2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.
Ενότητα 8: Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827)
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Ευνοϊκοί παράγοντες για την κήρυξη της επανάστασης του 1821, σ. 30
β) Φάσεις της επανάστασης (απλή αναφορά με χρήση πίνακα ή χάρτη),
σ. 30-32.
Λέξεις κλειδιά:
ένοπλα ελληνικά σώματα, αντίδραση των Οθωμανών
Υποστηρικτικό υλικό:
-Εικαστικά έργα Ν. Λύτρα, Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο
(σ. 31) και Θ. Βρυζάκη, Η έξοδος του Μεσολογγίου (σ. 32), προκειμένου
να συζητηθούν δύο από τα κύρια στρατιωτικά γεγονότα της
επανάστασης.
-Προσωπογραφίες ηρώων της επανάστασης στο Φωτόδεντρο (με
αναζήτηση συγκεκριμένου προσώπου):
http://photodentro.edu.gr
3. Η ευνοϊκή συγκυρία
Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.
Ο οθωμανικός στρατός δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός.
Υπήρχαν πολλοί Φιλικοί που προετοίμαζαν κι
ανέμεναν τον ξεσηκωμό.
Υπήρχαν ένοπλα σώματα Ελλήνων.
Υπήρχαν ελληνικά εμπορικά σκάφη εφοδιασμένα με
κανόνια.
Υπήρχαν πολλοί Έλληνες που διέθεταν σημαντική
πολεμική εμπειρία.
Το ορεινό έδαφος διευκόλυνε τον κλεφτοπόλεμο.
4. Επαναστατικές εστίες
Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη, Αιγαίο, Ήπειρος,
Μακεδονία, Θράκη, Κύπρος και Μ. Ασία.
Η καταστολή της επανάστασης ήταν άμεση:
σε περιοχές που ήταν πεδινές,
σε περιοχές όπου ήταν εύκολο να φτάσει ο οθωμανικός
στρατός.
Η επανάσταση εδραιώθηκε σε Πελοπόννησο, Στερεά
Ελλάδα και νησιά του Αιγαίου.
16. Οι Σουλιώτισσες
Σήμερα ένα επιβλητικό μνημείο μήκους 18
μέτρων και ύψους 13 μέτρων στέκει πάνω σε
μία λιθόχτιστη βάση και απεικονίζει 6
αφαιρετικές μορφές Σουλιωτισσών,
κατασκευασμένες από σκυρόδεμα
επενδεδυμένο με ασβεστολιθικούς όγκους.
Πιασμένες χέρι-χέρι, οι γυναικείες μορφές
μεγεθύνονται κλιμακωτά και στην άκρη του
γκρεμού γιγαντώνονται, θέλοντας έτσι να
δοθεί ο συμβολισμός της θυσίας των γυναικών
αυτών και της αγάπης που έτρεφαν για την
ελευθερία, σε σημείο να θυσιάσουν τους
εαυτούς τους, αλλά και τα παιδιά τους.
19. Η επανάσταση ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 1821 από τη
Μολδοβλαχία με το Αλέξανδρο Υψηλάντη, τη σημερινή
Ρουμανία
20. Η παράδοση θέλει τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να σηκώνει
το λάβαρο της Επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας.
21. Το Μάρτιο του 1821 η επανάσταση ξεκινάει στην Πελοπόννησο
και απλώνεται σε όλη την Ελλάδα
22. Το Μάρτιο του 1821 η επανάσταση ξεκινάει στην Πελοπόννησο
και απλώνεται σε όλη την Ελλάδα
23. Ελληνικές επιτυχίες
Ο περιορισμός των Τούρκων στα τοπικά φρούρια
και η κατάληψη σημαντικών πόλεων της
Πελοποννήσου.
Η παρεμπόδιση τουρκικών στρατευμάτων σε
διάφορα σημεία της Στερεάς Ελλάδας από
οπλαρχηγούς, όπως ο Ανδρούτσος και ο Αθ. Διάκος.
Η άλωση της Τριπολιτσάς με επικεφαλής τον Θ.
Κολοκοτρώνη.
Η παρεμπόδιση του τουρκικού στόλου από τις
ελληνικές δυνάμεις
25. Οι πρωταγωνιστές
Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος,
Μπότσαρης, Κανάρης, Μιαούλης, Μπουμπουλίνα
και Μαυρογένους.
Η φάση των επιτυχιών (1821-1824)
26. Οι αντιδράσεις των Τούρκων
Τα αντίποινα σε βάρος αμάχων σε
Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θράκη κ.ά..
Ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγόριος Ε΄.
Η κατάληψη της Χίου και η σφαγή του
ελληνικού πληθυσμού της.
Η συμμαχία του σουλτάνου με τον ηγεμόνα της
Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι.
Η καταστολή της επανάστασης στην Κρήτη.
Η καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών.
27. Στις 12 του Απρίλη του 1821 τα καράβια των Σπετσών
έφτασαν στα Ψαρά
28. Η φάση της κάμψης (1825-1827)
Αποβίβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.
Ανακατάληψη μεγάλου μέρους της
Πελοποννήσου.
Εκδήλωση εμφυλίου πολέμου μεταξύ των
Ελλήνων επαναστατών.
Η πολιορκία και η ηρωική έξοδος στο
Μεσολόγγι.
Ο θάνατος του Γ. Καραϊσκάκη.
51. Το Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους
υπογράφτηκε στο Λονδίνο από τις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία στις 3
Φεβρουαρίου 1830.
52. Στις 21 Ιουλίου 1832 υπογράφεται στην Κωνσταντινούπολη η σύμβαση, με
την οποία καθορίζονται τα βόρεια σύνορα του νέου Ελληνικού Κράτους με την
Οθωμανική Αυτοκρατορία από τον Αμβρακικό κόλπο ως τον Παγασητικό
κόλπο.
53. Η πείνα βασανίζει τους αγωνιστές του Μεσολογγίου
Aρχίσαμεν, περί τας 15 Mαρτίου, ταις πικραλήθραις, χορτάρι της
θαλάσσης˙ το εβράζαμεν πέντε φοραίς έως ότου έβγαινεν η
πικράδα, και το ετρώγαμεν με ξείδι και λάδι ωσάν σαλάτα, και με
ζουμί από καβούρους ανακατωμένον και τούτο. Eδόθησαν και εις
τους ποντικούς, πλην ήτον ευτυχής όστις εδύνατο να πιάση έναν.
Bατράχους δεν είχαμεν, κατά δυστυχίαν. Aπό την έλλειψην της
θροφής αύξαναν αι ασθένειαι, πονόστομος και αρθρίτις. Eις
τοιαύτην κατάστασιν ευρισκόμασθον όταν μας έφθασεν γράμμα
των απεσταλμένων μας εις Nαύπλιον συσταίνον και να φάγωμεν
(εν ανάγκη) ένας τον άλλον. [...] Εκείνην την ημέραν ένας
Kραβαρίτης έκοψεν κρέας από το μηρί ενός φονευμένου και το
έφαγεν.
N. Kασομούλης, Eνθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των
Eλλήνων. Aπό τα 1821 μέχρι των 1833, επιμ. Γ. Bλαχογιάννης,
Aθήνα 1939, τόμ. Β΄, σ. 256.
55. Γιάννης Βλαχογιάννης, Η Έξοδο
Το Μεσολόγγι τώρα τοιμάζεται να βγει, με το σπαθί. Τοιμάζεται κι
η χήρα Μάνθα, η Μεσολογγίτισσα, να βγει κι αυτή. O
Τούρκος νικήθηκε χίλιες φορές, της πείνας το θεριό είν’ ανίκητο.
Έτσι ο λαός, μαζί με τη Φρουρά, πήρανε την απόφαση. Κι απόψε…
Νύχτα, σκοτάδι. Η χήρα στα τυφλά ψηλαφώντας ηύρε το δέμα με
τα ρούχα τ’ άχαρα του μακαρίτη ανδρός της. Η μπόμπα η τούρκικη
τον έκοψε στα δυο, μόλις άρχιζε η πολιορκία. Κι αυτό μονάχα; Το
βόλι, το σπαθί, της αρρώστιας η οργή, της πείνας η κατάρα
θέρισαν κάθε δικό της, γύρω της.
Έρημη η χήρα, έρημη με την Ανθή την κόρη της, εφτά χρονώ
μικρούλα κι άρρωστη, στα βάσανα μπασμένη, από την πείνα
αγνώριστη, φάντασμα ζωντανό, κι ήμερο κι ιλαρό σαν άλλου
κόσμου πλάσμα.
(απόσπασμα)
56. Ισίδωρος Ζουργός, Η Αηδονόπιτα
Το βράδυ η πόλη γέμισε φανάρια, κόσμος πολύς πήγαινε κι ερχόταν μέσα στα
στενά. Άντρες της φρουράς περνούσαν από σπίτι σε σπίτι και διαλαλούσαν στις
φαμίλιες να ξεφορτωθούν πράγματα. Δεν είχαν καμιά ελπίδα, τους φώναζαν, αν
έβγαιναν έτσι φορτωμένοι σαν τα μουλάρια.
«Έχει χαντάκια όξω!» κραύγαζαν. «Θα κάμετε άλλο βιος όξω, να σωστούμε
πρώτα!»
Οι πιο πολλοί καταλάβαιναν κι άφηναν μεσοστρατίς τα συγύρια τους, προικιά,
τσάντες και κειμήλια. Όλοι οι δρόμοι θύμιζαν μεγάλο παζάρι, μόνο που όλοι
χαρίζανε και δεν έπαιρνε κανείς.
Οι εκκλησίες όλο το απόγευμα ήταν γεμάτες, μιλιούνια κόσμος κοινωνούσε χωρίς
αντίδωρο, με το χνότο βρομισμένο απ’ την πείνα γυρνούσε πίσω και χαζίρευε τα
απαραίτητα. Είχε βγει σχέδιο που καθοδηγούσε τον κόσμο σε καθεμιά από τις
τρεις εξόδους. Τα γυναικόπαιδα και οι φαμελίτες θα βγαίνανε απ’ τ’ ανατολικά
στους βάλτους, ένα στενό γεφύρι ήταν ετοιμασμένο να πέσει πάνω απ’ την
τάφρο. Οι πληγωμένοι και οι ανήμποροι θα μένανε στην πόλη συντροφιά με την
τελευταία μπαρούτη. (
απόσπασμα)
57. Δ. Σολωμός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε’ στα μάτια η μάνα μνέει
Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ΄έχω γω στο χέρι;
Οπού συ μου ‘γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει»
58. Ύμνος εις την Ελευθερίαν
Σε γνωρίζω από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή,
σε γνωρίζω από την όψη
που με βια μετράει την γη.
Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
59. Δραστηριότητα
Αφού μελετήσετε τις ιστορικές, λογοτεχνικές και
εικαστικές πηγές, που αφορούν στην πολιορκία και Έξοδο
του Μεσολογγίου, να γράψετε μια σύντομη αφήγηση 200-
300 λέξεων σε α΄ πρόσωπο. Διαλέξτε την οπτική γωνία :
α) ενός Άγγλου φιλλέληνα που βρίσκεται στο Μεσολόγγι.
β)ενός πολεμιστή.
γ) ενός προύχοντα της εποχής που έχει καλές σχέσεις με
την Οθωμανική διοίκηση.
δ) της μάνας που αγωνιά για την τύχη των παιδιών της.
ε) ενός παιδιού που βρίσκεται στο Μεσολόγγι.
στ) ενός ανήμπορου που δεν μπορεί να ακολουθήσει τους
κατοίκους στην έξοδο.
