarse de forma interrelacionada
de acordo co principio de globalización
 Segundo os distintos momentos educativos *
• Actividades iniciais: para pescudar os coñecementos
previos dos nenos/as e motivalos.
• Actividades de desenvolvemento: para levar a cabo as
aprendizaxes programadas.
• Actividades finais: para recapitular o aprendido e avaliar a
consecución dos obxectivos e a práctica educativa.
A maiores...
• Actividades de reforzo: para fixar os
contidos básicos co alumnado que non os
adquiriu.
• Actividades de ampliación: para afondar
no aprendido co alumnado que xa domina
os contidos tratados.
• Actividades da vida cotiá / Rutinas
• Xogo libre
• Actividades dirixidas / programadas
• Actividades para o coñecemento de si
mesmo e a autonomía persoal
• Actividades para o coñecemento do medio
• Actividades de expresión e comunicación

20. 3.3. TIPOS DE ACTIVIDADES (cont.)
 Segundo o grao de autonomía na súa realización
 Segundo o tipo de agrupamento
 Segundo o lugar de realización
 Outros tipos de actividades*
• Actividades libres
• Actividades semi-dirixidas
• Actividades dirixidas
• Actividades complementarias: realízanse dentro do horario lectivo,
dentro ou fóra do centro, para complementar a actividade habitual da
aula e responden a decisións curriculares (educación formal).
• Actividades extraescolares: realízanse no propio centro fóra do
horario lectivo para potenciar a apertura do centro ao contorno e non
obedecen a cuestións curriculares (educación non formal).
• Actividades individuais
• Actividades en pequenos grupos
• Actividades no grupo aula
• Actividades en gran grupo
• Actividades interiores
• Actividades exteriores

21. E máis alá das paredes da escola?

22. 4. A PROGRAMACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL
 Por convención, na educación formal fálase de programación, mentres que
na educación non formal fálase de proxecto (aínda que este inclúa unha
programación de actividades).
 Na planificación da educación non formal, o proxecto representa o terceiro
nivel de concreción (plan – programa – proxecto).
 Todo proxecto debe incluír unha serie de apartados: título – descrición –
xustificación e contextualización – persoas destinatarias – obxectivos –
metodoloxía – actividades – temporalización – recursos – orzamento –
avaliación.
 É preciso concretar e secuenciar as actuacións e actividades que se
van desenvolver, utilizando plannings, cronogramas, horarios... (ver
exemplo de cronograma na diapositiva seguinte)

23. EXEMPLO DE CRONOGRAMA
ACTIVIDADES
SEMANA 1 SEMANA 2
L M * X V L M * X V
ACTIVIDADE 1 X
ACTIVIDADE 2 X
ACTIVIDADE 3 X
ACTIVIDADE 4 X X X X X X X X X X
ACTIVIDADE 5 X X X X X X X X X X
ACTIVIDADE 6 X
ACTIVIDADE 7 X X
ACTIVIDADE 8 X X
ACTIVIDADE 9 X
ACTIVIDADE 10 X

24. PERO ONDE
NOS LEVA
O MAPA…?