1. ЭТҮГЭН ДЭЭД СУРГУУЛЬ
Пестицидийн хэрэглээ ба
хvн амын эрvvл мэнд
Áýëòãýñýí: Á. Áàëäàí-Îñîð
Улаанбаатар 2011

2. Пестицид гэж юу вэ?
• Пестицид нь үр тариа, хvнсний
ногоо, ой мод, эмийн ургамлын
хортон болон мал, амьтны шимэгч
хорхой, шавьж, хачигтай тэмцэхэд
зориулагдсан химийн бодисуудын
томоохон хэсэг юм.

3. Пестицид хэмээх үгний гарал
үүсэл
• Пестицидийн нэршил нь латин гаралтай
үг юм.
• “ pestis” ---- Халдвар
• “ caedo” ---- Сөнөөх гэсэн 2 үгийн
нийлбэр ажээ.
• Халдварыг сөнөөх гэсэн утгатай үг гэдэг нь
харагдаж байна.

4. Пестицидүүдийн ангилал
Устгах обьектээс нь хамааруулаад 13 ангилдаг.
1. Èíñåêöèä-øàâüæ 8. Áàêòåðèöèä- àìüòàí, óðãàìëûí
2. Àêðàöèä- ¿å õºëòºí áàêòåðûí ãàðàëòàé
ºâ÷нүүд
3. Ëîìàöèä- 纺ëºí áèåòýí
9. Äåôîëàíò-óðãàìëûã íàâ÷àà
4. Íåìàòîöèä- äóãèðàã õîðõîé ã¿âýõýä ò¿ëõýö ºãөх
5. Ãåðáèöèä -õºë ãàçðûí 10. Äåôëîðàíò-öýöýãò óðãàìал
óðãàìàë
11. Äåñèêàíò-ýìèéí óðãàìëûã
6. Ôóíãèöèä- 캺ã, 캺ãºíöºð õàòàõààñ ñýðãèéëэх
7. Çîîöèä- æèæèã ìýðýã÷ 12. Îâîöèä-õîðõîé, øàâæíû
àìüòад ºíäөгүүд
13. Ëàврèöèä-õîðõîé, øàâüæíû
ºò, àâãàëäàé

5. • Энэхүү хèìèéí õîðò бодисыг õýðýãëýäýã
ãîë ñàëáàð áîë ÕÀÀ þì.
• ХАА-г газар тариалан, мал аж ахуй гэж
хоёр хэсэгт хуваан үздэг.
• Óðãàöûã áîëîí ÌÀÀ-í àøèã øèìèéã
íýìýãä¿¿ëýõýä ïåñòèöèä¿¿äèéã
õýðýãëýõ íü çàéëøã¿é ÷óõàë þì.

6. Пестицидийг хэрэглэх болсон
зайлшгүй шаардлага
• Дэлхий дээр өнөө үед
6,9 тэрбум хүн
амьдарч байна.
• Хүн болгон хоол идэх
шаардлагатай
• Үүний тулд
ХАА, МАА-ын
салбарыг өргөн
хөгжүүлж өндөр ашиг
шим авах
шаардлагаатай юм.

7. Гэтэл энэ зорилгод хүрэхэд саад
болдог зүйлс
• Царцаа хэт олшрох
• Огтоно, хулгана хэт
олшрох
• Өвчинд нэрвэгдэх
• Мөөг, мөөгөнцөрөөр
бохирдох
• Шимэгч хорхойнд
баригдах
• Хогийн ургамалд
баригдах
• Шавж, өт, авгалдай хэт
олшрох гэх мэт олон
эрсдэл учирдаг.

8. Эдгээрийг устгахын тулд химийн
хорт бодисыг цацдаг байна
• Онгоцоор
• Машинаар
• Гар аргаар гэх мэт
олон хувилбараар хор
цацдаг байна.
• Ингэж ХАА, МАА-н
хортонтой тэмцэж
байж бид нэлээд их
хэмжээний ургац, мал
авдаг байна.

9. Гэхдээ энэ нь бороо, хур тунадасны
нөхцөл байдлаас шууд хамаардаг.
Хэдий чинээ бороо их орно
Төдий чинээ их ургац авна.
Хүн төрөлхтөн ургацанд
хохирол учруулах
БУСАД ЗҮЙЛС-ийг
зогсоож чаддаг болжээ.

10. Гэвч !!!
ҮҮНЭЭС УЛБААЛААД ГАРАХ
ХОХИРОЛ ГЭЖ БАЙДАГ.

11. Пестицидийн хор хөнөөл
1. Амьд биетийг устгах хор учраас тун хэмжээг
хэтрүүлбээс бусад амьд биетэд сөргөөр нөлөөлнө.
2. Байгальд задарч алга болох хугацаа болон
үйлчлэл нь өөр байна.
3. Бүхий л пестицидүүд экологи эрүүл ахуйн хор
хөнөөлөөрөө өөр байдаг.
4. Олон жилийн үйлчилгээтэй үйл ажиллагааны
өргөн цар хүрээтэй пестицид байдаг бөгөөд амьд
биетийг маш удаан хугацаагаар хордуулсаар л ....

12. Пестицидийн хор хөнөөл
1. Õîðòîé øàâüæ áàðüæ èääýã àìüòäûí òîî
õýìæýý áàãàññàíààð òºðºë á¿ðèéí õîðòîí
øàâæèéí ºñºëò õºãæèëòèéã áàðüæ òîãòîîõ
áîëîìæã¿é áîëäîã.
2. Хºðñíèé ¿å äàâõàðãàä áóé öîõíóóä
óñòàæ, óðãàìëûí òîî õýìæýý ýðñ
ºñºæ, ÷èéãèéí óëààí õîðõîéн ýêîñèñòåìä
ººðèéí ¿ç¿¿ëýõ íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëæ
÷àäàõã¿é áîëîîä áàéíà.
3. Дээрхээс харахад экологийн тэнцвэрт
байдлыг бүр мөсөн алдагдуулах чадвартай
аюултай хор юм.

13. Пестицидийн байгаль дахь
тархалт
• Îëîí òºðëèéí ïåñòèöèä¿¿äèéí äóíäààñ îð÷èí
¿åèéí ÕÀÀ-í салбарт 200-ààñ äîîøã¿é íýð
òºðëèéí èíñåêòî-
àêðîöèä¿¿ä, ôóíãèöèä¿¿ä, ãåðáèöèä¿¿ä
ïðàêòèêèéí õóâüä ºðãºí õýðýãëýãäýæ áàéíà.
• Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû îáúåêòîä ïåñòèöèä¿¿ä
õóðäàí óäààí ÿíç á¿ðèéí õóðäòàéãààð
òàðõäàã.
• Áàéãàëüä ïåñòèöèä¿¿ä
ãèäðîëèç, ôîòîõèìèéí çàäðàë, õºðñíèé
ãàäàðãóó, óðãàìàë, àìüòíû
àéìàã, òýäãýýðèéí áîäèñûí ñîëèëöîîãîîð
äàìæèí òàðõäàã.

14. Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ïåñòèöèä¿¿äèéí
øèëæèí í¿¿õ á¿ä¿¿â÷
Ïåñòèöèä¿¿ä
Õºðñ
Àãààð ìàíäàë Óðãàìàë Óñ
Àìüòàä
Õ¿í

15. Пестицидийн хүн амьтны биед
нэвтрэх замууд
Гурван замаар хүн амьтны биед
нэвтэрдэг байна.
1. Амьсгалын замаар буюу агаараар
2. Хоол хүнс, усаар
3. Арьс, салстаар

16. • Õºðñ-õ¿í /ãàçàð òàðèàëàíãèéí àæëûã ãàð àðãààð
ã¿éöýòãýõ, òåõíèêèéí àþóëã¿é íºõöëèéã
õàíãààã¿é íºõöºëä õºðñíèé òîîñîîð/
• Õºðñ-àãààð-õ¿í /óóðøèõ ¿åä ò¿¿íчëýí õºðñíººñ
ïåñòèöèäèéí õèéæèëò íü àãààðò îðîõ ¿åä/
• Õºðñ-ãàçàð äîîðõ óñ-õ¿í /õºðñíèé äîîä ¿å äýõ
ïåñòèöèä¿¿ä áà óñíû ñóäàëòàé ãàçàð óãààãäàõ
¿åä õàéëñàí öàñíû óñ áîðîîíû óñààð ïåñòèöèä íü
õ¿íèé àøèãëàäàã óíäíû óñàíä îðäîã, òýð äîòðîî
òºâëºðñºí óñàí ñàí õàíãàìæóóä/
• Õºðñ-õîîë õ¿íñíèé ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í-õ¿í
/ïåñòèöèä íü óðãàìëûí ¿íäñýýð íü íýâòýðч ò¿¿íä
õóðèìòëàãäñààð óðãàìëûí ãàðàëòàé õ¿íñíèé
á¿òýýãäýõ¿¿íýýð äàìæèí õ¿íèé áèå ìàõáîäîä îðäîã.

17. • Õºðñ-óðãàìàë-àìüòàí-õ¿í /ïåñòèöèä
íü õºðñíººñ óðãàìàëä äàìæñàíààð
ò¿¿íèéã àìüòàä èäýæ óëìààð
òýäãýýð íü ñ¿¿ë÷èéí ¿å øàò
áîëîõ õ¿íèé áèå ìàõáîäîä õîîë
õ¿íñýýð äàìæèí îðäîã.
• Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ÕÎÏ-èéí
õóðèìòëàë íü äîîä õºãæèëòýé
àìüòäààñ äýýä õºãæèëòýé àìüäàä
ààæìààð õóðèìòëàãääàã.
• Үүнээс болж олон амьтад үхэх
аюултай байдаг.
• Экологийн тэнцвэр алдагдахад
хүрнэ.

18. Óðñãàë óñ áîëîí òîãòìîë óñàí äàõü
ïåñòèöèä¿¿äèéí øèëæèõ òàðõàëò
Õýðýãëýæ
áóé ä¿¿ðãýýñ èðñýí Óñàí ñàí Ãîëä öóòãàæ áóé óñ
óñ
Ãàçàð äýýðõ Õºðñíèé óñ
óðñãàë óñ Òîãòìîë óñ
Àãààðûí
Õóð òóíàäàñ
õóð òóíàäàñ
Ïëàíêòîí, çàìàã
Øèðãýõ, Áóñàä õèìèéí
Õîðòîí øàâüæ
óóðøèõ óðâàëûí ¿éë÷ëýë
ºâñºí òýæýýëò
çàãàñ
Øàâüæààð õîîëëîã÷
Ìàõ÷èí çàãàñ Çàãàñ èäýøò øóâóó
çàãàñ

19. Ïåñòèöèäèéí õýðýãëýý íü äýëõèéí á¿õ ýì÷
íàðûí àíõààðëûã òàòàæ áàéãàà áà
ïåñòèöèä¿¿äèéн ¿ð ä¿íòýé õýðýãëýý нь:
1. ÕÀÀ-í á¿òýýãäýõ¿¿íèé àëäàãäëààñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ èíãýñíýýðýý äýëõèéí õ¿í àìûг õîîë
õ¿íñíèé äóòàãäàëä îðîõîîñ õàìãààëæ, ÕÀÀ
á¿òýýãäýõ¿¿íèé àëäàãäëûã 20%-èàð
áóóðóóëäàã.
2. Óðãàìëûí ºâ÷èí, õîðòîí øàâüæèéã óñòãàæ,
óðãàæ íýìýãäýõ áîëîìæîîð õàíãàäàã ашиг тустай
юм.

20. Дүгнэлт
• Пестицидийг хэрэглэж байгаа нь ХАА, МАА-н ашиг
шимийг нэмэгдүүлдэг сайн талтай.
• Гэвч
• Óðãàìëûã õàìãààëàõàä àøèãëàãäñàí ïåñòèöèäүүд нь
õîðäóóëàõ ÷àíàðûã àãóóëж, бусад амьд биетүүдэд
сөрөг нөлөө учруулж байна.
• Энэ нь хордсон óðãàìëаас пестицид нь идэш
тэжээлийн хэлхээгээр дамжин нэгээс нөгөөд дамжин
õàäãàëàãäàæ улмаар õ¿íèé áèåд ìàõáîäод хүртэл
нэвтрэн õîðäóóëæ ýð¿¿ë ìýíäýä ñºðºã íºëºº
¿ç¿¿ëäýã.
• Ïåñòèöèäèéã àøèãëàñíààð õºðñ, óñ, àãààð
áîõèðäîæ, ýêîëîãèéí òýíöâýðò áàéäàë àëäàãäахад
хүрдэг муу талтай.

21. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа