7. ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ: μέσα 8ου – μέσα 9ου αι
Ξεκινά στα χρόνια των Ισαύρων – πρωτεργάτες οι δύο
πρώτοι Ίσαυροι ( Λέων Γ’ και Κωνσταντίνος Ε’ )
Ιδεολογική βάση οι ανεικονικές αντιλήψεις
υνθήκες εκδήλωσης
Συχνές οι υπερβολές κατά τη λατρεία των εικόνων και
των λειψάνων, που φτάνουν στα όρια της
δεισιδαιμονίας – οι Άραβες χαρακτηρίζουν τους
Βυζαντινούς ειδωλολάτρες
Οι κάτοικοι των ανατολικών επαρχιών υποστηρίζουν
την ανεικονική παράσταση του θείου : ο χριστιανισμός
καθαρά πνευματική θρησκεία – δε συμβιβάζεται με την
απεικόνιση του θείου με μορφή ανθρώπινη.
8. ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ
Το βυζαντινό κράτος στηρίζεται σ’ αυτούς, για να
αντιμετωπίσει τους πειρατές στα παράλια και τα νησιά
, τους λάβους και τους Βούλγαρους στη Βαλκανική.
Οι αυτοκράτορες αναγκασμένοι σχεδόν να
υποστηρίξουν τους εικονομάχους
Οι μοναχοί, των οποίων ο αριθμός συνεχώς
αυξάνεται, είναι απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική
θητεία, σε μια εποχή που το κράτος κινδυνεύει από
εξωτερικούς εχθρούς . Επιπλέον είναι αντίθετοι σε κάθε
μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Είναι οι κυρίως
υπέρμαχοι της λατρείας των εικόνων
Οι μονές , αν και διαθέτουν μεγάλα κτήματα, είναι
απαλλαγμένες από τη φορολογία – το κράτος
ζημιώνεται οικονομικά
Οι αυτοκράτορες κάνουν μια γενικότερη προσπάθεια
να υποτάξουν την Εκκλησία στη βούλησή τους
9. Έναρξη εικονομαχίας
Ένας μεγάλος σεισμός στη αντορίνη
ερμηνεύεται ως θεϊκή οργή για την
ειδωλολατρική προσκύνηση των εικόνων
Πρώτη εκδήλωση της εικονομαχίας η
διαταγή του Λέοντα Γ’ να απομακρυνθεί
μια εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη
του Παλατιού
10. Έναρξη εικονομαχίας
Ξεσπούν αντιδράσεις που απλώνονται ως τη
Στερεά Ελλάδα – ο θεματικός
στόλος κινείται εναντίον του αυτοκράτορα, αλλά
νικιέται σον Ελλήσποντο
Το 730 το πρώτο επίσημο εικονομαχικό διάταγμα :
κατά την εφαρμογή του έχουμε βασανισμούς,
διώξεις, δημεύσεις περιουσιών των εικονολατρών
Ο Πάπας αντιδρά στο διάταγμα και στρέφεται
πλέον προς τους Φράγκους – αρχίζει να γίνεται
φανερή η ρήξη Ανατολικής – Δυτικής Εκκλησίας
11. Κορύφωση
Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε’ ανελέητη
εκστρατεία εναντίον μοναχών και μοναστηριών που
αποτελούσαν προπύργια εικονολατρίας . Οι διώξεις
νομιμοποιούνται με τη Σύνοδο της Ιέρειας
Ζ’ Οικουμενική ύνοδος (730) : η Ειρήνη η Αθηναία
καταδικάζει την εικονομαχία
12. Αναζωπύρωση και τέλος
Εικονομαχίας
Η τελική φάση πιο ήπια
Το θέμα επαναφέρουν οι αυτοκράτορες
Λέοντας Ε’ και Θεόφιλος
Οριστική λύση από τη Θεοδώρα ( γυναίκα
Θεόφιλου, κρυφή εικονολάτρισσα ) –
επικυρώνει τα πρακτικά της Ζ’ Οικουμενικής
Συνόδου
Οριστική αποτυχία του κράτους να υποτάξει
οριστικά στη βούλησή του την Εκκλησία (843)
13. 1ο ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ - ΟΜΑΔΑ
«ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ - ΟΙ ΙΣΟΡΙΚΟΙ»
Να ορίσετε τις έννοιες:
Εικονομαχία – Εικονολατρία.
Να δημιουργήσετε Χρονολογικό Πίνακα των
γεγονότων του κεφαλαίου «Η Εικονομαχία» και
να επισημάνετε το σωστό χαρακτηριστικό κάθε
αναφοράς (αίτιο, αφορμή, πολιτική
απόφαση, συνέπεια).
Στη συνέχεια, να χαρακτηρίσετε τις συνέπειες:
πολιτικές, διπλωματικές, στρατιωτικές,
κοινωνικές, ηθικές.
14. 2 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ - ΟΜΑΔΑ «ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ
– ΟΙ ΚΡΙΣΙΚΟΙ ΣΕΦΝΗ»
1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία –
Εικονολατρία.
2. Να μελετήσετε τις παρακάτω εικόνες και να τις
κατατάξετε στην ανεικονική και στην εικονική
τεχνοτροπία επισημαίνοντας τα χαρακτηριστικά
τους στοιχεία. Προσπαθήστε στη συνέχεια να
τεκμηριώστε σε ποιο ιστορικό γεγονός
αναφέρονται, όπου αυτό είναι εφικτό, ή σε ποια
θρησκευτική παράδοση ανήκουν
Με βάση το σχήμα: Τέχνη → Ιστορία → Τέχνη, να
καταγράψετε με συντομία σε ποια σημεία η Τέχνη
ευθύνεται για την Εικονομαχία και πώς η
Εικονομαχία με τη σειρά της επηρέασε την Τέχνη.
18. 3ο ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ - ΟΜΑΔΑ
«ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ - ΟΙ ΔΗΜΟΙΟΓΡΑΥΟΙ»
1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία – Εικονολατρία.
2. Να διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα και να εντοπίσετε
στοιχεία αντικειμενικής και υποκειμενικής γραφής.
Να αιτιολογήσετε τα ευρήματά σας λαμβάνοντας υπόψη
το είδος κάθε ιστορικής πηγής και τη χρονική της
απόσταση από το ιστορούμενο γεγονός.
Εργάζεσθε σε μια εφημερίδα με έντονο εικονομαχικό
προσανατολισμό και αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα
σύντομο άρθρο (80 περίπου λέξεις) σχετικά με τη
σύγκλιση της Συνόδου της Κωνσταντινούπολης (843) και
τις αποφάσεις της. Στο κείμενό σας να συνυπάρχουν
ειδήσεις και σχόλια.
19. Κείμενο Α:
«Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες γινόταν όλο και πιο
φανερό ότι η σωτηρία της Αυτοκρατορίας εξαρτιόταν
αποκλειστικά από τους αγροτικούς πληθυσμούς του
εσωτερικού της Μ. Ασίας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία
ότι η εικονομαχική πολιτική που ήταν εντελώς αντίθετη
σε ό,τι θύμιζε τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και την
παλιά ιδεολογία θα μπορούσε να συμφιλιώσει την
Κωνσταντινούπολη με τους αγροτικούς πληθυσμούς
της ανατολικής Μ. Ασίας που εξαθλιωμένοι και
πάμφτωχοι αποζούσαν από τη γη που τώρα όφειλαν
να υπερασπίσουν από τους επιδρομείς».
(Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ2, Η πολιτική ιδεολογία του
Βυζαντινού κράτους, 1977, Αθήνα).
20. Κείμενο Β:
«Τον ίδιο χρόνο (726), το καλοκαίρι, … σχηματίστηκε
ένα νέο νησί… που όφειλε τη γένεσή του στην έκρηξη
του ηφαιστείου και δημιουργήθηκε στη διάρκεια της
βασιλείας του αντίχριστου Λέοντος. Ο αυτοκράτορας
εξήγησε αυτό το σημάδι της θείας οργής εναντίον του
με τρόπο ευνοϊκό για τον εαυτό του και σήκωσε
ακόμη πιο αναίσχυντο πόλεμο εναντίον των αγίων και
σεπτών εικόνων. Και ο λαός της βασιλεύουσας
εξαιτίας της απέραντης λύπης του για τις καινοφανείς
διδασκαλίες προσπάθησε να επιτεθεί και να σκοτώσει
τους στρατιώτες του αυτοκράτορα που καθαίρεσαν
την εικόνα του Χριστού στη Χαλκή Πύλη. Και τότε
πολλοί από αυτούς τιμωρήθηκαν για την ευσέβειά
τους με ακρωτηριασμούς, μαστιγώσεις, εξορίες και
πρόστιμα και ιδιαίτερα οι αριστοκράτες και οι
επιφανείς».
(Θεοφάνης, Χρονογραφία3).
21. 4ο ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ - ΟΜΑΔΑ
«ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΙΑ – TO DEBATE»
1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία –
Εικονολατρία.
2. Να χαρακτηρίσετε τις λέξεις της πρώτης στήλης
σύμφωνα με τις ιδιότητες που αναφέρονται στις 2
επόμενες στήλες.
ΕΙΚΟΝΟΜΑΦΟ/ΟΙ ΕΙΚΟΝΟΛΑΣΡΗ/Ε
Αναθέστε σε 2 μέλη της Ομάδας σας να
εκπροσωπήσουν τις παρατάξεις των Εικονομάχων
και των Εικονολατρών και να αντιπαρατάξουν τα
παραπάνω επιχειρήματα σε μορφή debate
ενώπιον της τάξης
22. Με βάση το περιεχόμενο του σχολικού
εγχειριδίου (σελ. 21-23) και των παρακάτω
κειμένων, να καταγράψετε τα επιχειρήματα των
εικονομάχων και των εικονολατρών.
«Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα
αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες.
Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε
κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών και
κάθε είδους ομοίωμα. Πληροφόρησέ με ποιος
μας άφησε ως κληρονομιά αυτήν την
παράδοση, δηλαδή να σεβόμαστε και να
προσκυνούμε κατασκευάσματα χεριών κι εγώ θα
συμφωνήσω ότι είναι νόμος του Θεού».
(Επιστολή του Λέοντος Γ΄ στον Πάπα Γρηγόριο
Β).
23. «Προσκυνώ και σέβομαι το Σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο
και το σπόγγο, με τα οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι βασάνισαν
και ύβρισαν και τέλος σκότωσαν τον Κύριό μου, γιατί όλα
αυτά στάθηκαν όργανο του έργου της σωτηρίας των
ανθρώπων. Πώς λοιπόν να μην προσκυνήσω και τις εικόνες
που κατασκευάζουν οι πιστοί με αγαθή προαίρεση και με
σκοπό τη δοξολογία και την ανάμνηση των παθημάτων του
Χριστού; Ότι δεν προσκυνώ την ύλη είναι φανερό. Διότι, αν
καταστραφεί το σχήμα ενός σταυρού που είναι
κατασκευασμένος από ξύλο, το ρίχνω στη φωτιά να καεί. Το
ίδιο συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων όταν
καταστραφεί».
(Ιωάννης Δαμασκηνός, «Περί εικόνων»).
«Εμείς δεν προσκυνούμε τις εικόνες, αυτές καθεαυτές, πολύ
δε περισσότερο την ύλη των εικόνων, αλλά προσκυνούμε
τον εικονιζόμενο, και δια των εικόνων, μεταβαίνει ο
σεβασμός και η λατρεία στον αληθινό Θεό». (Θεόδωρος
Στουδίτης).
«Γιατί οι Χριστιανοί παθαίνουν ήττες από τους εθνικούς;
Επειδή λατρεύονται οι εικόνες [...]! 12
24. Γι' αυτό σκοπεύω να τις καταστρέψω. [...] Οι
αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν
τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στη μάχη.
Αυτοί όμως που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν
στο κρεβάτι τους και τάφηκαν με τιμές στους
αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό
των Αγ. Αποστόλων. Εγώ επιθυμώ να
μιμηθώ τη δεύτερη κατηγορία και να τις
καταστρέψω, για να μακροημερεύσω και
εγώ και ο γιος νου και η δυναστεία μας να
βασιλεύσει ως την 4η και 5η γενιά» (Απόψεις
Λέοντος Ε).
